Sklep
Strona główna Blog Strona 7

Nietolerancja pokarmowa – co to jest? Rodzaje, objawy i badania

Izabela Grabowska
-
0
Nietolerancja pokarmowa – co to jest? Rodzaje, objawy i badania

Coraz więcej osób zmaga się z nawracającymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, bólami głowy czy problemami skórnymi, których przyczyna często leży w diecie. Wiele z tych objawów może wskazywać na nietolerancję pokarmową.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym różni się nietolerancja pokarmowa od alergii pokarmowej,
>> jakie są najczęściej spotykane rodzaje nietolerancji pokarmowych,
>> jakie są objawy pozajelitowe i jelitowe nietolerancji pokarmowych,
>> na czym polega test wodorowo-metanowy,
>> dlaczego dieta eliminacyjna i wsparcie dietetyka są kluczowe w terapii.

Spis treści:

  1. Co to jest nietolerancja pokarmowa?
  2. Nietolerancja pokarmowa a alergia pokarmowa
  3. Jakie są rodzaje nietolerancji pokarmowej?
  4. Jakie są objawy nietolerancji pokarmowej u osób dorosłych?
  5. Czym charakteryzuje się nietolerancja pokarmowa u dzieci?
  6. Objawy skórne nietolerancji pokarmowej
  7. Nietolerancja pokarmowa – objawy neurologiczne
  8. Objawy nietolerancji pokarmowej ze strony układu pokarmowego
  9. Jakie badania są zalecane w diagnostyce nietolerancji pokarmowych?
  10. Jaka jest ścieżka diagnostyczna nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten?
  11. Jak leczyć nietolerancję pokarmową?
  12. Zakończenie
  13. Nietolerancja pokarmowa – sekcja FAQ

Co to jest nietolerancja pokarmowa?

Nietolerancja pokarmowa jest rodzajem nadwrażliwości pokarmowej. Jest to niepożądana reakcja na pokarm, w którą nie jest zaangażowany układ immunologiczny. Występuje, kiedy organizm nie jest w stanie prawidłowo strawić pewnych składników pokarmowych, prowadząc do dyskomfortu ze strony przewodu pokarmowego.

Ciekawostka:
Szacuje się, że nawet do 20% światowej populacji doświadcza nietolerancji pokarmowej.

Nietolerancja pokarmowa a alergia pokarmowa

Najważniejszą różnicą między nietolerancją pokarmową a alergią jest mechanizm ich powstawania. Alergia pokarmowa to reakcja immunologiczna, w której bierze udział układ odpornościowy (np. przeciwciała IgE). Natomiast nietolerancja pokarmowa to reakcja nieimmunologiczna, w której układ odpornościowy nie jest zaangażowany.

Różnice te przekładają się na odmienne objawy, możliwe powikłania oraz metody leczenia. Właściwe rozróżnienie jest kluczowe dla postawienia trafnej diagnozy i dobrania skutecznej terapii.

Nietolerancja pokarmowa wywołana jest zazwyczaj przez pokarmy spożywane często i w dużych ilościach, w przeciwieństwie do alergii, gdzie bardzo mała ilość produktu lub składnika wywołuje niepożądaną reakcję organizmu. Ponadto nietolerancja pokarmowa ujawnia się znacznie wolniej niż alergia, a objawy mogą być zróżnicowane i o łagodniejszym, stopniowo się nasilającym przebiegu.

>> Sprawdź też: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?

Jakie są rodzaje nietolerancji pokarmowej?

Nietolerancje pokarmowe klasyfikuje się na podstawie mechanizmów ich powstawania. Najczęściej spotykane rodzaje to:

  • nietolerancja laktozy – najbardziej rozpowszechniony typ nietolerancji, dotykający ok. 65-75% światowej populacji. Jest spowodowana niedoborem enzymu laktazy, niezbędnego do trawienia cukru mlecznego – laktozy.
  • nietolerancja fruktozy – może występować jako wrodzona nietolerancja fruktozy (fruktozemia, HFI, ang. hereditary fructose intolerance) wynikająca z niedoboru enzymu aldolazy B, który jest niezbędny do dalszego metabolizowania fruktozy w wątrobie. Znacznie częściej spotykana jest nietolerancja fruktozy spowodowana zaburzeniami wchłaniania fruktozy, gdzie nieefektywnie działa białko transportowe GLUT5.
  • nietolerancja sacharozy – spowodowana niedoborem kompleksu enzymatycznego sacharazy-izomaltazy.
  • nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS, ang. non-celiac gluten sensitivity) – u osób z tą nadwrażliwością pojawiają się objawy jelitowe i pozajelitowe po spożyciu glutenu, bez stwierdzonej celiakii czy alergii na pszenicę,
  • nietolerancja FODMAP, w tym sorbitol – reakcja na krótkołańcuchowe oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole, które są słabo wchłaniane i szybko fermentujące w jelicie cienkim,
  • nietolerancja histaminy – jej przyczyną jest najczęściej niedobór lub upośledzenie działania enzymu diaminooksydazy (DAO), który odpowiada za rozkład histaminy pochodzącej z pożywienia.

Nietolerancje pokarmowe kojarzone są głównie z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, jednak mogą one manifestować się szeregiem objawów pozajelitowych, często utrudniających prawidłową diagnozę.

>> Warto sprawdzić również: Nietolerancja fruktozy a dieta. Co można jeść, czego unikać, przykładowy jadłospis?

nietolerancja fruktozy - test oddechowy

Jakie są objawy nietolerancji pokarmowej u osób dorosłych?

Nietolerancje pokarmowe (będące reakcjami nieimmunologicznymi) u dorosłych są statystycznie częściej obserwowane niż alergie pokarmowe. Chociaż głównie prowadzą do dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, mogą wywoływać także szereg objawów pozajelitowych, niezwiązanych bezpośrednio z żołądkiem czy jelitami.

Przykładowo, w przypadku nadwrażliwości na gluten niebędącej celiakią (NCGS), u osób dorosłych często obserwuje się zarówno dolegliwości jelitowe, jak i pozajelitowe, które ustępują po eliminacji glutenu z diety.

>> Przeczytaj również: Dieta bezglutenowa – co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis i przepisy

Czym charakteryzuje się nietolerancja pokarmowa u dzieci?

Nietolerancje pokarmowe u dzieci przede wszystkim wywołują objawy ze strony układu pokarmowego. Najczęściej spotykana jest nietolerancja laktozy, która przyczynia się do pojawienia się:

Rzadziej można obserwować problemy skórne (np. nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry) lub niespecyficzne dolegliwości ze strony układu oddechowego (np. przewlekły katar lub kaszel).

W przypadku poważnych, nieleczonych nietolerancji, jak np. wrodzona nietolerancja fruktozy lub w przypadku nieuzasadnionych, restrykcyjnych diet eliminacyjnych, może dojść do zaburzeń wzrastania i niedoborów żywieniowych.

Właściwa diagnostyka jest w tym przypadku szczególnie ważna, ponieważ eliminacja podstawowych produktów spożywczych (jak mleko czy zboża) u dziecka może poważnie wpłynąć na jego prawidłowy rozwój.

Objawy skórne nietolerancji pokarmowej

Objawy skórne są częściej obserwowane w przebiegu alergii. Jednak w kontekście nieimmunologicznych nadwrażliwości pokarmowych (nietolerancji) również mogą pojawić się następujące symptomy dermatologiczne, takie jak:

Nietolerancja pokarmowa – objawy neurologiczne

Nietolerancje pokarmowe rzadko powodują ciężkie objawy neurologiczne. Neurologiczne symptomy, takie jak zmiany stanu psychicznego, znaczne osłabienie czy utrata przytomności, są typowe dla gwałtownych reakcji alergicznych (np. wstrząsu anafilaktycznego).

Jednak w przypadku niektórych nietolerancji, zwłaszcza nadwrażliwości na gluten niebędącej celiakią (NCGS), obserwuje się szereg objawów pozajelitowych o charakterze neurologicznym. Należą do nich, m.in.:

  • uczucie „mgły mózgowej” (zaburzenia koncentracji i pamięci, otępienie),
  • częste bóle głowy/migreny,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • neuropatia obwodowa (drętwienie, mrowienie kończyn).

Ponadto w spektrum zaburzeń związanych z glutenem opisywana jest także ataksja glutenowa (GA), charakteryzująca się niezbornością ruchów, problemami z równowagą i koordynacją.

Również w przypadku nietolerancji histaminy mogą wystąpić objawy neurologiczne i psychiczne, ponieważ histamina jest neuroprzekaźnikiem. Najczęściej obserwowane dolegliwości, to:

  • bóle głowy/migreny (histamina działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, co może wywoływać ból),
  • zawroty głowy,
  • problemy ze snem (bezsenność),
  • uderzenia gorąca i zaczerwienienie twarzy,
  • zaburzenia koncentracji i uczucie niepokoju.

Objawy nietolerancji pokarmowej ze strony układu pokarmowego

Dolegliwości ze strony układu pokarmowego to główne i najbardziej charakterystyczne objawy nietolerancji pokarmowej. Wynikają one z niezdolności organizmu do prawidłowego trawienia danego składnika. Objawy ze strony przewodu pokarmowego obejmują, m.in.:

  • wzdęcia,
  • biegunkę,
  • zaparcia,
  • gazy,
  • refluks.

Ponadto dochodzi do nieprawidłowego wchłanianie makro- i mikroskładników, tzw. malabsorpcji. Jest to potencjalnie najpoważniejsza długoterminowa konsekwencja nieleczonej lub źle prowadzonej nietolerancji pokarmowej.

>> Warto przeczytać: Dieta w chorobie refluksowej przełyku (refluksie)

Jakie badania są zalecane w diagnostyce nietolerancji pokarmowych?

Rodzaj badań w kierunku nietolerancji pokarmowych zależy od rodzaju podejrzewanej nietolerancji. Przy podejrzeniu nietolerancji laktozy, fruktozy, sacharozy czy FODMAP (np. sorbitolu) podstawową metodą diagnostyczną są wodorowo-metanowe testy oddechowe.

nietolerancja laktozy - test oddechowy

Testy te wykorzystują fakt, że niestrawione cukry przechodzące do jelita grubego są fermentowane przez bakterie, co prowadzi do produkcji gazów, głównie wodoru i metanu. Gazy te są wchłaniane do krwi, transportowane do płuc i wydychane z powietrzem.

