Badanie cytologiczne pozwala na wykrycie obecności komórek nowotworowych w materiale pobranym z tarczy i kanału szyjki macicy. Jest to podstawowy test przesiewowy w kierunku raka szyjki macicy, który powinien być wykonywany regularnie. Dla wielu pacjentek wynik cytologii bywa niezrozumiały oraz budzi sporo wątpliwości i pytań. W artykule wyjaśniamy podstawowe kwestie dotyczące badania cytologicznego, jego interpretacji oraz kroków, które należy podjąć, gdy zostaną wykryte nieprawidłowości.
Spis treści:
- Na czym polega badanie cytologiczne?
- Ile się czeka na wynik cytologii?
- Jak odczytać wynik cytologii?
- Co oznacza prawidłowy lub nieprawidłowy wynik cytologii?
- Nieprawidłowy wynik cytologii – co dalej?
Na czym polega badanie cytologiczne?
Badanie cytologiczne polega na pobraniu komórek z tarczy i kanału szyjki macicy. Dokonuje tego lekarz lub położna przy pomocy specjalnej szczoteczki ginekologicznej. Uzyskany materiał jest następnie utrwalany i przekazywany do laboratorium. Wyróżnia się:
- cytologię klasyczną,
- cytologię na podłożu płynnym.
Obie metody różnią się sposobem utrwalenia materiału do analizy. W pierwszym przypadku jest to wymaz na szkiełku. Natomiast przy cytologii płynnej jest on umieszczany w płynie utrwalającym, co pozwala na wykonanie większej ilości testów diagnostycznych z jednej pobranej próbki.
Cytologia jest testem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy. Jej regularne wykonywanie jest zalecane wszystkim kobietom. Pierwsze badanie powinno odbyć się po rozpoczęciu współżycia, ale , nie później niż po ukończeniu 25. roku życia.
Ile się czeka na wynik cytologii?
Materiał pobrany podczas badania cytologicznego jest przekazywany do laboratorium medycznego w celu dokładnej analizy. Czas oczekiwania na wynik cytologii wynosi standardowo około 14–16 dni roboczych (3 tygodnie). Niekiedy jest on dostępny wcześniej.
>> Przeczytaj też: Cytologia – badanie, które może uratować życie
Jak odczytać wynik cytologii?
Należy pamiętać, że wynik badania cytologicznego powinien być zawsze zinterpretowany przez lekarza. Obecnie do oceny służy system Bethesda, który został opracowany w 1988 roku. Obejmuje on szeroki zakres zmian i pozwala na bardziej precyzyjną diagnozę. Wcześniej wyniki cytologii były oparte o skalę Papanicolau.
System Bethesda
Na wyniku cytologii ocenianego według systemu Bethesda można znaleźć następujące oznaczenia:
- NILM – wynik prawidłowy.
- ASC-US – obecne są nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstowego płaskiego komórki o nieokreślonym charakterze (zwykle świadczące oprzewlekłym stanie zapalnym).
- ASC-H – obecne są nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego , nie można wykluczyć zmian śródnabłonkowych dużego stopnia
- LSIL – obecne są zmiany śródnabłonkowe niskiego stopnia, które mogą być związane z infekcją HPV.
- HSIL – wynik wskazuje na obecność komórek o wysokim stopniu dysplazji,
- AGC – nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego
- A co z zmianami AIS, zmianami śródnabłonykowymi oraz CIN 1 – 3?
Ponadto system Bethesda określa jakość preparatu, czyli obecność lub brak komórek mogących utrudnić jego ocenę. Na wyniku cytologii podawana jest także ogólna charakterystyka rozmazu.
Ocenę badania cytologii wyłącznie o skalę Papanicolau uważa się za niewystarczającą.
Co oznacza prawidłowy lub nieprawidłowy wynik cytologii?
Prawidłowy wynik cytologii oznacza, że w badanym materiale nie zostały wykryte nieprawidłowe komórki. W takim przypadku kobieta powinna zgłaszać się na regularne badania cytologiczne z częstotliwością zaleconą przez lekarza (co 3 lata lub co rok, jeżeli znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka raka szyjki macicy) .
Nieprawidłowy wynik cytologii nie jest jednoznaczny z zachorowaniem na raka. W takiej sytuacji konieczne jest rozszerzenie diagnostyki. Ma ona na celu wykluczenie lub potwierdzenie obecności zmian chorobowych.
Nieprawidłowy wynik cytologii – co dalej?
W przypadku uzyskania niejednoznacznych wyników badania cytologicznego lekarz może zdecydować o jego powtórzeniu. Gdy zostaną stwierdzone nieprawidłowości, diagnostykę rozszerza się o: badanie kolposkopowe wraz z biopsją, O dalszym postępowaniu zawsze decyduje lekarz.
>> Przeczytaj także: Cytologia + test HPV mogą uratować życie
| Warto wiedzieć Szczególne znaczenie ma diagnostyka w kierunku zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Patogen ten (szczególnie jego wysokoonkogenne typy) jest odpowiedzialny za niemal 100% stanów przedrakowych i raków szyjki macicy. Z tego powodu w wielu krajach Europy wykrywanie obecności wirusa HPV – jest obok badania cytologicznego – jest badaniem rutynowym w skrininigu raka szyjki macicy. |
Badanie cytologiczne jest podstawowym testem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy. Zgodnie z rekomendacjami towarzystw naukowych wyniki cytologii powinny być przedstawiane zgodnie z systemem Bethesda. Należy je zawsze skonsultować z lekarzem. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości konieczne jest rozszerzenie diagnostyki. Należy pamiętać, że nieprawidłowy wynik cytologii nie zawsze oznacza raka, szczegóły warto skonsultować z lekarzem ginekologiem.
>> Przeczytaj także: Wirus HPV (Human papillomavirus) – co trzeba wiedzieć?
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Rekomendacje Centralnego Ośrodka Koordynującego Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy, Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Polskiego Towarzystwa Patologów i Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy. Postępowanie w przypadku nieprawidłowego wyniku przesiewowego badania cytologicznego, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 2006–2011, s. 98–102
- M. Wrześniewska i in., Możliwości diagnostyczne i diagnostyczno-terapeutyczne w profilaktyce raka szyjki macicy, Studia Medyczne 2013, 29(1), s. 109–116
- G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2013
