Spis treści:

1. Czym dieta antyhistaminowa i po co się ją stosuje? 
   • Histamina – co to? 
2. Wskazania do stosowania diety antyhistaminowej 
3. Przyczyny nietolerancji histaminy 
4. Produkty zakazane na diecie antyhistaminowej i produkty często wykluczane 
5. Co jeść na diecie histaminowej? 
   • Jak obniżyć poziom histaminy? 
6. Jak układać jadłospis na diecie antyhistaminowej? 

Czym dieta antyhistaminowa i po co się ją stosuje? 

Dieta antyhistaminowa polega na złagodzeniu lub eliminacji występujących dolegliwości związanych z pracą przewodu pokarmowego. Dieta antyhistaminowa jest zalecana w przypadku podejrzenia nietolerancji histaminy. Nie powinno się jej stosować jako diety odchudzającej ani ogólnie poprawiającej stan zdrowia. Głównym założeniem diety powinna być eliminacja produktów z wysoką zawartością histaminy.  

Dietę antyhistaminową można podzielić na trzy etapy: 

a) faza eliminacji – powinna trwać od 2 do nawet 8 tygodni. Polega ona na eliminacji wszystkich produktów z wysoką zawartością histaminy, tak by doprowadzić do zmniejszenia objawów na tyle, na ile jest to możliwe,  

b) faza testu, 

c) faza długoterminowa. 

Histamina – co to?  

Histamina jest to amina biogenna naturalnie wytwarzana w organizmie człowieka. Związek ten jest bardzo istotny dla przebiegu wielu procesów życiowych, bierze udział m.in.: 

• w skurczach mięśni gładkich,  
• rozszerzaniu naczyń krwionośnych, 
• gojeniu się ran,  
• pobudzaniu wydzielania kwasu żołądkowego, 
• regulacji rytmu snu i czuwania.  
• odgrywa też istotną rolę w reakcjach alergicznych 
• jest mediatorem stanu zapalnego w chorobach alergicznych takich jak astma oskrzelowa czy alergiczny nieżyt nosa.  

U osoby uczulonej na składnik leku czy pokarmu w czasie reakcji alergicznej histamina jest gwałtownie uwalniania w organizmie. Przez to pacjent może odczuwać świąd, mieć pokrzywkę, zaczerwienienie skóry, obrzęk błon śluzowych czy trudności w oddychaniu.  

W sytuacji wysokiego stężenia histaminy we krwi może dojść nawet do wstrząsu anafilaktycznego i śmierci.  Należy pamiętać, że to nie histamina sama w sobie jest niebezpieczna. U zdrowych osób jej poziom we krwi utrzymywany jest na odpowiednio niskim poziomie dzięki obecności enzymów ją rozkładających.  

Wskazania do stosowania diety antyhistaminowej 

U chorego wskazane jest niezwłoczne wprowadzenie diety antyhistaminowej, aby zapobiegać powstawaniu reakcji alergicznych na histaminę.  

Histamina występuje w żywności. Jej zawartość waha się w szerokich granicach i jest zmienna w zależności od kilku czynników. Większość świeżych, nieprzetworzonych produktów zawiera niewielkie ilości histaminy i jest bezpieczna do spożycia.  

Należy podkreślić, że zawartość histaminy w produktach spożywczych wzrasta wraz ze: 

• wzrostem stopnia ich przetworzenia, 
• długim przechowywaniem,  
• dojrzewaniem,  
• fermentacją, 
• psuciem się żywności.  

Spożywanie żywności z wysoką zawartością histaminy nie stanowi zagrożenia dla większości osób, ale warto mieć świadomość, że jej nadmierne spożycie może prowadzić nawet do zatrucia.  

Dużą zawartością histaminy charakteryzują się także produkty powstające w wyniku fermentacji, np. kiszonki czy wino. Ze względu na potencjalny wpływ histaminy i innych amin biogennych w żywności na zdrowie konsumentów, w krajach Unii Europejskiej ich zawartość w produktach spożywczych jest limitowana i kontrolowana.  

