Żylaki przełyku – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Żylaki przełyku to stan, w którym dochodzi do patologicznego poszerzenia naczyń krwionośnych w ścianie przełyku. Najczęściej występuje u osób z marskością wątroby. Powikłanie to zagraża życiu, dlatego istotna jest szybka diagnoza i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Dowiedz się, jakie są objawy żylaków przełyku oraz jak je rozpoznać i leczyć.

Spis treści:

1. Żylaki przełyku – czym są i jak powstają?
2. Kto jest szczególnie narażony na powstawanie żylaków w przełyku?
3. Objawy żylaków w przełyku
   • Czy żylaki przełyku bolą?
   • Marskość wątroby a żylaki przełyku
4. Diagnostyka żylaków przełyku
5. Żylaki w przełyku – leczenie
   • Żylaki przełyku a dieta
6. Żylaki przełyku – czy można je w pełni wyleczyć?
7. Żylaki przełyku – profilaktyka

Żylaki przełyku – czym są i jak powstają?

Żylaki przełyku to  poszerzone naczynia krwionośne w dolnej części przełyku, które nie występują fizjologicznie. To częste i bardzo groźne powikłanie nadciśnienia wrotnego, czyli stanu, w którym ciśnienie w żyle wrotnej wątroby (prowadzącej krew z jelit do wątroby) jest  podwyższone.

Kto jest szczególnie narażony na powstawanie żylaków w przełyku?

Najczęstsza przyczyna żylaków przełyku w krajach europejskich to marskość wątroby. Schorzenie może wystąpić również w przebiegu m.in.:

• zakrzepicy żyły wrotnej,
• zakrzepicy żyły śledzionowej,
• zakrzepica żyły wątrobowej,
• guzkowy rozrost regeneracyjny,
• zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C,
• zakażenie przywrą żylną.

Objawy żylaków w przełyku

Początkowo objawy żylaków przełyku mogą być nieobecne. Pacjenci niekiedy skarżą się na uczucie dyskomfortu podczas przełykania. Natomiast krwawienie z żylaków przełyku manifestuje się poprzez:

• wymioty z krwią lub tzw. fusowate wymioty (ciemne o konsystencji sypanej kawy),
• smoliste stolce (kał o ciemnym lub czarnym zabarwieniu),
• niedokrwistość,
• wstrząs krwotoczny (osłabienie, spadek ciśnienia krwi, tachykardia, przyspieszony oddech).

Krwawienie z żylaków przełyku najczęściej jest masywne. Może prowadzić do śmierci.

Czy żylaki przełyku bolą?

Żylaki przełyku nie powodują bólu. Jak wcześniej wspomniano, u części pacjentów pojawia się dyskomfort podczas przełykania. Warto mieć jednak na uwadze, że taki objaw może wystąpić także przy innych schorzeniach. W przypadku występowania bólu podczas połykania warto skonsultować dolegliwości z lekarzem gastrologiem

Marskość wątroby a żylaki przełyku

Marskość wątroby jest przewlekłym procesem chorobowym, w przebiegu którego dochodzi do włóknienia miąższu tego narządu i przemiany jego struktury anatomicznej – zraziki wątrobowe ulegają przekształceniu w guzki regeneracyjne. W konsekwencji dochodzi do zaburzenia czynności pracy wątroby.

U 50% pacjentów w momencie rozpoznania marskości wątroby obecne są już żylaki przełyku. Dlatego u wszystkich chorych należy regularnie wykonywać badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli gastroskopii

Diagnostyka żylaków przełyku

Diagnostyka żylaków przełyku opiera się głównie na gastroskopii, która umożliwia bezpośrednią ocenę stanu naczyń krwionośnych w przełyku. Powinno wykonać się ją u każdej osoby w momencie rozpoznania marskości wątroby. Dodatkowo lekarz może zlecić badania pozwalające na ocenę stanu wątroby i ogólnego stanu zdrowia. Są to m.in.:

• elastografia wątroby,
• USG jamy brzusznej,
• tomografia lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej,
• badania laboratoryjne z krwi (m.in. AST, ALT, GGTP, morfologia, poziom żelaza i ferrytyny).

Żylaki w przełyku – leczenie

Leczenie żylaków przełyku zależy od ich zaawansowania oraz prawdopodobieństwa wystąpienia krwawienia. Celem terapii jest zmniejszenie ryzyka pęknięcia żylaków, a w przypadku krwotoku – szybkie zatrzymanie krwawienia i stabilizacja stanu pacjenta.

W zapobieganiu krwawieniom z żylaków przełyku stosuje się m.in.:

• leki obniżające ciśnienie w układzie wrotnym,
• procedury endoskopowe (opaskowanie żylaków przełyku).

Leczenie krwawienia z żylaków przełyku jest prowadzane w warunkach szpitalnych.

Żylaki przełyku a dieta

Zaleca się unikanie produktów, które mogą podrażniać błonę śluzową przełyku, takich jak alkohol, kawa, ostre przyprawy oraz kwaśne produkty. Należy spożywać lekkostrawne posiłki w regularnych odstępach czasu – w małych, ale częstych porcjach. Dieta powinna być dobrze zbilansowana i dopasowana do potrzeb organizmu.

Żylaki przełyku – czy można je w pełni wyleczyć?

Żylaki przełyku są spowodowane nadciśnieniem wrotnym, będącym wynikiem poważnych chorób wątroby, w związku z tym konieczne jest wdrożenie terapii chorób wątroby

Żylaki przełyku – profilaktyka

Profilaktyka żylaków przełyku opiera się na zapobieganiu nadciśnieniu wrotnemu. Zalecane są:

• rezygnacja z spożywania alkoholu
• regularne monitorowanie stanu wątroby (m.in. badania krwi, USG jamy brzusznej),
• prowadzenie zdrowego trybu życia (odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna)
• wykonywanie badań profilaktycznych,
• poddawanie się szczepieniom ochronnym przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby,
• nienadużywanie leków i suplementów diety.

Żylaki przełyku to poważne schorzenie spowodowane nadciśnieniem wrotnym. Najczęściej dotyczy osób z chorobami wątroby. Wymaga wczesnego rozpoznania i odpowiedniego leczenia, ponieważ może prowadzić do groźnego dla zdrowia i życia krwawienia z przewodu pokarmowego.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

1. E. Wróblewski, A. Dąbrowski, Zasady leczenia krwawień z żylaków przełyku, Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5(3), s. 123–144
2. K. Krause, K. Simon, Endoskopowa profilaktyka pierwotna i wtórna krwawień z żylaków przełyku, Adv Clin Exp Med 2004, 13, s. 825–832
3. M. Hartleb, Nadciśnienie wrotne, Wielka Interna. Gastroenterologia
4. J.W. Konturek, Krwotoki z przewodu pokarmowego, Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
5. M. Pazgan-Simon, K. Simon, Zaawansowane choroby wątroby: patofizjologia, obraz kliniczny i leczenie, Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, 2019
6. M. Rosołowski i in., Postępowanie terapeutyczne i profilaktyczne w krwawieniu z żylaków przełyku i żołądka – rekomendacje Grupy Roboczej Konsultanta Krajowego w dziedzinie gastroenterologii, Prz Gastroenterol 2014, 9 (2), s. 63–68