Poniższy artykuł jest zapisem webinaru, który odbył się 23.08.2023 r.
W studio ALAB laboratoria gościliśmy dr Magdalenę Jagiełło, lekarkę endokrynolożkę, która od wielu lat popularyzuje wiedzę na temat układu endokrynnego oraz chorób z tego zakresu na uwielbianym przez wszystkich pacjentów blogu dr Magda, oraz w swoich książkach. Kilka webinarów z panią doktor mamy już na naszym kanale na YouTubie, jeśli chcieliby Państwo wiedzy podanej w sposób tradycyjny, czyli w formie prezentacji ze slajdami, to odsyłamy do tamtych webinarów. Tym razem przyjęliśmy formułę, zgodnie z którą Pani Doktor odpowiada na pytania zadane przez naszych pacjentów.
W tej części przechodzimy do grupy pytań na temat przeciwciał i chorób autoimmunologicznych tarczycy.
1. Choruję na Hashimoto i zażywam hormony tarczycy, ale poziom przeciwciał ciągle jest wysoki. Czy wobec tego warto brać hormony? Jak widać choroba nie ustępuje.
Zacznijmy od tego, że choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną – jeśli już zachorujemy na jakąś chorobę autoimmunologiczną, to niestety ją już mamy. Jeżeli organizm nauczy się atakować nasz narząd (czy to będzie trzustka, czy to będą komórki skóry, czyli bielactwo, czy to będzie jeszcze inny narząd) to nasz organizm już się tego atakowania nie oduczy. Czyli choroba już niestety nie ustąpi, a wręcz będzie postępować i szybciej lub wolniej, ale zaczyna uszkadzać tarczycę. Dlatego w którymś momencie decydujemy się, żeby zacząć stosować hormony tarczycy – tarczyca niedomaga, jest już na tyle uszkodzona, że nie daje sobie rady. Wówczas hormony mają za zadanie uzupełnić to, czego tarczyca nie jest w stanie wyprodukować. Są badania potwierdzające fakt, iż stosowanie hormonów tarczycy może wpływać korzystnie na obniżenie poziomu przeciwciał tarczycowych, ale to nie znaczy, że choroba zostanie wyleczona, a przeciwciała spadną i będzie można wszystko odstawić. Hormony są włączane, aby pacjent nie miał objawów niedoczynności tarczycy i dobrze się czuł.
2. Mam bardzo wysoki poziom przeciwciał, ale lekarz niczego mi nie zlecił. Co trzeba zrobić?
Czasami zdarza się taka sytuacja, że pacjent słyszy, że na razie są wysokie przeciwciała, ale poza tym wszystko jest w normie, więc czekamy. Czy musimy tak czekać?
Zaczęłabym od tego, żeby spojrzeć jednak na normy przez pryzmat swojego indywidualnego przypadku. Jeśli „TSH w normie” oznacza, że wynosi ono 4 u młodej dziewczyny, to jednak nie będzie to norma i wówczas można rozważyć leczenie hormonami tarczycy. Na pewno warto byłoby się przyjrzeć ewentualnym niedoborom, np. witamin z grupy B, witaminy D3, żelaza, selenu, cynku i wówczas rozważyć suplementację. To są takie rzeczy, które wspomagają leczenie. Poza tym staramy się też unikać czynników stresowych, zadbać o sen, o relaks, unikać dodatkowych infekcji i sytuacji, które obciążają nasz organizm. Dbamy o zdrową dietę i regularność rytmu dnia, co bywa najtrudniejsze, ale to akurat ta praca własna jest bardzo ważna. Podsumowując, to nie jest tak, że nic nie robimy. Na pewno możemy tutaj sporo zdziałać także dietą. Na szczęście coraz więcej się mówi, że to, co jemy, czyli to, co wkładamy do naszego organizmu, ma wpływ na to, jak się czujemy. Śmieciowe jedzenie – dużo cukru, soli, olej palmowy – nie jest dobre nie tylko wtedy, gdy mamy Hashimoto.
3. Czy mogę mieć Hashimoto bez niedoczynności tarczycy? Mój lekarz mówi, że nie ma u mnie powodu do zażywania hormonów, ale mam koleżanki z Hashimoto i one w większości mają przepisywane hormony.
Czasem spotykam się z takimi właśnie pytaniami, czy jeśli badania są w normie to mogę mieć Hashimoto, albo czy będę miała. Więc jak to jest z tą niedoczynnością i Hashimoto, jak to się do siebie ma? Otóż Hashimoto jest chorobą, a niedoczynność jest objawem choroby. Jest trochę jak gorączka, która jest objawem, a jej przyczyną u jednej osoby może być zapalenie płuc, u drugiej zupełnie inne schorzenie. Niedoczynność wystąpi wówczas, gdy choroba na tyle uszkodzi tarczycę, że nie będzie ona w stanie produktować hormonów, stężenia fT4 i fT3 będą niskie, a tyreotropina (TSH) wysoka. Natomiast początkowo występuje już stan zapalny tarczycy, ale ona ciągle daje sobie radę i produkuje tyle hormonów, że one jeszcze trzymają się w normie. Czyli można mieć Hashimoto, a jeszcze nie mieć niedoczynności. Takiego pacjenta należy kontrolować, aby wyłapać moment, że coś zaczyna się dziać i trzeba wejść z bardziej radykalnym działaniem.
Porządkując tę sytuację: na początku mamy rozpoznanie Hashimoto, są wysokie przeciwciała, ale hormony tarczycy – trójka tarczycowa – jest w porządku. Wówczas – jak Pani doktor powiedziała – na początku działamy takimi metodami, żeby tę tarczycę uspokoić, czyli uzupełniamy niedobory, stosujemy odpowiednią dietę i wszystkie elementy stylu życia, które już były wymienione. Natomiast z chwilą, kiedy tarczyca już jest na tyle niewydolna, że nie daje rady produkować hormonów, są one włączane.
