Wapń całkowity Kod ICD: O77

Wapń jest pierwiastkiem występującym w organizmie człowieka w największym stężeniu. 99% wapnia zawarte jest w kościach. Wapń osocza stanowi zaledwie 0,01% całkowitej puli. Reszta wapnia znajduje się w przestrzeni komórkowej i międzykomórkowej, gdzie występuje głównie jako jon dwuwartościowy. W tej postaci wapń jest kofaktorem wielu enzymów, bierze czynny udział w procesie krzepnięcia krwi, odgrywa kluczową rolę w regulacji przepuszczalności błon komórkowych, wymianie jonów, w przewodnictwie nerwowym, warunkuje prawidłowy skurcz i rozkurcz mięśni.

Badanie poziomu wapnia całkowitego rekomendowane jest w celu oceny gospodarki wapniowej. Badanie oznacza sumę puli wapnia wolnego oraz związanego z białkami, jednak uważa się, iż dzięki stabilności równowagi pomiędzy wapniem wolnym i związanym, badanie jest dobrym markerem puli wolnej tego pierwiastka.

Wapń to bardzo ważny pierwiastek w naszym organizmie, ponieważ jest podstawowym materiałem budulcowym kości i zębów. Poza tym pełni funkcję przekaźnika wewnątrzkomórkowego (wpływa na prawidłową pracę synaps układu nerwowo-mięśniowego), uczestniczy w skurczu mięśnie gładkich oraz mięśnia sercowego, jest również jednym z czynników krzepnięcia krwi.

Istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu wapnia we krwi spełnia wydzielany przez przytarczyce parathormon (PTH). Duży wpływ na gospodarkę wapniową mają również jony fosforanowe. Dlatego oznaczeniu poziomu wapnia często towarzyszy pomiar stężenia fosforanów, a równoczesne oznaczenie stężenia wapnia i PTH pozwala ocenić stan czynnościowy przytarczyc.

Istotny wpływ na poziom wapnia w organizmie ma również witamina D, która nasila jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Dlatego oznaczenie poziomu wapnia powinno towarzyszyć leczeniu witaminą D.

Niedobór wapnia (hipokalcemia) może wynikać z jego niedoboru w diecie, ale może być również spowodowany zaburzeniami hormonalnymi (np. niedoborem parathormonu). Niedobór wapnia w diecie rzadko prowadzi do objawów jego niedoboru, gdyż organizm ma duże jego zapasy, zdeponowane w kościach. Jednocześnie nawet obfite przyjmowanie wapnia z dietą może nie zabezpieczać przed jego niedoborem, jeśli występują hormonalne zaburzenia. Stężenie wapnia w organizmie jest zatem w pierwszej kolejności odzwierciedleniem problemów z gruczołami wydzielania wewnętrznego.

Hipokalcemia może być przyczyną chorób kości (krzywicy u dzieci, osteomalacji i osteoporozy u osób dorosłych).

Nadmiar wapnia w organizmie (hiperkalcemia) może być skutkiem spożywania wysokich dawek tego pierwiastka lub przedawkowania witaminy D. Nadmiar wapnia objawia się brakiem apetytu, nudnościami i wymiotami, a ponadto zwiększonym jego wydalaniem z moczem i wzrostem ryzyka kamicy nerkowej, niedoborem żelaza (inhibicja we wchłanianiu) i cynku (zmniejszenie jego wchłaniania).

Hiperkalcemia występuje również w nadczynności przytarczyc.

Wapń całkowity - kto i kiedy powinien wykonać badanie poziomu wapnia?

Badanie wapnia wskazane jest w diagnostyce i monitorowaniu chorób kości, serca, nerek, oraz układu nerwowego. Ponadto w zaburzeniach pracy układu hormonalnego.

Choroby nerek, w których zlecane jest oznaczenie stężenia wapnia, to kamica nerkowa lub niewydolność nerek. Badanie wapnia służy również ocenie czynności przytarczyc. Może być również wykonywane u pacjentów z chorobami, w których mogą występować zaburzenia gospodarki wapniowej, np. choroby tarczycy, choroby jelit, nowotwory (rak piersi, rak płuc, nerek, szpiczak mnogi).

Badanie poziomu wapnia wskazane jest u pacjentów leczonych wysokimi dawkami witaminy D oraz u osób, u których jej stężenie we krwi >100 ng/ml (jest stężeniem potencjalnie toksycznym).