Wstrząs mózgu u dziecka

Urazy są bardzo częste u dzieci i młodzieży. Większość z nich jest stosunkowo niegroźna, zdarzają się jednak takie, które mogą odcisnąć na zdrowiu trwałe piętno. Dotyczy to szczególnie urazów głowy, którego następstwem może być wstrząs mózgu. Jak się objawia ten groźny stan? Kiedy udać się po fachową pomoc? Czy możliwe są trwałe powikłania?

Spis treści:

1. Czym jest wstrząs mózgu?
2. Wstrząs mózgu u dzieci – przyczyny
3. Objawy wstrząśnienia mózgu u dziecka
4. Wstrząs mózgu u dziecka – rozpoznanie
5. Jak postępować w przypadku wstrząśnienia mózgu u dzieci?
6. Wstrząśnienie mózgu u dziecka – powikłania
7. Wstrząs mózgu u dziecka – podsumowanie

Czym jest wstrząs mózgu?

Eksperci Amerykańskiej Akademii Neurologii definiują wstrząśnienie mózgu jako zespół kliniczny wywołany biomechanicznie, związany ze zmianami w funkcjonowaniu mózgu, które mogą wpływać na pamięć i orientację. Objawy zwykle ustępują w ciągu 7–10 dni, lecz niekiedy utrzymują się miesiącami, a nawet latami. U dzieci powrót do zdrowia może zająć więcej czasu niż u dorosłych.

Wstrząs mózgu u dzieci – przyczyny

Wstrząs mózgu jest spowodowany bezpośrednim uderzeniem w głowę, twarz lub szyję lub w inne miejsce ciała z siłą przenoszoną na głowę. Stanowi raczej funkcjonalne, a nie strukturalne uszkodzenie mózgu w mechanizmie nagłego przyspieszenia, spowolnienia i działania sił obrotowych.

Patofizjologia dysfunkcji mózgu wynika z:

• przerwania błon komórkowych neuronów,
• wypływu potasu,
• uwolnienia glutaminianu,
• wewnątrzkomórkowej akumulacji wapnia,
• dysfunkcji mitochondriów – struktur wytwarzających energię,
• wytwarzania wolnych rodników tlenowych,
• upośledzonego metabolizmu glukozy – głównego “paliwa” dla komórek, zwłaszcza układu nerwowego.

Pojęciem-kluczem jest energia urazu; im większa, tym większa jest też szansa na poważne powikłania. Energię określa się jako “dużą” w przypadku:

• wypadków komunikacyjnych,
• upadku z wysokości większej niż 1 m,
• upadku z co najmniej 5 stopni schodów.

Objawy wstrząśnienia mózgu u dziecka

Do objawów wstrząsu mózgu u dzieci zaliczają się:

• ból głowy u dziecka,
• zmęczenie,
• zawroty głowy,
• spowolniona mowa,
• senność,
• trudności z koncentracją,
• nudności, niekiedy wymioty,
• trudności z zapamiętywaniem,
• niewyraźne widzenie,
• zaburzenia snu,
• drażliwość,
• obniżony nastrój, płaczliwość,
• szumy uszne.

UWAGA nr 1

Wstrząśnienie mózgu jest rozpoznaniem klinicznym i w części przypadków rozpoznanie opiera się na wykluczeniu różnego rodzaju krwawień wewnątrzczaszkowych. Pamiętaj o “czerwonych flagach”, które u dziecka po urazie głowy stanowią wskazanie do pilnej diagnostyki w ramach Szpitalnego Oddziału Ratunkowego:

• utrata przytomności,
• problemy z rozumieniem, mową, czytaniem lub pisaniem
• zaburzenia czucia, chodu lub problemy z utrzymaniem równowagi,
• zaburzenia widzenia,
• obecność przejrzystego wycieku z nosa lub uszu, zasinienie okolicy zausznej jedno lub obustronne, krwiaki wokół oczu, krwawienie z jednego lub obu uszu, duże krwiaki w powłokach czaszki,
• drgawki,
• utrata przytomności,
• silny, narastający ból głowy,
• wymioty,
• nadmierne pobudzenie.

Wstrząs mózgu u dziecka – rozpoznanie

Rozpoznanie opiera się na wywiadzie i badaniu przedmiotowym przeprowadzanym przez lekarza. Nie istnieje jedno standardowe narzędzie oceny klinicznej, stąd dużą rolę w diagnostyce odgrywa różnicowanie z innymi powikłaniami. Obecność co najmniej jednej z wyżej wymienionych “czerwonych flag” stanowi wskazanie do pilnej tomografii komputerowej głowy bez kontrastu celem wykluczenia krwawienia wewnątrzczaszkowego.

