Sklep
Strona główna Blog Strona 98

Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych

Michał Lipiński
-
0
Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych

W 1980 roku dość niespodziewanie została zaprezentowana koncepcja osi jelitowo-mózgowej w wyniku przeprowadzonych badań nad zależnością pomiędzy hormonami a układem nerwowym (Track, 1980). Od tego czasu minęły cztery dekady intensywnych badań, które rozszerzyły koncepcję osi, nazywając ją osią mózg-jelito-mikrobiota. Okazało się bowiem, że bardzo ważny elementem, będącym źródłem wysyłanych sygnałów jest mikrobiota jelitowa.

Oś mózg – mikrobiota – jelito

Wiemy już, że przekaz informacji w zakresie osi mózg-jelito-mikrobiota jest dwukierunkowy i angażuje  następujące drogi:

  1. Nerw błędny
  2. Hormony i neurotransmitery
  3. Szlaki neuroendokrynne: przede wszystkim oś podwzgórze-przysadka-nadnercza z kluczową rolą kortyzolu
  4. Szlaki układu odpornościowego
  5. Metabolity pochodzenia bakteryjnego: zwłaszcza krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe
  6. Czynniki neurotroficzne

Mikrobiota jelitowa składa się głównie z bakterii, wirusów, archeonów i grzybów. Liczebność bakterii w gramie treści pochodzącej z jelita grubego wynosi do 1012 komórek. To powoduje, że stosunek komórek bakteryjnych do ludzkich w organizmie wynosi prawie 1:1. Natomiast genom mikrobiomu jelitowego zawiera ponad 100-krotnie więcej genów niż genom ludzki. To powoduje, że nasze spojrzenie na jelita i zamieszkującą je mikrobiotę jelitową jako na nasz „drugi mózg” staje się zasadne i poparte obserwacjami naukowymi.

Pytaniem ciągle otwartym pozostaje zakres możliwego wpływu mikrobioty jelitowej na funkcjonowanie naszego ośrodkowego układu nerwowego. Pytanie to jest o tyle zasadne, że w ostatniej dekadzie pojawiły się wyniki prac badawczych, które jednoznacznie wskazują na udział wybranych gatunków i szczepów bakteryjnych pochodzących z jelit w kształtowaniu obrazu klinicznego chorób psychiatrycznych.

oś jelito-mózg-mikrobiota infografika

Badania wpływu mikrobioty jelitowej na depresję

W badaniach przeprowadzonych przez Peter i wsp. w grupie pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego pacjenci z lękiem charakteryzowali się podwyższoną liczebnością Bacteroidaceae (rodziny Bacteroidaceae i Rikenellaceae). Natomiast typ Proteobacteria i rodzina Prevotellaceae liczniej reprezentowane były u pacjentów z  depresją. Bardzo ciekawą okazała się obserwacja odwrotnej korelacji liczebności Lachnospiraceae z nasileniem objawów depresyjnych.

Badania przeprowadzone w grupie polskich kobiet chorujących na depresję dostarczyły bardzo ciekawych wniosków. Okazuje się, że istnieją różnice w stężeniach metabolitów pochodzenia bakteryjnego w stolcu osób chorych na depresję w porównaniu do osób zdrowych. Kobiety bez depresji miały wyższe stężenia wszystkich krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), z wyjątkiem kwasu izokapronowego, w porównaniu z kobietami z depresją. Interesująca była też analiza pozwalająca stwierdzić, że stężenie kwasu octowego, propionowego i izokapronowego było odwrotnie proporcjonalne do nasilenia objawów depresyjnych.

Jedno z przeprowadzonych przez badaczy amerykańskich badań uwzględniających teorię wpływu stanu zapalnego i zjawiska translokacji wykazało, że u osób z bardziej wrogimi interakcjami małżeńskimi notowane były wyższe stężenia endotoksyny bakteryjnej we krwi w porównaniu do osób, u których te relacje były mniej wrogie. Dotyczyło to głównie pacjentów z historią zaburzeń nastroju.

floragen

Badania wpływu mikrobioty jelitowej na zaburzenia afektywne dwubiegunowe

Ciekawych wniosków dostarczyło badanie w populacji osób chorych na zaburzenia afektywne dwubiegunowe. W trakcie epizodu depresyjnego u tych pacjentów obserwowana była zwiększona liczebność Enterobacteriaceae, podczas gdy u pacjentów w okresie bezobjawowym występowała zwiększona liczebność Clostridiaceae i Roseburia.

Interesujący wydaje się również fakt, że u pacjentów z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi w trakcie terapii farmakologicznej stwierdzono wyższą liczebność Klebsiella i Veillonella w porównaniu do pacjentów z nieleczoną chorobą.

Mikrobiota jelitowa a poziom serotoniny

Przykładem tego, jak mikrobiota jelitowa może wpływać na oś mózg-jelita, jest synteza serotoniny, czyli związku zwanego powszechnie „hormonem szczęścia”. Serotonina powstaje w wyniku przemiany tryptofanu. Wiemy, że niedobór serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym jest jednym z czynników wywołujących depresję, smutek, apatię i lęk. Dodatkowo niedobór serotoniny stanowi kluczową rolę w ujawnianiu się obniżonego nastroju. W przewodzie pokarmowym nawet 95% serotoniny jest wytwarzane przez komórki enterochromatofilne (ECC) błony śluzowej, mikroorganizmy wchodzące w skład mikrobioty jelitowej oraz neurony splotów nerwowych w warstwie podśluzowej i mięśniowej jelita. Badania wykazały, że bakterie jelitowe Bifidobacterium infantis wpływają na poziom i metabolizm tryptofanu, zwiększając tym samym jego poziom w organizmie.

Ciekawe zjawisko polegające na stwierdzaniu większej liczebności rodzaju Alistipes zostało zaobserwowane u pacjentów z depresją. Alistipes to bakterie, które zdolne są do konwersji tryptofanu (czyli prekursora serotoniny) w indol. Skutkiem tego jest  zmniejszenie stężenia serotoniny w jelicie.

Badania przeprowadzone w ostatnich czterech  dekadach wykazały możliwy związek mikrobioty jelitowej z funkcją ośrodkowego układu nerwowego u człowieka, a także potencjalny wpływ na obraz kliniczny chorób psychiatrycznych.

Ciekawych wniosków dostarczyło badanie mające na celu ocenę skuteczności przeszczepu mikrobioty jelitowej w grupie pacjentów z czynnościowymi zaburzeniami przewodu pokarmowego (zespół jelita nadwrażliwego, czynnościowe zaparcia, czynnościowa biegunka). Przeprowadzona analiza sugeruje, że przeszczep mikrobioty jelitowej może łagodzić objawy depresji i lęku niezależnie od wpływu na objawy żołądkowo-jelitowe. Dodatkowo zaobserwowano, że zwiększenie różnorodności mikrobiomu może przyczynić się do poprawy nastroju pacjentów.

Przytoczone fakty jednoznacznie wskazują, że mikrobiota jelitowa to obszar z wielkim potencjałem, którego poznanie może wiązać się z optymalizacją leczenia chorób psychiatrycznych. Prawdopodobnie najbliższe lata i dekady pozwolą nam na lepsze zrozumienie interakcji pomiędzy mózgiem a jelitami, które zamieszkują biliony drobnoustrojów. Być może przyszłość pokaże, że na zaburzenia psychiczne należy patrzeć jako na dysfunkcję zarówno ośrodkowego układu nerwowego, jak i naszego „drugiego mózgu”, czyli jelit.

Piśmiennictwo

  1. Järbrink-Sehgal E, Andreasson A. The gut microbiota and mental health in adults. Curr Opin Neurobiol. 2020 Jun;62:102-114.
  2. Peter J, Fournier C, Durdevic M,. A Microbial Signature of Psychological Distress in Irritable Bowel Syndrome. Psychosom Med. 2018 Oct;80(8):698-709
  3. Skonieczna-Zydecka K, Grochans E, Maciejewska D,. Faecal short chain fatty acids profile is changed in polish depressive women. Nutrients 2018, 10
  4. Kiecolt-Glaser JK, Wilson SJ, Bailey ML, i wsp.:  Marital distress, depression, and a leaky gut: Translocation of bacterial endotoxin as a pathway to inflammation. Psychoneuroendocrinology. 2018 Dec;98:52-60.
  5. Painold A, Morkl S, Kashofer K, i wsp.: A step ahead: exploring the gut microbiota in inpatients with bipolar disorder during a depressive episode. Bipolar Disord 2019, 21:40-49.
  6. Rong H, Xie XH, Zhao J i wsp.: Similarly in depression, nuances of gut microbiota: evidences from a shotgun metagenomics sequencing study on major depressive disorder versus bipolar disorder with current major depressive episode patients. J Psychiatr Res 2019, 113:90-99
  7. Góralczyk-Bińkowska A, Szmajda-Krygier D, Kozłowska E. The Microbiota-Gut-Brain Axis in Psychiatric Disorders. Int J Mol Sci. 2022 Sep 24;23(19):11245.
  8. Jiang H, Ling Z, Zhang Y i wsp.: Altered fecal microbiota composition in patients with major depressive disorder. Brain Behav Immun 2015; 48: 186–194.
  9. Song Y, Kononen E, Rautio M: Alistipes onderdonkii sp. nov. and Alistipes shahii sp. nov., of human origin. Int J Syst Evol Microbiol 2006; 56: 1985–1990.
  10. Cryan J., Dinan T. Mind-altering microorganisms: The impact of the gut microbiota on brain and behaviour. Nat. Rev. Neurosci. 2012;13:701–712.
  11. Timothy G. Dinan, Catherine Stanton, John F. Cryan, Psychobiotics: a novel class of psychotropic, „Biological Psychiatry”, 74 (10), 2013, s. 720–726
  12. Rudzki L, Ostrowska L, Pawlak D, i wsp.: Probiotic Lactobacillus Plantarum 299v decreases kynurenine concentration and improves cognitive functions in patients with major depression: a double-blind, randomized, placebo controlled study. Psychoneuroendocrinology 2019,
  13. Kurokawa S, Kishimoto T, Mizuno S, i wsp.: The effect of fecal microbiota transplantation on psychiatric symptoms among patients with irritable bowel syndrome, functional diarrhea and functional constipation: an open-label observational study. J Affect Disord 2018

Legionelloza – ciężkie, atypowe zapalenie płuc

Elwira Zawidzka
-
0
Legionelloza – ciężkie, atypowe zapalenie płuc

Spis treści

  1. Czym jest Legionella pneumophila?
  2. Jak i kiedy dochodzi do zakażenia bakteriami z rodzaju Legionella?
  3. Jakie schorzenia wywołuje Legionella?
  4. Legionelloza – czynniki ryzyka
  5. Diagnostyka legionellozy
  6. Leczenie legionellozy
  7. Nadzór epidemiologiczny
  8. Zapobieganie zakażeniom Legionella pneumophila

Ostatnie dni sierpnia 2023 przyniosły niepokojące informacje na temat szerzenia się na Podkarpaciu niebezpiecznej choroby zakaźnej wywołanej przez bakterię Legionella pneumophila. Wiele osób było hospitalizowanych, miały też miejsce też przypadki śmiertelne. Co wiemy na temat bakterii należących do gatunku Legionella pneumophila?  Jak dochodzi do zakażenia i które objawy powinny nas zaniepokoić?  Na czym polega diagnostyka choroby legionistów? Jakie postępowanie ogranicza prawdopodobieństwo zakażenia?  Znajomość odpowiedzi na te i inne pytania może być pomocna w podjęciu działań profilaktycznych oraz uniknięciu groźnych dla zdrowia następstw w przypadku zaistnienia infekcji.

Czym jest Legionella pneumophila?

Bakterie należące do rodzaju Legionella występują powszechnie zarówno w naturalnych zbiornikach wodnych,  jak i w sztucznych ujęciach wody takich jak wodociągi, klimatyzacja, baseny, prysznice, jacuzzi czy fontanny. Sprzyja im środowisko wilgotne, wysokie temperatury (optymalnie 25-45°C, giną dopiero w temperaturze > 60°C), osady zawierające sole wapnia i magnezu, wysokie stężenie ameb i glonów. Drobnoustroje mogą przeżywać i rozwijać się w biofilmach formowanych w instalacjach wodnych. Tworzenie biofilmów jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ w takiej formacji bakterie są bardziej odporne na zmiany temperatury i środki dezynfekcyjne. Pałeczki Legionella  są obligatoryjnymi tlenowcami i mają wysokie wymagania odżywcze – nie rosną na rutynowo stosowanych podłożach bakteriologicznych. Problemem jest również ich bardzo słabe wybarwianie odczynnikami powszechnie wykorzystywanymi w laboratoriach mikrobiologicznych. Legionella są pasożytami wewnątrzkomórkowymi i mają zdolność do namnażania się w makrofagach płucnych, co ma wpływ na patogenezę choroby i indukowanie głównie odpowiedzi komórkowej organizmu. W środowisku zewnętrznym bakterie mogą namnażać się w wolno żyjących amebach.

Jak i kiedy dochodzi do zakażenia bakteriami z rodzaju Legionella?

Sporadyczne i epidemiczne zachorowania na legionellozę (legionelozę) występują na całym świecie. Główną przyczyną zakażenia u ludzi jest ekspozycja na skażone aerozole w trakcie korzystania z natrysków, hydromasaży, nawilżaczy powietrza czy klimatyzacji. Mikrokropelki wody są nośnikiem bakterii, które dzięki nim przedostają się do układu oddechowego. Najwięcej zakażeń odnotowuje się w miesiącach letnich i jesienią. Legionelloza nie przenosi się z człowieka z człowieka, źródłem zakażenie nie są dla nas również zwierzęta.

Jakie schorzenia wywołuje Legionella?

Zakażenie Legionella pneumophila może być bezobjawowe lub może być przyczyną infekcji układu oddechowego w postaci choroby legionistów, lub gorączki Pontiac.

Choroba legionistów swoją nazwę zawdzięcza epidemii ciężkiego zapalenia płuc wśród uczestników kongresu Legionów Amerykańskich w Filadelfii w 1976 roku. Zachorowało wówczas 186 osób, 34 osoby zmarły. Po kilku miesiącach ustalono, że przyczyną infekcji była nieznana wcześniej bakteria, którą nazwano Legionella pneumophila, a do zakażenia doszło na skutek wdychania skażonego aerozolu z hotelowej klimatyzacji.

Gorączka Pontiac jest łagodną postacią zakażenia Legionella pneumophila, a nazwa choroby pochodzi od nazwy miasta Pontiac w stanie Michigan w USA, gdzie w 1968r bakteria była odpowiedzialna za grypopodobną samoograniczającą się chorobę wśród pracowników Departamentu Zdrowia.

choroba legionistów a gorączka Pontiac - porównanie tabelka

Legionelloza – czynniki ryzyka

Ryzyko zachorowania na legionellozę w populacji ogólnej jest niewielkie i wynosi poniżej 5%. Mężczyźni chorują trzy razy częściej niż kobiety.

Zachorowaniu sprzyja:

  • hospitalizacja,
  • wiek powyżej 40 lat,
  • cukrzyca,
  • alkoholizm,
  • palenie papierosów,
  • przewlekła choroba serca,
  • choroby płuc,
  • choroby nerek,
  • choroby onkologiczne,
  • upośledzenie odporności.

Diagnostyka legionellozy

Rozpoznanie legionellozy na podstawie objawów klinicznych nie jest możliwe, ponieważ podobne symptomy mogą być wywołane przez inne drobnoustroje.

drobnoustroje najczęściej wywołujące zapalenie płuc tabela
źródło: Rekomendacje NPOA 2016

Identyfikacja patogenu odpowiedzialnego za zapalenie płuc wymaga diagnostyki laboratoryjnej. Ze względu na ograniczenia rutynowych metod mikrobiologicznych w wykrywaniu wymagających specjalnych warunków pałeczek Legionella, należy wykonać badania ukierunkowane. Zlecanie tego typu testów ma miejsce zazwyczaj z przyczyn epidemiologicznych lub w przypadku zapalenia płuc o ciężkim przebiegu, w szczególności, gdy wykluczono inne czynniki i stwierdzono brak odpowiedzi na leczenie. Szybkie rozpoznanie Legionella pneumophila ma istotny wpływ na podjęcie i sukces terapii, opóźnienia mogą być przyczyną groźnych następstw.

Diagnostyka w kierunku Legionella pneumophila:

  • Wykrywanie antygenu w moczu – wykrywanie rozpuszczalnych antygenów charakterystycznych dla Legionella pneumophila w próbce moczu jest badaniem o wysokiej czułości i swoistości. Jest to najczęściej stosowana metoda w praktyce klinicznej. Zgodnie z rekomendacjami postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, w przypadku zapalenia płuc o ciężkim przebiegu, w szczególności, gdy w wywiadzie stwierdzono brak odpowiedzi na leczenia antybiotykami beta-laktamowymi, zalecane jest wykonanie właśnie takiego oznaczenia. Wyniki dodatnie pojawiają się 1-3 dni od pojawienia objawów i mogą utrzymywać się nawet do roku. Na wynik nie ma wpływu antybiotykoterapia.
legioneloza antygen w moczu baner
  • Badanie genetyczne (Real Time PCR) – umożliwia wykrycie materiału genetycznego Legionella pneumophila. Próbką do badania jest BAL, plwocina, płyn opłucnowy lub wycinek z biopsji. Testy mogą być ukierunkowane na Legionella lub wykrywanie drobnoustroju może być składową testu typu „multipleks” wykrywającego materiał różnych gatunków drobnoustrojów odpowiedzialnych za zapalenie płuc. Metody molekularne cechuje wysoka swoistość i czułość.
legioneloza badanie genetyczne baner
  • Hodowla –  próbką do badania jest BAL, plwocina, płyn opłucnowy, wycinek z biopsji. Mimo że jest to najbardziej wiarygodna metoda potwierdzenia etiologii zakażenia, hodowla nie jest rutynowo stosowana w diagnostyce klinicznej, ponieważ wymaga specjalnych pożywek i trwa 10-12 dni.

  • Badania serologiczne – w krwi pacjenta oznaczane są przeciwciała w klasach IgA, IgM, IgG. Swoiste przeciwciała przeciwko antygenom Legionella pneumophila stają się wykrywalne od 7 dnia po zakażeniu, najwyższe stężenie osiągają w 3-4 tygodniu. Należy wykonać dwa testy w odstępie 10-14 dni. O wyniku dodatnim świadczy czterokrotny wzrost miana przeciwciał lub ich  diagnostycznie znamienny poziom.

Leczenie legionellozy

Gorączka Pontiac jest z reguły chorobą samoograniczającą się i nie wymaga specjalnej terapii.

Skuteczność leczenia choroby legionistów zależna jest od jak najwcześniejszego rozpoznania i szybkiego włączenia odpowiednich leków – konieczne jest podanie antybiotyków. Dzięki właściwemu postępowaniu legionelloza może być całkowicie uleczalna. Pierwsze efekty terapii są widoczne już po 3-5 dniach, po 2-3 tygodniach może dojść do całkowitego wyleczenia. Osoby z grupy ryzyka, u których doszło do niewydolności oddechowej, narażone są na powikłania, które przedłużają terapię i mogą doprowadzić do trwałych ubytków na zdrowiu lub do zgonu.

Nadzór epidemiologiczny

W Polsce istnieje obowiązek zgłaszania przypadków zakażenia Legionella zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA ZDROWIA z dnia 24 czerwca 2020 r. w sprawie zgłaszania wyników badań w kierunku biologicznych czynników chorobotwórczych u ludzi.

Zgłoszeniu podlega:

  • izolacja pałeczek z rodzaju Legionella spp. z wydzieliny drzewa oskrzelowego lub miejsca, które w warunkach prawidłowych jest jałowe,
  • wykrycie kwasu nukleinowego Legionella spp. w materiale klinicznym,
  • wykrycie antygenu Legionella pneumophila w moczu,
  • wykazanie znamiennej dynamiki poziomu swoistych przeciwciał przeciw pałeczkom z rodzaju Legionella pneumophila lub wykrycie ich na poziomie diagnostycznie znamiennym.

Zapobieganie zakażeniom Legionella pneumophila

Regularna kontrola wody pod względem mikrobiologicznym oraz zwalczanie Legionella są najbardziej skutecznymi metodami zapobiegania zakażeniom.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi dopuszczalne normy zanieczyszczenia Legionella sp. wynoszą:

  • <100 komórek bakterii w 100 ml wody – w próbkach wody ciepłej pobranych w szpitalach i innych podmiotach leczniczych wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne oraz w budynkach zamieszkania zbiorowego i w budynkach użyteczności publicznej, w których w trakcie ich użytkowania wytwarzany jest aerozol wodno-powietrzny,
  • <50 komórek bakterii w 100 ml wody – dotyczy szpitali i innych podmiotów leczniczych wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym.

Kontrolę czystości mikrobiologicznej wody wykonuje się:

  • 2 razy w roku – dotyczy szpitali i innych podmiotów leczniczych wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
  • 1 raz w roku – dotyczy budynków zamieszkania zbiorowego oraz użyteczności publicznej (np. hotele, akademiki, SPA, baseny itp.). Jeżeli w kolejnych badaniach w odstępach rocznych nie stwierdzono przekroczenia normy, badanie wykonuje się po 3 latach.

Przekroczenie norm mikrobiologicznych świadczy o skażeniu instalacji i wymaga wdrożenia procedur naprawczych odpowiednich dla ustalonego stopnia skażenia. Postępowanie może obejmować: przegląd instalacji, czasowe wyłączenie z użytkowania, czyszczenie, dezynfekcję, wzmożone kontrole mikrobiologiczne również po osiągnięciu parametrów zgodnych z rozporządzeniem.

Piśmiennictwo

  1. Patric R. Murray, K.S. Rozenthal, M.A.Pfaller –  Mikrobiologia wyd.VI Wrocław 2011
  2. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego pod redakcją:Prof. dr hab. n. med. Walerii Hryniewicz, Dr hab. n. med. Piotra Albrechta, Prof. dr hab. n. med. Andrzeja Radzikowskiego; Wydawnictwo MZ w ramach programu „Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011-2015”; 2016
  3. ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA ZDROWIA z dnia 24 czerwca 2020 r. w sprawie zgłaszania wyników badań w kierunku biologicznych czynników chorobotwórczych u ludzi.
  4. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi
  5. https://legionella.pl/choroba-legionistow/ 
  6. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/162560,legionellozy

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby

Agnieszka Kobiela-Mednis
-
0
Autoimmunologiczne zapalenie wątroby

Spis treści

  1. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – obraz kliniczny
  2. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – leczenie
  3. Autoprzeciwciała w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby
  4. Kryteria rozpoznania autoimmunologicznego zapalenia wątroby

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – AIH (Autoimmune hepatitis) jest przewlekłą, postępującą, martwiczo-zapalną chorobą wątroby, która występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych (szeroki zakres wieku: może wystąpić zarówno u niemowląt, jak i w wieku 80 lat), 3-4 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Szacuje się, że częstość występowania tej choroby w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej u rasy kaukaskiej wynosi 200 przypadków/milion. W krajach Afryki i Azji, gdzie wirusowe zapalenie wątroby typu B i C ma charakter endemiczny, zapadalność na autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH) wydaje się znacznie niższa.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – obraz kliniczny

Obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany i zmienny, od bezobjawowego zwiększenia aktywności aminotransferaz, przez nieswoiste objawy ogólnoustrojowe, po ciężkie żółtaczkowe a czasem nawet piorunujące zapalenie wątroby.

U jednego na trzech pacjentów objawy początkowe podobne są do ostrego wirusowego zapalenia wątroby. Wśród pozostałej części chorych na autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH) najczęściej mamy do czynienia z objawami niespecyficznymi, takimi jak zmęczenie, brak łaknienia. Choroba często jest wykrywana w czasie przypadkowego stwierdzenie dysfunkcji wątroby przy okazji wykonywania badań laboratoryjnych z innej przyczyny albo diagnostyki w przypadku wystąpienia powikłań niewydolności wątroby pod postacią wodobrzusza, encefalopatii lub krwawiących żylaków przełyku. Uważa się, że ponad 85% pacjentów nie miało kontaktu z czynnikami potencjalnie szkodliwymi dla wątroby, takimi jak wirusy hepatotropowe, alkohol, leki i toksyny.

Najczęstsze objawy kliniczne to wodobrzusze (ponad 90% pacjentów), postępująca żółtaczka (ok.80% pacjentów), brak łaknienia, uogólniona męczliwość, u ponad 50% bezobjawowa hepatosplenomegalia oraz bóle brzucha. Czasami występują krwawienia z nosa, trądzik, gorączka i tkliwa hepatomegalia.

Wraz z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby (AIH) mogą występować inne narządowo swoiste choroby autoimmunizacyjne: np. endokrynopatie (zaburzenia hormonalne funkcji tarczycy, gł. typu Hashimoto, trzustki), anemia hemolityczna, idiopatyczna trombocytopenia, śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie kłębuszków nerkowych, RZS, zespół Sjögrena, celiakia.

U dzieci i osób młodych przebieg choroby jest bardziej agresywny i mniej podatny na leczenie, u starszych na ogół łagodniejszy, a steroidooporność jest rzadkością.

W autoimmunologicznym zapaleniu wątroby (AIH) dochodzi do postępującego w czasie uszkodzenia miąższu wątroby z wysoką aktywnością aminotransferaz – AST, ALT (5-10-krotne podwyższenie aktywności), nieznacznie podwyższonym stężeniem GGTP (gammaglutamylotranspeptydazy) i ALP (fosfatazy alkalicznej), hipergammaglobulinemią (podwyższone stężenie IgG) z hipoalbuminemią, wydłużeniem czasu protrombinowego, oraz obecnością autoprzeciwciał.

pakiet wątrobowy baner

W zależności od rodzaju autoprzeciwciał wyróżniany jest typ I AIH (najczęściej występujący) i typ II AIH (dotyczy głównie dzieci). Przyczyna schorzenia nie jest wyjaśniona. Prawdopodobnie związana jest z przetrwałą odpowiedzią na wyzwalający czynnik wirusowy, bakteryjny, toksyczny lub lekowy (interferon, melatonina, metyldopa, nitrofurantoina). Na skutek zaburzeń immunologicznych dochodzi do nieprawidłowego odróżnienia determinant antygenowych własnych od obcych. Istotne są predyspozycje genetyczne. Autoprzeciwciała prawdopodobnie są tylko markerami choroby i nie uczestniczą w jej patogenezie.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – leczenie

Leczenie jest wskazane u wszystkich pacjentów z aktywnym stanem zapalnym ocenionym na podstawie wysokiej aktywności aminotransferaz i zmian martwiczo-zapalnych w bioptacie wątroby w wyniku badania histologicznego.

Odsetek 10-letnich przeżyć u nieleczonych pacjentów wynosi 27%. Leczenie przeciwzapalne/immunosupresyjne powoduje remisję, ale często konieczna jest długa terapia podtrzymująca. Natomiast szacuje się, że u odpowiednio leczonych pacjentów przeżycie długoterminowe i średni oczekiwany czas życia jest porównywalny z ogólną populacją.

U niektórych pacjentów może rozwinąć się wcześniej lub później schyłkowa niewydolność wątroby, wymagająca przeszczepienia narządu (przeciętnie u 10%). Przeszczepienie wątroby jest na ogół skuteczne, ale u pacjentów z niewyrównaną marskością wątroby, która nie reaguje na leczenie farmakologiczne, dochodzi niekiedy do nawrotu autoimmunologicznego zapalenia wątroby (AIH) w przeszczepionej wątrobie. Według danych z badań wieloośrodkowych nawrót choroby podstawowej zdarza się najczęściej w 2 lub 3 roku po transplantacji i dotyczy 20-33% pacjentów. Ważną informacją jest, że miana przeciwciał ANA i ASMA sprzed przeszczepienia, jak i po nim nie są czynnikami prognostycznymi dla nawrotu autoimmunologicznego zapalenia wątroby (AIH), jak również ewentualnego procesu odrzucania.

Diagnostyka laboratoryjna umożliwia rozpoznanie autoimmunologicznego zapalenia wątroby (AIH) i monitorowanie leczenia.

Autoprzeciwciała w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby

W przypadku występowania objawów klinicznych lub nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych w szczególności podwyższonych aktywności aminotransferaz (AST, ALT), zwiększonego stężenia IgG  i podejrzenia autoimmunologicznej choroby wątroby powinno być wykonane oznaczenie autoprzeciwciał istotnych dla tej choroby.

Autoprzeciwciała to immunoglobuliny skierowane przeciwko własnym antygenom organizmu.                   W zależności od swoistości autoprzeciwciał rozróżnia się autoprzeciwciała specyficzne dla danego organu (występujące w chorobach autoimmunizacyjnych dotyczących danego narządu) i te bez swoistości narządowej (choroby układowe). Autoprzeciwciała są istotne w diagnostyce autoimmunizacyjnych chorób wątroby.

Kryteria rozpoznania autoimmunologicznego zapalenia wątroby

Rozpoznanie opiera się na kryteriach opracowanych przez IAHG (International Autoimmune Hepatitis Group). Stosuje się kryteria uproszczone lub w przypadku wątpliwości diagnostyczny system oceny kryteriów wieloczynnikowych.

Uproszczone kryteria rozpoznania autoimmunologicznego zapalenia wątroby (AIH) uwzględniają:

  • ocenę obecności przeciwciał przeciwjądrowych ANA lub przeciwciał przeciw mięśniom gładkim ASMA (anti-smooth muscle antibody)
  • ocenę obecności przeciwciał przeciw mikrosomalnych: p/c przeciw mikrosomom nerki i wątroby – LKM-1 (Liver/kidney microsomal antibodiewatrobs) i p/c przeciw rozpuszczalnemu antygenowi wątrobowemu – SLA (soluble liver antigen)
  • wzrost stężenia IgG
  • ocenę zmian histologicznych w bioptacie wątroby
  • wykluczenie zakażenia wirusowego
badanie przeciwciał przeciwjądrowych ANA baner
badanie przeciwciał ASMA baner

W kryteriach wieloczynnikowych dodatkowo uwzględnia się:

  • płeć żeńską
  • obecność zmian biochemicznych, gdzie iloraz aktywności fosfatazy alkalicznej do aktywności aminotransferaz  jest mniejszy niż 1.5
  • wykluczenie nadużywania alkoholu i uszkodzeń spowodowanych lekami hepatotoksycznymi; obecność czynników genetycznych, haplotypu HLA DR3, DR4, innych chorób z autoagresji
kryteria diagnostyczne dla autoimmunologicznego zapalenia wątroby

Maksymalna liczba punktów za wszystkie autoprzeciwciała wynosi 2

Interpretacja:

  • 6 punktów = prawdopodobne AIH
  • >=7 punktów= pewne rozpoznanie AIH

Gdy nie stwierdza się obecności przeciwciał ANA, ASMA i LKM-1, wskazane jest poszerzenie diagnostyki o oznaczenie innych przeciwciał, które wiążą się z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby (AIH).

Obecność tych przeciwciał może być czynnikiem prognozującym cięższy przebieg schorzenia i gorszą odpowiedź na leczenie.

Badania u nawet 10% chorych z seronegatywnym autoimmunologicznym zapaleniem wątroby (AIH) nie wykazują obecności autoprzeciwciał.

Pacjenci seronegatywni mogą wytworzyć autoprzeciwciała w trakcie trwania choroby albo autoprzeciwciała nietypowe. W określonej jednostce chorobowej może pojawiać się wiele autoprzeciwciał, które mogą występować również w innych schorzeniach, dlatego wyniki badania autoprzeciwciał należy interpretować zawsze w odniesieniu do innych badań i objawów klinicznych. Na przykład przeciwciała przeciwjądrowe ANA i przeciw mięśniom gładkim ASMA występują często w AIH, ale  pojawiają  się również u pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby (w 10-20%) i innych chorobach autoimmunizacyjnych. W przebiegu autoimmunologicznego zapalenia wątroby (AIH) poza ASMA i ANA wykrywa się również przeciwciała przeciw mitochondriom – AMA w niskich mianach, cytoplazmie granulocytów – pANCA.

Częstość występowania autoprzeciwciał  w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby (AIH):

częstość występowania autoprzeciwciał w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby tabela

Autoprzeciwciała nie są specyficzne dla autoimmunologicznych chorób wątroby, a ich ekspresja zmienia  się w czasie trwania choroby. Niskie miana przeciwciał lub ich brak nie wykluczają diagnozy, a wysokie przy braku objawów nie upoważniają do rozpoznania choroby autoimmunizacyjnej.

Piśmiennictwo

  1. Y.Shoenfeld, P.L Meroni: The general practice guide to autoimmune disease, Pabst science publishers Lengerich 2012.
  2. K.Simon red.: Diagnostyka chorób wątroby, Termedia Wyd.Medyczne, Poznań 2012.
  3. B.Solnica red.: Diagnostyka laboratoryjna, PZWL Warszawa 2014
  4. S.C.D.Stern, A.S.Cifu, D.Altkorn, red.: Diagnostyka różnicowa oparta na EBM, wyd. Medycyna Praktyczna 2023.
  5. Interna Szczeklika,  Wyd. Medycyna Praktyczna  Kraków 2021.

Monitoring procesu starzenia się w badaniach laboratoryjnych

Agata Strukow
-
0
Monitoring procesu starzenia się w badaniach laboratoryjnych

Artykuł został zaktualizowany 4.02.2025 r.

Zachowanie młodego wyglądu jest ważne dla bardzo wielu z nas. Poddajemy się zabiegom medycyny estetycznej, aby nasze ciało i twarz jak najdłużej nie zdradzały naszej metryki. Obecnie mamy w kosmetologii i medycynie estetycznej dwa podstawowe trendy – anti-aging i pro-aging.

Anti-aging i pro-aging – dwa podejścia do procesu starzenia się

Anti-aging to podejście zakładające działania, które zmierzają do zahamowania procesu starzenia się organizmu. Oznacza to, iż w gabinetach kosmetycznych korzystamy z zabiegów, które mają spłycać zmarszczki, przywracać jędrność i gęstość skóry, likwidować przebarwienia i wypełniać ubytki. Przykładem takich zabiegów może być mezoterapia igłowa, stosowanie kwasu hialuronowego, peelingi chemiczne czy zabiegi laserowe. W trend anti-aging wpisują się także zabiegi inwazyjne, np. blefaroplastyka – czyli plastyka powiek. Uzupełnieniem działań profesjonalistów jest odpowiednia pielęgnacja domowa.

Pro-aging z kolei to podejście zakładające akceptację swojego wieku i przemijającego czasu. Pro-aging to dbałość o skórę oparta o codzienną domową pielęgnację, nawilżanie, oczyszczanie i ochrona przeciwsłoneczna.

Niezależnie od podejścia pro- lub anti- obydwa trendy zgadzają się z tym, że podstawą zachowania młodego wyglądu jest dbałość o zdrowie. Jednym z elementów tej dbałości są profilaktyczne badania laboratoryjne, w ALAB laboratoria można skorzystać z gotowych pakietów badań dla różnych grup wiekowych.

>>> Przeczytaj też: Glikacja i jej wpływ na proces starzenia skóry

Proces starzenia się – badanie długości telomerów

Oprócz badań wskazujących na stan zdrowia współczesne laboratorium dysponuje również testami, które pomogą nam monitorować proces starzenia się komórek organizmu, a dzięki temu wskażą, jakie działania można podjąć, aby jesień życia spędzić w zdrowotnym komforcie.

Pierwszym badaniem monitorującym proces starzenia się organizmu jest badanie długości telomerów. Starzenie się komórek może być związane ze skracaniem się telomerów, dlatego pomiar ich długości daje wgląd w naszą rzeczywistą metrykę.

Badanie długości telomerów w ALAB laboratoria to badanie wykonywane z krwi żylnej. Na badanie nie trzeba być na czczo. W cenie badania jest pisemna konsultacja lekarska, która pomaga w zrozumieniu wyniku oraz – jeśli to konieczne – zawiera rekomendacje dalszego działania.

badanie długości telomerów baner

Proces starzenia się – badanie poziomu stresu oksydacyjnego

Starzenie się komórek może być również związane ze stresem oksydacyjnym. Tempo skracania się telomerów w komórkach narażonych na stres oksydacyjny jest większe.

Dlatego w monitoringu procesów starzenia się organizmu warto również wziąć pod uwagę badania, które monitorują poziom stresu oksydacyjnego. Najważniejszym parametrem tego stresu jest poziom glutationu, a precyzyjniej stosunek glutationu zredukowanego do utlenionego. Jeśli jest on niekorzystny, wystarczy wprowadzić w swojej diecie zmiany, które będą polegały na dostarczaniu substratów do odbudowy zasobów glutationu. Glutation składa się z trzech aminokwasów – glicyny, leucyny i kwasu glutaminowego. Cysteina oraz glicyna są aminokwasami endogennymi, czyli takimi, które organizm sam wytwarza. Jednak w specyficznych warunkach (stres, obciążenie treningiem, niezdrowy tryb życia, niezbilansowana dieta) ich poziom w organizmie może być niewystarczający, dlatego warto wówczas tak zmodyfikować dietę, aby nasz najważniejszy system antyoksydacyjny funkcjonował prawidłowo.

glutation zredukowany/utleniony baner

Potencjalna rola glifosatu w procesie starzenia się

Ciekawym badaniem w kontekście procesu starzenia się jest poziom glifosatu w organizmie. Glifosat, czyli herbicyd stosowany w rolnictwie działa niekorzystnie na naszą mikrobiotę jelitową – jest to substancja będąca pochodną glicyny, składnika glutationu, może wbudowywać się w jego strukturę, upośledzając funkcję. Efektem jest brak ochrony antyoksydacyjnej organizmu. Poziom glifosatu badany jest w moczu, najlepszym wynikiem byłby brak obecności tej substancji w ciele osoby badanej.

Wpływ stresu na starzenie się

Starzenie się organizmu przyspiesza również przewlekły stres. Dlatego osoby dbające o swoje ciało powinny poznać techniki radzenia sobie ze stresem. Miernikiem stresu w organizmie człowieka jest oznaczanie poziomu kortyzolu. Badanie można wykonać z krwi żylnej, materiał pobierany jest rano. Jednak precyzyjniejszym odzwierciedleniem poziomu kortyzolu, a co za tym idzie poziomu stresu jest pomiar jego profilu dobowego. Badanie wykonuje się ze śliny, wartością testu jest informacja o stężeniu kortyzolu na przestrzeni całego dnia, a zwłaszcza w godzinach wieczornych.

kortyzol profil dzienny w ślinie baner

Podsumowując, próbując opóźnić proces starzenia się warto wziąć pod uwagę wizytę w laboratorium diagnostycznym. Odpowiednio dobrane badania uzupełniają zabiegi medycyny estetycznej lub pielęgnację domową.

>>> Przeczytaj też: Kolagen – jak zadbać o jego optymalny poziom?

Przeciwciała antyneuronalne w diagnostyce neurologicznych zespołów paranowotworowych

Anna Kołtyś
-
0
Przeciwciała antyneuronalne w diagnostyce neurologicznych zespołów paranowotworowych

Neurologiczne zespoły paranowotworowe (NZP) zdefiniowano jako zaburzenia neurologiczne, które:

  • mogą dotyczyć dowolnej części układu nerwowego,
  • są związane z nowotworem,
  • powstają za pośrednictwem układu immunologicznego, m.in. poprzez produkcję przeciwciał antyneuronalnych.

Rozpoznanie NZP zazwyczaj ustalane jest jeszcze przed pojawieniem się objawów pierwotnego nowotworu, co podnosi znaczenie kliniczne omawianego schorzenia. Warto podkreślić, że neurologiczne zespoły paranowotworowe (NZP) nie są wywoływane bezpośrednio przez nowotwory lub ich przerzuty. Neurologiczne zespoły paranowotworowe (NZP) rozwijają się średnio u 1 na 300 chorych na nowotwór, przy czym w przypadku niektórych nowotworów mogą dotyczyć nawet 10–15% pacjentów. Występowanie objawów NZP wyprzedza zazwyczaj rozpoznanie pierwotnego nowotworu. W przypadku podejrzenia NZP pacjent kierowany jest również do onkologa. Kluczową rolę w ich diagnostyce odgrywają przeciwciała antyneuronalne.

Patomechanizm, czyli jak rozwijają się neurologiczne zespoły paranowotworowe (NZP)

Patomechanizmy prowadzące do rozwoju NZP są bardzo złożone. Podstawowa hipoteza głosi, że początkowo dochodzi do reakcji krzyżowej, czyli „błędnego działania” układu immunologicznego, w wyniku czego przeciwciała wytworzone w celu walki z nowotworem zaczynają reagować z elementami własnego układu nerwowego organizmu.

W przypadku neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP) w komórkach nowotworowych powstają białka zwane antygenami onkoneuronalnymi. Nowotwory z ekspresją antygenów onkoneuronalnych wywołują przeciwnowotworową odpowiedź immunologiczną, która tłumi ich rozwój (m.in. poprzez produkcję przeciwciał). Ze względu na wysokie podobieństwo antygenów onkoneuronalnych i niektórych antygenów układu nerwowego przeciwciała te zaczynają „błędnie” atakować układ nerwowy, co objawia się zaburzeniami neurologicznymi. Ta odpowiedź immunologiczna jest często tak skuteczna, że początkowo, na etapie pierwszych objawów neurologicznych, nowotwory u pacjentów z neurologicznymi zespołami paranowotworowymi (NZP) są jeszcze nierozpoznane. Zdiagnozowanie NZP może przyczynić się do rozpoczęcia poszukiwania i wczesnego rozpoznania nowotworu oraz szybszego rozpoczęcia leczenia przeciwnowotworowego.

Problem kliniczny powstaje, gdy odpowiedź immunologiczna pojawia się również w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) i niejako „przy okazji” niszczy komórki nerwowe, czyli neurony. Cechą charakterystyczną tych zaburzeń jest występowanie przeciwciał przeciwko antygenom onkoneuronalnym we krwi obwodowej i/lub w płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR).

Czym różnią się przeciwciała antyneuronalne i onkoneuronalne?

Przeciwciała antyneuronalne są autoprzeciwciałami skierowanymi przeciwko antygenom obecnym w komórkach układu nerwowego. Przeciwciała te można wykryć w przypadku chorób autoimmunizacyjnych dotykających układ nerwowy. Natomiast przeciwciała onkoneuronalne stanowią szczególną podgrupę przeciwciał antyneuronalnych. W większości przypadków ich obecność wiąże się z występowaniem nowotworów.

Diagnostyka neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP)

Ze względu na znaczące postępy w badaniach nad neurologicznymi zespołami paranowotworowymi (NZP) i identyfikację wielu nowych przeciwciał w 2021 r. opublikowano nowe kryteria diagnostyczne. Od 2021 r. terminem „przeciwciała antyneuronalne” zastąpiono określenie „przeciwciała onkoneuronalne„. Pomaga to zrozumieć, że nie wszystkie przeciwciała antyneuronalne są związane z nowotworami.

Eksperci opracowali kryteria, zgodnie z którymi podstawą diagnostyki NZP są:

  1. ocena fenotypu klinicznego NZP,
  2. badanie przeciwciał antyneuronalnych,
  3. określenie obecności nowotworu.

Spełnienie poszczególnych kryteriów jest punktowane, a rozpoznanie opiera się na ocenie uzyskanej liczby punktów według stworzonej w tym celu skali.

Eksperci w temacie diagnostyki neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP) jednogłośnie zgadzają się, że związek między nowotworem a fenotypem klinicznym ma kluczowe znaczenie. Rozpoznanie NZP, a następnie pierwotnego nowotworu umożliwia rozpoczęcie odpowiedniej terapii.

Przeciwciała antyneuronalne biomarkerami neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP)

Wykazanie obecności przeciwciał antyneuronalnych jest niezwykle pomocne w diagnostyce NZP. Przeciwciała te stały się bardzo ważnymi biomarkerami zespołów neurologicznych o podłożu nowotworowym.

przeciwciała antyneuronalne ramka

Ponadto dzięki identyfikacji i różnicowaniu przeciwciał antyneuronalnych w neurologicznych zespołach paranowotworowych (NZP) możliwe jest:

  • oszacowanie ryzyka wystąpienia nowotworu,
  • ukierunkowanie diagnostyki choroby nowotworowej.

Przeciwciała onkoneuronalne – jakie badać?

Różnicowanie przeciwciał antyneuronalnych skierowanych przeciwko antygenom powierzchniowym i wewnątrzkomórkowym ma znaczenie w odniesieniu do rokowania oraz wyboru odpowiedniej terapii.

Podział przeciwciał ze względu na lokalizację antygenu:

  • Przeciwciała przeciwko antygenom wewnątrzkomórkowym – obecność tego rodzaju przeciwciał zwykle wskazuje na określony typ nowotworu (przeciwciała onkoneuronalne). Poprawa stanu zdrowia lub stabilizacja objawów związana jest głównie z leczeniem nowotworu. Immunoterapia jest zwykle nieskuteczna. Do antygenów wewnątrzkomórkowych zaliczamy: Hu, Yo, Ri, CV2, Ma, SOX1, Zic4, ANNA-3, PCA-2, Tr, GAD.
  • Przeciwciała przeciwko antygenom powierzchniowym – obecność tego rodzaju przeciwciał nie zawsze wskazuje na paranowotworową postać choroby. Leczenie jest zwykle skuteczne, możliwe są spontaniczne remisje. Do antygenów powierzchniowych zaliczamy np.: NMDAR, AMPAR, GABABR, AQP4.
przeciwciała onkoneuronalne 12 przeciwciał baner
przeciwciała oknoneuronalne mozaika antygenów

Dlaczego warto badać przeciwciała antyneuronalne?

  1. Przeciwciała antyneuronalne stanowią istotne kryterium diagnostyczne NZP, autoimmunologicznych zapaleń mózgu i niektórych chorób układu nerwowego o podłożu autoimmunizacyjnym.
  2. Wykonywanie badań na obecność przeciwciał antyneuronalnych, przy odpowiednim obrazie klinicznym, umożliwia ustalenie pewnego rozpoznania NZP.
  3. Badanie i identyfikacja rodzaju przeciwciał w neurologicznych zespołach paranowotworowych (NZP) ułatwia ukierunkowanie poszukiwania nowotworu.
  4. Rokowanie, prawdopodobną odpowiedź na immunoterapię lub inne leczenie można oszacować zależnie od zidentyfikowanego rodzaju przeciwciał.
  5. Określenie obecności przeciwciał antyneuronalnych stało się niezbędnym elementem kwalifikacji chorego do leczenia dożylnymi immunoglobulinami.

Piśmiennictwo

  1. Graus F., Vogrig A., Muñiz-Castrillo S. et al. Updated diagnostic criteria for paraneoplastic neurologic syndromes. Neurol Neuroimmunol Neuroinflamm 2021; 8:e1014. doi:10.1212/ nxi.0000000000001014; Binks S., Uy C., Honnorat J. et al. Pract Neurol 2022; 22: 19–31. doi:10.1136/practneurol-2021-003073
  2. Greenlee J.E., Carlson N.G., Abbatemarco J.R., Herdlevær I., Clardy S.L., Vedeler C.A. Paraneoplastic and Other Autoimmune Encephalitides: Antineuronal Antibodies, T Lymphocytes, and Questions of Pathogenesis. Front Neurol 2022; 12: 744653. doi: 10.3389/fneur.2021.744653
  3. Rogoziewicz M., Michalak S. Neurologiczne zespoły paranowotworowe – etiopatogeneza i diagnostyka, Onkol Pol 2011; 14, 1: 26–29
  4. Michalak S., Kozubski W. Neurologiczne Zespoły Paranowotworowe, Pol Przegl Neurol 2008; 4(1): 26–31
  5. Przeciwciała antyneuronalne a onkoneuronalne, https://www.antyneuronalne.pl/przeciwciala-antyneuronalne-a-onkoneuronalne/
  6. M. Miłosz, Przeciwciała onkoneuronalne jako system wczesnego ostrzegania, https://www.euroimmun.pl/przeciwciala-onkoneuronalne-jako-system-wczesnego-ostrzegania-wywiad-z-dr-hab-n-med-iwona-kurkowska-jastrzebska/

Czyste piaskownice – zadbajmy o bezpieczeństwo dzieci

Elwira Zawidzka
-
0
Czyste piaskownice – zadbajmy o bezpieczeństwo dzieci

Spis treści

  1. Kiedy dochodzi do zarażeń i zakażeń u dzieci bawiących się w piaskownicy?
  2. Jak dochodzi do infekcji u dzieci bawiących się w piaskownicy?
  3. Co jest przyczyną infekcji u dzieci bawiących się w piaskownicy?
  4. Czynniki etiologiczne zarażeń w piaskownicy u dzieci
  5. Czynniki etiologiczne zakażeń w piaskownicy u dzieci
  6. Profilaktyka zakażeń w piaskownicy

Piasek to niezwykły materiał, który znakomicie rozwija kreatywność i wyobraźnię dzieci. Stawianie babek, budowanie zamków, kopanie tuneli nie tylko wywołuje uśmiech na buziach naszych pociech, ale również jest doskonałym ćwiczeniem dla rozwoju koncentracji uwagi oraz nauki cierpliwości, dokładności i nawiązywania relacji z innymi dziećmi. Zabawa w piaskownicy może być jednak ryzykowna, dlatego warto wiedzieć, na co zwracać uwagę, aby beztroski czas nie skutkował zakażeniem lub zarażeniem.

Kiedy dochodzi do zarażeń i zakażeń dzieci bawiących się w piaskownicy?

Przyczyną zarażeń i zakażeń jest zanieczyszczony drobnoustrojami piasek. Dzieje się tak, gdy piaskownice nie są odpowiednio oczyszczane i zabezpieczane.

Zgodnie z wymogami GIS (Główny Inspektorat Sanitarny) w celu zminimalizowania zagrożenia chorobami pasożytniczymi, odzwierzęcymi, zakaźnymi istnieje obowiązek wymiany piasku w piaskownicach co najmniej przed oraz w trakcie sezonu letniego, a także każdorazowo po stwierdzeniu w nim obecności widocznych zanieczyszczeń. Należy także pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu piaskownic przed zanieczyszczeniem przez koty, psy, ptaki i inne zwierzęta, również w okresie, gdy piaskownica nie jest użytkowana.

Jak dochodzi do infekcji u dzieci bawiących się w piaskownicy?

Dzieci w trakcie zabawy często wkładają ręce i zabawki do buzi lub połykają piasek, chcąc na przykład poznać smak babki, która właśnie wyszła z foremki. Może prowadzić to do zakażeń i zatruć pokarmowych. Infekcjom skórnym sprzyjają otarcia lub skaleczenia, ponieważ uszkodzenie naturalnej bariery, jaką jest zdrowa skóra, ułatwia penetrację drobnoustrojów. Podsumowując, patogeny przedostają się do organizmu drogą pokarmową i poprzez uszkodzoną skórę.

Co jest przyczyną infekcji u dzieci bawiących się w piaskownicy?

Za infekcje będące następstwem zabawy w piaskownicy odpowiedzialne są pasożyty, bakterie, grzyby i wirusy. Rozpoznanie czynnika etiologicznego choroby opiera się na ocenie objawów klinicznych i wynikach badań laboratoryjnych. Tylko prawidłowo postawiona diagnoza ułatwia podjęcie odpowiedniego leczenia.

Czynniki etiologiczne zarażeń dzieci w piaskownicy

Termin „zarażenia” dotyczy inwazji pasożytniczych. Źródłem pasożytów w piaskownicy są głównie zwierzęta, ponieważ do piasku wraz z ich odchodami przedostają się jaja, cysty, larwy i trofozoity różnych gatunków pasożytów, których kolejnym żywicielem może zostać dziecko. Źródłem pasożytów może być również zarażony człowiek.

Najczęstsze choroby pasożytnicze

  • Toksoplazmoza

Choroba wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, występująca u ssaków i ptaków. Żywicielem ostatecznym dla T. gondii są koty i inne kotowate. Ludzie zarażają się przez połknięcie inwazyjnych oocyst, które mogą znaleźć się wraz z odchodami kotów w ziemi, wodzie i na żywności. Zarażone koty wydalają do kilku milionów oocyst dziennie. Oocysty stają się zdolne do zarażania po kilku dniach, a zdolność ta utrzymuje się ponad rok. W przypadku toksoplazmozy nabytej objawy chorobowe u osób z prawidłowo funkcjonującym systemem odpornościowym występują u ok. 10% zarażonych.  Są to najczęściej: powiększenie węzłów chłonnych, objawy grypopodobne, ból gardła. W diagnostyce laboratoryjnej toksoplazmozy wykorzystywane są badania serologiczne wykrywające przeciwciała w klasach IgA, IgM, IgG przeciwko antygenom T.gondii oraz badania molekularne wykrywające DNA pasożyta.

wykrywanie DNA toxoplasma gondii met. rt-pcr

Więcej informacji na temat toksoplazmozy znajdziesz w artykule poświęconym tej chorobie.

  • Toksokaroza

Choroba wywoływana przez larwy Toxocara canis (glista psia) lub Toxocara cati (glista kocia). Żywicielem ostatecznym dla glist są psy, psowate oraz koty. Samice glisty znoszą do 20 tys. jaj na dobę. Wydalone jaja po ok. 3 tygodniach bytowania w środowisku (np. piasku) stają się inwazyjne (zawierają larwę zdolną do zarażania) i zdolność ta utrzymuje się do kilku lat. Objawy chorobowe zależą od masywności zarażenia oraz umiejscowienia larw. Przy niewielkiej inwazji choroba jest bezobjawowa i samoograniczająca się. Najczęstszą objawową postacią kliniczną jest toksokaroza trzewna, której objawami są: stany podgorączkowe, bóle brzucha, bóle mięśniowe i stawowe, kaszel, zmiany skórne oraz powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony. Wyniki badań laboratoryjnych wskazują na leukocytozę, eozynofilię i wysoki poziom przeciwciał w klasie IgE. Rzadką postacią zarażenia jest toksokaroza oczna. Rozpoznaniu toksokarozy służą badania serologiczne wykrywające przeciwciała w klasach IgA, IgG przeciwko antygenom Toxocara. 

  • Lamblioza (giardioza)

Choroba dwunastnicy i jelita cienkiego wywoływana przez z pierwotniaka Giardia lamblia (inaczej Giardia intestinalis, Giardia duodenalis). Rezerwuarem pasożyta są ssaki: psy, koty, a także inne zwierzęta domowe i dzikie.  Postacią inwazyjną są cysty wydalane razem z kałem. Do choroby dochodzi na skutek połknięcia 10-100 cyst (w 1 g kału wydalanego w trakcie objawowego zarażenia znajduje się 20-150 tys. cyst). Lamblioza szerzy się drogą pokarmową, głównie przez skażone ręce. W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo i jest samoograniczająca. Przypadki objawowe mogą mieć przebieg ostry lub przewlekły. W przebiegu ostrym pojawia się biegunka, bóle i wzdęcia brzucha, nudności, osłabienie, utrata apetytu. Zazwyczaj po 2-4 tyg. dochodzi do samoistnego ustąpienia choroby. Postać przewlekła lambliozy może być następstwem nieleczonej postaci ostrej lub może wystąpić niezależnie. Objawy są łagodniejsze niż w formie ostrej i powtarzają się okresowo, a są to: luźne stolce, biegunka tłuszczowa, utrata masy ciała, bóle kolkowe, depresja. Potwierdzeniem lambliozy są badania laboratoryjne: mikroskopowe badanie kału na obecność cyst, wykrywanie w kale antygenów pasożyta oraz badanie genetyczne wykrywające DNA Giardia lamblia. 

wykrywanie antygenu giardia lamblia w kale
  • Glistnica

Choroba wywołana przez glistę ludzką (Ascaris lumbricoides). Rezerwuarem pasożyta jest człowiek, a do zarażenia dochodzi głównie drogą pokarmową przez brudne ręce i żywność. Postacią inwazyjną są jaja wydalane wraz z kałem, po ich kilkutygodniowym okresie dojrzewania w wilgotnej glebie (2-4 tyg.). Dorosła samica składa do 200 tys. jaj na dobę. Po zarażeniu w przewodzie pokarmowym z jaj wykluwają się larwy, które następnie przedostają się do krwi, wątroby i płuc. Z pęcherzyków płucnych larwy przedostają się do gardła, gdzie ponownie połknięte przekształcają się w postać dorosłą. Na objawy kliniczne choroby ma wpływ masywność inwazji oraz wędrówka pasożytów w organizmie. Glistnica może być bezobjawowa lub mogą wystąpić kaszel, przewlekły ból gardła, gorączka, poczucie rozbicia, ból brzucha, biegunka, zaparcia. W dalszej kolejności może dojść do niedrożności jelit, zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia otrzewnej, zapalenia przewodów żółciowych lub trzustkowych. Potwierdzeniem zarażenia jest wykrycie jaj glisty w badaniu mikroskopowym kału. Badanie dla zwiększenia jego czułości należy powtórzyć co najmniej 3-krotnie w odstępach 2-3 dni.   

  • Owsica

Choroba wywołana przez owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis). Jedynym rezerwuarem pasożytów są ludzie, do zarażenia dochodzi drogą pokarmową, głównie przez brudne ręce. Choroba może przebiegać bezobjawowo lub, w zależności od intensywności inwazji i odporności osobniczej, mogą wystąpić: świąd, bezsenność, stany zapalne skóry, problemy z koncentracją, zgrzytanie zębami, bóle głowy, brzucha, ogólne osłabienie. Owsicę można potwierdzić poprzez stwierdzenie obecności pasożytów w okolicy odbytu lub na powierzchni świeżo oddanego kału. Ze względu na ograniczenia tej metody, większe prawdopodobieństwo prawidłowego zdiagnozowania choroby zapewnia badanie mikroskopowe kału, w którym poszukuje się jaj owsików. Badanie laboratoryjne należy powtórzyć kilkukrotnie – minimum 3-krotnie.

Więcej informacji na temat owsicy znajdziesz w artykule poświęconym tej chorobie.

owsiki w wymazie okołoodbytniczym

Czynniki etiologiczne zakażeń w piaskownicy u dzieci

W trakcie zabawy w piaskownicy może dojść nie tylko do zarażeń pasożytami, przyczyną infekcji mogą być również zakażenia wywołane przez bakterie, grzyby i wirusy.

Najczęstsze choroby bakteryjne

  • Zakażenia pokarmowe

Wywoływane przez wiele różnych gatunków bakterii, między innymi: Salmonella (szczepy odzwierzęce), Campylobacter jejuni, Escherichia coli, Enterococcus faecalis. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez brudne ręce, zabawki, spożywanie pokarmów w piaskownicy. Objawami infekcji są: biegunka, wymioty, bóle brzucha.

posiew kału
  • Zakażenia skórne

Wywoływane przez gronkowce (Staphylococcus aureus), paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes). Do zakażenia dochodzi głównie przez uszkodzoną skórę. Skutkiem zakażenia może być pojawienie się ran, ropni, czyraków i innych poważniejszych następstw z sepsą włącznie.

Przedłużające się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego lub długo niegojące się zakażenia skórne powinny skłonić do wizyty u lekarza i wykonania badań laboratoryjnych prowadzących do identyfikacji drobnoustroju. W pracowni mikrobiologicznej wykonywane są posiewy materiału pobranego od pacjenta i testy określające wrażliwość bakterii na antybiotyki (antybiogramy). 

Grzybice 

  • Dermatofitozy

Choroby skóry i paznokci wywoływane przez dermatofity. Na zakażenie najbardziej narażone są osoby z obniżoną odpornością i uszkodzonym mechanicznie naskórkiem. U dzieci często dochodzi do zakażenia owłosionej skóry głowy, co skutkuje łamliwością i wypadaniem włosów. Grzybica skóry gładkiej charakteryzuje się wystąpieniem owalnych zmian o wyraźnie zarysowanych brzegach. Rozpoznanie grzybicy i ustalenie czynnika etiologicznego opiera się na badaniach laboratoryjnych. Badanie mikrobiologiczne obejmuje preparat mikroskopowy i posiew na specjalne podłoża celem identyfikacji drobnoustroju. W badaniu molekularnym wykrywany jest materiał genetyczny różnych gatunków grzybów.

grzybica badanie mykologiczne

Choroby wirusowe

  • Biegunka wirusowa

Najczęściej wywoływana jest u dzieci przez rotawirusy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i pokarmową. Infekcji sprzyja zabawa z zakażonym dzieckiem, zarówno przez kontakt bezpośredni, jak i dotykanie wspólnych zabawek. Należy pamiętać, że osoba zakażona jest zakaźna dla otoczenia na kilka przed wystąpieniem objawów i przez kilkanaście dni po ich ustąpieniu. Choroba jest bardzo niebezpieczna dla dzieci ze względu na możliwość szybkiego odwodnienia (wodnisty stolec oddawany jest do kilkunastu razy na dobę). Diagnostyka laboratoryjna w kierunku rozpoznania zakażenia rotawirusem polega na wykonaniu szybkich testów immunoenzymatycznych (kasetkowych) lub testów genetycznych.

Profilaktyka zakażeń w piaskownicy

Przestrzeganie kilku podstawowych zasad postępowania może sprawić, że ograniczymy prawdopodobieństwo infekcji wynikającej z zabawy w piaskownicy do minimum:

  • bądźmy świadomi tego, że piasek w piaskownicy powinien być wymieniany,
  • reagujmy, gdy widzimy zanieczyszczenia,
  • wybierajmy ogrodzone place zabaw,
  • nie wpuszczajmy zwierząt do piaskownicy i na plac zabaw dla dzieci,
  • pamiętajmy, że piaskownice powinny być przykrywane na noc,
  • nie zabierajmy do piaskownicy chorych dzieci,
  • unikajmy zabaw w piasku, jeżeli dziecko ma problemy skórne,
  • unikajmy spożywania pokarmów w piaskownicy,
  • bądźmy przygotowani na sytuację, gdy dziecko się skaleczy (chusteczki i preparaty antyseptyczne),
  • uczmy nasze dzieci zasad higieny, szczególnie higieny rąk.

Piśmiennictwo

Badania laboratoryjne, które należy wykonać przy diagnostyce nadciśnienia tętniczego

Jakub Morze
-
0
Badania laboratoryjne, które należy wykonać przy diagnostyce nadciśnienia tętniczego

Spis treści

  1. Jakie badania laboratoryjne powinno się zlecić w momencie rozpoznania nadciśnienia tętniczego?
  2. W jakim celu wykonujemy badania laboratoryjne w diagnostyce nadciśnienia tętniczego?

Nadciśnienie tętnicze, rozumiane jako przewlekły stan podwyższonego ciśnienia krwi, jest kluczowym czynnikiem ryzyka dla wielu poważnych chorób, takich jak choroba wieńcowa, udar mózgu czy niewydolność nerek. Szacuje się, że jedna na trzy osoby żyjące na świecie ma nadciśnienie tętnicze. W naszym kraju według różnych danych częstość występowania nadciśnienia określa na około 30-40% dorosłych Polaków.

Pomimo że w powszechnej opinii nadciśnienie tętnicze jest rozumiane wyłącznie jako problem związany z nieprawidłowym ciśnieniem krwi, zarówno rozpoznanie, jak i leczenie nadciśnienia wymaga wykonywania badań dodatkowych, w których kluczową rolę odgrywa diagnostyka laboratoryjna.

Jakie badania laboratoryjne powinno się zlecić w momencie rozpoznania nadciśnienia tętniczego?

Każdy pacjent ze świeżym rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego, powinien mieć wykonanie następujące badania laboratoryjne:

Powyższy panel badań w zależności od indywidualnego stanu pacjenta może być poszerzony o badania dodatkowe.

pakiet ryzyko cukrzycy (2 badania) banerek

W jakim celu wykonujemy badania laboratoryjne w diagnostyce nadciśnienia tętniczego?

  • Ocena indywidualnego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych

Kluczowym celem leczenia nadciśnienia tętniczego jest nie tylko obniżenie ciśnienia krwi do normalnych wartości, ale przede wszystkim zmniejszenie ryzyka poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego obejmuje oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia takich zdarzeń u konkretnego pacjenta. W Europie (w tym w Polsce) wykorzystuje się do tego m.in. algorytm SCORE2, który ocenia 10-letnie ryzyko wystąpienia choroby sercowo-naczyniowego. Zasadniczym parametrem algorytmu SCORE2 poza wiekiem, płcią, paleniem tytoniu i wartością ciśnienia skurczowego jest właśnie stężenie cholesterolu nie-HDL oceniane w profilu lipidowym. Wyjściowa wielkość ryzyka razem z wysokością ciśnienia są kluczowymi elementami umożliwiającymi lekarzowi zastosowanie leczenia nadciśnienia tętniczego dostosowanego do indywidualnej sytuacji pacjenta.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek
  • Wczesne wykrycie uszkodzeń narządowych

Poza powikłaniami sercowymi, naczyniowymi i mózgowymi, nadciśnienie tętnicze może prowadzić do powikłań nerkowych i ocznych.

W ocenie pogorszenia czynności nerek i rozwoju ich przewlekłej niedoczynności szczególnie przydatne będą wyniki badań laboratoryjnych takich jak obniżenie wskaźnika eGFR (szacowanego na podstawie pomiaru stężenia kreatyniny) oraz pojawienie się nadmiernego wydalania albumin w moczu (albuminuria) Powikłania nerkowe rozwijają się powoli w przypadku łagodnego nadciśnienia tętniczego, jednak może się zdarzyć, że uszkodzenia narządowe będą już obecne, jeśli nadciśnienie tętnicze zostanie rozpoznane późno. W przypadku wykrycia przewlekłej choroby nerek wskazana jest intensyfikacja leczenia nadciśnienia tętniczego.

Badanie mikroalbuminuria banerek
  • Diagnoza i eliminacja innych składowych zespołu metabolicznego

Nadciśnieniu tętniczemu często współtowarzyszą inne zaburzenia metaboliczne, takie jak nadmierna masa ciała (otyłość brzuszna), hiperglikemia (stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2) czy zaburzenia lipidowe (podwyższone stężenia cholesterolu, szczególnie frakcji LDL, trójglicerydów, obniżone stężenie cholesterolu HDL) określane razem mianem zespołu metabolicznego. Obecność tych zaburzeń warunkuje większe indywidualne ryzyko sercowo-naczyniowe, w związku z tym niezbędne jest ich jak najwcześniejsze rozpoznanie oraz leczenie, przy jednoczesnym wprowadzeniu modyfikacji w terapii nadciśnienia tętniczego. Poza typowymi zaburzeniami dodatkowymi składowymi zespołu metabolicznego jest m.in. metaboliczne stłuszczenie wątroby (ryzyko, które można przybliżyć na podstawie kalkulatorów opartych m.in. o aktywność enzymów wątrobowych ALT, AspAT), hiperurykemia (podwyższone stężenie kwasu moczowego) czy też przewlekły stan zapalny (np. stałe niewielkie podwyższenie stężenia białka C-reaktywnego niezależne od występowania ostrej infekcji).

  • Rozpoznanie wtórnych przyczyn nadciśnienia tętniczego

W grupie osób dorosłych nadciśnienie tętnicze pierwotne – wynikające z postępującego wieloczynnikowego zaburzenia układów regulujących ciśnienie krwi – jest dużo częstsze niż nadciśnienie tętnicze wtórne, gdzie wysokie wartości ciśnienia są skutkiem innej choroby somatycznej. Jednakże w określonych grupach należy poszerzyć diagnostykę ze względu na większą szansę wtórnej przyczyny nadciśnienia tętniczego, m.in. u pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym przed 30. rokiem życia w przypadku mężczyzn oraz przed 40 r.ż. w przypadku kobiet.

Możliwe przyczyny nadciśnienia tętniczego wtórnego poza typowymi informacjami z wywiadu oraz badania przedmiotowego mogą się charakteryzować odchyleniami w badaniach laboratoryjnych: choroba miąższowa nerek (białkomocz, obniżony eGFR, nieprawidłowości w badaniu osadu moczu), hiperaldosteronizm (obniżone stężenie potasu w surowicy – hipokaliemia), guz chromochłonny lub zespół Cushinga (podwyższone stężenie glukozy na czczo w surowicy).

Piśmiennictwo

  1. Tykarski A, Filipiak K, Januszewicz A, et al. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce. 2019;5(1):1-86.
  2. Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, et al. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: Developed by the Task Force for cardiovascular disease prevention in clinical practice with representatives of the European Society of Cardiology and 12 medical societies With the special contribution of the European Association of Preventive Cardiology (EAPC). European Heart Journal. 2021;42(34):3227-3337.
  3. Mastelarz-Migas A, Hryniewiecki T, Januszewicz A. Wytyczne konsultantów krajowych w dziedzinie medycyny rodzinnej, hipertensjologii i kardiologii dotyczące opieki nad pacjentem z nadciśnieniem tętniczym w podstawowej opiece zdrowotnej, z uwzględnieniem opieki koordynowanej z dnia 08.02.2023r. Link: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/wytyczne-dotyczace-opieki-nad-pacjentem-z-nadcisnieniem-tetniczym-w-poz-z-uwzglednieniem-opieki-koordynowanej,8347.html.

Diagnostyka niedoborów kwasu foliowego. Niedokrwistość megaloblastyczna

Agata Strukow
-
0
Diagnostyka niedoborów kwasu foliowego. Niedokrwistość megaloblastyczna

Artykuł został zaktualizowany 11.02.2025 r.

Spis treści

  1. Objawy niedoboru kwasu foliowego (witaminy B9)
  2. Niedokrwistość megaloblastyczna
  3. Niedobór kwasu foliowego (witaminy B9) a choroby układu sercowo-naczyniowego
  4. Wpływ kwasu foliowego (witaminy B9) na rozwój płodu
  5. Diagnostyka niedoborów kwasu foliowego (witaminy B9)

Objawy niedoboru kwasu foliowego (witaminy B9)

Kwas foliowy (witamina B9) to jedna z witamin grupy B niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu czerwonokrwinkowego, a także do prawidłowej syntezy DNA.

Niedobór kwasu foliowego stwierdza się u osób, które nie dostarczają odpowiednich ilości tej witaminy z dietą, cierpią na zaburzenia wchłaniania oraz obciążone są mutacją w genie MTHFR. Wchłanianie kwasu foliowego jest zaburzone u osób nadużywających alkoholu lub palących papierosy oraz przyjmujących niektóre leki (np. antykoncepcyjne, inhibitory pompy protonowej, niesteroidowe leki przeciwzapalne, metformina).

Objawy niedoboru kwasu foliowego to:

  • zmęczenie, osłabienie;
  • trudności z koncentracją, drażliwość;
  • bóle głowy, kołatanie serca;
  • owrzodzenia języka oraz błony śluzowej jamy ustnej, zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Niedobór kwasu foliowego może wywoływać poważne konsekwencje zdrowotne. U osób dorosłych może to być niedokrwistość megaloblastyczna (anemia spowodowana niedoborem kwasu foliowego lub witaminy B12) oraz choroby układu sercowo-naczyniowego. Niedobór kwasu foliowego u kobiet w ciąży może spowodować wady układu nerwowego u płodu.

Niedokrwistość megaloblastyczna

Niedokrwistość megaloblastyczna (anemia megaloblastyczna) jest schorzeniem wywołanym obecnością we krwi erytrocytów o dużych rozmiarach (megaloblastów), które są niedojrzałym stadium tych komórek. Efektem tego jest upośledzona funkcja erytrocytów, które nie są w stanie przenosić wystarczającej ilości hemoglobiny i rozwija się anemia megaloblastyczna (niedokrwistość megaloblastyczna). Może być spowodowana niedoborem witaminy B12 (najczęściej) lub kwasu foliowego. Są również pacjenci, którzy cierpią na niedobór obydwu witamin równocześnie.

Objawy niedokrwistości megaloblastycznej spowodowanej niedoborem kwasu foliowego obejmują:

  • bladość skóry (skóra ma odcień wosku),
  • przedwczesne siwienie,
  • objawy ze strony przewodu pokarmowego (utrata apetytu, zmiany zapalne w jamie ustnej i na języku, zaburzenia smaku, nudności, zaparcia lub biegunki).

Prawidłowe leczenie anemii megaloblastycznej spowodowanej niedoborem kwasu foliowego wymaga prawidłowej diagnozy, dlatego jednym z badań, które powinno się w tym przypadku wykonać, jest oznaczenie stężenia tej witaminy we krwi. Podawanie preparatów żelaza w przypadku tego rodzaju niedokrwistości jest nieefektywne i sprzyja pogłębianiu się choroby.

kwas foliowy

Niedobór kwasu foliowego (witaminy B9) a choroby układu sercowo-naczyniowego

Aktywna postać kwasu foliowego jest niezbędna do degradacji homocysteiny. Podwyższenie poziomu homocysteiny odpowiada za uruchomienie procesów chorobotwórczych, polegających na uszkodzeniu śródbłonka naczyń krwionośnych i nasileniu procesów utleniania (oksydacja frakcji LDL cholesterolu). Sprzyja to powstawaniu miażdżycy, zwiększa się ryzyko wystąpienia zakrzepicy naczyń, nadciśnienia tętniczego, zawału serca czy udaru.

Niedobór aktywnej postaci kwasu foliowego może być spowodowany niedostatecznym jego poziomem w diecie lub zaburzeniami przemiany witaminy B9 do aktywnej postaci – zaburzeniem procesu metylacji.

pakiet metylacja baner

Wpływ kwasu foliowego (witaminy B9) na rozwój płodu

Ciąża jest stanem zwiększonego zapotrzebowania na kwas foliowy, u kobiet w ciąży zalecana jest suplementacja tej witaminy. O jej prawidłowy poziom powinny również dbać kobiety w okresie przedkoncepcyjnym, planujące ciążę. Prawidłowy poziom kwasu foliowego jest niezbędny w procesie kształtowania się cewy nerwowej u płodu. Zmniejsza również ryzyko rozwoju wad serca i układu moczowego, a także wystąpienie zakrzepicy u kobiety w ciąży.

Diagnostyka niedoborów kwasu foliowego (witaminy B9)

Oznaczenie stężenia kwasu foliowego we krwi jest badaniem, które pomaga określić jego poziom w organizmie pacjenta. Wykonanie badania pomaga w określeniu, czy suplementacja folacyną jest konieczna. Należy pamiętać, iż nadmiar kwasu foliowego nie jest obojętny dla zdrowia, dlatego suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą jego stężenia w surowicy.

W sytuacji, gdy niedobór kwasu foliowego jest stwierdzony, badanie pomaga w określeniu stopnia niedoboru i dobrania dalszego postępowania. Jeśli niedobór jest niewielki, lub poziom kwasu foliowego jest na dolnej granicy wartości referencyjnych, postępowaniem powinna być modyfikacja diety, wzbogacenie jej o produkty bogate w kwas foliowy. Głęboki niedobór kwasu foliowego musi być uzupełniany suplementem diety.

Podwyższona wartość kwasu foliowego może być wynikiem zażywania suplementów diety, ale również występowania niedokrwistości megaloblastycznej spowodowanej niedoborem witaminy B12. Witamina B12 jest niezbędna dla włączenia kwasu foliowego do prawidłowej syntezy DNA i prawidłowego wykształcania się erytrocytów. Zażywanie kwasu foliowego w tej sytuacji maskuje objawy choroby, może nasilać lub ujawniać niektóre symptomy, takie postępowanie jest błędem w sztuce.

Obniżone wartości kwasu foliowego mogą być spowodowane niedokrwistością megaloblastyczną (złośliwą) z niedoboru witaminy B9, ale również problemami z jej wchłanianiem (celiakia, nieswoiste choroby zapalne jelit) lub alkoholizmem.

Piśmiennictwo

  1. Karolina J. Banyś, Monika W. Knopczyk, Barbara Bobrowska-Korczak. Znaczenie kwasu foliowego dla zdrowia organizmu człowieka. Bromatologia, tom 76-nr2-2020.
  2. Podolak-Dawidziak M., Ochrem B. Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.1.5.
  3. Czeczot H. Kwas foliowy w fizjologii i patologii. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2008; 62: 405-419 e-ISSN 1732-2693
  4. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
  5. Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.

Hipercholesterolemia rodzinna

Jakub Morze
-
0
Hipercholesterolemia rodzinna

Spis treści

  1. Jak często występuje hipercholesterolemia rodzinna?
  2. Dlaczego w hipercholesterolemii rodzinnej obserwujemy podwyższone stężenie cholesterolu LDL?
  3. Jakie stężenie cholesterolu LDL powinno nasunąć podejrzenie hipercholesterolemii rodzinnej?
  4. Jak się wartości pozostałych parametrów profilu lipidowego w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej?
  5. Jak leczy się hipercholesterolemię rodzinną?

Hipercholesterolemia rodzinna (ang. Familial hypercholesterolemia – FH) jest to zaburzenie lipidowe charakteryzujące się genetycznie uwarunkowanym, znaczenie podwyższonym stężeniem cholesterolu frakcji LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości – ang. Low-Density Lipoprotein). Ponieważ podwyższone stężenie cholesterolu ma miejsce od urodzenia, bardzo często niezdiagnozowane prowadzi do wczesnego rozwoju miażdżycy oraz jej powikłań, takich jak zawał serca, udar mózgu czy nagłego zgonu sercowego dużo wcześniej niż w populacji zdrowej.

Jest to zaburzenie determinowane przez nieprawidłowy wariant jednego genu, dziedziczony w sposób mendlowski – w tym przypadku autosomalnie dominująco. Według zasad dziedziczenia mendlowego każdy człowiek posiada dwa warianty (allele) każdego genu dziedziczone po jednym od każdego ze swoich rodziców. Allele znajdują się na parach autosomów – chromosomów innych niż chromosomy płciowe X i Y. Jeśli dany allel jest dominujący, oznacza to, że cecha z nim powiązana ujawni się niezależnie czy w parze towarzyszy mu allel recesywny (taki człowiek jest tzw. heterozygotą) czy drugi dominujący (taki człowiek jest tzw. homozygotą recesywną). Praktyczną konsekwencją tego mechanizmu jest dużo częstsze występowanie heterozygot niż homozygot oraz większe nasilenie dziedziczonej cechy u homozygot.

Z tego względu istotny pod kątem klinicznym jest podział FH na:

  • Heterozygotyczną hipercholesterolemię rodzinną (HeFH – Heterozygous Familial Hypercholesterolemia)
  • Homozygotyczną hipercholesterolemię rodzinną (HoFH – Homozygous Familial Hypercholesterolemia)

Jak często występuje hipercholesterolemia rodzinna?

Heterozygotyczna hipercholesterolemia rodzinna jest stosunkowo częsta. Choć dawniej uważano, że występuje u 1 na 500 osób, obecnie dane wskazują na znacznie wyższą częstość – nawet 1 na 250 osób. Zakładając wielkość polskiej populacji z ostatniego spisu powszechnego GUS, w Polsce może żyć nawet 150 000 pacjentów z FH.

Homozygotyczna hipercholesterolemia rodzinna jest w porównaniu do heterozygotycznej bardzo rzadka, z szacowaną częstością występowania wynoszącą od 1 na 300 000 do 400 000 osób.

Dlaczego w hipercholesterolemii rodzinnej obserwujemy podwyższone stężenie cholesterolu LDL?

Za większość przypadków hipercholesterolemii rodzinnej odpowiadają nieprawidłowe warianty w obrębie trzech genów: LDLR (80-85% wszystkich przypadków FH), APOB (5-10% przypadków), PCSK9 (<1% przypadków).

LDLR (low density lipoprotein receptor) koduje receptor, który wiąże cząsteczki LDL na powierzchni komórek, po czym cząsteczki LDL są wchłaniane do komórki i rozkładane. Nieprawidłowe warianty w tym genie mogą prowadzić do braku lub obecności dysfunkcyjnego receptora LDL, co uniemożliwia efektywne usuwanie LDL z krwi, prowadząc do zwiększenia stężenia cholesterolu LDL.

APOB (apolipoproteina B) koduje apolipoproteinę B, która jest kluczowym składnikiem cząsteczek LDL umożliwiającym wiązanie z receptorem LDL na powierzchni komórki. Nieprawidłowe warianty APOB mogą zakłócić to wiązanie, co w podobny sposób znowu prowadzi do zwiększenia stężenia cholesterolu LDL w krwi.

Białka PCSK9 (konwertaza proproteiny subtylizyna/keksyna typu 9) kodowane przez gen oznaczony tym samymi skrótem, odpowiadaja za regulację degradacji receptora LDL. W tym wypadku dziedziczenia wariantu „nabycia funkcji” zwiększa się aktywność białka PCSK9, zmniejszając liczbę dostępnych receptorów dla LDL, powodując wzrost stężenia cholesterolu LDL.

Jakie stężenie cholesterolu LDL powinno nasunąć podejrzenie hipercholesterolemii rodzinnej?

Chociaż nie ma ujednoliconych międzynarodowo kryteriów diagnozy FH, opracowano kilka narzędzi diagnostycznych opierających się na kryteriach klinicznych i genetycznych, w których wielkość stężenia cholesterolu LDL odgrywa kluczową rolę.

W tabeli przedstawione kryteria rozpoznania FH według Dutch Lipid Clinic Network, obejmujące: wywiad rodzinny, charakterystyczne objawy w badaniu fizykalnym, stężenie LDL oraz potwierdzenie podłoża genetycznego.

kryteria rozpoznania hipercholesterolemii tabela

Jak można zaobserwować, po spełnieniu dodatkowych kryteriów pewną diagnozę hipercholesterolemię rodzinną można rozpoznać nawet w przypadku stężenia cholesterolu LDL ≥155 mg/dL. Odpowiednio prawdopodobieństwo odzwierciedlone punktacją rośnie przy wyższych stężeniach cholesterolu LDL.  Zasadne jest rozważenie diagnozy heterozygotycznej postaci hipercholesterolemii rodzinnej u dzieci przy stwierdzeniu stężenia powyżej 160 mg/dL oraz u dorosłych, u których poziom cholesterolu LDL przekracza 190 mg/dL. Stężenie cholesterolu LDL ≥400 mg/dL może sugerować występowanie homozygotycznej hipercholesterolemii rodzinnej.  Należy wspomnieć, że są to wartości dla pacjentów nieleczonych.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Bardzo często rozpoznanie hipercholesterolemii rodzinnej jest wyłącznie kliniczne, na podstawie wywiadu i wyników badań. Potwierdzenie genetyczne może być szczególnie przydatne w grupie młodych pacjentów, a także w diagnostyce członków rodziny. Brak stwierdzenia patologicznego wariantu w badaniu genetycznym nie wyklucza diagnozy FH, gdyż wariant występujący u pacjenta mógł nie być objęty badanym panelem lub w przypadku wielogenowego podłoża choroby.

Rozpoznanie hipercholesterolemii rodzinnej u członka rodziny powinno się wiązać z przesiewem kaskadowym polegającym na badaniu krewnych pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci). Jeśli wykryje się dotkniętego chorobą rodzica danej osoby, powinno się przebadać jak najwięcej krewnych z tej strony rodziny. Dzieci rodzeństwa dotkniętego rodzica powinny być również przebadane, ponieważ leczenie w dzieciństwie jest wskazane dla osób dotkniętych.

Badanie hipercholesterolemia - badanie genetyczne banerek

Jak się wartości pozostałych parametrów profilu lipidowego w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej?

Podwyższenie stężenia cholesterolu całkowitego oraz nie-HDL będzie oczywistym skutkiem zwiększonego stężenia cholesterolu LDL. Typowe stężenie cholesterolu całkowitego u pacjentów z heterozygotyczną postacią może wynosić od 350 do 500 mg/dL. Wartości powyżej 500 mg/dL mogą sugerować postać homozygotyczną hipercholesterolemii rodzinnej.

Stężenia trójglicerydów oraz cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości, ang. High Density Lipoprotein) jest najczęściej w normie, a ich nieprawidłowe poziomy nie wykluczają diagnozy FH.

W przypadku oznaczenia stężenie apolipoproteiny B jej podwyższone stężenie będzie korelowało ze wzrostem stężenia cholesterolu LDL.

Coraz większą wagę przywiązuje się do oznaczenia stężenia lipoproteiny(a). Lipoproteina (Lp[a]) to kompleks składający się z lipoproteiny LDL oraz cząsteczki apolipoproteiny[a], które są ze sobą połączone na stałe. Liczba krążących cząsteczek lipoproteiny(a) jest w >90% determinowana genetycznie. Z uwagi na to, że przenosi ona również cholesterol, w przypadku zwiększonego stężenia tej cząsteczki może dawać to efekt podwyższonego stężenia cholesterolu LDL, dlatego ważne jest wzięcie pod uwagę Lp(a) przy ewentualnym wykluczeniu diagnozy FH.

Badanie lipoproteina(a) - Lp(a) banerek

Jak leczy się hipercholesterolemię rodzinną?

Głównym celem leczenia hipercholesterolemii rodzinnej jest zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego.

Pacjenci z rozpoznaniem hipercholesterolemii rodzinnej bez dodatkowych czynników ryzyka oraz rozpoznania choroby sercowo-naczyniowej są traktowani jako pacjenci wyjściowo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego, u których dąży się do uzyskania stężenia cholesterolu LDL <70 mg/dL oraz obniżenie wyjściowego stężenia o 50%. W przypadku rozwinięcia choroby sercowo naczyniowej pacjenci ci traktowani są jako grupa bardzo wysokiego ryzyka, u których dąży się do osiągnięcia stężenia cholesterolu LDL <55 mg/dL (przy obniżeniu wyjściowego stężenia o 50%)

Leczenie farmakologiczne obejmuje intensywną terapię lekami z grupy statyn, często w połączeniu z ezetymibem oraz inhibitorem PCSK9.

Niezależnie od postępowania farmakologicznego bardzo istotnym elementem leczenia jest modyfikacja diety oraz stylu życia.

W przypadku postaci homozygotycznej hipercholesterolemii rodzinnej często wymagane jest stosowanie połączenia terapii kilkoma grupami leków w maksymalnych tolerowanych dawkach, a wypadku nieosiągnięcia zakładanego efektu zastosowanie aferezy cząsteczek LDL – mechanicznego filtrowania osocza pacjenta z lipoprotein.

Piśmiennictwo

  1. Berberich AJ, Hegele RA. The complex molecular genetics of familial hypercholesterolaemia. Nature Reviews Cardiology. 2019;16(1):9-20.
  2. McGowan MP, Dehkordi SHH, Moriarty PM, Duell PB. Diagnosis and Treatment of Heterozygous Familial Hypercholesterolemia. Journal of the American Heart Association. 2019;8(24):e013225.
  3. Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, et al. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: Developed by the Task Force for cardiovascular disease prevention in clinical practice with representatives of the European Society of Cardiology and 12 medical societies With the special contribution of the European Association of Preventive Cardiology (EAPC). European Heart Journal. 2021;42(34):3227-3337.
  4. Banach M, Burchardt P, Chlebus K, et al. Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce. 2021;7(3):113-122.

Rola i znaczenie układu dopełniacza

Agnieszka Kobiela-Mednis
-
0
Rola i znaczenie układu dopełniacza

Spis treści

  1. Układ dopełniacza – co to jest?
  2. Najważniejsze funkcje układu dopełniacza
  3. Składniki dopełniacza i miejsca ich syntezy
  4. Badanie układu dopełniacza
  5. Wybrane jednostki chorobowe i związek układu dopełniacza z ich rozwojem

Układ dopełniacza – co to jest?

