Paracetamol jest jednym z najpopularniejszych i najczęściej stosowanych leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Jest łatwo dostępny, co sprawia, że wiele osób traktuje go jako bezpieczny środek. Jednak należy pamiętać, że nawet powszechnie dostępne leki mogą stwarzać poważne zagrożenie dla zdrowia, jeżeli nie są stosowane zgodnie z zaleceniami. Dowiedz się, czym grozi zatrucie paracetamolem, jaka dawka jest niebezpieczna oraz co robić, gdy dojdzie do przedawkowania.
Spis treści:
- Co to jest paracetamol i jak działa?
- Kiedy mówimy o przedawkowaniu paracetamolu?
- Przedawkowanie paracetamolu – objawy zatrucia
- Przedawkowanie paracetamolu u dzieci – objawy i postępowanie
- Skutki uboczne zatrucia paracetamolem
- Leczenie zatrucia paracetamolem
- Przeciwwskazania do przyjmowania paracetamolu i interakcje
Co to jest paracetamol i jak działa?
Paracetamol to substancja czynna o właściwościach przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Lek ten nie działa przeciwzapalnie, co odróżnia go od innych popularnych środków, takich jak ibuprofen czy aspiryna. Nie wpływa także na proces krzepnięcia i agregacji płytek krwi.
Przeciwbólowe działanie paracetamolu jest związane z hamowaniem syntezy prostaglandyn w ośrodkowym układzie nerwowym przez blokowanie enzymów cyklooksygenazy (COX). Lek powoduje zmniejszenie wrażliwości receptorów bólowych, a tym samym podwyższenie progu bólowego. Ma zastosowanie przy gorączce oraz w łagodzeniu bólu o małym i umiarkowanym nasileniu – m.in. przy bólu głowy, mięśni, stawów, zębów, a także bolesnych menstruacjach.
>> Więcej szczegółowych informacji o paracetamolu, jego dawkowaniu, skutkach ubocznych i interakcjach można znaleźć w artykule: Paracetamol – najbezpieczniejszy lek świata?
Kiedy mówimy o przedawkowaniu paracetamolu?
Standardowe dawkowanie paracetamolu dla dorosłych wynosi do 4 gramów (4000 mg) na dobę, rozłożone na kilka mniejszych dawek, do 1000 mg jedna. Dla dzieci dawki są mniejsze i dostosowane do masy ciała. Osoby starsze, szczególnie po 80. roku życia, nie powinny przekraczać dawki 2-2,5 g/dobę.
Przyjmowanie leku w ilościach większych niż zalecane powoduje przedawkowanie paracetamolu. Ile mg jest niebezpieczne? Za dawkę toksyczną dla osoby dorosłej uznaje się jednorazowe przyjęcie 6000-10000 mg lub >150 mg/kg mc. Tak duża ilość substancji powoduje, że komórki wątroby nie są w stanie jej przetworzyć, co może prowadzić do uszkodzenia tego narządu.
Dawka toksyczna może być niższa dla osób:
- z zaburzeniami funkcji nerek,
- z pierwotnym uszkodzeniem wątroby,
- nadużywających alkoholu,
- odwodnionych i niedożywionych,
- chorujących na cukrzycę,
- w podeszłym wieku,
- przyjmujących leki metabolizowane przy pomocy cytochromu P-450.
>> Sprawdź też: Laboratoryjne badania nerek
Przedawkowanie paracetamolu – objawy zatrucia
Zatrucie paracetamolem przebiega w 4 fazach:
- Faza 1 (0-24 godziny) – może przebiegać bezobjawowo lub z obecnością niespecyficznych objawów, takich jak m.in. złe samopoczucie, mdłości, wymioty, bóle brzucha, zaburzenia świadomości;
- Faza 2 (24-72 godziny) – objawy mogą chwilowo ustąpić lub stać się mniej dokuczliwe, jednak proces uszkodzenia wątroby postępuje. W tej fazie obserwuje się podwyższenie poziomu enzymów wątrobowych, bilirubiny, dehydrogenazy mleczanowej i wydłużenie czasu protrombinowego. Może pojawić się świąd skóry, żółtaczka i senność;
- Faza 3 (72-96 godzin) – rozwija się pełnoobjawowa niewydolność wątroby. Może rozwinąć się śpiączka wątrobowa oraz objawy uszkodzenia innych narządów (m.in. ostra niewydolność nerek, zaburzenia rytmu serca);
- Faza 4 (96 godzin-4 tygodnie) – pacjenci, którzy przeżyli, wchodzą w okres zdrowienia; w ciągu 1-2 tygodni ma miejsce normalizacja parametrów laboratoryjnych i regeneracja narządów.