Przeprowadzenie testu oddechowego wymaga ścisłego przestrzegania protokołu, aby zapewnić wiarygodność wyników. Procedura badania obejmuje następujące elementy:

  1. Przygotowanie do badania:
    • należy być na czczo, tj. bez posiłku przez 8-12 godzin przed badaniem.
    • zastosować niskowęglowodanową dietę (ubogą w błonnik i łatwo fermentujące węglowodany) przez 1–2 dni przed testem. Jest to niezbędne, aby zminimalizować produkcję gazów jelitowych przez bakterie, co mogłoby zafałszować wynik.
  2. Pomiar wyjściowy (bazowy):
    • należy pobrać pierwszą próbkę powietrza wydychanego przed wypiciem roztworu zawierającego badaną substancję. Wartość ta jest punktem odniesienia, służącym do oceny, czy wzrost gazów jest wynikiem podania substancji testowej.
  3. Faza prowokacji:
    • należy spożyć roztwór zawierający określoną, wysoką dawkę badanego cukru (np. laktozy w teście na nietolerancję laktozy lub fruktozy w teście na nietolerancję fruktozy).
  4. Kolejne pomiary:
    • przez następne 3 godziny próbki powietrza wydychanego należy pobierać w regularnych odstępach czasu (zwykle co ok. 20 minut). Ma to na celu uchwycenie momentu, w którym niestrawiony cukier dotrze do jelita grubego i rozpocznie się fermentacja, prowadząca do wzrostu stężenia wodoru i/lub metanu.

Dodatni wynik stwierdza się, gdy stężenie wodoru i/lub metanu w wydychanym powietrzu znacząco przekroczy wartość bazową.

Warto podkreślić, że…
Nowoczesne testy mierzą zarówno wodór, jak i metan, ponieważ u części populacji bakterie produkują głównie metan. Pomiary tylko wodoru mogą prowadzić do fałszywie ujemnych wyników.

>> Dowiedz się więcej z artykułu: Nadmierne gazy w jelitach – dlaczego powstają i jak się ich pozbyć?

Jaka jest ścieżka diagnostyczna nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten?

Profesjonalna diagnostyka jest niezwykle ważna, ponieważ często pacjenci sami stawiają sobie diagnozę, co może prowadzić do niepotrzebnych restrykcji dietetycznych, gorszej jakości życia i ryzyka niedoborów żywieniowych.

Diagnostyka nadwrażliwości na gluten niebędącej celiakią (NCGS) jest procesem wieloetapowym i obejmuje następujące kroki:

  1. Wykluczenie celiakii – ujemna serologia i brak atrofii kosmków jelitowych.
  2. Wykluczenie alergii na pszenicę – ujemny test skórny i prawidłowy poziom przeciwciał IgE.
  3. Dieta eliminacyjna – poprawa objawów po wprowadzeniu diety bezglutenowej zazwyczaj na okres sześciu tygodni.
  4. Próba prowokacyjna – nawrót objawów podczas próby prowokacyjnej z glutenem.

Właściwe postępowanie diagnostyczne jest ważne również w przypadku innych rodzajów nietolerancji pokarmowych.

>> Może Cię zainteresować: Dieta bezglutenowa u osób bez celiakii – czy ją stosować?

nietolerancja fruktozy - test oddechowy-1

Jak leczyć nietolerancję pokarmową?

Podstawową strategią w leczeniu nietolerancji pokarmowej jest eliminacja problematycznych pokarmów, a więc zastosowanie diety eliminacyjnej polegającej na usunięciu składnika wywołującego objawy. Przykładowo w sytuacji NCGS stosuje się dietę bezglutenową. Ważne jest aby produkty, które zostaną wykluczone z diety były zastąpione innymi, charakteryzującymi się podobną wartością odżywczą.

W niektórych przypadkach, np. w nietolerancji laktozy, można rozważyć suplementację brakującego enzymu trawiennego – laktazy.

Bardzo istotne jest indywidualne poradnictwo i wsparcie ze strony specjalistów, w tym dietetyka, aby stosowana dieta eliminacyjna była prawidłowo zbilansowana, co minimalizuje ryzyko niedoborów żywieniowych.

Zakończenie

Nietolerancja pokarmowa to niekorzystna reakcja organizmu, na niektóre składniki pokarmowe, która nie angażuje układu odpornościowego. W sytuacji potrzeby zidentyfikowania przyczyny dolegliwości i doboru odpowiedniej diety, należy wykonać specjalistyczne badania diagnostyczne.

Nietolerancja pokarmowa – sekcja FAQ

Co jeść przy nietolerancji pokarmowej?

To zależy od rodzaju nietolerancji pokarmowej. Należy przede wszystkim wyeliminować z diety pokarm lub składnik, który wywołuje objawy, a następnie, we współpracy z dietetykiem, wdrożyć dobrze zbilansowaną dietę, aby uniknąć niedoborów żywieniowych.

Czy wysypka na skórze świadczy o nietolerancji pokarmowej?

Wysypka, zapalenie skóry lub obrzęk naczynioruchowy są jednymi z objawów ogólnej nadwrażliwości pokarmowej. Choć objawy te są silniej związane z reakcjami alergicznymi, mogą być również manifestacją nietolerancji.

Jaki lekarz leczy nietolerancję pokarmową?

Diagnostyką i leczeniem nietolerancji pokarmowych zajmuje się najczęściej lekarz gastroenterolog lub alergolog. Kluczowe jest również wsparcie dietetyka w zakresie planowania odpowiedniej diety.

Jak pozbyć się nietolerancji pokarmowej?

Leczenie polega głównie na eliminacji problematycznego pokarmu z diety. W niektórych przypadkach można rozważyć suplementację enzymatyczną.

Jak wygląda stolec przy nietolerancji pokarmowej?

Nietolerancja pokarmowa często objawia się zaburzeniami rytmu wypróżnień, takimi jak biegunka lub zaparcia. W przypadku złego wchłaniania składników odżywczych stolec może mieć cechy stolca tłuszczowego.

Piśmiennictwo

  1. Ciborowska H. i Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie chorego i zdrowego człowieka. Wyd. PZWL, 2009,
  2. GarganoD., Ramapraba AppannaR. , Santonicola A. i in. Food Allergy and Intolerance: A Narrative Review on Nutritional Concerns. Nutrients, 2021, 13(5), 1638,
  3. Hage G., SacreY., HaddadJ. i in. Food Hypersensitivity: Distinguishing Allergy from Intolerance, Main Characteristics, and Symptoms-A Narrative Review. Nutrients, 2025, 17(8), 1359,
  4. ZingoneF., BertinL., Maniero D. i in. Myths and Facts about Food Intolerance: A Narrative Review. Nutrients, 2023, 15(23), 4969.

Łysienie plackowate u dzieci – przyczyny i leczenie łysienia

Damian Matusiak
-
0
Łysienie plackowate u dzieci – przyczyny i leczenie łysienia

Łysienie plackowate u dzieci to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje mieszki włosowe, prowadząc do miejscowego wypadania włosów. Choć nie stanowi ono zagrożenia dla zdrowia fizycznego, często wpływa na samoocenę i rozwój emocjonalny dziecka.

Z tego artykułu dowiesz się:  
>> jakie są przyczyny łysienia plackowatego u dzieci,
>> poznasz wpływ stresu i czynników genetycznych na rozwój choroby,
>> w jakim wieku może wystąpić choroba,
>> jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców,
>> jak wygląda diagnostyka – od badania trychologicznego po testy laboratoryjne,
>> jakie leki i terapie są stosowane u dzieci,
>> kiedy można zauważyć pierwsze efekty leczenia,
>> jakie są szanse na całkowite wyleczenie,
>> jak łysienie wpływa na psychikę i rozwój dziecka.  

Spis treści:

  1. Jakie są przyczyny łysienia plackowatego u dzieci?
  2. W jakim wieku może wystąpić łysienie plackowate u dzieci
  3. Jak objawia się łysienie plackowate u dzieci?
  4. Czy łysienie plackowate u dzieci wpływa na rozwój dziecka?
  5. Diagnostyka łysienia plackowatego u dzieci
  6. Leczenie łysienia plackowatego u dzieci
  7. Czy można wyleczyć łysienie plackowate u dzieci?
  8. Podsumowanie
  9. Łysienie plackowate u dzieci – sekcja FAQ

Jakie są przyczyny łysienia plackowatego u dzieci?

Łysienie plackowate ma charakter wieloczynnikowy, a jego podłoże jest głównie autoimmunologiczne. Układ odpornościowy atakuje własne mieszki włosowe, prowadząc do ich przejściowego „uśpienia”. Wpływ mogą mieć zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, w tym stres, infekcje czy zaburzenia hormonalne.

>> Warto przeczytać także: Problemy z włosami – jak zdefiniować i działać na przyczynę?

Łysienie plackowate u dzieci a stres

Stres jest jednym z czynników mogących nasilać lub inicjować łysienie. U dzieci, które przeżyły silne emocje, np. rozwód rodziców, zmianę szkoły czy śmierć bliskiej osoby, często obserwuje się pojawienie ognisk łysienia. Stres aktywuje odpowiedź immunologiczną, która może prowadzić do uszkodzenia mieszków włosowych.

>> Sprawdź też: PTSD (zespół stresu pourazowego) – czym jest i jakie daje objawy?

tarczycowy_rozszerzony_mobile baner na kategorię

Łysienie plackowate u dzieci a pasożyty

Choć infekcje pasożytnicze skóry głowy (np. grzybice) mogą powodować utratę włosów, to nie są bezpośrednią przyczyną łysienia plackowatego. Warto jednak zawsze wykluczyć infekcje skóry głowy w diagnostyce różnicowej, zwłaszcza gdy dziecko uczęszcza do żłobka lub przedszkola.

>> Może Ci się przydać także: Kiedy podejrzewać infekcję pasożytniczą u dziecka?

Czy uwarunkowania genetyczne mają wpływ?

Tak. Badania wskazują, że około 10-20% dzieci z łysieniem plackowatym ma w rodzinie osobę chorującą na tę samą dolegliwość.

W jakim wieku może wystąpić łysienie plackowate u dzieci

Choroba może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej pierwsze ogniska pojawiają się między 5. a 10. rokiem życia. Im wcześniej rozpoczyna się choroba, tym większe ryzyko nawrotów i cięższego przebiegu. Wczesny wiek zachorowania wiąże się też częściej z postacią całkowitą lub uogólnioną łysienia.

Jak objawia się łysienie plackowate u dzieci?

Objawy to najczęściej dobrze odgraniczone, okrągłe lub owalne ogniska pozbawione włosów. Skóra w tych miejscach jest gładka, nie swędzi i nie boli. W niektórych przypadkach może dojść do utraty wszystkich włosów na głowie (łysienie całkowite) lub na całym ciele (tzw. łysienie uniwersalne).

Czy łysienie plackowate u dzieci wpływa na rozwój dziecka?

Choć sama choroba nie zaburza wzrostu ani zdrowia fizycznego, może negatywnie wpływać na samoocenę, relacje rówieśnicze i emocje dziecka. Dzieci z widocznym łysieniem często doświadczają wstydu, izolacji i obniżonego nastroju. Dlatego, oprócz leczenia dermatologicznego warto rozważyć wsparcie psychologiczne.

Diagnostyka łysienia plackowatego u dzieci

Badanie trychologiczne

Podstawą rozpoznania jest ocena skóry głowy i wyglądu włosów. Trycholog lub dermatolog wykorzystuje dermatoskop, lub kamerę trichoskopową, by uwidocznić charakterystyczne cechy wyglądu włosa. W typowych przypadkach nie ma potrzeby wykonywania biopsji skóry.

>> Przeczytaj również: Wypadanie włosów – najczęstsze przyczyny i diagnostyka

Czy badania krwi pomagają w diagnozie?

Nie istnieje jedno badanie krwi potwierdzające łysienie plackowate, ale zaleca się oznaczenie parametrów pomocniczych:

  • morfologii krwi obwodowej,
  • stężenia ferrytyny,
  • TSH oraz przeciwciał przeciwtarczycowych.

Pozwala to wykryć choroby autoimmunologiczne często współistniejące, np. chorobę Hashimoto.

Badanie ferrytyny banerek

Leczenie łysienia plackowatego u dzieci

Leki rekomendowane

W leczeniu dzieci stosuje się:

  • miejscowe glikokortykosteroidy – podstawowa forma terapii w łagodnych przypadkach,
  • leczenie ogólnoustrojowe – w cięższych przypadkach (kortykosteroidy, metotreksat, cyklosporyna),
  • inhibitory JAK – nowoczesna metoda, obiecująca zwłaszcza w postaciach opornych, choć wymaga dalszych badań bezpieczeństwa u dzieci,
  • wsparcie psychologiczne – kluczowe dla poprawy jakości życia i samooceny dziecka.

Kiedy pojawiają się efekty leczenia?

Pierwsze oznaki odrastania włosów (krótkie, miękkie włoski) mogą pojawić się po 6-12 tygodniach terapii. Pełne efekty są widoczne po 3-6 miesiącach. Choroba ma jednak charakter nawrotowy, dlatego często wymaga długoterminowego monitorowania.

Czy można wyleczyć łysienie plackowate u dzieci?

Wielu pacjentów uzyskuje całkowity odrost włosów, zwłaszcza w postaciach ograniczonych. Szacuje się, że około 1/3 dzieci odzyskuje włosy w ciągu roku. W przypadku postaci uogólnionej lub całkowitej leczenie jest trudniejsze, a nawroty częstsze. Im wcześniej rozpocznie się terapię, tym większa szansa na trwałą poprawę.

Podsumowanie

Łysienie plackowate u dzieci to przewlekła choroba autoimmunologiczna, której leczenie wymaga cierpliwości i kompleksowego podejścia – zarówno medycznego, jak i emocjonalnego. Wczesna diagnoza i wdrożenie terapii zwiększają szanse na odrost włosów i poprawę komfortu życia dziecka.

Łysienie plackowate u dzieci – sekcja FAQ

Czy łysienie plackowate to rak?

Nie. To choroba autoimmunologiczna, a nie nowotworowa. Układ odpornościowy atakuje mieszki włosowe, ale nie prowadzi to do zmian nowotworowych.

Czy zakola u dziecka świadczą o poważnej chorobie?

Nie zawsze. Zakola mogą być fizjologicznym elementem dojrzewania lub cechą budowy linii włosów. Jeśli jednak towarzyszy im wypadanie włosów w innych miejscach, warto skonsultować się z dermatologiem.

Czy włosy przy łysieniu plackowatym u dzieci odrosną?

W wielu przypadkach tak. Włosy często odrastają po kilku miesiącach leczenia, choć mogą być cieńsze lub jaśniejsze. Choroba ma jednak tendencję do nawrotów.

Źródła

  1. Barton VR, Toussi A, Awasthi S, Kiuru M. Treatment of pediatric alopecia areata: A systematic review. J Am Acad Dermatol. 2022 Jun;86(6):1318-1334. doi: 10.1016/j.jaad.2021.04.077. Epub 2021 Apr 30. PMID: 33940103; PMCID: PMC8556406.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8556406/ [dostęp: 17.11.2025 r.]
  2. Jang YH, Eun DH, Kim DW. Long-Term Prognosis of Alopecia Areata in Children and Adolescents. Ann Dermatol. 2019 Apr;31(2):231-234. doi: 10.5021/ad.2019.31.2.231. Epub 2019 Feb 28. PMID: 33911578; PMCID: PMC7992685.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7992685/ [dostęp: 17.11.2025 r.]
  3. Ma T, Zhang T, Miao F, Liu J, Zhu Q, Chen Z, Tai Z, He Z. Alopecia Areata: Pathogenesis, Diagnosis, and Therapies. MedComm (2020). 2025 Apr 21;6(5):e70182. doi: 10.1002/mco2.70182. PMID: 40260013; PMCID: PMC12010142.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12010142/ [dostęp: 17.11.2025 r.]

Zapalenie mięśnia sercowego: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Zapalenie mięśnia sercowego: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie


Zapalenie mięśnia sercowego to schorzenie, w którym reakcja zapalna – najczęściej wywołana infekcją wirusową – prowadzi do uszkodzenia komórek mięśniowych i zaburzeń pracy serca. W artykule wyjaśniamy, co może wywołać tą jednostkę chorobową, jakie objawy powinny wzbudzić niepokój oraz na czym polega diagnostyka i leczenie. Sprawdź, kiedy warto skonsultować się z lekarzem i jakie badania mogą pomóc we wczesnym wykryciu choroby.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest zapalenie mięśnia sercowego i dlaczego najczęściej rozwija się w przebiegu infekcji wirusowej,
>> jakie typy zapalenia mięśnia sercowego wyróżniamy i czym się różnią pod względem objawów i przyczyn,
>> jakie objawy mogą świadczyć o stanie zapalnym mięśnia sercowego,
>> jakie badania (krwi, obrazowe, EKG) są wykorzystywane w diagnostyce tej choroby,
>> jak wygląda leczenie – od odpoczynku po zaawansowane terapie kardiologiczne,
>> jakie mogą wystąpić powikłania i jak przebiega rekonwalescencja.  

Spis treści:

  1. Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?
  2. Rodzaje zapalenia mięśnia sercowego
  3. Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego
  4. Zapalenie mięśnia sercowego – jakie daje objawy?
  5. Zapalenie mięśnia sercowego – jakie badania wykonać?
  6. Leczenie zapalenia mięśnia sercowego
  7. Zapalenie mięśnia sercowego – najczęstsze pytania (FAQ)

Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?

Zapalenie mięśnia sercowego (ZMS, w klasyfikacji ICD-10 kody: I40, I51.4) to choroba, w której obserwuje się stan zapalny i uszkodzenie tkanki mięśniowej serca. Zwykle jest wywołana przez infekcję wirusową, ale w około połowie przypadków przyczyna pozostaje nieznana. Przebieg kliniczny bywa bardzo zróżnicowany – od skąpoobjawowego do ciężkiego, dlatego rozpoznanie opiera się na wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych.

>> Przeczytaj również: Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Rodzaje zapalenia mięśnia sercowego

Zapalenie mięśnia sercowego nie jest jednorodną chorobą – może przebiegać pod wielorakimi postaciami, które różnią się objawami, czasem wystąpienia i przyczyną. Wyróżnienie konkretnego typu ma znaczenie nie tylko diagnostyczne, ale i terapeutyczne, ponieważ pozwala lepiej dobrać sposób leczenia oraz oszacować rokowanie.

Pakiet serce pod kontrola (3 badania)_mobile baner na kategorię

Ostre zapalenie mięśnia sercowego

Ostre zapalenie mięśnia sercowego to najczęściej rozpoznawana postać tej choroby. Zwykle rozwija się po kilku dniach od przebycia infekcji wirusowej, dotyczącej górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego. Objawy mogą przypominać ostry zespół wieńcowy – ból w klatce piersiowej, duszność, osłabienie i arytmie. W przeciwieństwie do zawału, badanie angiograficzne (koronarografia) nie wykazuje istotnych zwężeń w tętnicach wieńcowych.

Przebieg kliniczny bywa zmienny – u części pacjentów stan ustępuje samoistnie, ale w innych przypadkach rozwija się niewydolność serca i choroba przechodzi w postać przewlekłą. Szczególnie niebezpieczna jest postać piorunująca, która charakteryzuje się gwałtownym początkiem i ciężkim przebiegiem klinicznym. Dlatego tak ważna jest szybka diagnostyka i monitorowanie funkcji serca w okresie ostrym.

Toksyczne zapalenie mięśnia sercowego

Toksyczne zapalenie mięśnia sercowego jest związane z działaniem szkodliwych substancji, takich jak niektóre leki (np. klozapina, wybrane antybiotyki) lub toksyny (alkohol, kokaina, metale ciężkie). Uszkodzenie może być skutkiem bezpośredniego działania tych substancji lub odpowiedzi immunologicznej organizmu. U części pacjentów występuje nadwrażliwość, np. w postaci późnej reakcji alergicznej. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie i eliminacja czynnika sprawczego, aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu mięśnia sercowego.

Bezobjawowe zapalenie mięśnia sercowego

Bezobjawowe zapalenie mięśnia sercowego nie daje charakterystycznych dolegliwości, ale może skutkować trwałym uszkodzeniem serca. Rozpoznanie opiera się na wynikach badań – najczęściej wykrywa się zmiany w EKG, podwyższone troponiny lub cechy zapalenia w rezonansie magnetycznym serca (CMR). W praktyce wymaga to stwierdzenia wielu (dwóch lub więcej) nieprawidłowości. Mimo braku objawów klinicznych stan ten nadal zwiększa ryzyko niewydolności lub arytmii w przyszłości.

Pocovidowe zapalenie mięśnia sercowego

Pocovidowe zapalenie mięśnia sercowego może wystąpić kilka tygodni po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2 – także u osób, które przechodziły COVID-19 łagodnie lub bezobjawowo. Dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci, u których może być elementem zespołu MIS-C (wieloukładowego zespołu zapalnego). Objawy są często niespecyficzne, dlatego kluczowe znaczenie ma wywiad o przebytej infekcji oraz odpowiednia diagnostyka. Do potwierdzenia rozpoznania u pacjentów bez objawów wymagane jest stwierdzenie co najmniej dwóch nieprawidłowości w badaniach pomocniczych, takich jak zmiany w EKG, podwyższone stężenia troponin czy cechy zapalne w rezonansie magnetycznym serca (CMR).

Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego

Zapalenie mięśnia sercowego może być wywołane przez liczne czynniki – zarówno infekcyjne (najczęściej wirusy), jak i nieinfekcyjne, takie jak leki, toksyny czy choroby autoimmunologiczne. Ustalenie przyczyny ma istotne znaczenie dla leczenia i rokowania. Poniżej przedstawiamy najczęstsze czynniki prowadzące do ZMS:

Grupa czynnikówPrzykłady
Wirusyparwowirus B19, HHV-6, enterowirusy, adenowirusy, SARS-CoV-2
BakterieBorrelia burgdorferi (borelioza), Chlamydia, Mycoplasma
PasożytyToxoplasma gondii, Trichinella spiralis (włosień kręty)
GrzybyCandida spp., Aspergillus
Lekiniektóre przeciwpsychotyczne (np. klozapina), antybiotyki, NLPZ
Choroby autoimmunologicznetoczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza, zapalenia naczyń
Toksynyalkohol, kokaina, metale ciężkie

U części pacjentów nie udaje się jednoznacznie określić przyczyny choroby mimo przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki.

Zapalenie mięśnia sercowego – jakie daje objawy?

Objawy są niespecyficzne i nierzadko imitują inne schorzenia kardiologiczne lub ogólnoustrojowe. Ich nasilenie zależy od postaci choroby – od łagodnego zmęczenia aż po objawy zagrażające życiu.

Najczęstsze dolegliwości to:

  • ból w klatce piersiowej (często kłujący, nasilający się przy głębokim wdechu lub zmianie pozycji ciała),
  • kołatania serca lub uczucie niemiarowej pracy serca (arytmie),
  • duszność spoczynkowa lub wysiłkowa,
  • przewlekłe zmęczenie, uczucie osłabienia,
  • gorączka, bóle mięśni i stawów (szczególnie w początkowej fazie choroby),
  • omdlenia lub nagłe utraty przytomności (związane z zaburzeniami rytmu serca),
  • obrzęki kończyn dolnych (w przypadku rozwijającej się niewydolności serca).

U dzieci zapalenie mięśnia sercowego może przebiegać pod obrazem przypominającym infekcję wirusową, z biegunką, gorączką, kaszlem i dusznością, co utrudnia postawienie szybkiej diagnozy.

>> Przczytaj również:  Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie

Zapalenie mięśnia sercowego – jakie badania wykonać?

Diagnostyka zapalenia mięśnia sercowego opiera się na ocenie objawów klinicznych oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Ich celem jest potwierdzenie obecności stanu zapalnego, ocena uszkodzenia mięśnia sercowego i wykluczenie innych przyczyn objawów.

  • EKG – może wykazać nieswoiste zmiany charakterystyczne dla uszkodzenia mięśnia sercowego lub zaburzeń rytmu,
  • Badania krwi:
    • troponiny sercowe (cTnI, cTnT) – ich podwyższone stężenie świadczy o uszkodzeniu kardiomiocytów,
    • CRP i leukocytoza – markery stanu zapalnego, które mogą być podwyższone w aktywnym procesie zapalnym,
    • NT-proBNP lub BNP – podwyższone wartości wskazują na niewydolność serca,
    • badania serologiczne i immunologiczne – wykonywane w wybranych przypadkach, mogą pomóc w identyfikacji infekcji wirusowych (np. parwowirus B19, HHV-6) lub chorób autoimmunologicznych (np. toczeń).
  • echokardiografia (ECHO serca) – pozwala ocenić, jak efektywnie serce pompuje krew, i wykryć ewentualne nieprawidłowości, takie jak płyn w worku osierdziowym,
  • rezonans magnetyczny serca (CMR) – pozwala uwidocznić obszary zapalne i uszkodzenia mięśnia,
  • biopsja endomiokardialna – wykonywana w ciężkich przypadkach celem ustalenia etiologii i rodzaju zapalenia.
Badanie NT-pro-BNP banerek

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego

Terapia dobierana jest indywidualnie w zależności od przyczyny i nasilenia objawów. W łagodnych przypadkach wystarcza leczenie objawowe, natomiast cięższe wymagają specjalistycznej terapii kardiologicznej.

Stosowane metody leczenia obejmują:

  • Ograniczenie aktywności fizycznej – najczęściej zalecane na 3–6 miesięcy, aby odciążyć serce i umożliwić regenerację.
  • Leczenie objawów niewydolności serca – u pacjentów z zaburzoną funkcją skurczową lewej komory stosuje się inhibitory ACE, beta-blokery, diuretyki.
  • Unikanie alkoholu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – ich użycie może negatywnie wpływać na przebieg choroby.
  • Kontrola rytmu serca – w zależności od potrzeb stosuje się leki antyarytmiczne, a w niektórych przypadkach wszczepia się kardiowerter-defibrylator (ICD).
  • Leczenie przyczynowe – eliminacja czynnika sprawczego, np. odstawienie leku lub leczenie infekcji bakteryjnej.
  • Immunosupresja – stosowana w wybranych postaciach zapalenia (np. olbrzymiokomórkowe, sarkoidoza) pod ścisłym nadzorem specjalisty.
  • Zaawansowane metody leczenia – w ciężkich przypadkach stosuje się mechaniczne wspomaganie krążenia (np. ECMO, VAD) lub rozważa przeszczepienie serca.

Po zakończeniu fazy ostrej zaleca się stopniowy powrót do aktywności fizycznej oraz regularne kontrole kardiologiczne.

Zapalenie mięśnia sercowego – najczęstsze pytania (FAQ)

Czy zapalenie mięśnia sercowego jest wyleczalne?

Tak – u większości pacjentów choroba ustępuje całkowicie po kilku tygodniach lub miesiącach leczenia i regeneracji.

Ile trwa zapalenie mięśnia sercowego?

Objawy utrzymują się zwykle 1–3 tygodnie. Pełna rekonwalescencja zajmuje do 6 miesięcy. Zaleca się kontrole kardiologiczne po 3 i 6 miesiącach.

Czy zawsze trzeba leżeć w szpitalu?

Nie. Hospitalizacja jest konieczna przy nasilonych objawach, zaburzeniach rytmu lub podejrzeniu niewydolności serca.

Czy zapalenie mięśnia sercowego może być groźne?

Tak – choć wiele przypadków przebiega łagodnie, w ciężkich postaciach może dojść do zagrażającej życiu niewydolności serca. Śmiertelność u dorosłych wynosi około 2–5% w ogólnej populacji szpitalnej, a w postaci piorunującej może sięgać nawet 30%.

Czego unikać w trakcie choroby?

Wysiłku fizycznego, alkoholu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i zbyt szybkiego powrotu do codziennej aktywności bez konsultacji lekarskiej.

Bibliografia

  1. Bilińska Z.T., Małek Ł., Leśniak W. Zapalenie mięśnia sercowego. Interna Szczeklika, mp.pl
  2. mp.pl Dla Pacjentów: Zapalenie mięśnia sercowego: przyczyny, objawy i leczenie
    https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/87627,zapalenie-miesnia-sercowego (dostęp 03.11.2025)
  3. ESC Guidelines 2025 – Inflammatory Myopericardial Syndromes
  4. Tomik A., Chanas A., Werner B. Zapalenie mięśnia sercowego u dzieci i młodzieży. Folia Cardiologica 2020; 15(4): 303–311

NOP (niepożądany odczyn poszczepienny) – czym jest i kiedy występuje?

Katarzyna Koc
-
0
NOP (niepożądany odczyn poszczepienny) – czym jest i kiedy występuje?

Szczepienia ochronne od wielu lat stanowią skuteczną metodę budowania odporności zbiorowej społeczeństwa. Przyczyniają się do ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i osób dorosłych poprzez realizację kalendarza szczepień obowiązkowych i zalecanych. To także forma profilaktyki w związku znanymi chorobami zakaźnymi, które dzięki powszechnej wakcynacji udało się wyeliminować.

Szczepionki i sama procedura ich podawania mogą wzbudzać spore obawy i lęk wśród opiekunów dzieci i młodzieży oraz dorosłych, z uwagi na możliwość pojawienia się niewłaściwych reakcji czy złego samopoczucia po podaniu preparatu.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym są niepożądane odczyny poszczepienne;
>> jakie są rodzaje NOP-ów;
>> co zrobić w sytuacji podejrzenia niepożądanej reakcji po szczepieniu i gdzie udać się po pomoc.

Spis treści:

  1. Co to jest NOP (niepożądany odczyn poszczepienny)?
  2. Rodzaje NOP-ów
  3. Kiedy może wystąpić NOP?
  4. Jak rozpoznać niepożądany odczyn poszczepienny?
  5. Najczęstsze objawy NOP
  6. Jakie typy niepożądanych odczynów i reakcji poszczepiennych powinny być zgłaszane?
  7. NOP po szczepieniu – gdzie się zgłosić?

Co to jest NOP (niepożądany odczyn poszczepienny)?

Każde zdarzenie medyczne, którego nie jesteśmy w stanie przewidzieć, a powstanie w czasie po podaniu szczepionki (i nie musi być spowodowane szczepionką), nazywamy niepożądanym odczynem poszczepiennym, czyli NOP (ang. adverse event following immunization- AEFI).

>> Zobacz: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

Rodzaje NOP-ów

Według Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO) niepożądane zdarzenia po szczepieniu możemy podzielić na kilka grup według stopnia ich nasilenia: są to łagodne, umiarkowane, ciężkie i poważne odczyny poszczepienne.

  • Łagodne odczyny poszczepienne są to reakcje ze strony organizmu trwające od kilku godzin do kilku dni. Ustępują bez pozostawienia powikłań, nie powodują pogorszenia funkcjonowania ludzkiego organizmu.  Są to m.in.:
  • Poważne odczyny poszczepienne prowadzą często do stanu bezpośredniego zagrożenia życia, konieczności hospitalizacji, mogą spowodować uszczerbek na zdrowiu w stopniu znacznym lub trwałym a także przyczynić się do zgonu osoby szczepionej.

Niepożądane odczyny i reakcje poszczepienne możemy także podzielić ze względu na okoliczności powiązane z preparatem szczepionkowym, jak i niemające z nim żadnego związku. Są to reakcje w związku z:

  • lękiem i niepokojem towarzyszącym podaniu szczepienia, np. omdlenia u nastolatków w trakcie lub chwilę po szczepieniu;
  • błędami immunizacyjnymi – nieprawidłowe przechowywanie szczepionki, sposób podania lub niewłaściwa dawka zastosowanego preparatu;
  • podaniem preparatu – są to reakcje typu rumień, obrzęk miejsca wkłucia;
  • wadą preparatu szczepionkowego, np. wada jakościowa produktu lub ampułkostrzykawki/ fiolki ze szczepionką;
  • wystąpieniem równolegle innych okoliczności niezwiązanych bezpośrednio ze szczepieniem jak: dreszcze czy gorączka w związku z nakładającą się infekcją, która rozwinęła się w okresie przed lub po podaniu preparatu.

Ze względu na typy objawów, niepożądane odczyny poszczepienne możemy także podzielić na miejscowe i ogólne.

Kiedy może wystąpić NOP?

Niepożądane reakcje po podanym szczepieniu mogą się pojawić zarówno w ciągu pierwszej doby po wykonaniu procedury, jak i w ciągu pierwszych 5 dni, 2 tygodni, kilku miesięcy czy bez jakichkolwiek ram czasowych.

Jak rozpoznać niepożądany odczyn poszczepienny?

Jeśli po kilku lub kilkunastu godzinach w miejscu po podanej szczepionce pojawi się świąd skóry lub zaczerwienienie ww. okolicy, możemy reakcję tę nazwać miejscowym, niepożądanym odczynem poszczepiennym.

Bóle głowy, stan podgorączkowy do 2 dni od podania preparatu szczepionkowego także mogą być niepożądanymi reakcjami po zastosowaniu szczepienia.

Każde nowo powstałe zaburzenie neurologiczne, zmiany zachowania osoby szczepionej także powinny zostać skonsultowane z lekarzem.

Najczęstsze objawy NOP

Do najczęściej występujących działań niepożądanych po szczepieniach ochronnych zaliczyć można skórne reakcje miejscowe. Są to świąd skóry, ból i rumień w miejscu, gdzie podawana była szczepionka. Najczęściej objawy te samoistnie ustępują w ciągu kolejnych 24-48 godzin. Zdarza się, że ich obecność jest dłuższa, nawet do 5 dni. Wysypki skórne są typem reakcji poszczepiennej, które obserwować można po 7-14 dniach od podania preparatu uodparniającego (tu przykładem jest szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce).

Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

Do pozostałych niepożądanych odczynów lub reakcji poszczepiennych zaliczamy także:

  • drgawki – o ile pojawią się w okresie po podaniu szczepienia, wymagają pogłębienia diagnostyki specjalistycznej m.in. z zakresu genetyki czy neurologii;
  • nieutulony płacz dziecka po szczepieniu – najczęściej pojawia się po kilku godzinach po szczepieniu, trwa od 20-30 minut do około 20 godzin;
  • zespół hipotoniczno-hiporeaktywny – najczęściej jest to reakcja związana z podaniem pierwszej dawki preparatu, obserwuje się jej wystąpienie do 48 godzin po podaniu szczepienia.

Do wystąpienia objawów dochodzi często nagle i są to przed wszystkim: zmiana barwy skóry, obniżenie napięcia mięśniowego i zmniejszona reakcja na bodźce zewnętrzne ze strony dziecka.

>> To może Cię zainteresować: Szczepienie na półpasiec – jak działa szczepionka i kiedy je zrobić?

Jakie typy niepożądanych odczynów i reakcji poszczepiennych powinny być zgłaszane?

Światowa organizacja zdrowia (World Health Organization – WHO) zaleca, by w chwili wystąpienia konkretnych objawów, zespołów chorobowych, mogących mieć związek przyczynowo-skutkowy z podaniem preparatu szczepionkowego, zgłaszać je jako odczyny poszczepienne. Są to m.in.:

  • zapalenie węzłów chłonnych lub zapalenie kości i szpiku kostnego powstałe do roku od szczepienia przeciwko gruźlicy (BCG);
  • trombocytopenia (zmniejszoną ogólną liczbę płytek krwi) do 3 miesięcy po szczepieniu przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR);
  • zgony i hospitalizacje po podanym szczepieniu – bez ustalonego limitu czasowego;
  • wystąpienie drgawek, także w przebiegu gorączki po podaniu szczepienia MMR czy DTP (błonicy, tężca, krztuśca);
  • wystąpienie ropnia w miejscu podanego preparatu – w czasie do 5 dni od zdarzenia.

Dolegliwości takie jak anafilaksja, trudny do opanowania płacz czy wystąpienie zespołu hipotoniczno-hiporeaktywnego powinny być zgłaszane jak najszybciej, tj. w ciągu pierwszej doby od wystąpienia objawów.

NOP po szczepieniu – gdzie się zgłosić?

W przypadku, gdy w określonym czasie po szczepieniu zauważymy jakiekolwiek objawy czy złe samopoczucie i zmiany zachowania, które nigdy wcześniej nie pojawiały się u dziecka czy osoby dorosłej poddawanej wakcynacji, należy zgłosić się do lekarza. Najczęściej jest to lekarz POZ, lekarz rodzinny lub pediatra pracujący w punkcie szczepień placówki, w której dokonano procedury szczepiennej. Jego zadaniem jest zebranie wywiadu, zbadanie osoby zgłaszającej problemy zdrowotne, a także określenie czasu, jaki upłynął od momentu wykonania szczepienia do chwili wystąpienia objawów. Do obowiązków lekarza należy także podjęcie decyzji odnośnie tego, czy zgłaszane dolegliwości można zakwalifikować do grupy niepożądanych odczynów poszczepiennych.

Pakiet małego dziecka rozszerzony (9 badań) banerek

Do zgłaszania NOP służą specjalne formularze opracowane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Formularz składa się z kilku części. Każda z nich jest dokładnie wypełniana, opisywana. Formularz zgłoszenia podejrzenia/rozpoznania NOP jest przesyłany do najbliższej Wojewódzkiej i Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Zadaniem jej pracowników jest przyjęcie zgłoszenia i wszczęcie procedury mającej na celu ocenę i potwierdzenie lub wykluczenie zdarzenia medycznego w kategorii niepożądanego odczynu poszczepiennego.

W sytuacji, gdy stan zdrowia dziecka lub osoby dorosłej, która została zaszczepiona, ulega nagłemu pogorszeniu i wymaga obserwacji w SOR lub oddziale szpitalnym, wówczas dokumentację związaną z podejrzeniem/potwierdzeniem NOP wypełnia lekarz ze szpitala.

Bibliografia

  1. J. Wysocki, H. Czajka; „Szczepienia w pytaniach i odpowiedziach. Wyd. VII, wydawnictwo Help Med TD
  2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz kryteriów ich rozpoznawania (Dz. U. Nr 254 poz. 1711) z późn. zmianami.
  3. P. Ciechanowski, D. Mrożek- Budzyn; „Wakcynologia praktyczna”, Wyd. VIII, 2022
  4. dostęp online 4.10.2025 https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/szczepienia/158389,niepozadane-odczyny-poszczepienne

Jelitówka u dzieci i niemowląt – objawy i leczenie grypy żołądkowej

Katarzyna Koc
-
0
Jelitówka u dzieci i niemowląt – objawy i leczenie grypy żołądkowej

Infekcje przewodu pokarmowego od wielu lat stanowią duży problem zdrowotny bez względu na to, czy dotyczą dziecka, czy osoby dorosłej. Często, zanim rozwinie się w pełni choroba, mamy styczność z czynnikiem zakaźnym już kilka lub kilkanaście dni wcześniej. W jaki sposób rozpoznać objawy u dziecka mogące być początkiem tzw. grypy żołądkowej? Czy istnieją metody, które chronią przed rozwojem ostrych nieżytów żołądkowo-jelitowych u najmłodszych? Czy każdą infekcję należy leczyć w szpitalu?

Kluczowe informacje:
>> Infekcyjne nieżyty żołądkowo-jelitowe, potocznie nazywane grypą żołądkową, to jedne z częstszych przyczyn konsultacji w gabinetach lekarzy opiekujących się dziećmi i młodzieżą.
>> Zakażenia przewodu pokarmowego zwłaszcza u dzieci poniżej 5 roku życia stanowią częste przyczyny hospitalizacji.
>> Leczenie ostrych nieżytów żołądkowo-jelitowych uwzględnia czynniki wywołujące chorobę i obejmuje zarówno nawodnienie, lekkostrawną dietę, a niejednokrotnie także antybiotyki lub leki przeciwpasożytnicze.

Spis treści:

  1. Przyczyny jelitówki u dzieci i niemowląt
  2. Grypa żołądkowa u dzieci: objawy dolegliwości
  3. Jelitówka u dziecka: kiedy do szpitala?
  4. Diagnostyka grypy żołądkowej u dzieci: jakie badania wykonać?
  5. Co na jelitówkę u dzieci i niemowląt?
  6. Czy można zapobiec jelitówce u dziecka lub niemowlaka?
  7. Grypa jelitowa u dzieci: najczęstsze pytania (FAQ)
  8. Jelitówka u niemowląt i dzieci: podsumowanie informacji

Przyczyny jelitówki u dzieci i niemowląt

Zarówno w populacji niemowlęcej, jak i dziecięcej, przeważają przyczyny wirusowe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego prowadzące do tzw. grypy żołądkowej. Wśród czynników tych znajdują się m.in.: rotawirusy, adenowirusy, norowirusy, wirus zapalenia wątroby typu A (WZW A), wirus grypy, wirus SARS-CoV-2. Spośród przyczyn bakteryjnych zwracają uwagę przede wszystkim szczepy: Salmonella, Shigella, Esherichia coli, Campylobacter, Helicobacter pylori, Yersinia; wśród przyczyn pasożytniczych w głównej mierze są to glista ludzka i Lamblia intestinalis.

>> Więcej informacji o przyczynach biegunki zakaźnej można dowiedzieć się m.in. z artykułu: Biegunka u dzieci i niemowląt. Możliwe przyczyny, postępowanie, badania

Grypa żołądkowa u dzieci: objawy dolegliwości

W zależności od wieku dziecka dotkniętego nieżytem żołądkowo-jelitowym o podłożu infekcyjnym, możemy obserwować różne spektrum objawów i dolegliwości.

W przypadku niemowląt są to najczęściej: rozdrażnienie, zmniejszenie apetytu, nasilenie ulewań, wymioty treścią pokarmową, luźne i częstsze niż zazwyczaj stolce prowadzące do biegunki. Czasami pierwsze objawy są dość dyskretne (można zaobserwować apatię, gorsze samopoczucie, rozdrażnienie, nadmierną płaczliwość dziecka). Pojawia się podwyższona temperatura ciała, która nie zawsze musi być tożsama z wystąpieniem gorączki. Z innych dolegliwości zwracają uwagę nudności, osłabienie apetytu, wzdęcia i nadmiernie odchodzące gazy.

Starsze dzieci mogą zgłaszać bóle lub zawroty głowy, bóle mięśni i stawów czy też objawy wskazujące na zajęcie przez infekcję dróg oddechowych, takie jak: blokada nosa, wyciek wydzieliny z nosa, bóle gardła, kaszel, zapalenie spojówek.

