Zatrucie ciążowe, znane również jako gestoza, to jedno z poważniejszych powikłań występujących u ciężarnych, zwykle w drugiej połowie ciąży. Cechuje się podwyższonym ciśnieniem krwi oraz obecnością białka w moczu. Nieleczone może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych zarówno u matki, jak i u dziecka. Dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy i czym grozi zatrucie ciążowe.
Spis treści:
- Co to jest zatrucie ciążowe (gestoza)?
- Zatrucie ciążowe – przyczyny
- Zatrucie ciążowe – objawy gestozy
- Jak szybko rozwija się zatrucie ciążowe?
- Zatrucie ciążowe a konsekwencje dla dziecka
- Jak rozpoznać zatrucie ciążowe – badania i diagnostyka
- Jak leczy się zatrucie ciążowe?
- Jak uniknąć zatrucia ciążowego?
Co to jest zatrucie ciążowe (gestoza)?
Gestoza to zespół objawów pojawiający się u ciężarnych powyżej 20. tygodnia ciąży. Rozpoznaje się ją, gdy występuje:
- nadciśnienie tętnicze u kobiety mającej do tej pory prawidłowe wartości ciśnienia krwi (powyżej 140/90 mmHg) lub dojdzie do zaostrzenia nadciśnienia tętniczego zdiagnozowanego wcześniej,
- białkomocz (powyżej 300 mg na dobę).
Oprócz tego mogą wystąpić:
- uszkodzenie nerek,
- niewydolność wątroby,
- małopłytkowość,
- zaburzenia neurologiczne,
- zagrożenie dobrostanu płodu.
Przy występowaniu powyższych białkomocz nie jest niezbędny do postawienia rozpoznania.
| Warto wiedzieć Zatrucie ciążowe i gestoza to określenia używane dawniej. Obecnie w terminologii medycznej spotkać można się z nazwą stan przedrzucawkowy lub preeklampsja. |
Zatrucie ciążowe – przyczyny
Przyczyny gestozy nie są jednoznacznie określone, ale uważa się, że jest to wynik złożonych interakcji między czynnikami genetycznymi, immunologicznymi i naczyniowymi. Może być związana z nieprawidłową czynnością lub zaburzeniami czynności łożyska. Gdy dochodzi do jego niedokrwienia, do krwiobiegu ciężarnej wydzielane są substancje antyangiogenne. To powoduje aktywację układu krzepnięcia, dysfunkcję śródbłonka i zwiększenie oporu naczyniowego.
Istnieje kilka czynników, które mogą predysponować do zatrucia ciążowego. Są to m.in.:
- wystąpienie nadciśnienia tętniczego w poprzedniej ciąży,
- przewlekłe nadciśnienie tętnicze,
- cukrzyca,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- przewlekła choroba nerek,
- zespół antyfosfolipidowy,
- pierwsza ciąża,
- wiek matki powyżej 40 lat,
- BMI przed ciążą powyżej 35 kg/m2,
- długi odstęp między kolejnymi ciążami (powyżej 10 lat),
- ciąża wielopłodowa.
Ryzyko zatrucia ciążowego jest wyższe, jeżeli występowało ono również u matki kobiety ciężarnej.
Zatrucie ciążowe – objawy gestozy
Przebieg zatrucia ciążowego może być łagodny lub ciężki. Drugi z nich rozpoznawany jest w każdym przypadku, gdy ciśnienie tętnicze ma wartość powyżej 160/110 mmHg, a białkomocz przekracza 1 g na dobę.
| Warto wiedzieć Zatrucie ciążowe występuje w 5–8% ciąż. Ciężka postać dotyczy 0,6–1,2% przypadków. |
Objawy gestozy mogą być bardzo zróżnicowane. Łagodna postać może przebiegać bezobjawowo lub z nieznacznie nasilonymi dolegliwościami. W takich przypadkach zwykle jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowych badań.
Objawy zatrucia ciążowego o cięższym przebiegu to:
- silny ból głowy,
- zaburzenia psychiczne,
- zaburzenia widzenia,
- nudności,
- wymioty,
- ból w nadbrzuszu.
W ciężkim przebiegu gestozy mogą wystąpić drgawki padaczkowe, obrzęk płuc, niedokrwienie mięśnia sercowego, niewydolność oddechowa, udar mózgu, deficyty neurologiczne, uszkodzenie wątroby lub nerek. Niekiedy rozwija się także syndrom HELLP, w którym obecne są:
- nadciśnienie tętnicze,
- białkomocz,
- obrzęki,
- zaburzenia czynności wątroby,
- trombocytopenia,
- mikroangiopatyczna niedokrwistość hemolityczna.