>> To może Cię zainteresować: Monitorowanie stężenia leku we krwi
Przedawkowanie paracetamolu u dzieci – objawy i postępowanie
Zatrucie paracetamolem u dzieci może wystąpić już przy niewielkim przekroczeniu zalecanej dawki. Ustalono, że poniżej 6. roku życia uszkodzenie wątroby następuje po przyjęciu:
- >200 mg/kg masy ciała w ciągu 8-24 godzin,
- >150 mg/kg masy ciała dziennie przez 2 dni,
- >100 mg/kg masy ciała dziennie przez 3 dni.
Natomiast u dzieci powyżej 6. roku życia zatrucie paracetamolem ma miejsce po przyjęciu 6000-10000mg lub >200 mg/kg masy ciała na dobę.
Objawy przedawkowania paracetamolu u dzieci są takie same, jak w przypadku osób dorosłych. Osoba zatruta powinna niezwłocznie znaleźć się w szpitalu.
>> Sprawdź także: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?
Skutki uboczne zatrucia paracetamolem
Najbardziej niebezpiecznym efektem toksycznego działania paracetamolu jest ciężkie uszkodzenie wątroby, które może doprowadzić do jej niewydolności. W niektórych przypadkach zatrucie może doprowadzić do niewydolności wielonarządowej i zakończyć się śmiercią pacjenta.
Leczenie zatrucia paracetamolem
W diagnostyce zatrucia paracetamolem lekarz może zlecić wykonanie następujących badań:
- stężenie paracetamolu w surowicy krwi,
- INR,
- stężenie mocznika,
- stężenie kreatyniny,
- aktywność aminotransferaz (ALT i AST),
- stężenie kwasu mlekowego,
- gazometria krwi tętniczej.
Przedawkowanie paracetamolu powinno być leczone w warunkach szpitalnych. Jeżeli od zatrucia minęło mniej niż 60 minut, wskazane jest sprowokowanie wymiotów i podanie węgla aktywowanego (chociaż nie ma co do tego jednoznacznych wytycznych).
Odtrutką na zatrucie paracetamolem jest N-acetylocysteina. Preferowane jest podanie jej dożylnie. Leczenie należy wdrożyć jak najszybciej – najlepiej do 8 godzin od momentu przedawkowania. W niektórych przypadkach konieczne jest przeszczepienie wątroby.
>> Przeczytaj też: Ból brzucha z prawej strony – co może oznaczać? Jakie mogą być przyczyny?
Przeciwwskazania do przyjmowania paracetamolu i interakcje
Paracetamol, choć jest lekiem bezpiecznym, nie jest odpowiedni dla wszystkich. Przeciwwskazania obejmują m.in. nadwrażliwość na składniki preparatu, ciężką niewydolność nerek lub wątroby. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek leku należy zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania lub skonsultować z lekarzem.
Należy pamiętać, że paracetamol może wchodzić w interakcje z innymi lekami. Są to m.in. doustne antykoagulanty, leki przeciwpadaczkowe, leki nasenne, leki przeciwwymiotne, opioidowe leki przeciwbólowe czy doustna antykoncepcja hormonalna.
>> Przeczytaj także: Badania laboratoryjne u pacjentek przyjmujących hormony (antykoncepcję hormonalną, HTZ)
Paracetamol może być niebezpieczny, jeżeli nie jest stosowany zgodnie z zaleceniami. Jego przedawkowanie prowadzi do ciężkiego uszkodzenia wątroby, co w niektórych przypadkach wymaga przeszczepienia tego organu lub może zakończyć się śmiercią pacjenta. Aby zapobiec zatruciu, ważne jest przyjmowanie leku zgodnie z zalecanym dawkowaniem.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=643 (dostęp 05.11.2024)
- I. Jankowska i in., Zasady postępowania w zatruciu paracetamolem, Standardy Medyczne/Pediatria 2013
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.XIII.E.6. (dostęp 05.11.2024)
- N. Hinz-Brylew i in., Ostre zatrucie paracetamolem – opis trzech przypadków, Forum Medycyny Rodzinnej 2011, t. 5, nr 5, s. 429–433
- J. Woroń, Jak bezpiecznie i skutecznie stosować paracetamol, Pediatria po Dyplomie 2013
- J. Woroń, Interakcje leków przeciwbólowych – dlaczego są ważne dla lekarza POZ i innych specjalistów, Lekarz POZ 6/2017, s. 411–416