Jelitówka u dziecka: kiedy do szpitala?

Wskazaniami do hospitalizacji niemowląt i dzieci w przebiegu nieżytu żoładkowo-jelitowego są takie sytuacje kliniczne jak:

  • wiek poniżej 3 miesiąca życia;
  • intensywne wymioty i brak poprawy po próbach nawadniania doustnego;
  • wykluczenie chirurgicznego podłoża występujących objawów;
  • zły stan ogólny dziecka: nadmierne osłabienie, rozdrażnienie, senność, apatia;
  • trudności w diagnostyce ambulatoryjnej;
  • ciężkie odwodnienie z ubytkiem masy ciała powyżej 10%.

>> Sprawdź: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

Diagnostyka grypy żołądkowej u dzieci: jakie badania wykonać?

Podstawą diagnostyki zaburzeń żołądkowo-jelitowych, o etiologii infekcyjnej, jest dobrze zebrany od opiekunów wywiad odnośnie występujących u dziecka objawów i dolegliwości. Uzupełnieniem jest badanie fizykalne dziecka z oceną nawodnienia powłok skórnych i badaniem jamy brzusznej.

W sytuacjach trudnych diagnostycznie pomocna jest ocena saturacji, ciśnienia tętniczego krwi, temperatury ciała. Laboratoryjnie możemy ocenić:

  • morfologię z rozmazem,
  • stężenie białka C-reaktywnego (CRP),
  • stężenie elektrolitów: sodu, potasu,
  • stężenie glukozy,
  • badanie ogólne moczu,
  • badanie kału w kierunku nosicielstwa pałeczek Salmonella, Shigella,
  • badanie kału poprzez szybkie testy diagnostyczne wykrywające najczęstsze wirusy wywołujące biegunki infekcyjne,
  • posiew kału celowany na konkretną florę bakteryjną,
  • badanie kału w kierunku pasożytów.
Badanie posiew kału banerek

Co na jelitówkę u dzieci i niemowląt?

Podstawą leczenia ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego jest podawanie doustnych płynów nawadniających, czyli preparatów elektrolitowych. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów o różnym smaku i gramaturze. Są także gotowe rozpuszczone płyny, które jedynie wystarczy podać dziecku do nawadniania.

Zasady nawadniania doustnego obejmują odpowiednie proporcje podawanego płynu w przeliczeniu na masę ciała dziecka w kolejnych etapach leczenia. W fazie wstępnej jest to:

  • od 50 do 100 ml/kg masy ciała w ciągu pierwszych 4-6 godzin, z tym że podawanie płynów powinno odbywać się powoli i małymi porcjami, a po każdym luźniejszym stolcu jest to od 5 do 10 ml na każdy kg masy ciała dziecka.

W fazie podtrzymującej leczenie ilość niezbędnych do nawodnienia płynów wylicza się wg. kryteriów:

  • u dzieci ważących poniżej 10 kg jest to 100ml/kg m. c.
  • u dzieci o wadze 10-20 kg jest to 1000ml +50ml/każdy dodatkowy kg masy ciała powyżej 10 kg.
  • u dzieci o wadze powyżej 20kg jest to 1500 ml+ 20 ml na każdy kg masy ciała powyżej 20 kg

W sytuacji przedłużającej się biegunki zalecane są takie preparaty jak: racekadotryl, smektyn, probiotyki. Racekadotryl jest prepararem dostępnym na receptę. Pozostałe preparaty są dostępne w aptekach.

W rzadkich przypadkach, gdy nieżyt żołądkowo-jelitowy ma podłoże bakteryjne, stosowane są antybiotyki: doustnie lub w przypadku pogorszenia samopoczucia dziecka i braku możliwości podawania leków doustnie, drogą dożylną w warunkach szpitalnych.

>> Przeczytaj: Co podawać dziecku do jedzenia, gdy jest chore?

Jelitówka u dzieci: domowe sposoby na grypę żołądkową

W przypadku niemowląt karmionych piersią wskazane jest kontynuowanie karmienia naturalnego na żądanie.

Niemowlęta karmione mieszankami mlecznymi powinny mieć uzupełniane płyny drogą doustną, a w późniejszym etapie leczenia stopniowo wprowadzane dotychczasowe produkty dietetyczne.

U dzieci starszych sprawdzają się herbatki ziołowe np. z rumianku, lekkostrawna dieta z ograniczeniem produktów mlecznych, surowych owoców i warzyw, a także uzupełnianie płynów poprzez podawanie soku jabłkowego rozcieńczonego z wodą czy kisieli domowej roboty.

Badanie wykrywanie antygenów rotawirusów i adenowirusów banerek

Czy można zapobiec jelitówce u dziecka lub niemowlaka?

Nie każdej infekcji przewodu pokarmowego u małych dzieci można uniknąć. Podstawą ochrony przed wystąpieniem nieżytu żołądkowo-jelitowego jest higiena rąk, unikanie spożywania posiłków w miejscach o niepewnym statusie sanitarnym, a także profilaktyka w postaci szczepień ochronnych. Od 2020 roku w polskim kalendarzu szczepień ochronnych znajduje się szczepienie niemowląt przeciwko rotawirusom. Szczepienie to obowiązuje między 7. a 24. tygodniem życia dziecka i chroni przed jednymi z częstszych patogenów wirusowych, które wywołują ostre nieżyty żołądkowo-jelitowe. Rotawirusy są jednymi z częstszych przyczyn hospitalizacji wśród dzieci do 5. roku życia.

Ponadto zalecane są szczepienia przeciwko grypie sezonowej (co sezon infekcyjny).

Grypa jelitowa u dzieci: najczęstsze pytania (FAQ)

Jak rozpoznać objawy infekcji żołądkowo- jelitowej u dziecka? W ciągu ilu dni dziecko może czuć się gorzej w związku z tzw. jelitówką?

Jakie są pierwsze objawy jelitówki?

Trudno jednoznacznie określić, jakie dolegliwości pojawiają się w trakcie nieżytu żołądkowo-jeltowego u dzieci jako pierwsze. Czasami pierwsze objawy są dość dyskretne jak apatia, gorsze samopoczucie, rozdrażnienie, nadmierna płaczliwość dziecka. Pojawia się podwyższona temperatura ciała, która nie zawsze musi być tożsama z wystąpieniem gorączki.

Z innych dolegliwości zwracają uwagę nudności, osłabienie apetytu, wzdęcia i nadmiernie odchodzące gazy, luźniejsze stolce. Starsze dzieci mogą zgłaszać zawroty lub bóle głowy, bóle mięśni i stawów czy też objawy wskazujące na zajęcie przez infekcję dróg oddechowych: blokada nosa, wyciek wydzieliny z nosa, bóle gardła, kaszel, zapalenie spojówek.

Jak długo może trwać jelitówka u dziecka?

W zależności od czynnika etiologicznego i zdolności obronnych organizmu dziecka, choroba może trwać od 3 do 14 dni. Do pierwszego kontaktu z patogenem dochodzi często już kilka dni przed wystąpieniem pierwszych objawów.

Czy dziecko z jelitówką może wychodzić na dwór?

Korzystanie ze spacerów na świeżym powietrzu nie jest przeciwwskazane w przypadku większości chorób przebiegających u dzieci. O ile stan zdrowia dziecka pozwala na przebywanie na świeżym powietrzu, należy z tego korzystać. Warunkiem jest brak gorączki, osłabienia i innych dolegliwości, które mogą wpłynąć na złe samopoczucie u dziecka i ograniczyć jego chęci do wyjścia na chociaż krótki spacer.

Jelitówka u niemowląt i dzieci: podsumowanie informacji

  • Niemal każde dziecko w ciągu pierwszych lat swojego życia zachorowało chociaż raz na ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy.
  • Wśród głównych przyczyn zakażeń przewodu pokarmowego w populacji dziecięcej zaliczamy: wirusy, bakterie, pasożyty.
  • Głowne objawy towarzyszące infekcji to: bóle brzucha, biegunka, wymioty, czasami także gorączka lub stany podgorączkowe.
  • Nie każda jelitówka u dziecka jest wskazaniem do leczenia w warunkach szpitalnych.
  • Podstawą leczenia bez względu na przyczynę wywołującą zakażenie jest zapobieganie odwodnieniu i zaburzeniom elektrolitowym w przebiegu choroby.

Bibliografia

  1. A. Dobrzańska, Ł. Obrycki, P. Socha; „Pediatria w praktyce lekarza POZ”, wyd. Standardy medyczne, Warszawa 2022.
  2. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska „Pediatria”, wyd. PZWL.

Jak rozumieć testy mikrobiomu w praktyce klinicznej?

Michał Lipiński
-
0
Jak rozumieć testy mikrobiomu w praktyce klinicznej?

Rola badania FloraGEN® w świetle konsensusu The Lancet Gastroenterology & Hepatology (2025).

Spis treści

  1. Wprowadzenie
  2. Co naprawdę mówi konsensus?
  3. Gdzie w tym kontekście znajduje się FloraGEN®?
  4. Czy FloraGEN® jest testem diagnostycznym?
  5. Co zyskuje lekarz i pacjent?
  6. Pięć zasad odpowiedzialnego korzystania z testów mikrobiomu
  7. Wnioski

Wprowadzenie

W ostatnich latach mikrobiom jelitowy stał się jednym z najczęściej dyskutowanych tematów w medycynie. Związek pomiędzy składem mikrobioty jelitowej a chorobami przewodu pokarmowego, otyłością, cukrzycą, zaburzeniami odporności czy nawet nastroju — znajduje coraz więcej potwierdzeń naukowych.

Wraz z rosnącym zainteresowaniem pojawiło się wiele testów komercyjnych, które próbują ocenić skład mikrobioty jelitowej. FloraGEN®, oparty na technologii GA-map®, jest jednym z nielicznych dostępnych testów mikrobioty jelitowej, które przeszły proces standaryzacji
i uzyskały certyfikat CE-IVD dopuszczający do zastosowań klinicznych.

W lutym 2025 roku w czasopiśmie The Lancet Gastroenterology & Hepatology opublikowano pierwszy międzynarodowy konsensus dotyczący stosowania testów mikrobiomu w praktyce klinicznej. Dokument ten wywołał duże zainteresowanie, ale i pytania – jak interpretować wyniki badań mikrobioty oraz jaką wartość mają one w praktyce lekarskiej?

>>> Przeczytaj też: Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych

Co naprawdę mówi konsensus?

Konsensus, opracowany przez interdyscyplinarny zespół ekspertów, nie neguje znaczenia mikrobiomu w ocenie klinicznej. Wskazuje jednak na potrzebę ostrożności i standaryzacji.

Najważniejsze wnioski można streścić w kilku punktach:

  1. Obecnie testy mikrobiomu nie są testami diagnostycznymi w rozumieniu rozpoznania konkretnej choroby.
  2. Konsensus nie zaleca rutynowego stosowania testów mikrobiomu w praktyce klinicznej — ich wyniki mogą mieć wartość pomocniczą, ale nie mogą stanowić podstawy decyzji terapeutycznych bez kontekstu klinicznego.
  3. Analiza mikrobiomu może mieć znaczenie badawcze, prognostyczne lub wspierające decyzje kliniczne, ale wyłącznie w połączeniu z oceną objawów i stanu klinicznego pacjenta.
  4. Profilowanie mikrobiomu w rozumieniu konsensusu dotyczy głównie metod opartych na sekwencjonowaniu (np. 16S rRNA, shotgun metagenomics), które z założenia są przeznaczone tylko do celów badawczych i nie posiadają walidacji klinicznej.
  5. Autorzy podkreślają, że testy oparte na zamkniętych panelach markerowych lub raportujące jeden „indeks dysbiozy” nie są równoważne z pełnym testowaniem mikrobiomu i wymagają szczególnej ostrożności interpretacyjnej. Ich stosowanie w praktyce klinicznej powinno być ograniczone do ściśle określonych kontekstów i nie jest rekomendowane jako rutynowe narzędzie diagnostyczne.
  6. Dodatkowo wyniki testów są wrażliwe na zmienne metodologiczne — sposób pobrania, transport, analizę bioinformatyczną.
  7. Konieczna jest walidacja kliniczna, powtarzalność i transparentność metod.

Eksperci podkreślają, że testy mikrobiomu mają sens tylko wtedy, gdy ich wyniki są interpretowane przez lekarza w kontekście objawów, diety, przebiegu choroby i stylu życia pacjenta.

Badanie FloraGen - badanie genetyczne mikrobioty jelitowej banerek

Gdzie w tym kontekście znajduje się FloraGEN®?

Test FloraGEN®, bazujący na technologii GA-map®, stanowi panel markerów bakteryjnych opracowany na podstawie wcześniej przeprowadzonych analiz populacji zdrowych i chorych osób. Cała metodyka badania oraz proces walidacji technologii GA-map® zostały dokładnie opisane w publikacji Casén i wsp. (2015).

Nie jest to pełne profilowanie mikrobiomu oparte na sekwencjonowaniu wszystkich genów bakteryjnych (czyli materiału genetycznego całej społeczności mikroorganizmów), lecz jest to analiza grupy markerów bakteryjnych wyselekcjonowanych na podstawie ich kluczowego wpływu na utrzymanie stanu równowagi bakteryjnej jelita grubego.  

FloraGEN® (jako nieliczny albo nawet jedyny test mikrobioty jelitowej dostępny na rynku Polskim) spełnia standardy zezwalające na zastosowanie produktu w diagnostyce medycznej in vitro (IVD), a także posiada certyfikat jakości CE opisujący zgodność produktu z wymaganiami przepisów Unii Europejskiej.

Wyniki testu przedstawiają Indeks Dysbiozy, różnorodność alfa określoną na podstawie wyselekcjonowanych markerów panelu oraz wartości odchylenia każdego markera bakteryjnego z badanej próbki w stosunku do wartości określonej dla populacji referencyjnej.

Co wyróżnia test FloraGEN® od innych badań na rynku:

  1. FloraGEN® wykorzystuje zestandaryzowany panel 48 bakteryjnych markerów wyselekcjonowany na podstawie danych klinicznych, których wzorce mogą być charakterystyczne dla wybranych stanów klinicznych.
  2. Wyniki testu FloraGEN® są porównywane do populacji referencyjnej osób zdrowych, co pozwala na określenie tzw. wskaźnika dysbiozy (DI – Dysbiosis Index). Wartość wskaźnika ma znaczenie jedynie orientacyjne i wymaga interpretacji w kontekście objawów pacjenta.
  3. Raport FloraGEN® jest prosty w interpretacji – wyniki generowane są przy użyciu algorytmu zawartego w aplikacji i nie wymagają dodatkowej analizy bioinformatycznej.
  4. W odróżnieniu od badań pełnego profilowania mikrobiomu, FloraGEN® nie opisuje wszystkich taksonów bakteryjnych, lecz skupia się na wcześniej zidentyfikowanych markerach dysbiozy. Dlatego – w świetle konsensusu  – należy go traktować nie jako „test mikrobiomu” sensu stricto, lecz jako standaryzowane narzędzie pomocnicze umożliwiające ocenę zaburzeń równowagi mikrobiologicznej w określonych kontekstach klinicznych.
  5. Technologia GA-map®, stanowiąca podstawę badania FloraGEN®, została opracowana i zwalidowana w badaniach Casén i wsp. (2015), co zapewnia mu solidne podstawy metodologiczne i wysoką powtarzalność wyników. Kolejne publikacje potwierdziły jego przydatność kliniczną – zarówno w ocenie dysbiozy u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (Teige i wsp. 2024), jak i w chorobach autoimmunologicznych, takich jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (Sagard i wsp. 2022). Z kolei analiza przeglądowa Wei i wsp. (2021) wskazuje, że GA-map® jest jednym z najlepiej wystandaryzowanych komercyjnych testów oceny mikrobioty jelitowej, podkreślając jednocześnie konieczność ostrożnej interpretacji jego wyników w kontekście klinicznym.

Czy FloraGEN® jest testem diagnostycznym?

FloraGEN® nie jest narzędziem służącym do rozpoznawania chorób, takich jak IBS, IBD, SIBO czy otyłość. Jego wartość ma charakter pomocniczy – dostarcza informacji o potencjalnych odchyleniach składu mikrobioty względem populacji referencyjnej, które mogą wspierać lekarza w interpretacji obrazu klinicznego pacjenta.

W praktyce klinicznej FloraGEN® może być pomocny, ponieważ:

  • pozwala ocenić, czy w jelicie występuje zaburzenie równowagi mikrobioty;
  • umożliwia monitorowanie zmian po antybiotykoterapii, diecie, probiotykoterapii czy infekcjach;
  • może stanowić punkt wyjścia do omówienia z pacjentem czynników środowiskowych i stylu życia wpływających na mikrobiotę jelitową.

W tym sensie FloraGEN® realizuje główne zalecenie międzynarodowego konsensusu – jest narzędziem, które nie diagnozuje choroby, lecz pomaga zrozumieć procesy towarzyszące schorzeniu i ewentualnej terapii.

>>> Zobacz też: Diagnostyka dysbiozy jelitowej – odpowiedzi na pytania pacjentów

Co zyskuje lekarz i pacjent?

Zastosowanie testu FloraGEN® w praktyce klinicznej może być szczególnie przydatne u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS) oraz innymi zaburzeniami czynnościowymi przewodu pokarmowego, w których podejrzewa się udział dysbiozy jelitowej.

Test może być pomocny także:

  • po antybiotykoterapii lub przebytej infekcjach jelitowych;
  • u pacjentów z nawracającymi wzdęciami i zaburzeniami rytmu wypróżnień;
  • w monitorowaniu skuteczności probiotykoterapii lub interwencji dietetycznych.

Interpretowany przez lekarza, wynik testu pozwala spojrzeć na mikrobiotę nie jako na „diagnozę”, lecz jako na element szerszego obrazu klinicznego. To podejście wpisuje się w nowoczesny kierunek gastroenterologii – medycynę spersonalizowaną, opartą na zrozumieniu mechanizmów, a nie wyłącznie na klasyfikacjach chorób.

Autorzy konsensusu opublikowanego w The Lancet Gastroenterology & Hepatology nie negują wartości badań profilujących mikrobiom, lecz apelują o ich rozważne stosowanie – w granicach aktualnych dowodów naukowych i z poszanowaniem ograniczeń metody. Panele markerowe (jak FloraGEN®) nie zastępują profilowania mikrobiomu; mogą pełnić rolę narzędzia pomocniczego, jeśli są interpretowane przez lekarza i używane zgodnie z zasadami medycyny opartej na faktach. To narzędzie, które nie służy do rozpoznawania chorób, lecz może wspierać lekarza w pełniejszym zrozumieniu stanu mikrobioty i jej możliwego wpływu na objawy pacjenta.

Pięć zasad odpowiedzialnego korzystania z testów mikrobiomu

1. Zawsze patrz na wynik w kontekście objawów i stylu życia.

Badanie mikrobiomu nie daje gotowej diagnozy – jest tylko częścią szerszego obrazu zdrowia.

2. Wybieraj testy wiarygodne i certyfikowane.

Upewnij się, że test ma potwierdzoną wartość kliniczną, opiera się na wynikach badań naukowych i został stworzony z myślą o praktycznym zastosowaniu, a nie wyłącznie do celów badawczych.

3. Nie traktuj wyniku jako rozpoznania choroby.

Nie każdy wynik odbiegający od normy oznacza problem zdrowotny. Interpretacja zawsze wymaga wiedzy specjalisty.

4. Obserwuj zmiany w czasie.

Mikrobiota reaguje na dietę, stres i leczenie. Jednorazowy wynik pokazuje tylko moment, a nie pełny obraz.

5. Traktuj badanie jako narzędzie wspierające ocenę stanu mikrobioty i planowanie postępowania prozdrowotnego, a nie jako samodzielną podstawę diagnozy.

Może być punktem wyjścia do rozmowy o stylu życia, diecie i czynnikach środowiskowych wpływających na mikrobiotę – ale nie zastępuje konsultacji medycznej.

Wnioski

Warto zauważyć, że rozwój testów markerowych i metagenomicznych nie musi być konkurencyjny, lecz komplementarny. Podczas gdy pełne profilowanie mikrobiomu dostarcza szerokich danych badawczych, panele takie jak FloraGEN® koncentrują się na aspektach praktycznych i powtarzalnych, umożliwiających ich zastosowanie w codziennej praktyce lekarskiej. Oba podejścia wpisują się w ten sam kierunek, w którym coraz większe znaczenie ma indywidualne podejście do pacjenta oraz zrozumienie złożonych powiązań między mikrobiotą jelitową a stanem zdrowia. Rozwój technologii takich jak GA-map®, które przeszły proces standaryzacji analitycznej i walidacji klinicznej w wybranych wskazaniach, przybliża tę dziedzinę do praktycznego zastosowania w medycynie. Świadome stosowanie tego typu narzędzi – w oparciu o aktualne dowody naukowe i doświadczenie kliniczne – stanowi krok w stronę bardziej precyzyjnej i nowoczesnej medycyny.

