Wymaz z gardła jest badaniem służącym wykryciu patogennych mikroorganizmów odpowiedzialnych za zakażenia górnych dróg oddechowych. Wymaz może służyć również do oceny kolonizacji gardła (obecność drobnoustrojów bez objawów chorobowych). Warunkiem prawidłowego wykonania badania jest odpowiednie przygotowanie pacjenta i właściwa technika pobrania materiału biologicznego.
Spis treści:
- Wymaz z gardła – co to za badanie?
- Co wykrywa wymaz z gardła?
- Kiedy zrobić wymaz z gardła?
- Przygotowanie do wymazu z gardła
- Wymaz z gardła – interpretacja wyników
- Podsumowanie
Wymaz z gardła – co to za badanie?
Wymaz z gardła to badanie mikrobiologiczne, w którym wykrywane są drobnoustroje bytujące w górnych drogach oddechowych. Próbka materiału biologicznego pobierana jest z tylnej ściany gardła oraz obu migdałków podniebiennych sterylnymi (jałowymi) wymazówkami.
Możliwe jest samodzielne pobieranie próbki przez pacjenta. Specjalne zestawy transportowe zawierające wymazówkę i podłoże transportowe dostępne są w punktach pobrań i aptekach. Materiał pozyskuje się poprzez kilkukrotne wykonywanie zdecydowanych, uciskających ruchów obrotowych zbierających wydzielinę z dróg oddechowych. Należy unikać zanieczyszczenia próbki śliną oraz unikać dotykania wymazówką języka, języczka podniebiennego i policzków.
W przypadku diagnozowania infekcji, należy pobierać materiał z miejsc zmienionych (czopy ropne, pęcherzyki, zaczerwienienia). Doświadczenie w pobraniu próbki do badania ma istotny wpływ na wynik końcowy, zalecane jest pobranie wymazu z gardła przez osoby kompetentne, np. przez personel medyczny w punkcie zabiegowym.
Wymazy z gardła są analizowane w laboratorium z zastosowaniem techniki posiewów, szybkich testów antygenowych lub badań molekularnych (genetycznych). Wybór metody, zależnie od celu badania, dokonywany jest przy jego zlecaniu.
>> Sprawdź: Czy warto poznać swoje geny? Znaczenie badań genetycznych w diagnostyce i leczeniu chorób
Co wykrywa wymaz z gardła?
W materiale pobieranym z gardła i migdałków podniebiennych wykrywane są bakterie, grzyby i wirusy. Badanie może być ukierunkowane na konkretny patogen/patogeny lub może służyć szerszej ocenie flory zasiedlającej górne drogi oddechowe.
Technika posiewów mikrobiologicznych służy wykrywaniu bakterii i grzybów drożdżopodobnych.
Szybkie testy antygenowe i badania molekularne, oprócz identyfikacji bakterii i grzybów, znalazły również zastosowanie w wykrywaniu wirusów.
Wymaz z gardła na paciorkowce
Paciorkowiec ropotwórczy grypy A (Streptococcus pyogenes) jest głównym bakteryjnym czynnikiem anginy, czyli ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych u ludzi. Przyczyną anginy mogą być również paciorkowce grupy C i G. Angina bakteryjna dotyczy przede wszystkim dzieci (15-30% przypadków zapalenia gardła i migdałków), rzadziej pojawia się u dorosłych.
Głównymi objawami anginy bakteryjnej są:
- nagły początek,
- ból gardła i ból przy przełykaniu,
- zaczerwienienie gardła i migdałków podniebiennych,
- ból głowy,
- gorączka (>38°C),
- powiększone węzły chłonne podżuchwowe,
- wybroczyny na podniebieniu,
- malinowy język,
- czasami bóle brzucha, nudności i wymioty.
Potwierdzeniem bakteryjnej przyczyny anginy jest dodatni wynik badania mikrobiologicznego wykonanego z materiału pobranego z gardła i migdałków podniebiennych. Najczęściej z wymazu z gardła wykonywany jest posiew i/lub szybki test kasetkowy w kierunku Streptococcus pyogenes.
- Posiew mikrobiologiczny w kierunku paciorkowców grupy A, C i G obejmuje identyfikację drobnoustrojów do gatunku i grupy serologicznej oraz wykonanie antybiogramu (ocena wrażliwości na leki przeciwdrobnoustrojowe). Na wynik badania oczekuje się 3-4 dni. Dodatni wynik badania jest pewnym potwierdzeniem rozpoznania zakażenia.
- Test kasetkowy w kierunku paciorkowców grupy A jest badaniem przesiewowym i stosowany jest jako badanie pomocnicze. Czułość i swoistość dostępnych na rynku szybkich testów antygenowych jest stosunkowo duża – czułość 85–95%, swoistość ≥95%.
| Uwaga: Ze względu na możliwość nosicielstwa S. pyogenes w gardle, pomocniczą wartość w diagnozowaniu anginy paciorkowcowej ma skala punktowa Centora/McIsaaca, która pozwala na określenie prawdopodobieństwa zakażenia na podstawie objawów klinicznych i wieku pacjenta. |
Wymaz z gardła na bakterie i grzyby
Zapalenie gardła wywołane przez bakterie inne niż paciorkowce grupy A, C i G zdarzają się niezwykle rzadko i stanowią ok. 1% wszystkich przypadków.
Przyczyną zakażeń mogą być:
- Fusobacterium necrophorum,
- Streptococcus pneumoniae,
- Haemophilus influenzae,
- Chlamydia pneumoniae,
- Mycoplasma,
- Neisseria gonorrhoeae,
- Corynebacterium diphteriae.
Wykrycie w/w patogenów najczęściej wymaga zlecenia ukierunkowanego badania mikrobiologicznego ze względu na specyficzne wymagania wzrostowe drobnoustrojów.
Obecność w gardle grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Candida spp. może świadczyć o kolonizacji górnych dróg oddechowych (obecność w jamie ustnej u 20–50% zdrowych osób dorosłych i u 65% dzieci) lub być przyczyną grzybiczego zapalenia gardła i migdałków.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi grzybicy są: antybiotykoterapia, terapia sterydami, leczenie immunosupresyjne, cukrzyca, zaburzenia hormonalne, niedożywienie; niedobory żelaza, kwasu foliowego, witaminy C; nieprawidłowa higiena jamy ustnej, uszkodzenia śluzówki (źle dopasowane protezy), zanieczyszczone smoczki (noworodki).
Grzybica gardła objawia się występowaniem:
- białych nalotów na migdałkach, tylnej ścianie gardła, języku i w jamie ustnej,
- dyskomfortu przy przełykaniu,
- krwawień gardła i jamy ustnej,
- pleśniawek (noworodki, niemowlaki),
- bólu i pieczenia gardła,
- powiększenia węzłów chłonnych podżuchwowych i szyjnych.
Badaniem potwierdzającym grzybicę jest posiew wymazu z gardła na podłoża mikrobiologiczne przeznaczone do hodowli grzybów.
>> To może Cię zainteresować: Grzybica jako najczęstsza choroba płytki paznokcia
Wymaz gardła z antybiogramem
Celem określenia wrażliwości bakterii odpowiedzialnych za stan zapalny gardła na leki przeciwustrojowe wykonywany jest antybiogram. Antybiogram jest ostatnim etapem posiewu mikrobiologicznego. Na wyniku badania laboratoryjnego podawana jest interpretacja kliniczna wrażliwości wykrytego patogenu na leki z określeniem „wrażliwy” lub „oporny”.
Wykonanie antybiogramu jest istotne, jeżeli wcześniej zastosowana terapia antybiotykowa u pacjenta z bakteryjnym zakażeniem nie spowodowała poprawy stanu zdrowia.
| Uwaga: Zapalenia gardła są wywoływane najczęściej przez wirusy, na które antybiotyki nie działają! Antybiotyk jest dobierany i przepisywany przez lekarza przy rozpoznaniu zakażenia bakteryjnego. Wykonanie badania mikrobiologicznego zwiększa prawdopodobieństwo dobrania odpowiedniej terapii. Należy ściśle przestrzegać przyjmowania leku zgodnie z zaleceniami lekarza. |
>> Dowiedz się więcej: Antybiotyki – do czego prowadzi ich nadużywanie i jak temu przeciwdziałać?
Kiedy zrobić wymaz z gardła?
Wykonanie badania mikrobiologicznego wymazu z gardła może być zlecone przez lekarza lub można je wykonać odpłatnie, bez skierowania, w punkcie pobrań przyjmującym materiał do badań laboratoryjnych.
Najczęstszą przyczyną zlecania wymazu z gardła jest podejrzenie bakteryjnej przyczyny zapalenia, czemu towarzyszy:
- gorączka,
- powiększone węzły chłonne podżuchwowe i szyjne,
- zmiany na migdałkach podniebiennych,
- ból gardła utrudniający przełykanie.
