Tyreotropina trzeciej generacji (TSH) Kod ICD: L69

Tyreotropina jest hormonem wydzielanym przez komórki tyreotropowe przedniego płata przysadki mózgowej, sterującym wydzielanie hormonów tarczycy. Pomimo faktu, iż nie jest wydzielana przez tarczycę, zaburzenia jej stężenia we krwi bardzo dobrze odzwierciedlają problemy z funkcjonowaniem tarczycy, dlatego badanie tyreotropiny (TSH) we krwi stosowane jest w diagnostyce nadczynności lub niedoczynności tarczycy.

TSH jest hormonem wydzielanym pulsacyjnie i w rytmie dobowym. Szczyt jej wydzielania następuje w nocy, pomiędzy godziną 23.00 a 4.00, natomiast minimum przypada na godzinę 16.00. Wartości referencyjne stosowane w laboratoriach odzwierciedlają jej stężenie w godzinach porannych (7.00 - 9.00) i w takich godzinach należy wykonywać to badanie. Rytm dobowy wydzielania TSH zachowany jest w pierwotnej niedoczynności tarczycy, natomiast w niedoczynności pochodzenia centralnego lub spowodowanej stanami głodzenia jest zniesiony.

Na stężenie TSH może mieć wpływ szereg czynników. Są to:

• wiek - jest wysokie u noworodków, bezpośrednio po porodzie, obniża się w podeszłym wieku,
• palenie tytoniu,
• ciąża,
• leki,
• podaż jodu.

Obniżone stężenie tyreotropiny stwierdza się w następujących stanach chorobowych:

• pierwotna nadczynność tarczycy,
• zapalenie tarczycy w fazie tyreotoksykozy,
• w chorobach podwzgórza i przysadki,
• w stanach głodzenia.

Podwyższone stężenie TSH występuje w:

• pierwotnej niedoczynności tarczycy,
• w gruczolaku przysadki wydzielającym TSH,
• w okresie zdrowienia po ciężkich chorobach,
• w ostrych zespołach psychiatrycznych,
• w pierwotnej niedoczynności nadnerczy.

Tyreotropina - kto i kiedy powinien wykonać badanie TSH?

Kiedy należy przeprowadzić badanie TSH? Badanie jest zalecane jako test przesiewowy u osób z grup zwiększonego ryzyka, do których zaliczamy:

• osoby posiadające krewnych pierwszego stopnia z chorobami tarczycy,
• pacjentów ze schorzeniami autoimmunologicznymi,
• osoby narażone na napromienianie lub poddawane radioterapii okolicy szyi,
• osoby po operacji tarczycy,
• osoby w wieku > 50 r.ż.

Należy pamiętać, iż w ocenie czynności tarczycy - zwłaszcza po raz pierwszy - należy oznaczyć stężenie TSH i fT4, ponieważ izolowana ocena TSH może być zawodna.

Ponadto oznaczenie stężenia hormonu tyreotropowego (TSH) powinno być badaniem pierwszego rzutu u osób z objawami nadczynności lub niedoczynności.

Objawy mogące sugerować nadczynność tarczycy:

• chudnięcie pomimo zwiększonego łaknienia,
• uczucie gorąca, wzmożone pragnienie,
• nerwowość, niepokój, rozdrażnienie,
• drżenie mięśniowe,
• przyspieszenie czynności serca,
• biegunki,
• zaburzenia miesiączkowania.

Objawy mogące sugerować niedoczynność tarczycy:

• przyrost wagi mimo braku apetytu,
• zmęczenie/senność, spowolnienie psychoruchowe,
• nadwrażliwość na zimno,
• suchość skóry, wypadanie włosów,
• zaparcia,
• zaburzenia miesiączkowania.

Badanie TSH jest zalecane również u noworodków jako badanie przesiewowe w celu wykrycia niedoczynności wrodzonej.

W celu rozpoznania niedoczynności lub nadczynności tarczycy rekomenduje się wykonywanie badania TSH razem z poziomem wolnych hormonów tarczycy fT3 i fT4.

Więcej na temat badań tarczycy oraz dlaczego jod jest niezbędny do życia w webinariach prowadzonych przez lekarza endokrynologa dr Magdalenę Jagiełło oraz lekarza alergologa dr Danutę Myłek: