Spis treści
- Zespół metaboliczny – czym jest?
- Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego
- Jak często występuje zespół metaboliczny?
- Leczenie zespołu metabolicznego
- Diagnostyka zespołu metabolicznego
Zespół metaboliczny – czym jest?
Zespół metaboliczny (ZM) to współwystępowanie powiązanych ze sobą czynników ryzyka pochodzenia metabolicznego sprzyjających rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym i cukrzycy typu II, takich jak: otyłość centralna (brzuszna), podwyższone ciśnienie tętnicze oraz zaburzenia przemiany węglowodanów i lipidów w organizmie. Do zespołu metabolicznego zalicza się: insulinooporność, hiperinsulinemię, upośledzoną tolerancję glukozy, cukrzycę typu 2, podwyższenie stężenia cholesterolu nie-HDL, podwyższenie stężenia albuminy w moczu, hipertriglicerydemię. U pacjentów, u których stwierdza się powyższe nieprawidłowości, obserwuje się również stan prozapalny i prozakrzepowy.
Jako kryterium rozpoznania zespołu metabolicznego (ZM) przyjmuje się obecność otyłości oraz dwóch spośród trzech czynników: podwyższonego ciśnienia tętniczego, nieprawidłowego metabolizmu glukozy lub podwyższonego stężenia cholesterolu frakcji nie-HDL (aterogenna dyslipidemia).
Chory z rozpoznanym zespołem metabolicznym jest pacjentem z grupy co najmniej wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego. Zawsze należy przeprowadzić dokładną ocenę głównych i dodatkowych składowych zespołu metabolicznego (ZM), a w przypadku wskazań — jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie farmakologiczne. Wczesna interwencja pozwala na zapobieganie rozwojowi lub zmniejszeniu tempa progresji poszczególnych składowych zespołu metabolicznego.
Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego
- obwód talii >102cm u mężczyzn i >88 cm u kobiet,
- wskaźnik masy BMI>=30kg/m²,
- stężenie glukozy w surowicy krwi na czczo >100 mg/dl lub 140mg/dl po 120 min po obciążeniu glukozą lub HBA1C >= 5,7% lub leczenie doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi,
- podwyższone stężenie cholesterolu nie-HDL (>=130mg/dl) lub leczenie hipolipemizujące
- ciśnienie tętnicze krwi skurczowe >130 mmHg i/lub rozkurczowe >85 mmHg (gabinet lekarza) lub leczenie farmakologiczne wcześniej zdiagnozowanego nadciśnienia tętniczego,
- stężenie triglicerydów we krwi >150 mg/dl, lub farmakologiczne leczenie.
Oprócz głównych czynników zespołu metabolicznego uzasadnione jest rozpoznanie dodatkowych obciążeń u pacjentów, czyli: upośledzenia funkcji nerek, stłuszczenia wątroby, obturacyjnego bezdechu sennego, niewydolności serca z zachowaną frakcją wyrzutową, zespołu policystycznych jajników, przewlekłego stanu zapalnego, aktywacji układu współczulnego oraz hiperurykemii.
Uważa się, że jednym z najważniejszych czynników etiopatologicznych zespołu metabolicznego jest insulinooporność i towarzysząca jej kompensacyjna hiperinsulinemia, które są niezależnymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Jak często występuje zespół metaboliczny?
Zespół metaboliczny ma obecnie ogromne znaczenie epidemiologiczne ze względu na swoje rozpowszechnienie i stale wzrastającą liczbę zachorowań oraz kliniczne, występowanie zespołu zwiększa ryzyko wystąpienia miażdżycy i cukrzycy typu 2, a także ich następstw – zachorowań i zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych.
Częstość występowania zespołu metabolicznego wyraźnie wzrasta z wiekiem, ale w badaniach obserwuje się również istotne różnice w zależności od płci. Dużą różnicę w rozpowszechnieniu zespołu metabolicznego (ZM) między mężczyznami i kobietami wykazano w grupach wieku 20–39 lat i 40–59 lat (odpowiednio 22% vs. 9% i 50% vs. 36%), co wyraźnie świadczy o wczesnej akumulacji czynników ryzyka sercowo-naczyniowego u mężczyzn i zapewne przekłada się na skrócenie długości ich życia. W grupie wieku 60–79 różnice nie były już istotne (59,7% kobiet vs. 56,2% mężczyzn).
Leczenie zespołu metabolicznego
Leczenie zespołu metabolicznego ma na celu przede wszystkim zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, uszkodzeń narządowych oraz chorób sercowo-naczyniowych. Najistotniejszy wpływ na występowanie zespołu metabolicznego ma styl życia. Styl życia jest kluczową przyczyną rozwoju zaburzeń metabolicznych. Wszystkie składowe zespołu metabolicznego (ZM) można rozpatrywać właśnie jako pochodne „niezdrowego” stylu życia. Wprowadzenie zmian w codziennym postępowaniu ma istotne znaczenie w profilaktyce oraz leczeniu zespołu metabolicznego i powiązanych z nim jednostek chorobowych.
Diagnostyka zespołu metabolicznego
Po stwierdzeniu występowania jednej ze składowych zespołu metabolicznego (ZM) należy poszukiwać obecności pozostałych, a także oszacować ogólne ryzyko sercowo-naczyniowe za pomocą klasycznych skal ryzyka.
U pacjentów bez rozpoznanej cukrzycy należy wykonać doustny test tolerancji glukozy.
Ze względu na możliwość niedoszacowania ryzyka określanego za pomocą tablic SCORE u osób z zespołem metabolicznym (ZM) wskazane jest sprawdzenie, czy występują wczesne uszkodzenia narządowe (powodowane miażdżycą naczyń). Zmiany narządowe zwiększają dodatkowo ryzyko sercowo-naczyniowe.
Piśmiennictwo
- Dobrowolski, P., Prejbisz, A., Kuryłowicz, A., Baska, A., Burchardt, P., & Chlebus, K. et al. (2022).
- Zespół metaboliczny – nowa definicja i postępowanie w praktyce. Stanowisko PTNT, PTLO, PTL, PTH, PTMR, PTMSŻ, Sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK, „Klubu 30” PTK oraz Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej TChP. Lekarz POZ, 8(3).2. Eckel R.H., Grundy S.M., Zimmet P.Z.: The metabolic syndrome. Lancet, 2005; 365:
