Zapalenie spojówek u dzieci to przypadłość, która jest częstą przyczyną wizyt w gabinecie lekarza rodzinnego lub lekarza pediatry. Jakie są przyczyny zapalenia spojówek u dzieci? Czy gorączka przy zapaleniu spojówek u dzieci to normalne zjawisko? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Zapalenie spojówek u dzieci: czym jest spojówka?
- Rodzaje zapalenia spojówek u dzieci: objawy choroby
- Zapalenie spojówek u dziecka: diagnostyka
- Leczenie zapalenia spojówek u dzieci
- Jak zapobiegać występowaniu zapalenia spojówek u dziecka?
Zapalenie spojówek u dzieci: czym jest spojówka?
Na wstępie tego artykułu warto wyjaśnić sobie, czym jest spojówka. Spojówką nazywa się cienką, typowo przezroczystą błonę, która wyściela wewnętrzną powierzchnię powiek oraz przednią powierzchnię gałki ocznej. Spojówka, jak każda część gałki ocznej, może niestety ulegać stanom zapalnym, które mogą mieć różne przyczyny.
>> Przeczytaj też: Nużeniec – przyczyna dokuczliwej choroby oczu i skóry
Rodzaje zapalenia spojówek u dzieci: objawy choroby
Zapalenia spojówek, ze względu na ich przyczyny, dzieli się na zakaźne (gdy przyczyną są drobnoustroje) oraz niezakaźne, a więc wywołane przez czynniki nieinfekcyjne. Najczęstszą przyczyną zapaleń spojówek w populacji pediatrycznej są bakterie oraz czynniki alergiczne. Poszczególne rodzaje zapalenia spojówek różnią się między innymi objawami klinicznymi, o czym więcej przeczytasz w kolejnych akapitach.
Wirusowe zapalenie spojówek u dzieci
Za wirusowe zapalenie spojówek u dzieci najczęściej odpowiadają adenowirusy. Dla tego rodzaju zapalenia spojówek charakterystyczny jest nagły początek objawów. Symptomy wirusowego zapalenia spojówek to najczęściej:
- przekrwienie (zaczerwienienie) spojówek,
- uczucie pieczenia w obrębie spojówek,
- wrażenie obecności ciała obcego,
- objawy zwiastunowe, w tym objawy grypopodobne takie jak gorączka, zaczerwienienie gardła, kaszel i katar.
Wirusowe zapalenie spojówek może być również spowodowane przez inne wirusy, w tym wirusa opryszczki zwykłej. W tym przypadku na skórze wokół oczu mogą pojawić się charakterystyczne zmiany pęcherzykowe. Z kolei, enterowirusy i wirusy Coxsackie mogą odpowiadać za ostre, krwotoczne zapalenie spojówek.
>> Sprawdź też: Opryszczka na ustach i w nosie – objawy, przyczyny, badania i leczenie opryszczki wargowej
Bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci
Bakterie to najczęstsza przyczyna zapaleń spojówek u dzieci. Za ogromną większość bakteryjnych zapaleń spojówek odpowiada bakteria Haemophilus influenzae. Oprócz zaczerwienienia spojówek obserwuje się również obfitą wydzielinę, typowo śluzowo-ropną, która przyjmuje barwę od żółtej do zielonej. Powieki mają tendencję do sklejania się, najczęściej w nocy. Do innych gatunków bakterii, które również mogą wywoływać bakteryjne zapalenie spojówek zalicza się Streptococcus pneumoniae i Moraxella catarrhalis.
>> To może Cię zainteresować: Zapalenie płuc u dziecka – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci
Za alergiczne zapalenie spojówek najczęściej odpowiada nadwrażliwość na alergeny powietrznopochodne, w tym pyłki roślin, sierść zwierząt, alergeny roztocza kurzu domowego i pleśni. W obrazie klinicznym alergicznego zapalenia spojówek dominuje:
- świąd w obrębie spojówek,
- obecność wodnistej wydzieliny w obrębie spojówek,
- obrzęk spojówki,
- obecność zaschniętej wydzieliny na brzegach powiek.
Objawy alergicznego zapalenia spojówek u dzieci często pojawia się w okresie pylenia roślin, na które dany pacjent jest uczulony, co jest ważną informacją, ułatwiającą postawienie diagnozy. Alergiczne zapalenie spojówek może współistnieć z innymi schorzeniami alergicznymi, w tym z:
- alergicznym nieżytem nosa,
- astmą alergiczną,
- alergiami pokarmowymi,
- atopowym zapaleniem skóry.
To może Cię zainteresować:
>> Alergiczny nieżyt nosa – najczęściej diagnozowana choroba alergiczna w Polsce
>> Atopowe zapalenie skóry (AZS)
Zapalenie spojówek u dziecka: diagnostyka
W pierwszym kroku diagnostyka zapalenia spojówek u dzieci wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu oraz badania przedmiotowego. Warto zapytać o obecność symptomów towarzyszących, w tym gorączki i objawów grypopodobnych, które mogą sugerować rozpoznanie wirusowego zapalenia spojówek. Ocena okulistyczna obejmuje również badanie ostrości wzroku. W zależności od wieku dziecka można wykorzystać do tego tablice Snellena. Ocenia się także źrenicę i jej reakcję na światło. W niektórych przypadkach konieczna może być ocena w lampie szczelinowej, którą wykonuje się podczas konsultacji okulistycznej.
