Witamina B12 (kobalamina) Kod ICD: O83

Witamina B12 (kobalamina, cyjanokobalamina) to największa i najbardziej złożona witamina w diecie człowieka. Składnikiem witaminy B12 jest kobalt – stąd nazwa kobalamina.

Witamina B12 jest kluczowa w przebiegu prawidłowej hematopoezy. Jej aktywne formy, metylokobalamina i adenozylokobalamina, są katalizatorami przemiany białek i kwasów nukleinowych, np. przemiany homocysteiny do metioniny. Metabolizm witaminy B12 jest ściśle związany z metabolizmem kwasu foliowego. Witamina B12 jest odpowiedzialna za jego przyswajanie przez erytrocyty.

Źródłem witaminy B12 w diecie człowieka są pokarmy zwierzęce, a do jej przyswajania w przewodzie pokarmowym niezbędne jest białko nazywane czynnikiem wewnętrznym Castle`a, którego ilość jest ściśle określona. Oznacza to, iż jednorazowo wchłania się ograniczona ilość witaminy B12, podanie jej w większej ilości (w formie suplementów czy w diecie) nie powoduje większego przyswajania. Sprawność systemu wchłaniania zmniejsza się u ludzi starszych, u których nawet przy właściwej podaży z pożywieniem obserwuje się niedobory. Również stany chorobowe wiążące się ze zmianami w błonie śluzowej przewodu pokarmowego prowadzą do upośledzenia wchłaniania i niedoborów witaminy B12. Objawami niedoboru tej witaminy mogą być:

• szybkie męczenie się, bladość skóry, apatia, ogólne osłabienie, czyli symptomy niedokrwistości;
• problemy z pamięcią, rozdrażnienie, silne bóle głowy – symptomy wynikające z upośledzenia funkcji układu nerwowego. Niedobór witaminy B12 związany jest również z depresją.

Niedobór witaminy B12 powoduje również zaburzenia przemiany homocysteiny, podwyższenie jej stężenia, co jest czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy.

Należy podkreślić, iż objawy hematologiczne (niedokrwistość) występują dopiero wówczas, gdy organizm wykorzysta ok. 90% zapasów witaminy B12 zgromadzonej w wątrobie. Dzieje się tak, jeśli jej poziom we krwi jest niższy niż 200 pg/ml, czyli występuje jawny niedobór. Stężenie 200-400 pg/ml ocenia się jako wartości granicznie, gdzie sugerowana jest dalsza diagnostyka niedoborów (poziom kwasu metylomalonowego lub holotranskobalaminy). Przy takim poziomie witaminy B12 mogą już się rozwijać objawy neurologiczne lub kardiologiczne, dlatego jako wystarczający ocenia się poziom 400 pg/ml.

Problemem medycznym może być również podwyższony poziom witaminy B12, definiowany jako wyższy niż górna granica wartości referencyjnych. Podwyższony poziom witaminy B12 może wystąpić w przewlekłej niewydolności nerek, chorobach autoimmunologicznych lub stanach zapalnych. Może być również związany z uszkodzeniem i chorobami wątroby - większość witaminy B12 magazynowana jest wewnątrz komórek wątroby – hepatocytów, ich uszkodzenie uwalnia witaminę B12 do krwiobiegu.

W 2021 roku badanie ukazało się badanie wskazujące, że trwałe podwyższenie witaminy B12 (mierzone dwukrotnie w odstępie 30 dni) wykazuje silną korelację z występowaniem nowotworu niehematologicznego (guza litego). Autorzy pracy podkreślają, iż jednorazowe stwierdzenie podwyższonego poziomu witaminy B12 mogą być efektem ostrego stanu zapalnego w przebiegu chorób autoimmunologicznych lub zapalnych, po ich ustąpieniu następuje normalizacja stężenia witaminy B12. Dlatego badanie witaminy B12 należy wykonać po raz drugi, po ok. 30 dniach. (Lacombe, V., Chabrun, F., Lacout, C. i in. Trwałe podwyższenie poziomu witaminy B12 w osoczu jest silnie związane z rakiem litym. SciRep 11 , 13361 (2021). (https://doi.org/10.1038/s41598-021-92945-y)

Witamina B12 – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie poziomu witaminy B12 jest wykonywane w diagnostyce niedokrwistości w celu zróżnicowania jej przyczyn. Wskazaniem do badania są również zaburzenia neurologiczne, którym może towarzyszyć niedobór witaminy B12.

Ponadto badanie poziomu witaminy B12 jest wskazane u osób:

• na diecie wegetariańskiej,
• stosujących leki: inhibitory pompy protonowej (stosowane w przypadku refluksu - "zgagi'), metformina, kwas acetylosalicylowy, sulfasalazyna,
• po 50 r.ż., zwłaszcza jeśli występują objawy takie jak refluks czy "zgaga"
• nadużywających alkoholu,
• z chorobami przewodu pokarmowego: zespoły złego wchłaniania, celiakia, SIBO, afty w jamie ustnej, "zajady".

Na niedobór witaminy B12 szczególnie narażone są kobiety w ciąży, dzieci i osoby starsze.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat witaminy B12, zachęcamy do zapoznania się z webinarium, który poprowadził dr M. Mastej: