Tchawica jest częścią układu oddechowego, której główną rolą jest transport powietrza oraz oczyszczanie go z drobinek kurzu dzięki obecności rzęsek. Pod wpływem czynników zakaźnych i niezakaźnych może dojść do rozwinięcia się stanu zapalnego w obrębie wyścielającej ją błony śluzowej.
Zapalenie tchawicy zwykle objawia się kaszlem, chrypką, bólem w klatce piersiowej, trudnościami w oddychaniu, gorączką i ogólnym osłabieniem. Konieczne jest szybkie wdrożenie leczenia, aby zapobiec powikłaniom. Dowiedz się, jakie są przyczyny zapalenia tchawicy, czy choroba jest zaraźliwa i jak ją leczyć.
Spis treści:
- Zapalenie tchawicy – co to za choroba?
- Zapalenie tchawicy – przyczyny rozwoju
- Objawy zapalenia tchawicy
- Czy zapalenie tchawicy jest zaraźliwe?
- Diagnostyka zapalenia tchawicy
- Zapalenie tchawicy – leczenie
Zapalenie tchawicy – co to za choroba?
Zapalenie tchawicy to stan zapalny błony śluzowej tego narządu. Może mieć podłoże infekcyjne lub nieinfekcyjne. W zależności od przyczyny przybiera formę ostrą lub przewlekłą. Ostra postać zapalenia tchawicy rozwija się nagle, często w wyniku infekcji wirusowej, natomiast przewlekłe zapalenie tchawicy jest zazwyczaj wynikiem długotrwałego narażenia na czynniki drażniące.
Zapalenie tchawicy może występować samodzielnie, jednak zdarza się to rzadko. Zdecydowanie częściej współwystępuje z zapaleniem krtani i/lub oskrzeli. Dzieje się tak ze względu na specyficzne warunki anatomiczne – od góry tchawica stanowi przedłużenie krtani, a od dołu rozdziela się na dwa oskrzela.
Nieleczone zapalenie tchawicy stanowi poważne zagrożenie zdrowia, a niekiedy również życia. Może prowadzić do zapalenia płuc, niedrożności oddechowej i niewydolności oddechowej. Na powikłania zapalenia tchawicy szczególnie narażone są małe dzieci.
| Pamiętaj: U dzieci najczęstszą przyczyną zaburzeń oddechowych jest podgłośniowe zapalenie krtani (tzw. krup), które może rozprzestrzenić się również na tchawicę i oskrzela. Rocznie choruje około 3% dzieci – głównie w miesiącach jesienno-zimowych. |
To może Cię zainteresować:
>> Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka
>> Zapalenie oskrzeli – charakterystyka choroby, objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Zapalenie tchawicy – przyczyny rozwoju
Najczęstszą przyczyną zapalenia tchawicy jest infekcja wirusowa. Do patogenów wywołujących stan zapalny błony śluzowej tchawicy zalicza się głównie wirusy grypy, wirus paragrypy, syncytialny wirus oddechowy (RSV), adenowirusy i koronawirusy. Rzadziej choroba rozwija się na skutek zakażenia wirusem ospy wietrznej, odry czy opryszczki zwykłej.
Przyczyną zapalenia tchawicy może być także infekcja bakteryjna – najczęściej wywołana przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) i Haemophilus influenzae typu B. Rzadziej zakażenie powodują Chlamydia, pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) czy mykoplazma (Mycoplasma pneumoniae). Zdarza się, że bakteryjne zapalenie tchawicy poprzedza infekcja wirusowa.
Zapalenie tchawicy może być wywołane również czynnikami nieinfekcyjnymi. Zalicza się do nich głównie agresywne związki chemiczne (np. tlenek azotu, amoniak), dym tytoniowy.
Objawy zapalenia tchawicy
Głównym objawem zapalenia tchawicy jest kaszel – suchy, duszący i męczący. Oprócz niego występują także:
- ból za mostkiem,
- chrypka i zmiana zabarwienia głosu,
- trudności w oddychaniu (świszczący oddech lub duszność),
- uczucie pieczenia lub drapania w gardle,
- podwyższona temperatura ciała,
- ogólne osłabienie i zmęczenie.