Układ dopełniacza obejmuje grupę około 35 białek rozpuszczalnych i błonowych, biorących udział w odpowiedzi immunologicznej. Należy do odporności nieswoistej, ponieważ sam nie rozpoznaje precyzyjnie antygenów i aktywowany jest (w klasycznej drodze aktywacji) przez przeciwciała. Sama nazwa dopełniacza pochodzi od tego, że stanowi niejako dopełnienie roli przeciwciał. 

Do najistotniejszych funkcji układu dopełniacza należą: opsonizacja, chemotaksja i aktywacja leukocytów, zabijanie komórek bakteryjnych, usuwanie kompleksów immunologicznych i komórek apoptotycznych oraz rozwój pamięci immunologicznej i wzmaganie odpowiedzi humoralnej.

Najważniejsze funkcje układu dopełniacza

funkcje układu dopełniacza tabela

Składowe białka dopełniacza oznacza się literą C (complement) oraz cyframi np. C3.                   

Miejscem syntezy białek dopełniacza są między innymi monocyty/makrofagi, hepatocyty (wątroba), fibroblasty, śledziona, komórki śródbłonka i szpik kostny.

Składniki dopełniacza i miejsca ich syntezy

składniki dopełniacza tabela

Większość z tych białek jest aktywowana w reakcji łańcuchowej przez kompleksy antygen-przeciwciało i wywiera efekt w stosunku do błony komórkowej, który przejawia się w postaci:

  • rozpuszczenia i rozpadu (bakterioliza i cytoliza),
  • chemotaksji, która polega na przemieszczaniu się komórek w kierunku wzrastającego stężenia czynnika zwanego chemotaktycznym (dotyczy głównie neutrofilów),
  • degranulacji, która polega głównie na uwolnieniu ziaren (dotyczy przede wszystkim bazofilów i komórek tucznych).

Aktywacja układu dopełniacza może zachodzić drogą:

  • klasyczną (aktywacja składowych C1, C2 i C4 przez kompleksy immunologiczne – przez kompleksy antygen-przeciwciało, gdzie przeciwciałem jest IgG lub IgM),
  • alternatywną (aktywacja czynników B, P i D przez lipopolisacharydy bądź drobnoustroje – ściany komórek bakteryjnych i endotoksyny),
  • lektynową (czynnikiem inicjującym jest głównie białko wiążące mannozę – mannan- binding leptin – MBL; jest to receptor powierzchniowy obecny w osoczu, który wiąże oligosacharydy na powierzchni mikroorganizmów, aktywacja następuje przez proteazę serynowa związaną z MBL- MAPS-MBL-associated serine comlex – MASP). 

Wszystkie drogi prowadzą do aktywacji składowej C3 z wytworzeniem C3a i C3b, a następnie do uczynnienia składowych C5, C6, C7, C8 i C9 (droga końcowa) i w konsekwencji do lizy komórki. 

Końcowy szlak lityczny dopełniacza (kompleks atakujący błonę – membrane attac comlex – MAC) kończy się lizą komórek docelowych np. komórek zakażonych wirusem albo mikroorganizmów przekraczających granice tkanek. Główną rolą kompleksu atakującego błonę – MAC jest właśnie niszczenie mikroorganizmów wnikających do naszych tkanek. Wrażliwe na ten atak są bakterie gram-ujemne, niektóre wirusy, pierwotniaki i mykoplazmy. Bakterie gram-dodatnie bronią się przed dopełniaczem grubą warstwa peptydoglikanu. MAC jest również zdolny do niszczenia erytrocytów lub komórek mających jądra np. zakażonych wirusem, jeżeli są rozpoznane i opłaszczone przeciwciałami aktywującymi dopełniacz. 

Mechanizmy fizjologiczne chronią organizm (komórki gospodarza) przed aktywnym układem dopełniacza poprzez:

  • niestabilność aktywowany składników dopełniacza (jeśli kolejne białko dopełniacza nie jest dostępne w  kaskadzie na drodze aktywacji, natychmiast dochodzi do rozpadu substancji aktywnych),
  • obecność swoistych inhibitorów np. inhibitor C1 esterazy, czynnik H,
  • rozpad aktywowanych składników dopełniacza.

Badanie układu dopełniacza

W praktyce klinicznej ocenia się przede wszystkim stężenia składowych dopełniacza C3 i C4 oraz C1 – inhibitora, najczęściej metodami nefelometrycznymi i immunoenzymatycznymi.

Niedobory składników dopełniacza mogą być wrodzone lub nabyte. Niedobory wrodzone związane są z często pojawiającymi się infekcjami bakteryjnymi (np. paciorkowcowymi, pneumokokowymi, meningokokowymi), oraz zwiększoną zapadalnością na choroby autoimmunizacyjne związane z formowaniem i odkładaniem kompleksów immunologicznych np. toczeń rumieniowaty układowy, kłębuszkowe zapalenie nerek.

badanie c3 składowej dopełniacza
badanie c4 składowej dopełniacza

Wybrane jednostki chorobowe i związek układu dopełniacza z ich rozwojem

1. Nietypowy zespół hemolityczno mocznicowy (aHUS) (heterozygotyczne mutacje genu czynnika H -kodon przedwczesnej terminacji transkrypcji w obrębie SCR20) – występują zaburzenia w regulacji alternatywnej drogi aktywacji układu dopełniacza.

2. Błoniasto-rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek typu II (MPGN II), homozygotyczne mutacje genu czynnika H  –  występuje niedobór lub brak czynnika H – niekontrolowana aktywacja alternatywnej drogi układu dopełniacza.

3. Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) –  występuje mutacja genu czynnika H (podstawienie tyrozyny przez histydynę w pozycji 402). Ustalenie haplotypu predysponującego rozwój starczego zwyrodnienia plamki (AMD) i związanej z tym zaburzonej regulacji alternatywnej drogi aktywacji układu dopełniacza, stanowi duży krok do zrozumienia etiopatogenezy i opracowania nowych strategii terapeutycznych tego schorzenia.

4. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, RA): zaburzenia w glikozylacji IgG – następuje niekontrolowana aktywacja klasycznej drogi układu dopełniacza (upośledzenie wiązania się IgG ze składnikami układu dopełniacza) – nasilenie rozwoju choroby. Rola dopełniacza w etiopatogenezie RZS może być dwojaka: aktywacja układu koreluje z nasileniem stanu zapalnego, natomiast niedobór niektórych składowych może indukować rozwój choroby. Niedobór składowych: C1q, C2, C1r, C1s,C4, C7, C9 i czynnika I ma potwierdzony, istotny wpływ na rozwój RZS.

5. Zapalenie nerek w toczniu rumieniowatym układowym (SLE) – homozygotyczna mutacja genu składnika C1q dopełniacza (C1q uczestniczy w usuwaniu kompleksów immunologicznych oraz eliminacji ciałek apoptotycznych) –  zwiększenie odkładania kompleksów immunologicznych w obrębie nerek.

6. Ostra niewydolność nerek spowodowana niedokrwieniem (ONN, AFR), oligemia, niedociśnienie, przeszczep nerki –  niedokrwienie prowadzące do dysfunkcji nerek (zahamowanie alternatywnej drogi aktywacji układu dopełniacza wpływa protekcyjnie na rozwój choroby).

7. Zespół antyfosfolipidowy (APS), przeciwciała antyfosfolipidowe aPL  –  zaburzenia procesu krzepnięcia krwi, aktywacja układu dopełniacza w obrębie łożyska –  zakrzepica naczyń, poronienia.

Zespół antyfosfolipidowy (antiphospholipid syndrome – APS) to choroba autoimmunizacyjna objawiająca się zakrzepicą żylną lub tętniczą, małopłytkowością oraz problemami położniczymi w postaci powtarzających się poronień. Znamienna dla APS jest obecność przeciwciał skierowanych wobec kompleksów białkowo-fosfolipidowych – przeciwciał antyfosfolipidowych (antiphospholipid antibodies –  aPL) – głównego sprawcy schorzenia. Mechanizmy działania prozakrzepowego obejmują: aktywację komórek śródbłonka naczyń i zaburzenia funkcji β2-glikoproteiny I, zwiększenie aktywności protrombiny, hamowanie układu fibrynolitycznego, zwiększone powstawanie cząsteczek pochodzenia płytkowego i śródbłonkowego, co przyczynia się do aktywacji krzepnięcia. Przeciwciała antyfosfolipidowe powodują aktywację dopełniacza w obrębie łożyska, a powstające produkty rozpadu poszczególnych składników komplementu inicjują destrukcję tkanek i w konsekwencji stratę płodu. Kaskadowa aktywacja dopełniacza prowadzi do rozwoju i nasilenia reakcji zapalnej oraz zwiększa ryzyko utworzenia zakrzepów naczyniowych. Uważa się, że pierwszoplanową rolę w patogenezie APS odgrywa klasyczna droga dopełniacza i towarzyszący jej stan zapalny.

8. Choroba Alzheimera (AD), blaszki starcze (β-amyloid) –  aktywacja klasycznej drogi układu dopełniacza – degeneracja neuronów.

Zaobserwowano, że degeneracja neuronów na skutek reakcji z autoagresji stanowi istotny element w rozwoju choroby Alzheimera. Wykazano związek między produktami aktywacji klasycznej drogi układu dopełniacza a złogami β-amyloidu w mózgu. Nie stwierdzono przeciwciał, które są niezbędne do aktywacji klasycznego szlaku, ale okazało się, że β-amyloid aktywuje kaskadę białek dopełniacza bez udziału immunoglobulin (składnik C1q za pośrednictwem kolagenowego ogona łączy się z przeciwciałem). Potwierdzeniem udziału układu dopełniacza w patogenezie choroby Alzheimera była obecność kompleksu atakującego błonę MAC w tkankach mózgu. Na podstawie wyników badań dotyczących zależności układu dopełniacza i rozwoju choroby Alzheimera można przypuszczać, że zablokowanie interakcji między Ab i C1q mogłoby prowadzić do spowolnienia, a nawet zatrzymania rozwoju choroby.

9. Nowotwory, zakażenia bakteryjne –  wytwarzanie bądź też wiązanie czynnika H –  zablokowanie lizy zależnej od układu dopełniacza – powoduje  unikanie odpowiedzi układu immunologicznego

Komórki nowotworowe charakteryzujące się zdolnością do wiązania, a niekiedy również do syntetyzowania regulatorów odpowiedzialnych za kontrolę układu dopełniacza, „wymykają się” spod nadzoru układu immunologicznego. Wykazano, że komórki nowotworowe wytwarzające CFH/FHL-1, np. komórki glejaka H2, poprzez ich wiązanie oraz indukowanie degradacji związanych z powierzchnią komórki cząsteczek C3b, blokują lizę zależną od dopełniacza.

Zaburzenia dopełniacza stanowią ważny mechanizm patogenetyczny wielu chorób, w tym również układowych chorób tkanki łącznej. Wyniki badań świadczące, że aktywacja układu dopełniacza pogłębia zmiany patologiczne powstające w przebiegu choroby Alzheimera, miażdżycy naczyń oraz podczas zawału serca, powodują, że rozpatrywane są możliwości zastosowania terapii z wykorzystaniem inhibitorów układu dopełniacza. Wydaje się, że zastosowanie inhibitorów zapobiegających powstawaniu kompleksu atakującego błonę (MAC) może stanowić najcenniejsze z narzędzi w walce z przedstawionymi chorobami.

Piśmiennictwo

  1. J.Gołąb M. Jakubisiak,,W.Lasek, T.Stokłosa: Immunologia, PWN, Warszawa2008.
  2. K.Fiszer, M. Brzosko: Diagnostyka reumatologiczna chorób reumatycznych, Wyd. PUM 2015.
  3. McGeer P.L., McGeer E.G.: Infl ammation, autotoxicity and Alzheimer disease. Neurobiol. Aging, 2001; 22.
  4. McGeer P.L., McGeer E.G.: The possible role of complement activation in Alzheimer disease. Trends Mol. Med., 2002; 8.
  5. Mierzejewski A.: Obraz kliniczny starczego zwyrodnienia plamki. Okulistyka, 2002; 2: 15–24
  6. Nowak J.Z.: Age-related macular degeneration (AMD): pathogenesis and therapy. Pharmacol. Rep., 2006; 58.
  7. Nowak J.Z., Waszczyk M.: Rola zapalenia i układu dopełniacza w etiopatogenezie zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. Mag. Okul.,2006;3.
Page 98 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...979899...122Strona 98 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.