Żelazo

Żelazo jest pierwiastkiem wchodzącym w skład wielu białek i enzymów w organizmie. 70% żelaza w organizmie znajduje się w hemoglobinie erytrocytów, pozostałe 30% jest żelazem zmagazynowanym w postaci ferrytyny i hemosyderyny, musi być dostarczane w diecie - człowiek nie jest w stanie wytworzyć go samodzielnie. Odgrywa istotną rolę w dostarczaniu tlenu do narządów oraz mięśni człowieka. Wspiera układ odpornościowy i nerwowy. Bierze także udział w detoksykacji związków obcych w wątrobie, a dzięki właściwościom antyoksydacyjnym pomaga niwelować nadmiar wolnych rodników.

Zawartość żelaza w organizmie jest regulowana głównie przez jego wchłanianie w górnym odcinku jelita cienkiego, dystrybucję pomiędzy narządami oraz w mniejszym stopniu przez wydalanie. W warunkach fizjologicznych żelazo wydalane jest wraz ze złuszczającymi się nabłonkami przewodu pokarmowego i naskórka, u kobiet również z krwawieniami miesięcznymi.

W warunkach patologicznych do utraty żelaza dochodzi najczęściej z powodu przewlekłej utraty krwi. Przewlekłe stany zapalne, poważne infekcje, choroby nowotworowe mogą również prowadzić do niedoborów tego pierwiastka. Przyczyną zubożenia tego składnika w organizmie są też diety ubogie w dobrze przyswajalne żelazo hemowe, przyjmowanie leków upośledzające wchłanianie żelaza (np. inhibitory pompy protonowej), fityniany zawarte np. herbacie lub procesy zapalne dystalnej części żołądka, dwunastnicy i jelita cienkiego.

Osoby szczególnie narażone na niedobór żelaza w organizmie to:

• kobiety (miesiączkujące, ciężarne, karmiące),
• dzieci,
• sportowcy,
• osoby nie dietach niedoborowych,
• osoby w podeszłym wieku,
• wegetarianie (jeśli dieta jest źle zbilansowana),
• chorzy z zaburzeniami wchłaniania (celiakia, NChZJ),
• osoby otyłe.

Żelazo jest niezbędnym pierwiastkiem, który odgrywa znaczącą rolę w tworzeniu hemoglobiny. Większość żelaza w organizmie jest związana z hemoglobiną (70%), ferrytyną i hemosyderyną, które odpowiadają za magazynowanie żelaza w komórkach oraz transferynę (białko transportujące żelazo). Niedobór żelaza w organizmie przyczynia się do upośledzenia tworzenia hemoglobiny, co prowadzi do niedokrwistości z niedoboru żelaza. Ponadto obniżony poziom żelaza obserwuje się przy niedokrwistościach chorób przewlekłych, zakażeniach, nowotworach oraz stanach zapalnych. Niedobór żelaza wpływa także na obniżenie odporności organizmu.

Niedokrwistości z niedoboru żelaza często towarzyszą niespecyficzne objawy. Może być to uczucie braku sił, słabości, drażliwość, bóle i zawroty głowy, szumy uszne, problemy z koncentracją, a u pacjentów z zaawansowaną miażdżycą naczyń może dojść do powikłań naczyniowych mózgu.

Nadmierna podaż żelaza z dietą nie jest przyczyną zaburzeń, natomiast występują one u osób z hemochromatozą, również po częstych przetoczeniach krwi i nadmiernej suplementacji preparatów zawierających żelazo.

Nadmierna podaż żelaza powoduje zaburzenia pracy: układu pokarmowego (biegunki, nudności, wymioty), sercowo-naczyniowego, ośrodkowego układu nerwowego, wątroby nerek trzustki, nasila produkcję wolnych rodników, może powodować zmniejszone wchłanianie innych pierwiastków (miedzi i cynku).

Żelazo w surowicy - kto i kiedy powinien wykonać badanie poziomu żelaza?

Badanie żelaza we krwi jest wykonywane w celu wykrycia nieprawidłowości związanych z poziomem tego pierwiastka występującym m.in. w niedokrwistości z niedoboru żelaza i hemochromatozie. Zalecane m.in. u pacjentów po obfitych krwawieniach oraz z problemami jelitowymi.

Badanie poziomu żelaza powinno być również wykonywane przez miesiączkujące kobiety - szacuje się, iż niedobór żelaza występuje o ok. 10% kobiet.

Dodatkowe przygotowanie