Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci – objawy, przyczyny. Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Zapalenie wyrostka robaczkowego to jedna z najczęstszych przyczyn tzw. “ostrego brzucha” (czyli wymagającego z reguły interwencji chirurgicznej) u dziecka. Może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej dotyka dzieci między 5. a 12. rokiem życia. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe do uniknięcia poważnych (potencjalnie śmiertelnych) powikłań, takich jak perforacja przewodu pokarmowego czy zapalenie otrzewnej. Czym jest wyrostek robaczkowy? Jakie pełni funkcje? Jak dochodzi do jego zapalenia? Jak rozpoznaje się i leczy zapalenie tego narządu? Zapraszamy do lektury.

Spis treści:

1. Co to jest wyrostek robaczkowy i jakie pełni funkcje?
2. Jak dochodzi do zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?
3. Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci
   • Objawy ostrego zapalenia wyrostka u dzieci
   • Objawy przewlekłego zapalenia wyrostka u dzieci
4. Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci – diagnostyka
5. Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego
6. Dieta po operacji wyrostka robaczkowego u dzieci
7. Podsumowanie

Co to jest wyrostek robaczkowy i jakie pełni funkcje?

Wyrostek robaczkowy to niewielki narząd w kształcie rurki o długości około 5-10 cm, połączony z kątnicą, czyli początkową częścią jelita grubego.

Przez wiele lat uważano, że jest to narząd szczątkowy, pozbawiony istotnej funkcji. Jednak współczesne badania sugerują, że wyrostek robaczkowy może odgrywać rolę w układzie immunologicznym. Może on być rezerwuarem pożytecznych bakterii jelitowych, które pomagają w odbudowie mikroflory po infekcjach czy antybiotykoterapii.

Z powyższych względów o wyrostku mówi się niekiedy “migdałek jelitowy”.

>> Sprawdź też: Zapalenie wyrostka robaczkowego: gdzie jest wyrostek i jak rozpoznać objawy zapalenia?

Jak dochodzi do zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

Zapalenie wyrostka robaczkowego najczęściej wynika z zablokowania jego światła.  To powoduje wzrost ciśnienia, zaburzenia krążenia krwi i namnażanie bakterii, co prowadzi do stanu zapalnego.

U dzieci przyczyną blokady mogą być:

• powiększone węzły chłonne – często w wyniku infekcji wirusowych lub bakteryjnych,
• kamienie kałowe – twarde masy kałowe, które zatykają światło wyrostka; dotyczy to głównie dzieci z zaparciami,
• pasożyty jelitowe – np. owsiki czy glisty (rzadko),
• ciała obce – np. połknięte pestki owoców.

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci mogą być różnorodne i nie zawsze typowe, co utrudnia postawienie rozpoznania. Do najczęstszych należą:

• ból brzucha – początkowo rozlany, często w okolicy pępka, a następnie zlokalizowany w prawym dole biodrowym,
• gorączka u dziecka – zwykle umiarkowana (około 38ºC), ale może być wyższa w przypadku powikłań,
• nudności i wymioty – jedne z najczęstszych objawów, występują u około 60-70% dzieci,
• utrata łaknienia,
• bolesność przy dotykaniu brzucha,
• objaw Blumberga – silny ból przy szybkim zwolnieniu ucisku na brzuch.

U młodszych dzieci objawy mogą być mniej charakterystyczne, co wymaga szczególnej czujności ze strony rodziców i lekarzy. Dodatkowo należy pamiętać, że młodsze dzieci (poniżej 2. roku życia) nie potrafią precyzyjnie opisać swoich dolegliwości, stąd każda wątpliwość rodzica co do stanu zdrowia dziecka wymaga konsultacji lekarskiej.

Objawy ostrego zapalenia wyrostka u dzieci

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego charakteryzuje się szybkim narastaniem objawów. Do najczęstszych należą:

• silny, stały ból w prawym dole biodrowym,
• wysoka gorączka – powyżej 38,5°C,
• nasilone wymioty – często z towarzyszącym odwodnieniem,
• dodatnie objawy otrzewnowe – sztywność powłok brzusznych, ból przy kaszlu lub ruchu.

Objawy przewlekłego zapalenia wyrostka u dzieci

Przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego występuje rzadziej, ale może być mylone z innymi schorzeniami przewodu pokarmowego. Charakteryzuje się:

• nawracającymi bólami brzucha, zwykle w prawym dole biodrowym,
• łagodnymi objawami ogólnymi, np. stanami podgorączkowymi, osłabieniem,
• brakiem apetytu u dziecka bez wyraźnej innej przyczyny.

Diagnoza przewlekłego zapalenia jest trudna i często wymaga wykluczenia innych chorób, takich jak zespół jelita drażliwego, infekcje układu moczowego, celiakia, nieswoiste choroby zapalne jelit.

Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci – diagnostyka

Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci opiera się na:

• badaniu fizykalnym – ocena bolesności, objawów otrzewnowych; absolutna podstawa postępowania,
• badaniach laboratoryjnych – morfologia krwi obwodowej z rozmazem, wskaźniki stanu zapalnego (OB, CRP, prokalcytonina),

• badaniach obrazowych – USG jamy brzusznej jest metodą z wyboru u dzieci (choć często trudno uwidocznić narząd), czasem – głównie przy podejrzeniu powikłań – wykonuje się tomografię komputerową jamy brzusznej.

W przypadku wątpliwości diagnostycznych może być konieczna kilkudniowa obserwacja w szpitalu.

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci polega na jego chirurgicznym usunięciu. Zabieg może być wykonany metodą tradycyjną (laparotomia) lub laparoskopową, która jest mniej inwazyjna i wiąże się z szybszym powrotem do zdrowia.

W przypadku powikłań, takich jak perforacja, konieczne może być podanie antybiotyków przed operacją.

Dieta po operacji wyrostka robaczkowego u dzieci

Po operacji wyrostka robaczkowego ważne jest stopniowe wprowadzanie pokarmów, aby nie obciążać układu pokarmowego. Zalecenia dietetyczne obejmują:

• pierwsze 24 godziny – płyny (woda, herbaty ziołowe),
• drugi dzień – lekkostrawne posiłki (kleiki, zupy),
• kolejne dni – stopniowe wprowadzanie stałych pokarmów (gotowane warzywa, chude mięso).

Należy unikać tłustych, smażonych i ciężkostrawnych potraw przez co najmniej tydzień po operacji. Produkty wysokoprzetworzone nie są zalecane nie tylko po operacji, ale ogólnie dla dzieci w każdym wieku.

>> Dowiedz się więcej: Dieta lekkostrawna dla dziecka. Przykładowe przepisy

Podsumowanie

Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci to poważny stan, wymagający szybkiej diagnozy i leczenia. Rodzice powinni zwracać uwagę na niepokojące objawy, takie jak ból brzucha, gorączka czy wymioty, i niezwłocznie zgłaszać się do lekarza. Wczesna interwencja pozwala uniknąć powikłań i zapewnia szybki powrót do zdrowia.

---

Źródła

1. Randal Bollinger R, Barbas AS, Bush EL, Lin SS, Parker W. Biofilms in the large bowel suggest an apparent function of the human vermiform appendix. J Theor Biol. 2007 Dec 21;249(4):826-31. doi: 10.1016/j.jtbi.2007.08.032. Epub 2007 Sep 7. PMID: 17936308.
   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17936308
2. Jumah S, Wester T. Non-operative management of acute appendicitis in children. Pediatr Surg Int. 2022 Nov 28;39(1):11. doi: 10.1007/s00383-022-05284-y. PMID: 36441297; PMCID: PMC9705497.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9705497
3. Andersson RE. The natural history and traditional management of appendicitis revisited: spontaneous resolution and predominance of prehospital perforations imply that a correct diagnosis is more important than an early diagnosis. World J Surg. 2007 Jan;31(1):86-92. doi: 10.1007/s00268-006-0056-y. PMID: 17180556
   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17180556
4. Bundy DG, Byerley JS, Liles EA, Perrin EM, Katznelson J, Rice HE. Does this child have appendicitis? JAMA. 2007 Jul 25;298(4):438-51. doi: 10.1001/jama.298.4.438. PMID: 17652298; PMCID: PMC2703737.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2703737
5. Al-Omran M, Mamdani M, McLeod RS. Epidemiologic features of acute appendicitis in Ontario, Canada. Can J Surg. 2003 Aug;46(4):263-8. PMID: 12930102; PMCID: PMC3211626.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3211626
6. Doria AS, Moineddin R, Kellenberger CJ, Epelman M, Beyene J, Schuh S, Babyn PS, Dick PT. US or CT for Diagnosis of Appendicitis in Children and Adults? A Meta-Analysis. Radiology. 2006 Oct;241(1):83-94. doi: 10.1148/radiol.2411050913. Epub 2006 Aug 23. PMID: 16928974.
   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16928974
7. Jaschinski T, Mosch CG, Eikermann M, Neugebauer EA, Sauerland S. Laparoscopic versus open surgery for suspected appendicitis. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Nov 28;11(11):CD001546. doi: 10.1002/14651858.CD001546.pub4. PMID: 30484855; PMCID: PMC6517145
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6517145
8. Eko FN, Ryb GE, Drager L, Goldwater E, Wu JJ, Counihan TC. Ideal timing of surgery for acute uncomplicated appendicitis. N Am J Med Sci. 2013 Jan;5(1):22-7. doi: 10.4103/1947-2714.106186. PMID: 23378951; PMCID: PMC3560134.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3560134