Objawy zapalenia tchawicy zwykle są bardziej nasilone u dzieci niż dorosłych – ze względu na węższe drogi oddechowe. Dlatego infekcja (szczególnie bakteryjna) może prowadzić do niedrożności oddechowej. W jej przebiegu powstaje obrzęk oraz śluzowo-ropny wysięk (obfity, gęsty i trudny do odkrztuszenia), co powoduje zwężenie światła dróg oddechowych.
Czy zapalenie tchawicy jest zaraźliwe?
Można zarazić się patogenami, które wywołują zapalenie tchawicy. Drobnoustroje przenoszą się głównie drogą kropelkową (np. podczas kaszlu, kichania) lub poprzez skażone powierzchnie. Dlatego chorzy powinni zachować szczególną higienę oraz unikać bliskiego kontaktu z innymi – szczególnie z osobami o obniżonej odporności.
To może Cię zainteresować:
>> Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych
>> Bakterie atypowe: wpływ przewlekłego kaszlu na układ oddechowy
Diagnostyka zapalenia tchawicy
Aby potwierdzić zapalenie tchawicy, lekarz przeprowadza wywiad oraz badanie fizykalne. W razie potrzeby może zlecić dodatkowe testy, w tym badania obrazowe (np. RTG klatki piersiowej) oraz laboratoryjne.
Badania laboratoryjne przy zapaleniu tchawicy
Badania laboratoryjne, które mogą zostać zastosowane w diagnostyce zapalenia tchawicy to m.in.:
- morfologia krwi,
- CRP i OB,
- testy antygenowe w kierunku infekcji wirusowych (np. RSV lub grypy),
- posiew plwociny.
>> Zobacz także: Przedłużający się kaszel: jakie badania laboratoryjne wykonać, by rozpocząć skuteczne leczenie
Zapalenie tchawicy – leczenie
Leczenie zapalenia tchawicy zależy od przyczyny i stanu chorego. Przy infekcjach wirusowych działania polegają na łagodzeniu objawów. Stosuje się m.in. leki przeciwkaszlowe, leki rozszerzające oskrzela, leki przeciwgorączkowe, glikokortykosteroidy. Jeżeli choroba ma podłoże bakteryjne, do terapii włącza się antybiotyki. Przy ciężkim przebiegu zapalenia tchawicy konieczna jest hospitalizacja oraz mechaniczne wspomaganie oddechu.
Ile trwa zapalenie tchawicy?
W większości przypadków ostre zapalenie tchawicy ma charakter samoograniczający się. Kaszel utrzymuje się zwykle przez 10-14 dni, ale zdarza się, że może trwać dłużej – nawet do miesiąca.
Zapalenie tchawicy najczęściej jest wywołane infekcją wirusową, ale w rzadszych przypadkach stan zapalny może być spowodowany zakażeniem bakteryjnym lub czynnikami nieinfekcyjnymi (np. substancjami drażniącymi). Zwykle procesem chorobowym objęte są również krtań i/lub oskrzela. Głównym objawem jest suchy i męczący kaszel, który utrzymuje się od 10 dni do nawet 4 tygodni. Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu medycznego, badania fizykalnego oraz dodatkowych testów (m.in. badań obrazowych i laboratoryjnych). Nieleczone zapalenie tchawicy może prowadzić do poważnych powikłań – szczególnie u małych dzieci.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7125831/ (dostęp 04.03.2025)
- A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Repetytorium, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470240/ (dostęp 04.03.2025)
- https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/360939,infekcyjne-stany-zapalne-krtani-krup-i-ostre-zapalenie-naglosni (dostęp 04.03.2025)
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7151881/ (dostęp 04.03.2025)
- M. Pirożyński, Zakażenia układu oddechowego u ciężarnych, Postępy Nauk Medycznych 5/2010, s. 417–421
- M. Badełek-Izdebska i in., Bacterial laryngotracheobronchitis as one cause of airway obstruction in older children, New Medicine 4/2021, s. 112–116