U większości osób nadmiar histaminy z żywności rozkładany jest głównie przez enzym DAO w przewodzie pokarmowym i nie powoduje negatywnych skutków zdrowotnych. Natomiast zdolność do rozkładania histaminy może być różna u poszczególnych osób. 

Dlatego u osób z nietolerancją histaminy jest wskazana dieta antyhistaminowa. 

Przyczyny nietolerancji histaminy 

Nietolerancja histaminy to brak równowagi między histaminą spożytą i uwolnioną przez organizm a zdolnością organizmu do jej rozkładania. Towarzyszy temu zmniejszona aktywność enzymu DAO, co zwiększa stężenie histaminy w osoczu i wywołuje niekorzystne reakcje ze strony organizmu.  

Objawy mogące wskazywać na nietolerancję histaminy:  

• bóle i zawroty głowy,  
• migreny, 
• uderzenia gorąca, 
• nerwowość, 
• zaczerwienienie i swędzenie skóry, pokrzywka,  
• wodnisty katar 
• kaszel,  
• duszności,  
• zaburzenia rytmu serca,  
• zaburzenia ciśnienia krwi, 
• bóle brzucha,  
• biegunki,  
• zaparcia,  
• wzdęcia i uczucie pełności,  
• mdłości. 

Spektrum objawów może być zatem bardzo szerokie i niespecyficzne. Charakterystyczne jest to, że objawy najczęściej pojawiają się do pół godziny po posiłku i mają niewielkie lub umiarkowane nasilenie. Zazwyczaj cofają się samoistnie w ciągu kilku godzin.  

W przypadku nietolerancji histaminy diagnostyka i leczenie nietolerancji pokarmowych stanowi duże wyzwanie. Przyczyną tego są właśnie nieimmunologiczne mechanizmy ich przebiegu, które w poszczególnych typach nietolerancji są bardzo zróżnicowane. Przy nietolerancji histaminy przypuszcza się, że najistotniejsza jest zmniejszona aktywność jelitowa enzymu DAO, który pełni kluczową rolę w rozkładaniu histaminy dostarczanej z żywności.  

Do występowania nietolerancji histaminy mogą przyczyniać się: 

• zaburzenia składu flory jelitowej (np. SIBO),  
• stosowanie niektórych leków, 
• spożywanie alkoholu.  

Obecnie diagnostyka nietolerancji histaminy odbywa się głównie przez wykluczenie spożywania poszczególnych produktów spożywczych.  

W przypadku wystąpienia wyżej wymienionych objawów, w pierwszej kolejności należy wykluczyć alergie pokarmowe, celiakie czy choroby zapalne jelit. Wskazane jest oznaczenie aktywności enzymu DAO i poziomu histaminy we krwi.  

Należy zwrócić uwagę, że potwierdzenie diagnozy wymaga stwierdzenia co najmniej dwóch charakterystycznych objawów oraz ich ustępowania lub złagodzenia po zastosowaniu diety eliminacyjnej – antyhistaminowej. 

>> Przeczytaj więcej: Nietolerancja histaminy 

Produkty zakazane na diecie antyhistaminowej i produkty często wykluczane 

Produkty wysokoprzetworzone i gotowe dania muszą być bezwzględnie wyeliminowane na diecie antyhistaminowej. 

Najczęściej wyklucza się: 

1. Warzywa – pomidory, szpinak, kiszonki warzywne np. ogórki czy kapusta; 
2. Owoce – truskawki, cytrusy np. pomarańcza, grejpfrut, limonka; 
3. Jaja i produkty mleczne – jaja, sery dojrzewające półtwarde np. camembert, cheddar, feta, gouda oraz twarde np. grana padano, parmezan; 
4. Mięso i wędliny – wędliny dojrzewające i surowe np. szynka prosciutto, salami oraz konserwy mięsne, mięso i wędliny wędzone; 
5. Ryby i owoce morza – tłuste ryby np. łosoś, ryby o ciemnym mięsie np. makrela, tuńczyk, konserwy rybne, ryby wędzone; 
6. Napoje – napoje alkoholowe, szczególnie wszystkie rodzaje wina oraz piwa, napoje fermentowane np. kombucha. 

