Wygląd języka a choroby. Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?

Język to struktura mięśniowa znajdująca się w jamie ustnej, pokryta błoną śluzową. Niekiedy na naszym języku pojawiają się niepokojące zmiany w postaci nieprawidłowego zabarwienia lub zmiany jego struktury. Jakie zmiany na języku mogą wiązać się ze schorzeniami internistycznymi, a jakie z infekcjami dotyczącymi śluzówek? Jakie choroby można wyczytać z języka? Co robić w przypadku pojawienia się zmian na języku? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Jak wygląda zdrowy język?
2. Zmiany na języku a możliwe choroby
3. Kolor języka a choroby
4. Tekstura języka a choroby
5. Inne zmiany na języku a choroby
6. Zmiany na języku – kiedy udać się do lekarza?
7. Język a choroby – najczęściej zadawane pytania
   • Jakie choroby sygnalizuje język?
   • Jaki jest kolor języka przy chorej wątrobie?
   • Jak wygląda język przy refluksie?
8. Wygląd języka a choroby – podsumowanie

Jak wygląda zdrowy język?

W prawidłowych warunkach język przyjmuje barwę różową, jest strukturą wilgotną, o gładkich obrysach. Powierzchnia zdrowego języka nie jest jednak zupełnie gładka, pokryta jest bowiem drobnymi grudkami, nazywanymi brodawkami języka, które biorą udział między innymi w rozdrabnianiu pokarmu oraz odczuwaniu smaku (zawierają kubki smakowe). Warto dodać, że język jest strukturą ruchomą, a zaburzenia jego ruchomości mogą wiązać się ze schorzeniami neurologicznymi.

Zmiany na języku a możliwe choroby

Język narażony jest na działanie wielu czynników, zarówno pochodzenia zewnętrznego, jak i wewnętrznego, co sprawia, że mogą się na nim pojawiać różnego rodzaju wykwity. W poniższych akapitach zostaną przedstawione najczęściej występujące zmiany dotyczące koloru, jak i struktury języka, które mogą niekiedy towarzyszyć schorzeniom ogólnoustrojowym.

Kolor języka a choroby

Niektóre zmiany zabarwienia w obrębie języka mogą wiązać się z rozwojem pewnych schorzeń. Warto wspomnieć w tym miejscu między innymi o:

• języku czarnym włochatym – stan ten manifestuje się jako ciemne zabarwienie brodawek języka i może być związany z przyjmowaniem niektórych leków, w tym antybiotyków, ale również z nadużywaniem papierosów, odwodnieniem, czy nieprawidłową higieną jamy ustnej,
• języku geograficznym – manifestuje się jako pojawienie się na powierzchni języka czerwonych lub biało-szarych, nieregularnie rozmieszczonych plam, które obrazowo można porównać do kontynentów na mapie, język geograficzny może być związany z niektórymi chorobami reumatologicznymi, cukrzycą, celiakią, schorzeniami dermatologicznymi (na przykład łuszczycą, liszajem płaskim, czy łojotokowym zapaleniem skóry), choć pojawia się niekiedy również u zdrowych, nieobciążonych pacjentów. Język geograficzny może pojawić się w odpowiedzi na przyjmowane przez pacjenta leki, na przykład doustne środki antykoncepcyjne, czy stosowany w psychiatrii lit,
• białych nalotach na języku – białe plamy na języku mogą wiązać się z nadkażeniem grzybiczym, ale również mogą być stanem przednowotworowym, nazywanym leukoplakią,
• żółtych i brązowych nalotach na języku – takie zmiany mogą towarzyszyć zakażeniom grzybiczym, ale również infekcjom przewodu pokarmowego i refluksowi żołądkowo-przełykowemu.

>> Przeczytaj także: Spuchnięty język – co może oznaczać? Możliwe przyczyny obrzęku języka

Tekstura języka a choroby

Wyróżniamy kilka rodzajów zaburzeń dotyczących struktury języka, które niekiedy mogą być związane ze schorzeniami internistycznymi. Zaliczamy do tej grupy przede wszystkim:

• język wygładzony (stan ten inaczej określany jest jako zanikowe zapalenie języka) – w tym przypadku język przyjmuje czerwoną barwę i dochodzi do zaniku (atrofii) brodawek języka. Zmianom wyglądu języka może towarzyszyć świąd, pieczenie i ból w jego obrębie. Taka morfologia języka może towarzyszyć między innymi:
  • niedoborom witaminowym – witaminy B12, kwasu foliowego, witaminy B6,
  • zaburzeniom dotyczącym wydzielania soku żołądkowego,
  • niedoborom żelaza,
  • celiakii – chorobie autoimmunologicznej, sprzyjającej zaburzeniom wchłaniania i tym samym niedoborom,
  • nieswoistym zapaleniom jelit – chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego,
  • refluksowi żołądkowo-przełykowemu (GERD),
  • przyjmowaniu niektórych leków – w tym metforminy (substancja ta sprzyja niedoborowi witaminy B12), ale również leków przeciwdepresyjnych, czy inhibitorów pompy protonowej, stosowanych w leczeniu refluksu.
• romboidalne środkowe zapalenia języka – manifestuje się pojawieniem się na środku języka zmiany w postaci okrągłej lub romboidalnej, czerwonawej plamy. Niekiedy podobna zmiana pojawia się również w sposób lustrzany na powierzchni podniebienia. Stan ten może być związany z zakażeniem drożdżakowym w obrębie jamy ustnej, zakażeniem wirusem HIV,  paleniem tytoniu, cukrzycą, stosowaniem wziewnych preparatów  steroidowych i przyjmowaniem niektórych antybiotyków,
• język bruzdowany – manifestuje się obecnością poprzecznie ułożonych bruzd na górnej powierzchni języka, zmiany te mogą nie wiązać się z nieprawidłowościami (mogą występować u osób zdrowych), ale mogą również pojawiać się w przebiegu zespołu Downa, ale również niedokrwistości złośliwej, czy cukrzycy,
• język truskawkowy – stan ten objawia się jako pojawienie się drobnych, czerwonych grudek na powierzchni języka, co przypomina wyglądem truskawkę. Taki wygląd języka może towarzyszyć chorobie Kawasakiego, ale również infekcjom paciorkowcowym i gronkowcowym,
• guzki i guzy na języku – wszelkie zmiany wyniosłe ponad poziom języka, nacieczone, szczególnie występujące pojedynczo wymagają wnikliwej diagnostyki, ponieważ mogą być zmianami nowotworowymi, zarówno złośliwymi, jak i łagodnymi (na przykład guzem ziarnistokomórkowym),
• język karbowany – w tym przypadku obserwuje się charakterystyczne pofałdowanie brzegów języka. Język karbowany może występować u zdrowych pacjentów, ale może także towarzyszyć zaburzeniom w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego, niedoczynności tarczycy, akromegalii, obturacyjnemu bezdechowi sennemu (OBS), czy bruksizmowi.