Najcięższym powikłaniem gestozy jest śmierć ciężarnej.
Jak szybko rozwija się zatrucie ciążowe?
Gestoza może być:
- wczesna – rozpoznana przed 34. tygodniem ciąży,
- późna – rozpoznana po 34. tygodniu ciąży.
Pierwsza z nich charakteryzuje się cięższym przebiegiem i dotyczy 5–20% wszystkich przypadków zatrucia ciążowego.
| Warto wiedzieć W rzadkich przypadkach zatrucie ciążowe może rozwinąć się w połogu. |
Zatrucie ciążowe a konsekwencje dla dziecka
Nieleczona gestoza stanowi zagrożenie nie tylko dla zdrowia matki, ale także dla dziecka. Powikłania zatrucia ciążowego dla płodu to:
- wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu,
- niedotlenienie,
- małowodzie,
- powikłania związane z wcześniactwem,
- zgon wewnątrzmaciczny.
Aby zminimalizować ryzyko powikłań, bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoznanie gestozy.
Jak rozpoznać zatrucie ciążowe – badania i diagnostyka
Zatrucie ciążowe rozpoznaje się na podstawie wywiadu medycznego, badania przedmiotowego (pomiar ciśnienia tętniczego krwi) oraz badań laboratoryjnych, do których zaliczają się głównie:
- badanie ogólne moczu,
- morfologia krwi,
- stężenie kreatyniny,
- ocena poziomu transaminaz wątrobowych (ALT, AST),
- poziom bilirubiny,
- CRP.
Uzupełnieniem standardowej diagnostyki gestozy może być ocena stężenia łożyskowego czynnika wzrostu (PlGF) oraz sFLT-1 (czynnik antyangiogenny). Badanie umożliwia wczesne wykrycie nieprawidłowości i wdrożenie działań terapeutycznych.
Jak leczy się zatrucie ciążowe?
Leczenie gestozy zależy od jej ciężkości, stanu ciężarnej, zagrożenia dla płodu i wieku ciąży. Przy łagodnym zatruciu ciążowym stosuje się nadzór ambulatoryjny wraz ze ścisłym monitorowaniem ciśnienia tętniczego, parametrów laboratoryjnych oraz oceną wzrastania i dobrostanu płodu, a także leczenie hipotensyjne. Wskazane jest zakończenie ciąży po 37. tygodniu lub wcześniej, jeżeli pogarsza się stan matki lub dziecka.
W przypadku ciężkiego zatrucia ciążowego wskazana jest hospitalizacja, leczenie hipotensyjne oraz ścisłe monitorowanie stanu ciężarnej i dziecka. Rozwiązanie powinno nastąpić po 34. tygodniu ciąży. Jeżeli jest to konieczne, wcześniej podaje się siarczan magnezu w celu zapobiegania napadom drgawkowym oraz steroidy w celu przyspieszenia dojrzewania płuc płodu.
| Warto wiedzieć Zakończenie ciąży jest jedyną metodą skutecznego leczenia gestozy. Stabilny stan matki i dziecka pozwala na postępowanie wyczekujące, jednak w większości przypadków poród i tak następuje przed terminem. |
Jak uniknąć zatrucia ciążowego?
Ryzyko wystąpienia zatrucia ciążowego można zmniejszyć poprzez [2, 4]:
- podawanie ciężarnej kwasu acetylosalicylowego (u kobiet w grupie ryzyka),
- suplementację wapnia (u kobiet w grupie ryzyka),
- ćwiczenia aerobowe,
- ograniczenie spożycia soli (u kobiet z nadciśnieniem tętniczym rozpoznanym przed ciążą).
Zatrucie ciążowe (gestoza) wymaga szybkiego rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Nieleczona może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych lub zgonu – zarówno u ciężarnej, jak i dziecka. Diagnostyka opiera się o wywiad medyczny, badanie przedmiotowe oraz testy laboratoryjne z krwi i moczu.
Bibliografia
- E. Jurewicz, A. Filipek, Preeklampsja – choroba kobiet w ciąży, Postępy Biochemii 2018, 64(4), s. 323–329
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.4.1. (dostęp 10.11.2024)
- C.S. Han i in., Postępowanie wyczekujące w ciężkim stanie przedrzucawkowym w czasie ciąży, której termin rozwiązania jest odległy: nie dla każdej pacjentki, Ginekologia po Dyplomie, maj 2011, s. 45–52
- https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/75579,stan-przedrzucawkowy-i-rzucawka (dostęp 10.11.2024)