W zależności od osobistej tolerancji, w diecie antyhistaminowej wykluczyć można też: 

1. Warzywa – bakłażan, szparagi; 
2. Owoce – awokado, banan, śliwki, kiwi, ananas; 
3. Jaja i produkty mleczne – jaja surowe zwłaszcza białko, produkty mleczne i fermentowane np. jogurt, kefir;
4. Ryby i owoce morza – wszystkie owoce morza; 
5. Napoje – herbata czarna i zielona; 
6. Migdały i orzechy, np. pistacje, ziemne, włoskie;  
7. Czekolada w każdej postaci;  
8. Fermentowane produkty sojowe – sos sojowy, miso, tempeh;  
9. Grzyby;
10. Fermentowane zamienniki nabiału, np. jogurt kokosowy;  
11. Niektóre przyprawy, np. cynamon, curry, chili, goździk, anyż. 

Co jeść na diecie histaminowej? 

Dieta antyhistaminowa polega na jedzeniu świeżych, niskoprzetworzonych produktów, w tym (poza niektórymi) warzyw i owoców oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych i źródeł zdrowych tłuszczów, pestek i nasion. 

Lista produktów bezpiecznych lub rzadko wykluczanych (uwaga na osobistą tolerancję): 

1. Warzywa – większość świeżych warzyw; 
2. Owoce – pozostałe świeże owoce oraz dżemy z tych owoców; 
3. Jaja i produkty mleczne – jaja gotowane, mleko pasteryzowane, mozzarella, ser twarogowy; 
4. Produkty zbożowe i ziemniaki – różnorodne rodzaje pieczywa, płatki zbożowe np. owsiane, kasz np. komosa ryżowa, jaglana, gryczana, pęczak, amarantus, różne rodzaje ryżu makaronów, ziemniaki; 
5. Tłuszcze – olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany; 
6. Mięso i wędliny – świeże mięso np. indyk, kurczak, wołowina, wędliny dobrej jakości gotowane; 
7. Ryby – świeże ryby o jasnym mięsie np. mintaj, dorsz, pstrąg, sandacz; 
8. Napoje – woda, kawa, herbaty owocowe i ziołowe, domowe soki z dozwolonych owoców i warzyw; 
9. Inne – nasiona roślin strączkowych np. fasola, ciecierzyca, soczewica, miód, większość przypraw i ziół, dynia, słonecznik, mak, siemię lniane. 

Jak obniżyć poziom histaminy? 

Nie można jednoznacznie powiedzieć, co obniża poziom histaminy. Należy wiedzieć, że ustalenie konkretnych wytycznych dla diety antyhistaminowej jest trudne. Często różne źródła podają rozbieżne informacje, które produkty należy wyeliminować na diecie antyhistaminowej.  

Jest tak dlatego, że ilość histaminy w żywności może być zmienna. Zależy bowiem od wielu czynników, między innymi świeżości, sposobu przechowywania czy obróbki produktów spożywczych.  

Dodatkowo w niektórych badaniach uwzględnia się produkty, które nie charakteryzują się wysoką zawartością histaminy, ale ich spożycie powoduje uwolnienie histaminy już zgromadzonej w organizmie lub zawierają one znaczące ilości innych amin biogennych. 

Jak układać jadłospis na diecie antyhistaminowej? 

Przykładowy jadłospis na diecie antyhistaminowej wygląda następująco: 

I śniadanie 

Płatki owsiane z mlekiem pasteryzowanych, z jabłkiem uprażonym oraz siemieniem lnianym. 

II śniadanie 

Pieczywo gryczane posmarowane margaryną, z wędliną z indyka lub kurczaka obtoczonego w ulubionych ziołach i ugotowanego w rękawie lub na parze. Do tego świeży ogórek, mix sałat i żółta papryka. 

Obiad 

Dorsz przygotowany na parze, podany z ziemniakami z wody oraz surówka z selera bulwowego, marchwi i jabłka z dodatkiem oliwy z oliwek. 

Podwieczorek 

Hummus z ciecierzycy, do tego świeże warzywa: brokuł, kalafior i marchew. Warzywa maczamy w hummusie. 

Kolacja 

Zupa krem z dyni z mlekiem kokosowym. Po zblendowaniu dodajemy uprażone pestki słonecznika. 

Podsumowując, należy pamiętać, że na nietolerancję histaminy składa się wiele objawów. Pojawiają się one po spożyciu konkretnych produktów z taką ilością histaminy, która u zdrowych osób na ogół nie wywołuje dolegliwości.  

Diagnoza nietolerancji histaminy wymaga złożonego, czasochłonnego podejścia, w tym eliminacji zaburzeń przebiegających z podobnymi objawami. W wielu przypadkach dieta antyhistaminowa jest odpowiednim, chociaż niejedynym, środkiem diagnostycznym i terapeutycznym. 

Należy podkreślić, iż celem diety antyhistaminowej powinno być wypracowanie takich nawyków żywieniowych u pacjenta, by w przyszłości nie doprowadzać do występowania i nasilania objawów związanych z nietolerancją histaminy. 

---

Źródła:

1. Bartuzi M., Ukleja-Sokołowska N.: Nietolerancja histaminy, a dieta współczesnego człowieka . Alerg. Astma Immun. 2021; 26(4): 82-88. 
2. Gutowska G.: Czy histamina zawarta w żywności może Ci zaszkodzić? J. NutriLife [Internet]., 2021 [dostęp: 11.04.2023]; (01).Dostępny w: url:http://www.NutriLife.pl/index.php?art=365. 
3. DeBeeR J., Bell J.W., Nolte F., Arcieri J., Correa G.: Histamine Limits by Country: A Survey and Review, Journal of Food Protection. 2021; 84(9): 1610-1628. doi: 10.4315/JFP-21-129. 

Układ okresowy pierwiastków zawiera dziś 118 pozycji, z tego około 20 jest niezbędne człowiekowi. Wśród tej dwudziestki jest krzem, półmetal, zaliczany do pierwiastków śladowych (zapotrzebowanie na te pierwiastki u człowieka nie przekracza 100 mg dobę i występują one w naszym ciele w bardzo małych ilościach).  

Spis treści:

1. Krzem i jego właściwości
2. Źródła krzemu w diecie człowieka i jego biodostępność
3. Nadmiar i niedobór krzemu 
4. Rola krzemu w organizmie

Krzem i jego właściwości

Krzem jest składnikiem pokarmowym, którego rola nie jest do końca poznana. Badania pokazują, że krzem jest ważnym elementem tkanki łącznej i kostnej. W stężeniach fizjologicznych stymuluje: 

• syntezę kolagenu (w naczyniach krwionośnych, chrząstkach, stawach, ścięgnach, tkance łącznej wszystkich układów),
• różnicowanie osteoblastów – komórek kościotwórczych,
• mineralizację macierzy kostnej.  

>> Więcej informacji: Żywienie w osteoporozie – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

Krzem jest również pierwiastkiem, który ma działanie przeciwnowotworowe, przeciwcukrzycowe i przeciwmiażdżycowe. Badania pokazują, iż stężenie krzemu u pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową oraz świeżo przebytym zawałem mięśnia sercowego jest niższe niż u osób zdrowych. Niski poziom krzemu u tych pacjentów ma wpływać na elastyczność tętnic (kolagen), zwiększać ryzyko miażdżycy, a przez to prowadzić do choroby niedokrwiennej i zawału serca. 

Uważa się również, że krzem wpływa na funkcjonowanie układu immunologicznego. Cechuje się także możliwością wiązania metali toksycznych, np. hamuje absorpcję glinu z przewodu pokarmowego. Krzem określany jest jako antidotum na toksyczne działanie glinu. Nawet niewielki poziom krzemu w wodzie zabezpiecza ryby przed toksycznym działaniem aluminium, u szczurów ogranicza jego odkładanie się w mózgu. Badania z 2000 r. wykazały, że również u ludzi wyższe stężenie krzemu idzie w parze z niższym stężeniem glinu i zmniejszaniem jego absorpcji z przewodu pokarmowego.  

