Jednoczesne zażywanie leków (zarówno bez recepty, jak i na receptę) z witaminami może mieć niezamierzone skutki uboczne, polegające na nasileniu lub osłabieniu działania leku, a także na wystąpieniu szkodliwej interakcji z lekiem. Których witamin nie należy łączyć z antybiotykami, lekami przeciwkrzepliwymi czy lekami antykoncepcyjnymi? Jakie witaminy mogą wpływać na skuteczność leczenia, jakie mogą być niebezpieczeństwa związane z mieszaniem witamin i leków – przeczytacie w artykule. Zapraszamy do lektury.
Spis treści:
- Interakcje witamin z lekami – antagonizm, synergizm
- Witamina D interakcje – z czym nie łączyć witaminy D?
- Z czym nie łączyć witaminy C? Interakcje witaminy C z lekami
- Z czym nie łączyć witaminy B12?
- Z czym nie łączyć witaminy E?
- Z czym nie łączyć witaminy A?
- Pozostałe istotne interakcje leków i witamin
- Podsumowanie
Interakcje witamin z lekami – antagonizm, synergizm
Łączenie witamin w postaci suplementów diety z pewnymi lekami może być niebezpieczne, a nawet zagrażające życiu. Niektóre osoby mają przekonanie, że witaminy, jako naturalne składniki diety, nie mogą stwarzać zagrożenia zdrowotnego, a w najlepszym przypadku są neutralne. Niestety nie jest to prawdą.
Jednoczesne przyjmowanie witamin z suplementów diety oraz niektórych leków może skutkować:
- nasileniem działania leku
- osłabieniem działania leku
- szkodliwymi, toksycznymi, interakcjami witamin z niektórymi lekami.
Witaminy i leki mogą oddziaływać na siebie na kilku poziomach. Może się to dziać na poziomie:
- absorpcji w przewodzie pokarmowym
- dystrybucji w organizmie
- nasilenia lub osłabienia wydzielania z organizmu
- oddziaływania metabolicznego.
Efekty tych interakcji mogą być:
- synergistyczne – wzajemnie wzmacniać swoje działania
- antagonistyczne – wzajemnie osłabiać swoje działania.
Ciekawym jest fakt, iż te same substancje mogą oddziaływać ze sobą zarówno w sposób zwielokrotniający swoje działanie, np. wspomagać swoje wchłanianie, a zarazem hamujący, np. osłabiać swój metabolizm.
Ostatnim elementem tego oddziaływania jest fakt, iż skutki tych interakcji mogą być umiarkowane, ale mogą być również poważne i groźne dla zdrowia.
Z tego powodu zawsze należy się zastanowić, czy – jeśli bierzemy na stałe określone leki – dodatkowa suplementacja witamin jest nam niezbędna, czy nam nie zaszkodzi. Jeśli nie mamy niedoborów witamin stwierdzonych w badaniach laboratoryjnych, zdecydowanie lepiej jest postawić na dostarczanie niezbędnych witamin i minerałów z dietą.
Witamina D interakcje – z czym nie łączyć witaminy D?
Witamina D wykazuje interakcje z różnymi lekami. Wśród nich są często stosowane:
- hydrochlorotiazyd, indapamid – popularne leki moczopędne, stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, w niewydolności serca, obrzękach, chorobach nerek. Stosowanie hydrochlrotiazydu lub indapamidurazem z witaminą D może powodować hyperkalcemię – zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi. W przypadku stosowania obu preparatów konieczna może być korekta dawki i oznaczanie stężenia wapnia we krwi;
- preparaty z magnezem – stosowanie witaminy D3 razem magnezem może prowadzić do podwyższonego poziomu magnezu we krwi, szczególnie u pacjentów z upośledzoną czynnością nerek i u osób dializowanych;
- digoksyna – łączne stosowanie tych preparatów może również prowadzić do hiperkalcemii.
Witamina D a inne leki – możliwe interakcje
Niektóre stosowane w terapiach różnych chorób leki mogą osłabiać wchłanianie witaminy D lub zaburzać jej metabolizm, zmniejszając jej efekt terapeutyczny. W trakcie leczenia tymi preparatami należy monitorować stężenie witaminy D3 we krwi oraz zachowywać odstęp pomiędzy jej przyjmowaniem a zażywaniem tych leków.
Są to:
- orlistat – lek stosowany w leczeniu otyłości
- fenobarbital, fentytoina – leki przeciwdrgawkowe
- cholestyramina – lek stosowany w hiperlipidemii
- izoniazyd, rifampicyna – leki stosowane w leczeniu gruźlicy.
>> Przeczytaj też: Suplementacja witaminy D – co to dokładnie oznacza?
Witamina D3 a leki przeciwzakrzepowe
Witamina D nie wykazuje interakcji z lekami przeciwzakrzepowymi, ale zawsze należy poinformować lekarza lub farmaceutę o ich przyjmowaniu.
Czy można łączyć żelazo z witaminą D?
Preparaty żelaza nie wchodzą w interakcję z witaminą D3.
>> Zobacz też: Przedawkowanie witaminy D – objawy, przyczyny, badania laboratoryjne, leczenie
Witamina D a leki hormonalne u kobiet po menopauzie
Ciekawym zagadnieniem są korzyści z łącznego stosowania witaminy D i estradiolu u kobiet po menopauzie. Udokumentowano korzyści takiego połączenia w odniesieniu do zdrowia kości. Badania wskazują również na synergię witaminy D i estrogenów w stosunku do obniżania poziomu cholesterolu całkowitego i ciśnienia krwi u kobiet po menopauzie, co może się przełożyć na zmniejszenie ryzyka wystąpienia zespołu metabolicznego.
>> To może Cię zainteresować: Menopauza – ważny okres w życiu kobiety
Z czym nie łączyć witaminy C? Interakcje witaminy C z lekami
U kobiet przyjmujących doustne środki antykoncepcyjne witamina C może zwiększać stężenie estrogenów w organizmie. Prawdopodobny mechanizm takiego działania wynika z faktu, iż przyjmowanie kwasu askorbinowego hamuje metabolizm estrogenów. Pacjentki przyjmujące te leki powinny mieć świadomość możliwych działań niepożądanych i przyjmować suplementy witaminy C tylko w razie potrzeby, czyli w przypadku występowania jej niedoborów. W pozostałych przypadkach zdecydowanie lepiej jest postawić na dostarczanie witaminy C ze zróżnicowaną dietą.
>> Zobacz też: Witamina C – niewielka cząsteczka o wielkim znaczeniu
Witamina C a leki przeciwzakrzepowe
Istnieje pogląd, iż witamina C powoduje oporność na warfarynę – lek zmniejszający krzepliwość krwi. Badania kliniczne przeprowadzone z pacjentami zażywającymi warfarynę i witaminę C nie wykazały jednak zmian w działaniu leku, co przełożyło się na brak istotnych różnic w badaniach laboratoryjnych obrazujących krzepliwość krwi, np. w czasie protrombinowym. Możliwość interakcji witaminy C z lekami przeciwkrzepliwymi, w tym przypadku z warfaryną, można wziąć pod uwagę u pacjentów z opornością na ten lek przyjmujących duże dawki kwasu askorbinowego.
Istnieją teoretyczne przesłanki, iż taka sama sytuacja może mieć miejsce w przypadku innych leków przeciwzakrzepowych, chociaż nie dysponujemy danymi potwierdzającymi takie interakcje.
>> Przeczytaj też: Z czym nie łączyć witaminy C? Dietetyczne fakty i mity na temat witaminy C
Witamina C a inne leki
Groźne interakcje witaminy C mogą występować u pacjentów z chorobami nerek przyjmujących preparaty glinu. Są to związki używane przez chorych z chorobą wrzodową, ale również z powodu nadkwaśności i zgagi. Przewlekłe ich stosowanie u osób z chorobami nerek hamuje możliwość usuwania aluminium z organizmu, skutkując jego toksycznym działaniem.
Ostatnim lekiem, o którym należy wspomnieć w kontekście interakcji z witaminą C, jest deferoksamina, stosowana w leczeniu ostrych zatruć żelazem i glinem.