Wykonanie badania jest szczególnie ważne, jeżeli zastosowana wcześniej terapia antybiotykowa nie przyniosła pozytywnych rezultatów. Rozpoznanie patogenu (drobnoustroju, który jest przyczyną zakażenia) jest ważnym elementem skutecznej walki z chorobą.
Wynik badania umożliwia dobranie odpowiedniego leku, co może złagodzić i skrócić czas choroby oraz zapobiec powikłaniom w postaci zapalenia zatok, ucha środkowego, ropnego zapalenia migdałków, ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek czy gorączki reumatycznej.
>> Przeczytaj także: Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie
Przygotowanie do wymazu z gardła
Pobieranie wymazu z gardła wymaga od pacjenta odpowiedniego przygotowania. Przestrzeganie zaleceń istotnie wpływa na uzyskanie wiarygodnego, niezafałszowanego wyniku.
Na minimum 2 godziny przed pobraniem wymazu z gardła nie należy:
- spożywać pokarmów i płynów,
- żuć gumy,
- palić papierosów,
- płukać jamy ustnej,
- myć zębów,
- przyjmować leków (np. tabletek do ssania, syropów, aerozoli),
- wykonywać inhalacji.
Bezpośrednio przed pobraniem należy wyjąć z jamy ustnej ruchome protezy.
Wymaz z gardła – interpretacja wyników
Prezentacja wyniku wymazu z gardła jest zależna od rodzaju zleconego badania:
- Badania ukierunkowane – wynik dodatni wskazuje na wyhodowanie poszukiwanego drobnoustroju, wynik ujemny świadczy o braku wykrycia patogenu w próbce materiału pobranej od pacjenta;
- Badanie rozszerzone – wynik badania obejmuje informację zarówno o drobnoustrojach, które mogą być przyczyną zapalenia gardła, jak i o florze fizjologicznej, która zasiedla górne drogi oddechowe.
Prawidłowo skonstruowany wynik powinien obejmować identyfikację do gatunku wykrytych patogennych/potencjalnie patogennych drobnoustrojów. W przypadku wykrycia paciorkowców określana jest ich przynależność do grupy serologicznej. Wyniki posiewów mikrobiologicznych obejmują zazwyczaj również antybiogram (są wyjątki), który określa wrażliwość wyhodowanych bakterii na leki.
| Uwaga: Obecność antybiogramu na wyniku badania wymazu z gardła nie jest równoznaczna z sugestią konieczności stosowania antybiotyków. Interpretacja wyniku powinna być dokonywana przez lekarza, który w zestawieniu z objawami klinicznymi pacjenta podejmuje decyzję o wdrożeniu terapii antybiotykami, innymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi lub zaleca jedynie leczenie objawowe. |
Podsumowanie
- Zapalenie gardła wywoływane jest w 90% przez wirusy, ale jego przyczyną mogą być również bakterie i grzyby.
- Streptococcus pyogenes (paciorkowiec grupy A) odpowiada za większość przypadków bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych.
- Najczęściej zlecanymi badaniami laboratoryjnymi wymazu z gardła są szybkie testy kasetkowe i posiewy na pożywki mikrobiologiczne; dostępne są również testy genetyczne.
- Badania serologiczne wymazu z gardła są ukierunkowanymi badaniami przesiewowymi, w których poszukiwane są antygeny charakterystyczne dla danego gatunku drobnoustroju.
- Posiew mikrobiologiczny wymazu z gardła służy wykryciu i określeniu do gatunku wyhodowanych drobnoustrojów, obejmuje również określenie lekowrażliwości patogenów (są wyjątki).
- Posiew mikrobiologiczny wymazu z gardła może być badaniem ukierunkowanym na konkretny patogen lub badaniem rozszerzonym, w którym dodatkowo ocenia się występowanie flory fizjologicznej zasiedlającej gardło.
Piśmiennictwo
- dr hab. n. med. Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat, Czy szybki test na obecność antygenów paciorkowca pozwala odróżnić zakażenie od kolonizacji? Czy jest sens go wykonywać? Czy dostępne w Polsce testy mają wystarczającą czułość? Skąd należy pobierać materiał – czy wystarczy wymaz ze śluzówki jamy ustnej? (dostęp 01.12.2024 r.)
- dr n. med. Mariola Zagor, Ostre i przewlekłe zapalenie gardła (dostęp 01.12.2024 r.)