>> Dowiedz się: Zdrowe jelita – jak o nie zadbać i jakie badania warto wykonać? (alablaboratoria.pl)

Źródła krzemu w diecie człowieka i jego biodostępność

Spośród wszystkich związków krzemu za najlepiej przyswajalny uważany jest kwas ortokrzemowy, obecny m.in. w wodzie. Źródłem krzemu w organizmie człowieka jest codzienna dieta.  

Przeciętny Amerykanin spożywa 24-33 mg krzemu dziennie, Brytyjczyk – 20-50 mg. Ponad połowa krzemu (55%) pochodzi z wody, kawy, herbaty i innych napojów bezalkoholowych oraz piwa, 14% z produktów zbożowych, 8% z warzyw bogatych w karoten, fasolki szparagowej lub szpinaku.  

Znacząca część krzemu wydalana jest moczem. Szacowana ilość wydalanego krzemu to 19,6 mg na dzień.  

Nie dysponujemy wieloma badaniami zawartości krzemu w diecie Polaków. Wiemy jednak, iż znaczącym ich źródłem są produkty zbożowe i napoje bezalkoholowe. Niestety dostępne analizy, np. soków owocowych czy warzywnych pokazują rozbieżne dane. Nawet pomiędzy różnymi partiami tych samych produktów spożywczych. Prawdopodobnie wynika to ze zmiennej zawartości krzemu w surowcu i wodzie używanej do produkcji tych soków. Ocenia się jednak, iż w przeciętnej polskiej diecie dzienne spożycie krzemu wynosi 25 mg/dziennie.  

Nadmiar i niedobór krzemu 

Zbilansowana i zróżnicowana dieta zapewnia odpowiedni poziom dobrze przyswajalnego krzemu. Dlatego u osób zdrowych nie obserwuje się niedoborów lub nadmiaru tego pierwiastka.  

Zbyt dużą ilość krzemu w organizmie można stwierdzić u osób, które zażywają duże dawki suplementów z tym pierwiastkiem. Ryzyko jego kumulacji wzrasta u osób z chorobami nerek – krzem wydalany jest przede wszystkim z moczem.  

Rola krzemu w organizmie

Krzem to ważny pierwiastek dla organizmu człowieka, jednak jego dokładny wpływ na nasze zdrowie (np. wpływ spożycia krzemu na masę kostną) wymaga jeszcze wielu badań.  

Przeciętna dieta dostarcza wystarczających ilości krzemu. Żywność – w tym produkty zbożowe i napoje – są głównym źródłem krzemu, który jest dostępny dla człowieka. Do tej pory nie zidentyfikowano u ludzi niedoborów krzemu ani jego nadmiaru.  

Niektóre badania wskazują, iż dzienne spożycie krzemu jest wyższe u mężczyzn, ze względu na wyższe spożycie piwa przez tę płeć. Wiadomo również, iż spożycie krzemu zmniejsza się z wiekiem (podobnie jak wielu innych makro- i mikroelementów).  

Nie ustalono dziennego minimalnego zapotrzebowania na krzem. Szacuje się, że powinno ono wynosić 10-25 mg/dobę.  

>> Przeczytaj też: Nikiel – źródła w diecie, znaczenie dla organizmu, wchłanianie, metabolizm – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

---

Źródła: 

1. Węglarzy K., Bereza M, Biologiczne znaczenie krzemu oraz jego interakcje z innymi pierwiastkami,  Wiadomości Zootechniczne, R. XLV (2007), 4: 67-70  
2. Prescha A, Zabłocka-Słowińska K, Grajeta H. Krzem i jego wpływ na poziom krzemu plazmowego w polskiej populacji. Składniki odżywcze. 2019 Kwi 29;11(5):980. doi: 10.3390/nu11050980. PMID: 31035649; PMCID: PMC6567281. 
3. Jugdaohsingh R, Anderson SH, Tucker KL, Elliott H, Kiel DP, Thompson RP, Powell JJ. Dietary silicon intake and absorption. Am J Clin Nutr. 2002 May;75(5):887-93. doi: 10.1093/ajcn/75.5.887. PMID: 11976163. 

