Stan zapalny może dotyczyć każdego narządu i tkanki w organizmie człowieka, również nerek. Nerki to niezwykle istotne narządy, bez których nie jest możliwe prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jakie rodzaje zapalenia nerek można wyróżnić? Czy kłębuszkowe zapalenie nerek jest wyleczalne? Jakie badania laboratoryjne wykorzystuje się w diagnostyce zapalenia nerek? Dowiedz się więcej na temat tej grupy schorzeń.
Spis treści:
- Rola nerek w organizmie człowieka
- Rodzaje zapalenia nerek. Przyczyny dolegliwości
- Jak rozpoznać zapalenie nerek: objawy przypadłości
- Diagnostyka zapalenia nerek: jakie badania warto wykonać?
- Leczenie zapalenia nerek
- Czy zapalenie nerek jest groźne?
Rola nerek w organizmie człowieka
Nerki to parzysty narząd, należący do układu moczowo-płciowego, który pełni w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji. Jedną z nich jest produkowanie moczu, jednak należy mieć świadomość, że nerki pełnią również inne, kluczowe role, w tym regulacyjną oraz hormonalną. Odpowiadają bowiem przede wszystkim za:
- utrzymywanie prawidłowej objętości płynów ustrojowych,
- produkcję erytropoetyny, która stymuluje krwiotworzenie,
- regulację ciśnienia tętniczego,
- produkcję witaminy D,
- regulację gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu.
Rodzaje zapalenia nerek. Przyczyny dolegliwości
Stan zapalny może dotykać różnych elementów nerki. Różnorodne mogą być również przyczyny odpowiedzialne za pojawienie się stanu zapalnego w ich obrębie.
Najważniejsze, podstawowe rodzaje zapalenia nerek to:
- kłębuszkowe zapalenie nerek, które również dzieli się na pewne typy, do których należy na przykład:
- ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
- gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek,
- mezangialne kłębuszkowe zapalenie nerek,
- błoniastorozplemowe uszkodzenie kłębuszków nerkowych,
- submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek,
- odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- śródmiąższowe zapalenie nerek (zarówno ostre, jak i przewlekłe).
Szczegółowe informacje o podstawowych rodzajach zapalenia nerek znajdują się w kolejnych akapitach tego artykułu.
Kłębuszkowe zapalenie nerek
W tym przypadku stan zapalny dotyczy kłębuszków nerkowych, a więc tych struktur, które odpowiadają za proces filtracji i powstawanie moczu pierwotnego. Klasyczne, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek wynika najczęściej z obecności kompleksów immunologicznych, które odkładając się w kłębuszkach i prowadzą do ich uszkodzenia. Kłębuszkowe zapalenie nerek może być powikłaniem poinfekcyjnym, na przykład w przebiegu zakażenia paciorkowcem β-hemolizującym grupy A (drobnoustrój ten wywołuje między innymi anginę).
>> To może Cię zainteresować: Krótko o metodach szacowania filtracji kłębuszkowej u osób dorosłych
Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest zazwyczaj konsekwencją zakażenia, które wstępuje z dolnego odcinka układu moczowego, a więc z pęcherza moczowego czy cewki moczowej. W tym przypadku stan zapalny dotyczy układu kielichowo-miedniczkowego oraz miąższu rdzenia nerki.
Za odmiedniczkowe zapalenie nerek odpowiadają najczęściej bakterie takie jak Escherichia coli, Staphylococcus saprophyticus, Enterococcus spp., Proteus mirabilis, czy też Klebsiella spp.
Śródmiąższowe zapalenie nerek
W tej sytuacji stan zapalny dotyka kompartmentu cewkowo–śródmiąższowego, który otacza nefrony. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek może wynikać z działania takich czynników jak na przykład:
- leki – w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne, niektóre antybiotyki, allopurynol, inhibitory pompy protonowej, interferon czy też cytostatyki,
- infekcje ogólnoustrojowe,
- sarkoidoza,
- reakcje autoimmunologiczne.
Zdarza się również tak, że nie jest możliwe zidentyfikowanie przyczyny cewkowo–śródmiąższowego zapalenia nerek – taki przypadek nazywany jest idiopatycznym cewkowo–śródmiąższowym zapaleniem nerek.
Jak rozpoznać zapalenie nerek: objawy przypadłości
W zależności od rodzaju zapalenia najczęstszymi objawami związanymi z zapaleniem nerek to:
- ból w okolicy lędźwiowej,
- dreszcze i gorączka,
- objawy dyzuryczne – pieczenie podczas oddawania moczu, częstomocz,
- wymioty, nudności,
- tkliwość w podbrzuszu,
- skąpomocz, bezmocz,
- osutka plamisto-grudkowa,
- bóle kostno-stawowe,
- osłabienie, pogorszone samopoczucie.