Czasami leczenie włącza się wcześniej, na przykład u kobiety planującej ciążę. Są też takie przypadki, że hormony są jeszcze w normie, ale na granicy wartości referencyjnych. Wówczas, jeśli pacjentka odczuwa objawy, możemy leczenie zacząć wcześniej. No bo nie chodzi o to, żeby pacjentka męczyła się i czekała, aż tyreotropina (TSH) przekroczy granicę, żeby można było ją leczyć.
Ważne są tutaj objawy. Pacjenci często się skupiają na wynikach badań laboratoryjnych, ale pamiętajmy, że nie leczymy badań, tylko pacjenta, który, oprócz wyników, odczuwa lub nie pewne dolegliwości i to też lekarz zawsze bierze pod uwagę.
4. Czy do rozpoznania Hashimoto wystarczy wysokie miano przeciwciał? Na jakiej podstawie rozpoznaje się tę chorobę?
W zasadzie tak, wysokie miano przeciwciał wystarczy, ponieważ one mówią, iż toczy się choroba autoimmunologiczna. Trzeba tylko wziąć poprawkę na to, że przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) czy przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) mogą być podwyższone w innej chorobie autoimmunologicznej – w chorobie Graves-Basedowa. Przy podwyższonych przeciwciałach często można zaobserwować już zmiany zapalne w USG. Może się zdarzyć, że pacjent wykonuje USG tętnic szyjnych, które przebiegają bardzo blisko tarczycy i wykonujący je lekarz zauważa w niej zmiany i od tego zaczyna się diagnostyka choroby. Czasem jednak zmian w USG jeszcze nie widać, ale tarczyca sygnalizuje przeciwciałami, że choroba już się toczy.
5. Jakie znaczenie dla rokowania ma wysoki poziom przeciwciał w chwili rozpoznania? Miałam ponad 600 przeciwciał przeciw preoksydazie tarczycowej (antyTPO).
U takiego pacjenta spodziewamy się, że niestety choroba jest bardzo aktywna i być może będzie potrzeba dość szybkiego zwiększania dawek hormonów w przyszłości. Standardowym postępowaniem jest włączenie hormonów w niskich dawkach, a następnie ich stopniowe zwiększanie. Natomiast jeśli pacjent ma wysokie przeciwciał, to spodziewamy się, że ta najniższa dawka hormonów raczej nie będzie wystarczająca. Pacjent może też wymagać wcześniejszych niż zwykle badań kontrolnych. Wysokie przeciwciała na początku choroby oznaczają, iż niestety choroba jest bardziej agresywna.
6. Czy można zmniejszyć poziom przeciwciał przeciw receptorowi tyreotropiny (TRAb)?
TRAb są przeciwciałami przeciwko receptorowi TSH, występującymi w chorobie Graves-Basedowa. Jest to druga choroba autoimmunologiczna tarczycy, która kojarzy się z wytrzeszczem oczu i z nadczynnością. Jest bardziej niestabilna jeśli chodzi o leczenie niż Hashimoto. W przypadku Hashimoto musiałaby wystąpić wyjątkowa sytuacja, aby pojawiło się zagrożenie życia, natomiast choroba Graves-Basedowa, zwłaszcza nieleczona, może być zagrożeniem życia. Wystarczy naprawdę nieduży stres i wszystkie hormony się rozregulowują, nawet jeśli pacjent już jest w trakcie terapii. Pamiętam pacjentkę z choroba Gravesa-Basedowa, która była ustawiona hormonalnie i było wszystko OK. Pacjentka była bardzo emocjonalnie związane ze swoim synem, który zdawał egzaminy na studiach. Przy każdym jego zaliczeniu pani – chociaż brała leki – trafiała z objawami niewyrównanej nadczynności do szpitala. Tak bardzo niestabilna może być ta choroba.
Należy powiedzieć kilka słów o leczeniu tej choroby. Podawane są leki blokujące tarczycę na rok, czasami na dłużej. Nie powinno się tych leków przyjmować w wieloletnim schemacie, przyjmuje się je, aby tarczycę zablokować, aż spadnie poziom TRAb. Możemy wspomagać tarczycę selenem – jeśli jest niedobór, magnezem, witaminami z grupy B, witaminą E. Są to czynniki, które mogą wpływać korzystnie na poziom przeciwciał przeciw receptorowi tyreotropiny (TRAb). Ważne jest oczywiście wyrównanie hormonalne tarczycy. Jednak jeżeli po tym czasie leczenia choroba nie ustępuje, to niestety musimy przejść o krok dalej i zaproponować pacjentowi leczenie radykalne, może to być albo promieniotwórczy jod, albo operacja. Po leczeniu promieniotwórczym jodem przeciwciała mogą się utrzymywać nawet przez rok, dlatego sugeruje się, aby do dwóch lat po terapii nie starać się o ciążę. Natomiast po usunięciu tarczycy ich poziom szybko spada.
Podsumowując, można zmniejszyć poziom przeciwciał przeciw receptorowi tyreotropiny (TRAb), warunkiem jest dobre wyrównanie hormonalne tarczycy. Ważne są również czynniki związane z trybem życia, które omawiałam przy poprzednich przeciwciałach.
W chorobie Gravesa-Basedowa bardzo niekorzystne są papierosy. Nawet bierne palenie będzie szkodliwe, zwiększa się ryzyko wytrzeszczu i objawów okulistycznych. Wiemy, że papierosy mają w ogóle niekorzystny wpływ na nasze zdrowie, ale mało jest chorób, gdzie jest to tak udokumentowane jak w przypadku tej choroby.