Serotonina ma istotny wpływ na dobrostan psychiczny, dlatego nazywana jest „hormonem szczęścia”. W literaturze serotonina określana jest również jako 5-HT, czyli 5-hydroksytryptamina. Dowiedz się, czym dokładnie jest serotonina i jaką rolę odgrywa.   

Spis treści:

1. Serotonina, a noradrenalina i dopamina 
   • Co to są neuroprzekaźniki? 
2. Źródła serotoniny w organizmie 
   • Tryptofan – rola i źródła 
3. Niedobór serotoniny, a depresja  
4. Nadmiar serotoniny – kiedy występuje? 
5. Czy istnieje związek pomiędzy dietą a nastrojem? 
6. Suplementacja czy dieta – jak podnieść poziom serotoniny?   
7. Czy można zbadać poziom serotoniny?  

Serotonina, a noradrenalina i dopamina 

Serotonina jest związkiem z grupy neuroprzekaźników, do których należy również dopamina, noradrenalina, serotonina, acetylocholina, histamina, aminokwasy (np. kwas glutaminowy). W organizmie człowieka mamy ok. 200 neuroprzekaźników.  

Co to są neuroprzekaźniki? 

Czym jest neuroprzekaźnik? Jest to związek chemiczny przenoszący sygnały pomiędzy neuronami, czyli komórkami nerwowymi. Neuroprzekaźniki spełniają wiele funkcji w naszym organizmie. Te z grupy monoamin – serotonina, dopamina i noradrenalina – są odpowiedzialne za dobre samopoczucie, nastrój, sen. Regulują też system odpowiedzi na nagrodę i funkcje poznawcze.  

Źródła serotoniny w organizmie 

Serotonina to substancja, która powstaje w organizmie człowieka. Jest efektem przemiany tryptofanu – egzogennego aminokwasu, który musi być pozyskany z dietą. Serotonina powstaje w dwóch miejscach: w przewodzie pokarmowym i ośrodkowym układzie nerwowym. Dzieje się tak, ponieważ serotonina z przewodu pokarmowego nie jest w stanie przekroczyć bariery krew-mózg i działać jako neuroprzekaźnik w strukturach centralnego układu nerwowego.  

Obwodowa synteza serotoniny – w przewodzie pokarmowym – to aż 90% całej syntezy neuroprzekaźnika. Na jej powstawanie ma wpływ obecność w diecie tryptofanu oraz witamin i minerałów, które są kofaktorami – elementami niezbędnymi w tych przemianach. Są to m.in. witamina B6, witamina C, magnez, miedź, cynk.  

Tryptofan – rola i źródła 

Tryptofan w przewodzie pokarmowym ulega przemianom nie tylko do serotoniny. Aż 95% tego aminokwasu wykorzystywane jest w szlaku kynureninowym, którego metabolity wpływają m.in. na perystaltykę jelit. Nieprawidłowości tego szlaku mogą powodować zmiany w metabolizmie serotoniny oraz inicjować dysfunkcje żołądkowo-jelitowe. Deficyt witamin i minerałów niezbędnych do powstawania serotoniny może prowadzić do konkurencji pomiędzy dwoma szlakami metabolizmu tryptofanu i zmniejszenia syntezy serotoniny w jelitach.  

>> Przeczytaj też: Badanie Organix Gastro – jak czytać wyniki? – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

Tryptofan, czyli prekursor serotoniny, zarówno w jelitach jak i w mózgu, nie może być syntetyzowany w ludzkim organizmie. Jest aminokwasem pozyskiwanym wyłącznie z dietą. Szacuje się, iż dzienne spożycie tryptofanu powinno wynosić ok. 5 mg/kg masy ciała człowieka dorosłego. Tryptofan jest dostępny zarówno w produktach roślinnych jak i zwierzęcych. Stosunkowo niedużo tryptofanu zawierają warzywa i owoce, w tym banany.  