W przypadku ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek zaobserwować można charakterystyczną triadę objawów, które obejmuje obrzęki, nadciśnienie tętnicze oraz zmiany w moczu takie jak krwinkomocz. Kłębuszkowe zapalenie nerek może przebiegać również w sposób bezobjawowy.
>> Sprawdź też: Krwinkomocz i krwiomocz – co trzeba o nich wiedzieć?
Diagnostyka zapalenia nerek: jakie badania warto wykonać?
Diagnostyka zapalenia nerek obejmuje zarówno badania fizykalne, jak i badania laboratoryjne oraz obrazowe. Bardzo ważne jest również wykonanie badania ogólnego moczu wraz z oceną jego osadu. Szczegółowe informacje o tym, jakie badania warto wykonać, znajdują się w poniższych akapitach tego artykułu.
Badania fizykalne
Podstawowym badaniem, które przeprowadza każdy lekarz, jest badanie fizykalne. W kontekście zapalenia nerek bardzo ważne jest badanie palpacyjne jamy brzusznej. W przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek można spotkać się z objawem Goldflama, który polega na wywołaniu bolesności poprzez uderzenie pięścią w okolice kąta żebrowo-kręgosłupowego.
Badanie i posiew moczu
Ważnym badaniem, które jest niezbędne w przebiegu zapalenia nerek, jest badanie ogólne moczu wraz z oceną jego osadu. W badaniu tym widoczne są w zależności od przypadku takie odchylenia jak:
- białkomocz,
- krwinkomocz,
- leukocyturia,
- erytrocyty i wałeczki erytrocytowe widoczne w osadzie moczu.
W sytuacji podejrzenia odmiedniczkowego zapalenia nerek przed włączeniem antybiotykoterapii konieczne jest wykonanie posiewu moczu, a więc badania, które pozwala na identyfikację drobnoustrojów w obrębie moczu. Posiew moczu pozwala również na ocenę antybiotykowrażliwości zidentyfikowanych drobnoustrojów, co pozwala na włączenie celowanego leczenia.
Badanie krwi
Badania laboratoryjne wykonywane z krwi, które znajdują zastosowanie w diagnostyce zapalenia nerek to między innymi:
- stężenie kreatyniny,
- stężenie białka C-reaktywnego,
- morfologia krwi obwodowej wraz z rozmazem ręcznym,
- miano antystreptolizyny O (ASO),
- aktywność dopełniacza,
- stężenie składowej C3 dopełniacza.
Badania obrazowe
Badania obrazowe wykonuje się w celu oceny budowy nerek. W przebiegu zapalenia nerek, w zależności od jego etiologii zastosowanie znajduje między innymi:
- USG jamy brzusznej,
- tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej.
W przypadku kłębuszkowego i śródmiąższowego zapalenia nerek konieczne może być wykonanie biopsji nerki.
>> To może Cię zainteresować: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?
Leczenie zapalenia nerek
Leczenie zapalenia nerek zależy od jego rodzaju i obrazu klinicznego, jaki prezentuje pacjent. W przypadku cewkowo-śródmiąższowego zapalenia leczenia polega na usunięciu przyczyny schorzenia (o ile jest ona znana i jest to możliwe), a także na stosowaniu leków immunosupresyjnych. W przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek leczenia stosuje się antybiotykoterapię, w oparciu o wynik posiewu moczu.
Z kolei w przypadku stwierdzenia kłębuszkowego zapalenia nerek (KZN) terapia polega na:
- ograniczeniu podaży sodu,
- ograniczeniu podaży płynów,
- leczeniu moczopędnym,
- leczeniu hipotensyjnym – obniżaniu ciśnienia tętniczego.
Warto podkreślić, że w przeciwieństwie do cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek, w przebiegu KZN o etiologii infekcyjnej nie stosuje się typowo leczenia immunosupresyjnego.
>> Przeczytaj także: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Czy zapalenie nerek jest groźne?
Zdarza się, że zapalenie nerek niesie ze sobą ryzyko wystąpienia pewnych powikłań, w tym rozwoju ostrej niewydolności nerek. U części chorych może utrzymywać się różnego stopnia pogorszenie czynności nerek. Należy jednak podkreślić, że przebieg choroby zależy od konkretnej jednostki chorobowej oraz ogólnej kondycji organizmu.
Zapalenia nerek to złożona grupa schorzeń o różnej etiologii. Diagnostyka zapaleń nerek wymaga wykonania zarówno badań laboratoryjnych, jak i obrazowych oraz przeprowadzenia wnikliwego wywiadu i badania przedmiotowego. Sposób leczenia zapalenia nerek zależy od konkretnego rodzaju tego zapalenia oraz stanu klinicznego pacjenta.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018,
- M. Myśliwiec, Nefrologia, Wielka interna, Medical Tribune Polska, Warszawa 2017.