Kwas askorbinowy E300
Należy pamiętać, iż kwas askorbinowy, czyli witamina C, może być dodawany do żywności jako dodatek E300. Widnieje na liście związków chemicznych dopuszczonych do używania w Unii Europejskiej i stosuje się go, aby nie dopuścić do jełczenia tłuszczów, zachować barwę produktu czy w celu polepszenia wartości wypiekowej mąki. Jest powszechnie stosowany w przetworach owocowych (soki, dżemy, konfitury), do produkcji pieczywa, makaronów, wyrobów cukierniczych. Można go spotkać w peklowanym mięsie, również w mięsie mielonym.
Z czym nie łączyć witaminy B12?
Terapia witaminą B12 jest stanem, w czasie którego może wystąpić hipokaliemia (spadek stężenia potasu). Dlatego zaleca się, aby w czasie leczenia tą witaminą monitorować stężenie potasu i zachować ostrożność w stosowaniu leków powodujących spadek jego stężenia we krwi, np. leków moczopędnych.
Niektóre leki zmniejszają wchłanianie witaminy B12 w przewodzie pokarmowym, dlatego w czasie długotrwałej terapii należy zwrócić uwagę na jej zasoby w organizmie. Do takich leków należy kwas aminosalicylowy, przewlekle stosowany przez pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi. Aby go bezpiecznie stosować przez okres dłuższy niż jeden miesiąc, wskazane jest monitorowanie jej stężenia we krwi i ewentualna suplementacja.
>> Zobacz też: Witamina B12 – superwitamina
Podobny efekt – hamowanie wchłaniania witaminy B12 – obserwuje się w trakcie przyjmowania leków należących do inhibitorów pompy protonowej. Należą do nich takie preparaty jak omeprazol, esomeprazol, lanzoprazol, pantoprazol bardzo często używane przez pacjentów do zmniejszania objawów refluksu, zgagi i nadkwaśności. Taki sam skutek powoduje rabeprazol.
Z klinicznego punktu widzenia istotne są również interakcje pomiędzy witaminą B12 i metforminą. Ta ostatnia używana jest w leczeniu hiperglikemii, niestety w istotny sposób wpływa na zahamowanie wchłaniania witaminy B12, dlatego pacjenci ją przyjmujący powinni monitorować stężenie witaminy B12 we krwi.
Interakcje leków z pozostałymi witaminami z grupy B
Witaminy z grupy B nie są jednorodną grupą, każda z nich ma swoje działanie, dlatego nie ma jednego leku lub jednej grupy leków, które wchodzą w interakcje z witaminami B. Z klinicznego punktu widzenia istotnym jest, aby wspomnieć o potencjalnie niebezpiecznym połączeniu witaminy B6 z lekami przeciwdrgawkowymi i przeciwpadaczkowymi (fenobarbital, fenytoina), które może skutkować osłabieniem działania tych leków i ryzykiem występowania drgawek.
Innym ważnym lekiem w kontekście witaminy B6 jest lewodopa, lek stosowany w chorobie Parkinsona. Osłabienie jego skuteczności może prowadzić do objawów parkinsonizmu i ryzyka występowania drgawek.
O podobnym efekcie wspomina się również przy kwasie foliowym.
Niektóre źródła podają również, iż witaminy z grupy B mogą wchodzić w interakcje z lekami antykoncepcyjnymi, wymienia się kwas foliowy, witaminę B12, witaminę B6, witaminę B1.
>> To może Cię zainteresować: Witaminy z grupy B – objawy niedoboru, rola w organizmie
Z czym nie łączyć witaminy E?
Najgroźniejsze i najbardziej znane interakcje witaminy E to oddziaływanie na krzepliwość krwi.
Stosowanie witaminy E z lekami przeciwkrzepliwymi lub przeciwpłytkowymi może nasilać ich działanie i wywoływać krwawienia. Należy zachować ostrożność w zażywaniu tej witaminy z kwasem acetylosalicylowym, tiklopidyną, heparyną, warfaryną, klopidogrelem, abcyksymabem, itp.