Wysoką zawartością tego aminokwasu wyróżniają się: 

• pestki dyni,  
• pestki słonecznika, 
• siemię lniane,  
• kakao, 
• orzechy nerkowca,
• ser mozzarella, 
• mięso drobiowe, 
• ryby.  

Niedobór serotoniny, a depresja  

Serotonina jest neurotransmiterem, dlatego jej podstawową funkcją jest przenoszenie sygnałów pomiędzy neuronami. Dzięki temu pełni ważną rolę w regulacji nastroju, snu czy funkcji poznawczych. Dlatego niedobór serotoniny może objawiać się zaburzeniami snu (nadmierną sennością lub bezsennością), zmęczeniem, zaburzeniami koncentracji, niepokojem, zaburzeniami nastroju, drażliwością, pogorszeniem funkcji seksualnych.  

Pomimo utrwalonego w społeczeństwie przekazu, iż niedobór serotoniny jest przyczyną depresji, od wielu lat wiadomo, iż jest ona nieprawdziwa. Jednak leki przeciwdepresyjne, które zwiększają stężenie serotoniny w szczelinach synaptycznych (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, SSRI) są z powodzeniem stosowane u pacjentów z depresją, zmniejszając wiele jej objawów.  

Serotonina produkowana na obwodzie, w przewodzie pokarmowym, moduluje jego motorykę. Zaburzenia jej wydzielania obserwowane są np. u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego, zwłaszcza w postaci zaparciowej. Wiadomo również, iż serotonina odgrywa rolę metaboliczną, przyczyniając się do homeostazy glukozy, co ma związek z patogenezą otyłości.  

Pomimo iż serotonina wytwarzana w przewodzie pokarmowym nie przekracza bariery krew-mózg, od wielu lat pisze się o wpływie mikrobioty jelitowej na zdrowie psychiczne.  

>> Więcej na ten temat można przeczytać w artykule: Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

Nadmiar serotoniny – kiedy występuje? 

W warunkach fizjologicznych nie jest możliwy nadmiar serotoniny. Może on wystąpić pod postacią zespołu serotoninowego (serotoninergicznego) w przypadku niewłaściwego przyjęcia leków z grupy SSRI. Ma to najczęściej miejsce przy jednoczesnym przyjmowaniu dwóch (lub większej ilości) takich leków, lub w zatruciach mieszanych, np. lekami i narkotykami pobudzającymi uwalnianie serotoniny (amfetamina, dopalacze). Objawy zespołu serotoninergicznego to: 

• nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa,  
• wzrost temperatury ciała,  
• przyspieszona akcja serca,  
• obfite pocenie się, 
• zaburzenia świadomości.  

Zespół serotoninowy może być stanem zagrożenia życia.  

Czy istnieje związek pomiędzy dietą a nastrojem? 

Zaburzenia nastroju i depresja to powszechne problemy, dlatego każdy z nas chciałby mieć możliwość uzupełnienia hormonu szczęścia. Najlepszym sposobem, aby utrzymać serotoninę na optymalnym poziomie, jest prowadzenie zdrowego stylu życia. Sprzyja temu aktywność fizyczna, medytacja oraz zdrowa, zbilansowana dieta.  

Wpływ diety na nastrój jest przedmiotem badań naukowców. Próbuje się również określić, czy dieta może być pomocna w leczeniu depresji. Jedno z takich badań ukazało się w roku 2022. Badano w nim wpływ diety śródziemnomorskiej na objawy depresji u młodych mężczyzn. Badanie było randomizowane – uczestniczyła w nim grupa kontrolna. Mimo że badana grupa nie była bardzo duża (badanie ukończyły 72 osoby) można z niego wyciągnąć wartościowe wnioski. Okazało się, iż wprowadzenie diety śródziemnomorskiej u młodych (18-25 lat) pacjentów z depresją (okres badania wyniósł 12 tygodni) wpłynęło na złagodzenie objawów tej choroby oraz poprawę jakości życia. Średnia wyników była istotnie wyższa u osób, które stosowały dietę śródziemnomorską niż w grupie kontrolnej. Dowodzi to temu, że interwencja dietetyczna jest wartościowym uzupełnieniem leczenia depresji.  