Jak postępować w przypadku wstrząśnienia mózgu u dzieci?

Jeśli zostało postawione rozpoznanie wstrząśnienia mózgu to leczenie jest objawowe i wspomagające. Obecne stanowisko i konsensus opublikowane przez wiodące towarzystwa naukowe (m.in. Amerykańską Akademię Neurologii, Amerykańską Akademię Pediatrii, Amerykańskie Towarzystwo Medyczne Medycyny Sportowej) zalecają odpoczynek od ćwiczeń fizycznych i zadań wymagających zaangażowania poznawczego. Dotychczasowe badania naukowe nie rozstrzygnęły, jak długo dziecko powinno pozostawać w mniejszej aktywności, choć większość przemawia za co najmniej 1-2 dniami.

Wstrząśnienie mózgu u dziecka – powikłania

Do możliwych powikłań wstrząśnienia mózgu zalicza się:

• przewlekłe bóle i zawroty głowy,
• trudności z zapamiętywaniem,
• trudność z zachowaniem koncentracji,
• padaczkę u dzieci,
• tak zwane “drugie uderzenie” w okresie rekonwalescencji; uszkodzenie komórek nerwowych prowadzące do  obrzęku mózgu, wklinowania i zgonu,
• przewlekłą pourazową encefalopatię,
• zaburzenia psychiczne (lęk, depresja, myśli samobójcze).

>> Przeczytaj też: Depresja u dzieci i młodzieży

Wstrząs mózgu u dziecka – podsumowanie

Wstrząśnienie mózgu u dziecka jest groźnym i podstępnym następstwem urazu nie tylko głowy, ale i okolicznych części ciała. Objawia się bólem i zawrotami głowy, nudnościami i zaburzeniami neurologicznymi. W większości przypadków w ciągu kilku dni dochodzi do samoustąpienia wszelkich dolegliwości, u części chorych może jednak dochodzić do trwałych i poważnych następstw.

Pamiętaj, że im większa energia urazu (np. każdy wypadek komunikacyjny, upadek z wysokości większej niż 1 metr) oraz w przypadku co najmniej jednego objawu zwanego “czerwoną flagą” wymagana jest pilna konsultacja lekarska w warunkach SOR!

Źródła

1. Ledoux AA, Webster RJ, Clarke AE, Fell DB, Knight BD, Gardner W, Cloutier P, Gray C, Tuna M, Zemek R. Risk of Mental Health Problems in Children and Youths Following Concussion. JAMA Netw Open. 2022 Mar 1;5(3):e221235. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2022.1235. PMID: 35254429; PMCID: PMC8902648.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8902648
2. Araki T, Yokota H, Morita A. Pediatric Traumatic Brain Injury: Characteristic Features, Diagnosis, and Management. Neurol Med Chir (Tokyo). 2017 Feb 15;57(2):82-93. doi: 10.2176/nmc.ra.2016-0191. Epub 2017 Jan 20. PMID: 28111406; PMCID: PMC5341344.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5341344
3. Corwin DJ, Arbogast KB, Haber RA, Pettijohn KW, Zonfrillo MR, Grady MF, Master CL. Characteristics and Outcomes for Delayed Diagnosis of Concussion in Pediatric Patients Presenting to the Emergency Department. J Emerg Med. 2020 Dec;59(6):795-804. doi: 10.1016/j.jemermed.2020.09.017. Epub 2020 Oct 7. PMID: 33036827; PMCID: PMC7736137.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7736137
4. Rose SC, Weber KD, Collen JB, Heyer GL. The Diagnosis and Management of Concussion in Children and Adolescents. Pediatr Neurol. 2015 Aug;53(2):108-18. doi: 10.1016/j.pediatrneurol.2015.04.003. Epub 2015 Apr 11. PMID: 26088839.
   https://www.pedneur.com/article/S0887-8994(15)00180-0/fulltext
5. Podolak OE, Chaudhary S, Haarbauer-Krupa J, Metzger KB, Curry AE, Kessler RS, Pfeiffer MR, Breiding MJ, Master CL, Arbogast KB. Characteristics of Diagnosed Concussions in Children Aged 0 to 4 Years Presenting to a Large Pediatric Healthcare Network. Pediatr Emerg Care. 2021 Dec 1;37(12):e1652-e1657. doi: 10.1097/PEC.0000000000002148. PMID: 32555016; PMCID: PMC7927314.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7927314