Zapalenie zatok: objawy, przyczyny, rodzaje i leczenie

Ból głowy, uczucie rozpierania twarzy i niedrożność nosa to częste objawy, które mogą świadczyć o zapaleniu zatok. Ta powszechna dolegliwość dotyka osoby w różnym wieku, zarówno dzieci, jak i dorosłych, i potrafi znacznie obniżyć jakość życia. Może przyjmować różne formy – od łagodnych infekcji wirusowych po przewlekłe stany zapalne o podłożu alergicznym lub grzybiczym. Różnorodność objawów i przyczyn sprawia, że nie zawsze łatwo jest postawić trafną diagnozę. Dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać zapalenie zatok, jak długo mogą utrzymywać się jego objawy oraz kiedy konieczna jest konsultacja z lekarzem specjalistą. W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na najczęstsze pytania, poznasz skuteczne metody leczenia oraz dowiesz się, jak zapobiegać nawrotom choroby.

Spis treści:

1. Rodzaje zapalenia zatok
2. Jakie są objawy zapalenia zatok?
3. Ile trwa zapalenie zatok?
4. Diagnostyka zapalenia zatok
5. Leczenie zapalenia zatok
6. Zapalenie zatok – podsumowanie

Rodzaje zapalenia zatok

Zapalenie zatok przynosowych (ZZP) to stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok, który może mieć różną etiologię i przebieg. W zależności od czasu trwania oraz przyczyn, wyróżnia się:

• ostre zapalenie zatok (OZZP) – trwa krócej niż 12 tygodni. W jego przebiegu objawy ustępują całkowicie. Może mieć charakter:
  • wirusowy – objawy trwają zwykle <10 dni i najczęściej wynikają z przeziębienia,
  • powirusowy – występuje, gdy po kilku dniach poprawy stan zdrowia ulega ponownemu pogorszeniu,
  • bakteryjny – podejrzewany, gdy występują m.in. gorączka >38°C, ropna wydzielina, silny ból twarzy;
• przewlekłe zapalenie zatok (PZZP) – trwa dłużej niż 12 tygodni. Objawy mogą ustępować okresowo, ale nie znikają całkowicie. Wyróżnia się m.in. PZZP z polipami nosa, zapalenie o podłożu alergicznym, grzybiczym, immunologicznym lub związane z wadami anatomicznymi;
• alergiczne zapalenie zatok – wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym wywołanym reakcją uczuleniową. Objawom towarzyszy często katar sienny, świąd nosa, kichanie oraz uczucie zatkanego nosa, zwłaszcza w sezonie pylenia roślin.

>> Przeczytaj również: Nieżyt nosa i astma – czy to alergia?

Jakie są objawy zapalenia zatok?

Objawy zapalenia zatok są zróżnicowane i zależą od przyczyny oraz lokalizacji stanu zapalnego. Najczęściej występują:

• uczucie rozpierania lub ból w okolicy czoła, policzków, nasady nosa lub między oczami,
• niedrożność nosa, utrudnione oddychanie przez nos,
• wydzielina z nosa (katar przedni – wodnisty lub gęsty, oraz spływająca po tylnej ścianie gardła),
• osłabienie węchu lub jego całkowita utrata,
• ból głowy nasilający się przy pochylaniu, kaszlu lub wysiłku fizycznym,
• kaszel, szczególnie nasilający się nocą i nad ranem,
• gorączka lub stan podgorączkowy,
• uczucie zmęczenia, ogólnego rozbicia, obniżona koncentracja.

W przypadku przewlekłego stanu zapalnego objawy mogą być mniej nasilone, ale utrzymują się przez długi czas. W zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić objawy neurologiczne, takie jak silny ból głowy, sztywność karku czy zaburzenia widzenia. Są to sygnały alarmowe, które wymagają pilnej interwencji medycznej.

Ile trwa zapalenie zatok?

Czas trwania zapalenia zatok zależy od jego postaci i zastosowanego leczenia:

• wirusowe zapalenie zatok – zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 7–10 dni i nie wymaga antybiotykoterapii.
• powirusowe i bakteryjne – objawy mogą utrzymywać się od 10 dni do 3 tygodni, a leczenie często wymaga konsultacji z lekarzem i wdrożenia odpowiedniej terapii.
• przewlekłe zapalenie zatok – trwa dłużej niż 12 tygodni, często nawraca i może wymagać długotrwałego leczenia oraz diagnostyki w kierunku chorób współistniejących, takich jak alergie czy wady anatomiczne.

Diagnostyka zapalenia zatok

Rozpoznanie zapalenia zatok w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej opiera się głównie na objawach klinicznych. W razie wątpliwości stosuje się dodatkowe badania:

• morfologia krwi – może ujawnić zwiększoną liczbę leukocytów lub eozynofilię wskazującą na podłoże alergiczne.
• CRP – pomaga różnicować infekcje wirusowe i bakteryjne, ułatwiając dobór odpowiedniego leczenia.
• badanie przedmiotowe – ocena błony śluzowej nosa, obecności wydzieliny, zaczerwienienia, obrzęku.

• endoskopia nosa – pozwala ocenić obecność polipów, blokad ujść zatok, nadmiar wydzieliny i ogniska zapalne.
• tomografia komputerowa (TK) – przydatna w przewlekłym zapaleniu zatok, przy podejrzeniu powikłań lub przed planowanym leczeniem operacyjnym.

W przypadku podejrzenia zapalenia zatok o podłożu alergicznym warto wykonać również testy skórne lub oznaczenie swoistych IgE we krwi.

>> Przeczytaj również: Alergia IgE-zależna, czyli jaka?

Leczenie zapalenia zatok

Leczenie zapalenia zatok zależy od przyczyny, nasilenia objawów oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta:

• wirusowe zapalenie zatok:
  • płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej lub preparatami z ksylitolem,
  • leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen),
  • krótkotrwałe stosowanie leków obkurczających błonę śluzową nosa;
• bakteryjne zapalenie zatok:
  • antybiotykoterapia (najczęściej amoksycylina z kwasem klawulanowym),
  • donosowe glikokortykosteroidy,
  • leczenie objawowe jak w przypadku zakażenia wirusowego;
• przewlekłe zapalenie zatok:
  • długoterminowe stosowanie GKS donosowych,
  • regularne płukanie nosa,
  • leczenie przyczynowe (np. eliminacja alergenów, korekcja przegrody nosa),
  • w razie braku poprawy – operacja FESS (endoskopowa operacja zatok).

W każdym przypadku kluczowe jest indywidualne podejście oraz monitorowanie efektów leczenia. Niewłaściwe lub zbyt późno rozpoczęte leczenie może prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie oczodołu, ropień mózgu czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Zapalenie zatok – podsumowanie

Najważniejsze informacje:

• Zapalenie zatok może być spowodowane przez infekcje, alergie lub czynniki anatomiczne.
• Objawy to m.in. ból głowy, niedrożność nosa i wydzielina.
• Ostre zapalenie zwykle ustępuje w ciągu tygodnia.
• Brak poprawy lub przewlekły przebieg wymaga diagnostyki.
• Leczenie dobiera się indywidualnie – nie zawsze potrzebne są antybiotyki.

Bibliografia

1. Gajewski P., Jaeschke R. (red.): Interna Szczeklika 2024/2025, Medycyna Praktyczna, Kraków 2024.
2. Patel Z. M.: UpToDate – Acute sinusitis and rhinosinusitis in adults: Clinical manifestations and diagnosis.
3. Patel Z. M.: UpToDate – Uncomplicated acute sinusitis and rhinosinusitis in adults: Treatment.