W przypadku stosowania tych leków należy zachować ostrożność i nie stosować wyższych niż 800 IU/dziennie dawek witaminy E.
>> Przeczytaj też: Witamina E – tokoferol
Ważną interakcją witaminy E może być jej oddziaływanie z tamoksyfenem, lekiem stosowanym u pacjentek z rakiem piersi. Badania na hodowlach komórkowych sugerują, iż witamina E może upośledzać skuteczność tamoksifenu, potwierdzają to również niewielkie badania z udziałem pacjentek z rakiem piersi leczonych takomsyfenem.
Z czym nie łączyć witaminy A?
Witaminy A nie należy łączyć z antybiotykami, lekami przeciwpłytkowymi oraz retinoidami.
Stosowanie witaminy A z antybiotykiem tetracykliną, może zwiększać ryzyko rzadkiego, ale potencjalnie poważnego stanu zwanego guzem rzekomym mózgu, spowodowanego zwiększonym ciśnieniem panującym w OUN. Efektem takiej interakcji może być również utrata wzroku.
Stosowanie witaminy A i leków przeciwpłytkowych, np. warfaryny, może skutkować ryzykiem zwiększonego krwawienia.
>> Zobacz też: Witamina A
Poza tym witaminy A nie można łączyć z retinoidami, pochodnymi witaminy A, np. tretynoiną. Ich łączenie zwiększa ryzyko hiperwitaminozy A i nakładania się działań toksycznych. Może to prowadzić do zaburzeń widzenia, zwiększenia ciśnienia w ośrodkowym układzie nerwowym, hipelipidemii, zapalenia wątroby lub trzustki.
Pozostałe istotne interakcje leków i witamin
Opisując interakcje witamin i leków należy również wspomnieć o przeciwskazaniu do łączenia witaminy K z lekami przeciwkrzepliwymi, ponieważ może wystąpić antagonizm w ich działaniu. Witamina K może hamować działanie doustnych antykoagulantów.
>> Zobacz też: Witamina K – rola w organizmie, formy, zapotrzebowanie, nadmiar i niedobór
Podsumowanie
Wielu osobom wydaje się, iż zażywanie „witaminek” jest w pełni bezpieczne i nie niesie za sobą żadnych działań niepożądanych. Niestety nie jest to prawdą. O możliwych skutkach przedawkowania samych witamin piszemy w artykule: Czy nadmiar witamin szkodzi? Bezpieczna suplementacja witamin i minerałów. Zażywając te suplementy musimy również brać pod uwagę ryzyko ich oddziaływania z już zażywanymi lekami. Każda osoba przyjmująca dodatkowo witaminy powinna zdawać sobie sprawę, iż skutki takiego postępowania mogą być naprawdę poważne i rozważyć czy ryzyko nie przeważa nad korzyściami.
PIŚMIENNICTWO
1. Schoendorfer, Niikee & Davies, Peter. (2012). Micronutrient interrelationships: Synergism and antagonism. Micronutrients: Sources, Properties and Health Effects. 159-177.
2. https://www.msdmanuals.com/professional/multimedia/table/potential-vitamin-drug-interactions
3. Cesareo R., Attanasio R.,Caputo M., Castello R., Chiodini I., Falchetti A., Guglielmi R.,Papini E., Santonati A.,Scillitani A.,Toscano V.,Triggiani V.,Vescini F.,Zini M. (2018). Italian Association of Clinical Endocrinologists (AME) and Italian Chapter of the American Association of Clinical Endocrinologists (AACE) Position Statement: Clinical Management of Vitamin D Deficiency in Adults. Nutrients. 10. 546. 10.3390/nu10050546.
4. Podszun M, Frank J. Vitamin E–drug interactions: molecular basis and clinical relevance. Nutrition Research Reviews. 2014;27(2):215-231. doi:10.1017/S0954422414000146
5. The North American Menopause Society (NAMS). „Vitamin D and estradiol help guard against heart disease, stroke, and diabetes.” ScienceDaily. ScienceDaily, 12 June 2019.
6. https://www.drugs.com/drug-interactions
