Spis treści
- Na czym polega diagnostyka chorób wątroby?
- Możliwości wykorzystania diagnostyki niewinwazyjnych testów laboratoryjnych w diagnostyce zwłóknienia wątroby
- Badanie FIB-4 – jak wyliczyć zagrożenie zwłóknieniem wątroby?
Na czym polega diagnostyka chorób wątroby?
Celem diagnostyki w chorobach wątroby jest potwierdzenie lub wykluczenie przyczyny danego stanu i ustalenie stopnia jego zaawansowania. Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa w chorobach wątroby zajmuje bardzo ważne miejsce dochodzeniu źródeł i ustalaniu dalszego postępowania z pacjentem. Dlaczego? Ponieważ wątroba jest narządem pozbawionym nerwów czuciowych, zatem nie odczuwamy objawów bólowych, jeśli toczy się w wątrobie proces chorobowy.
>>> Czym jest „ból wątroby”? Więcej na ten temat przeczytasz TUTAJ.
Nie zawsze jednak udaje się wykryć wszystkie nieprawidłowości przy pomocy badań laboratoryjnych lub obrazowych, czyli przy pomocy diagnostyki nieinwazyjnej. Dlatego czasem pacjent musi być poddany badaniom inwazyjnym, np. biopsji wątroby.
Możliwości wykorzystania diagnostyki niewinwazyjnych testów laboratoryjnych w diagnostyce zwłóknienia wątroby
Diagnostyka nieinwazyjna chorób wątroby przebiega na dwóch poziomach. Zmiany czynnościowe, czyli zmiany funkcji wątroby, mogą być ocenianie w badaniach laboratoryjnych. Zazwyczaj jest to oznaczanie stężenia enzymów wydzielanych przez wątrobę (ASPAT, ALAT, GGTP), chociaż niestety bywają sytuacje, gdy te wskaźniki pozostają w granicach wartości referencyjnych, lub są nieznacznie podwyższone, nawet wówczas, gdy proces chorobowy już się toczy.
Druga grupa badań nieinwazyjnych to badania obrazowe, np. USG, które uwidacznia wielkość narządu, rozwijające się w wątrobie zmiany ogniskowe (torbiele, gruczolaki, nowotwory), a także pozwala na wykrycie stłuszczenia wątroby czy zwłóknienia jej miąższu. Jednak dalsza diagnostyka zwłóknienia wątroby, np. ocena stopnia zaawansowania choroby wymaga wykonania badania inwazyjnego, czyli biopsji wątroby. Jest to tzw. złoty standard diagnostyczny.
Aby oszczędzić pacjentom takich inwazyjnych interwencji, wykorzystuje się algorytmy diagnostyczne, oparte na zestawieniu kilku danych (np. wyników testów laboratoryjnych czy danych dotyczących objawów i stanu pacjenta), które w sposób pośredni pokazują to, co można zobaczyć w pobranym z biopsją materiale.
Ocena stopnia zwłóknienia dokonywana jest przy pomocy skali METAVIR, gdzie poszczególne stopnie oznaczają różne stadia choroby. Dzięki temu skala pozwala wytypować pacjentów, którzy mogą uniknąć badań inwazyjnych oraz tych, którzy muszą poddać się takiej diagnostyce.
Badanie FIB-4 – jak wyliczyć zagrożenie zwłóknieniem wątroby?
Wyliczenie wskaźnika FIB-4, pokazującego ryzyko zwłóknienia wątroby lub jego stopień jest proste i dostępne dla każdego. Do jego wyznaczenia potrzebne są trzy oznaczenia laboratoryjne. Wartości enzymów wątrobowych: ALT – aminotransferazy alaninowej i AST – aminotransferazy asaparaginianowej oraz liczba płytek krwi, która jest jednym z oznaczeń będących częścią morfologii krwi. Poza tym potrzebny jest również wiek osoby badanej.
Wszystkie parametry można wpisać do jednego z dostępnych on-line kalkulatorów, które po wstawieniu danych z wyniku badań, automatycznie wyliczają wskaźnik oraz podają interpretację wyniku.
Poniżej przykłady wyliczania wskaźnika FIB-4 i jego interpretacji.
Pacjent numer 1:
- lat 45,
- AST – 30 IU/l,
- ALT – 90 IU/l,
- liczba płytek krwi – 200 tys.
Liczba płytek to część badania morfologii, czasem oznaczana jako PLT. Po wstawieniu tych danych do kalkulatora otrzymano wynik 0,71 pkt, który wskazuje, iż ryzyko zaawansowanego włóknienia u tego pacjenta jest małe. Pacjent może wymagać zmiany diety, wprowadzenia aktywności fizycznej i ewentualnego powtórzenia wyliczenia za 1-2 lata.
Pacjent numer 2:
- lat 65,
- AST – 60 IU/l,
- ALT – 90 IU/l,
- liczba płytek – 200 tys.
Po wstawieniu tych danych do kalkulatora otrzymano wynik 2,06 pkt, który wskazuje na istnienie ryzyka zwłóknienia wątroby u tego pacjenta i wymagane jest dalsze ocena jego stanu.
Pacjent numer 3:
- lat 55,
- AST – 90 IU/l,
- ALT – 90 IU/l,
- liczba płytek – 150 tys.
Po wstawieniu tych danych do kalkulatora otrzymano wynik 3,48 pkt, który wskazuje na zaawansowane zwłóknienia wątroby u tego pacjenta.
Wskaźnik FIB-4 znajduje zastosowanie w ocenie stanu zwłóknienia wątroby u chorych z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby (NAFLD) oraz u pacjentów z HCV. Jego obliczanie zasadne jest również u pacjentów leczonych metotreksatem (lekiem używanym np. w leczeniu ŁZS lub RZS), gdy chory cierpi również na stłuszczeniową chorobę wątroby. W takich przypadkach zaleca się początkowo comiesięczne monitorowanie z morfologią krwi, enzymami wątrobowymi i obliczaniem wskaźnika zwłóknienia FIB-4. W dalszych etapach leczenia należy to robić co trzy miesiące.
Piśmiennictwo
- Wykład w czasie konferencji: Dotarcie do celu nie oznacza końca – utrzymanie remisji w przebiegu spondyloartropatii (SpA), dr n. med. Robert Rupiński, 15 – 17 LUTEGO 2024 r. INTERDYSCYPLINARNE OBLICZA REUMATOLOGII IOR 2024
- https://www.termedia.pl/mafld/Elastografia-watroby,48711.html
- https://www.mp.pl/gastrologia/skale/300695,fib-4
- https://www.fib4.pl/