Inne zmiany na języku a choroby

Warto w tym miejscu wspomnieć również o zmianach dotyczących wielkości języka. Powiększenie języka może być związane z takimi chorobami jak:

• niedoczynność tarczycy – a więc niedobór hormonów produkowanych przez tarczycę,
• akromegalia – wynikająca z nadmiaru hormonu wzrostu, czyli somatotropiny,
• amyloidoza – której istotą jest gromadzenie się w narządach i tkankach nieprawidłowych białek,
• przerost połowiczy ciała – w tej sytuacji powiększeniu ulega połowa języka.

Zmiany na języku – kiedy udać się do lekarza?

Wszelkie zmiany na języku, które wzbudzają w nas niepokój należy skonsultować z lekarzem. Warto zacząć od wizyty u lekarza rodzinnego oraz stomatologa. Lekarz po ocenie stanu śluzówek zadecyduje o dalszym postępowaniu i w razie potrzeby skieruje na dodatkowe badania i konsultację u specjalisty – dermatologa lub laryngologa.

Język a choroby – najczęściej zadawane pytania

Jakie choroby sygnalizuje język?

Niepokojące wykwity na języku nie zawsze są związane z nieprawidłowościami medycznymi. Jednak w niektórych przypadkach zmiany zabarwienia lub struktury języka mogą wiązać się z poważnymi jednostkami chorobowymi, w tym z cukrzycą, nieswoistymi zapaleniami jelit, celiakią, czy zakażeniem wirusem HIV. Z tego powodu każda niepokojąca zmiana na języku powinna skłonić do wizyty u lekarza.

Jaki jest kolor języka przy chorej wątrobie?

Schorzenia wątroby nie zawsze są związane ze zmianą zabarwienia języka. Jednak przy występowaniu żółtaczki, której towarzyszy wzrost stężenia bilirubiny we krwi, śluzówki (w tym śluzówka jamy ustnej) mogą przyjmować żółtawy kolor. Taką barwę obserwuje się również w obrębie skóry oraz białkówek oka. Żółte zabarwienie śluzówek może towarzyszyć między innymi obecności mechanicznej przeszkody w odpływie żółci (np. kamica dróg żółciowych), ale również wirusowemu zapaleniu wątroby, czy też jej uszkodzeniu.

Jak wygląda język przy refluksie?

Zmiany w wyglądzie języka związane z refluksem żołądkowo-przełykowym manifestują się przede wszystkim jako:

• żółte, brązowe plamy na języku,
• szare naloty na języku,
• wygładzenie języka.

Warto podkreślić, że zmiany na języku o charakterze zanikowym mogą być związane nie tylko z samym refluksem, ale również ze stosowaniem leków na refluks (zgagę) – inhibitorów pompy protonowej. Leki te predysponują do zaburzeń wchłaniania witaminy B12 i jej niedoborów, co jest jedną z przyczyny zanikowego zapalenia języka.

Wygląd języka a choroby – podsumowanie

• Zmiany zabarwienia oraz struktury naszego języka mogą wiązać się z pewnymi schorzeniami, zarówno o podłożu autoimmunologicznym, genetycznym, alergicznym jak i metabolicznym.
• W niektórych przypadkach niepokojące pacjenta zmiany nie są jednak związane z żadnymi nieprawidłowościami dotyczącymi organizmu i są wówczas wariantem normy.
• Każda nowa zmiana na języku powinna być skonsultowana z lekarzem.
• W zależności od przyczyny, leczenie zmian w obrębie języka może wymagać zastosowania leków przeciwgrzybiczych, intensyfikacji higieny w obrębie jamy ustnej oraz leczenia choroby podstawowej (na przykład wyrównania glikemii w przebiegu cukrzycy).

Bibliografia

1. P. Zalewska i inni, Zmiany fizjologiczne i patologiczne na języku – rola czynników endo- i egzogennych, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, Tom 27, Nr 4, s. 407–413,
2. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
3. C. Ogueta i inni, Geographic Tongue: What a Dermatologist Should Know. Actas Dermosifiliogr. 2019; 110: 341–6.