Badania laboratoryjne przy zapaleniu spojówek u dziecka: jakie wykonać?
W przebiegu klasycznych zapaleń spojówek wywołanych przez bakterie i wirusy nie jest konieczne wykonywanie dodatkowych badań laboratoryjnych. W przebiegu nawracających alergicznych zapaleń spojówek konieczne może okazać się wykonanie alergicznych testów skórnych, które mają na celu zidentyfikowanie alergenów odpowiedzialnych za objawy ze strony narządu wzroku.
W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o wykonaniu badań alergologicznych z próbki krwi żylnej, w tym na przykład oznaczenia stężenia IgE całkowitego oraz stężenia IgE swoistych (sIgE).
W sytuacji nasilonych objawów ogólnych (przedłużająca się gorączka, kaszel) konieczne może okazać się wykonanie oznaczenia stężenia CRP oraz wykonanie morfologii krwi obwodowej.
Leczenie zapalenia spojówek u dzieci
Leczenie zapalenia spojówek u dzieci zależy od przyczyny. W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek stosuje się delikatną pielęgnację, nawilżanie spojówek, a w wybranych przypadkach krople z zawartością antybiotyków. Należy zaznaczyć, że nie powinno się nadużywać antybiotyków miejscowych, ponieważ może to doprowadzić do rozwoju antybiotykooporności. Jak pokazują doniesienia naukowe, krople antybiotyczne skracają czas trwania objawów chorobowych, jednak nie obserwuje się różnic w rokowaniu między pacjentami leczonymi i nieleczonymi tymi antybiotykami.
W przypadku wirusowego zapalenia spojówek u dzieci wywołanego przez adenowirusy zastosowanie znajdują przede wszystkim preparaty nawilżające. Z kolei, w przebiegu opryszczkowatego zapalenia spojówek konieczne jest włączenie leczenia przeciwwirusowego w postaci 3% maści ocznej z acyklowirem lub 0,15% żelu z gancyklowirem. W ciężkich przypadkach niezbędne jest podanie leków w formie doustnej lub dożylnej. W tym rodzaju zapalenia spojówek nie powinno się stosować miejscowych i ogólnych sterydów, ponieważ mogą one sprzyjać rozprzestrzenianiu się wirusa opryszczki w obrębie tkanek.
Terapia alergicznego zapalenie spojówek polega przede wszystkim na stosowaniu sztucznych łez i środków nawilżających, których celem jest wypłukiwanie alergenów z powierzchni spojówek. Ponadto, wykorzystuje się również miejscowe lekami przeciwhistaminowe w postaci kropli. Duże nasilenie objawów może wymagać krótkotrwałego zastosowania kropli z glikokortykosteroidami.
>> To także może Cię zainteresować: Zespół Sjögrena – objawy, powikłania, diagnostyka
Jak zapobiegać występowaniu zapalenia spojówek u dziecka?
Do jakich rad warto się zastosować, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się zapalenia spojówek u dziecka? Należy przede wszystkim:
- ograniczyć ekspozycję na uczulający alergen – w przypadku alergicznego zapalenia spojówek warto ograniczyć wychodzenie na zewnątrz w okresie silnego pylenia danego gatunku rośliny, unikać kontaktu ze zwierzętami w sytuacji potwierdzonej alergii na ich sierść.
- pamiętać o dokładnym sprzątaniu pomieszczeń – w odniesieniu do alergii na roztocze kurzu domowego,
- zachęcać dziecko do dokładnego i częstego mycia rąk – tą drogą można przekazać bakterie i wirusy, odpowiedzialne za zapalenia spojówek,
- unikać używania przedmiotów należących do innych osób – takich jak ręczniki, pościel, czy przybory higieniczne.
Zapalenie spojówek u dzieci to dolegliwość, która często wzbudza w rodzicach niepokój. Postępowanie w przebiegu tego schorzenia zależy przede wszystkim od jego przyczyny oraz obrazu klinicznego. Diagnostyka zapalenia spojówek rzadko wymaga od nas wykonywania specjalistycznych badań, jednak mogą być one konieczne w sytuacji alergicznego podłoża choroby. W przypadku pojawienia się objawów mogących świadczyć o zapaleniu spojówek, warto udać się do lekarza w celu oceny narządu wzroku.
Bibliografia
- L. Bielory i inni, Diagnosis and management of allergic conjunctivitis, Ann. Allergy Asthma Immunol., 2020; 124: 118–134,
- D. Johnson i inni, Does this patient with acute infectious conjunctivitis have a bacterial infection? The Rational Clinical Examination Systematic Review, JAMA, 2022; 327:2231,
- M. J. Mahoney i inni, Pediatric conjunctivitis: a review of clinical manifestations, diagnosis, and management, Children 2023, 10, 808.