>>> Przeczytaj też: Zespół jelita nadwrażliwego – objawy, diagnostyka, leczenie

Suplementacja czy dieta – jak podnieść poziom serotoniny?   

Serotonina to neuroprzekaźnik powstający w mózgu i jelitach. Aby go wytworzyć, potrzebne są liczne kofaktory, w tym witamina B1, witamina B12, miedź, wapń, itp. Dlatego zbilansowana dieta, która dostarcza optymalnych ilości wszystkich składników pokarmowych, pomaga poprawić obniżony nastrój. Dodatkowo taka dieta zadba o naszą mikrobiotę jelitową, co jest również istotne w optymalizacji poziomu serotoniny w całym organizmie.  

Suplementacja serotoniny nie jest dostępna. U niektórych osób można rozważyć suplementację tryptofanu, jednak zawsze pierwszym krokiem powinien być kontakt z dietetykiem.  

Czy można zbadać poziom serotoniny?  

Możliwe jest oznaczenie poziomu serotoniny (i pozostałych neuroprzekaźników) w organizmie człowieka. Jednak należy pamiętać, iż jej stężenie we krwi nie odzwierciedla ilości serotoniny w mózgu. Dlatego nie wykonuje się takiego badania w stanie obniżonego nastroju lub w depresji. Badanie jest jednak wykorzystywane w diagnostyce rakowiaka – guza jelita cienkiego. 

Dla osób z obniżonym nastrojem i depresją bardziej zasadne będzie wykonanie badania w kierunku zaburzeń mikrobioty, czyli dysbiozy.  

---

Źródła: 

1. Agus A, Planchais J, Sokol H. Gut Microbiota Regulation of Tryptophan Metabolism in Health and Disease. Cell Host Microbe. 2018 Jun 13;23(6):716-724. doi: 10.1016/j.chom.2018.05.003. PMID: 29902437. 
2. Jones LA, Sun EW, Martin AM, Keating DJ. The ever-changing roles of serotonin. Int J Biochem Cell Biol. 2020 Aug;125:105776. doi: 10.1016/j.biocel.2020.105776. Epub 2020 May 29. PMID: 32479926. 
3. Gao K, Mu CL, Farzi A, Zhu WY. Tryptophan Metabolism: A Link Between the Gut Microbiota and Brain. Adv Nutr. 2020 May 1;11(3):709-723. doi: 10.1093/advances/nmz127. PMID: 31825083; PMCID: PMC7231603 
4. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.20.13. 
5. Murawiec S. Jak naprawdę działają leki przeciwdepresyjne?. Lekarz POZ. 2020;6(1):53-58. 
6. Bayes J., Schloss J., Sibbritt D., The effect of a Mediterranean diet on the symptoms of depression in young males (the “AMMEND: A Mediterranean Diet in MEN with Depression” study): a randomized controlled trial, The American Journal of Clinical Nutrition Volume 116, Issue 2, August 2022, Pages 572-580 
7. Goluch Z., Haraf G., Teleszko M. Źródła pokarmowe niezbędne w syntezie wybranych neuroprzekaźników wpływających na stan zdrowia psychicznego, In: Psychika a Dietetyka – nierozerwalne połączenie. Najnowsze doniesienia / Fichna Jakub , Sienkiewicz Michał (eds.), 2019, Wydawnictwo Eletive, ISBN 9788395359309, pp. 6-24 
8. Stępień A., Walecka-Kapica E., Błońska A., Klupińska G., Rola tryptofanu i serotoniny w patogenezie i leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego, Folia Medica Lodziensia, 2014, 41/2:139-154