>>> Przeczytaj też: Wpływ mikrobioty jelitowej na funkcjonowanie układu krążenia

Piśmiennictwo

  1. Porcari S, i wsp. International consensus statement on microbiome testing in clinical practice. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2025 Feb;10(2):154-167.
  2. Casén C, i wsp. Deviations in human gut microbiota: a novel diagnostic test for determining dysbiosis in patients with IBS or IBD. Aliment Pharmacol Ther. 2015 Jul;42(1):71-83.
  3. Wei S, i wsp. Determining Gut Microbial Dysbiosis: a Review of Applied Indexes for Assessment of Intestinal Microbiota Imbalances. Appl Environ Microbiol. 2021 May 11;87(11):e00395-21.
  4. Sagard J, i wsp. Gut dysbiosis associated with worse disease activity and physical function in axial spondyloarthritis. Arthritis Res Ther. 2022 Feb 12;24(1):42.
  5. Teige ES, i wsp. A Systematic Review: Fecal Bacterial Profile in Patients with Irritable Bowel Syndrome Analyzed with the GA-Map Dysbiosis Test Based on the 16S rRNA Gene of Bacterial Species or Groups. Clin Exp Gastroenterol. 2024 Apr 17;17:109-120.

Palce pałeczkowate (palce dobosza) – jak powstają i o czym mogą świadczyć?

Damian Matusiak
-
0
Palce pałeczkowate (palce dobosza) – jak powstają i o czym mogą świadczyć?

Palce pałeczkowate to objaw widoczny na końcach palców rąk lub nóg, który może świadczyć o poważnych chorobach. Przyjrzymy się, czym dokładnie są te zmiany, w jakich okolicznościach powstają, jakie choroby mogą za nimi się kryć, jak je rozpoznać i jakie kroki diagnostyczne oraz terapeutyczne należy podjąć. 

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym są palce pałeczkowate,
>> jakie są najczęstsze przyczyny,
>> jakie mogą być objawy towarzyszące,
>> jakie badania diagnostyczne są użyteczne w ustaleniu przyczyny,
>> jakie możliwości leczenia i postępowania są dostępne.

Spis treści:

  1. Czym są i jak powstają palce pałeczkowate?
  2. Palce pałeczkowate – przyczyny schorzenia
  3. Objawy pałeczkowatych palców
  4. Diagnostyka palców pałeczkowatych
  5. Jak przebiega leczenie pałeczkowatych palców?
  6. Palce pałeczkowate – sekcja FAQ

Czym są i jak powstają palce pałeczkowate?

Palce pałeczkowate to zmiana polegająca na pogrubieniu i kulistym uwypukleniu końców palców rąk lub nóg, związanym zwykle ze zmianami w tkance miękkiej pod paznokciem i w obrębie końcowego paliczka. Zmiany są zazwyczaj obustronne, bardzo rzadko jednostronne, są zwykle bezbolesne, a pacjent często nie zdaje sobie sprawy z ich obecności.

Zapamiętaj:
Palce pałeczkowate same w sobie nie stanowią choroby – są jedynie sygnałem alarmowym. Mogą być pierwszym objawem poważnej choroby ogólnoustrojowej.

Palce pałeczkowate – przyczyny schorzenia

Choroby układu oddechowego jako przyczyna palców pałeczkowatych

Jedną z najczęstszych grup przyczyn są choroby płuc i dróg oddechowych. Do głównych należą:

Zapamiętaj – stwierdzenie palców pałeczkowatych u pacjenta z objawami z układu oddechowego wymaga pilnej diagnostyki!

Palce pałeczkowate a choroby serca

Kolejną kategorią są choroby sercowo-naczyniowe, w szczególności:

  • wrodzone wady serca,
  • infekcyjne zapalenie wsierdzia,
  • tętniaki aorty,
  • przetoki tętniczo-żylne.

Palce pałeczkowate w chorobach układu pokarmowego

Choć rzadsze niż przy chorobach płuc czy serca, palce pałeczkowate mogą wystąpić także przy schorzeniach przewodu pokarmowego i wątroby:

Pakiet watrobowy banerek

Czy źródłem palców pałeczkowatych mogą choroby endokrynologiczne?

Tak — choć znacznie rzadziej niż inne grupy przyczyn. Wśród nich wymienia się m.in. akroprachię tarczycową, bardzo rzadką, występującą u chorych z chorobą Gravesa‑Basedowa, która objawia się m.in. palcami pałeczkowatymi, obrzękiem tkanek miękkich dłoni i stóp oraz zmianami okostnowymi. Ponadto pojedyncze raporty wskazują na palce pałeczkowate przy nadczynności tarczycy, przytarczyc czy mocznicy.

pakiet tarczycowy rozszerzony

Inne przyczyny palców pałeczkowatych

Istnieje również szereg mniej typowych lub rzadkich przyczyn:

  • zmiany nowotworowe poza układem oddechowym (np. nowotwory wątroby, przewodu pokarmowego);
  • postacie wrodzone – tzw. pierwotna pałeczkowatość lub pierwotna hiperostoza, rzadka choroba dziedziczna, w której palce pałeczkowate pojawiają się jako część zespołu;
  • palce pałeczkowate mogą się utrzymywać po wyleczeniu podstawowej choroby albo w niektórych przypadkach być idiopatyczne lub rodzinne.

Objawy pałeczkowatych palców

Choć sama zmiana w obrębie palców zwykle nie jest bolesna i często przebiega bez innych objawów miejscowych, to wygląda w charakterystyczny sposób: końce palców ulegają „zgrubieniu”, paznokcie stają się mocniej wypukłe („szkiełko zegarkowe”), a kąt między paznokciem a fałdem paznokciowym się zaokrągla.

Diagnostyka palców pałeczkowatych

Obecność palców pałeczkowatych wymaga rozsądnego podejścia do diagnostyki – w pierwszym etapie należy potwierdzić zmianę, a następnie szukać przyczyny.

Badania laboratoryjne w diagnostyce pałeczkowatych palców

W zależności od podejrzewanej przyczyny mogą obejmować:

Uwaga: 
Mimo, że nie ma jednego testu „na palce pałeczkowate”, analiza ogólna pozwala zawęzić zakres przyczyn.

Badania obrazowe

W zależności od podejrzewanego podłoża:

  • RTG lub tomografia klatki piersiowej – w kierunku chorób płuc, śródpiersia, nowotworów;
  • USG lub tomografia jamy brzusznej – w przypadku podejrzenia chorób wątroby lub przewodu pokarmowego;
  • echokardiografia – przy podejrzeniu choroby serca z przeciekiem lub wadą wrodzoną.
Morfologia banerek

Jak przebiega leczenie pałeczkowatych palców?

Sam objaw zwykle nie jest leczony – kluczowe jest zidentyfikowanie choroby podstawowej. Gdy ta jest skutecznie leczona, zmiany w obrębie palców mogą się cofnąć lub przynajmniej przestać postępować.

W zależności od przyczyny:

  • w chorobach płuc: leczenie infekcji, chirurgia, interwencje onkologiczne;
  • w wadzie serca: korekcja przecieku, operacja, leczenie farmakologiczne;
  • w chorobach wątroby/pokarmowych: leczenie zapaleń, kontrola marskości;
  • w schorzeniach endokrynologicznych: wyrównanie hormonalne;
  • w rzadkich postaciach pierwotnych: leczenie objawowe (NLPZ, czasem bisfosfoniany), choć zmiana palców może być trwała.

Palce pałeczkowate – sekcja FAQ

Jak wyglądają palce pałeczkowate?

Końce palców ulegają „zgrubieniu”, paznokcie stają się bardziej wypukłe, zwiększa się kąt między płytką paznokcia a fałdem paznokcia.

Na co wskazują palce pałeczkowate u nóg?

Mogą wskazywać na takie same procesy chorobowe jak u rąk – choroby płuc, serca, wątroby, przewodu pokarmowego – i wymagają diagnostyki.

Czy palce pałeczkowate u rąk świadczą o poważnej chorobie?

Tak — choć nie zawsze oznaczają złośliwą chorobę, są alarmowym objawem. W około 40% przypadków u chorych z palcami pałeczkowatymi wykrywa się poważne schorzenie.

Obserwacja końców palców rąk i nóg może przynieść ważny sygnał – palce pałeczkowate rzadko pojawiają się bez powodu i zazwyczaj są wskazaniem do pogłębionej diagnostyki. Warto traktować to jako alarm i skonsultować z lekarzem.

Źródła

  1. Burcovschii S, Aboeed A. Nail Clubbing. 2022 Sep 24. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 30969535., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539713 (dostęp: 06.11.2025).
  2. The Causes of Finger Clubbing: A List Worth Learning, Jamieson, Andrew, The American Journal of Medicine, Volume 124, Issue 7, e1 – e3, https://www.amjmed.com/article/S0002-9343(11)00266-X/fulltext (dostęp: 06.11.2025).
  3. Jadidi J, Sigari M, Efendizade A, Grigorian A, Lehto SA, Kolla S. Thyroid acropachy: A rare skeletal manifestation of autoimmune thyroid disease. Radiol Case Rep. 2019 May 23;14(8):917-919. doi: 10.1016/j.radcr.2019.04.021. PMID: 31193617; PMCID: PMC6536614., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6536614 (dostęp: 06.11.2025).
  4. Desir N, Lipner SR. Nail Clubbing: A Dermatologic Window into Underlying Systemic Disease – an All of Us Study. Skin Appendage Disord. 2025 Apr;11(2):186-191. doi: 10.1159/000542382. Epub 2024 Nov 5. PMID: 40176990; PMCID: PMC11961145., https://karger.com/sad/article/11/2/186/915559/Nail-Clubbing-A-Dermatologic-Window-into (dostęp: 06.11.2025).

Zespół Hornera – jakie są jego objawy i przyczyny. Diagnostyka i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Zespół Hornera – jakie są jego objawy i przyczyny. Diagnostyka i leczenie

Zespół Hornera to rzadka jednostka chorobowa, w której dochodzi do przerwania tzw. współczulnego unerwienia oka i okolic twarzy. Co kryje się pod tym enigmatycznym określeniem? Jakie mogą być jego przyczyny u niemowląt, dzieci i dorosłych? Jakie są typowe objawy?

Z tego artykułu dowiesz się:
>> na jakim etapie drogi nerwowej zachodzi uszkodzenie,
>> jakie symptomy powinny wzbudzić podejrzenie zespołu Hornera zarówno u dorosłych, jak i u dzieci,
>> jakie testy i badania obrazowe służą do potwierdzenia rozpoznania,
>> jakie są zasady leczenia oraz rokowania.

Spis treści:

  1. Co to jest i jakie są przyczyny Zespołu Hornera?
  2. Jakie są objawy Zespołu Hornera?
  3. Ścieżka diagnostyczna przy Zespole Hornera
  4. Jak przebiega leczenie Zespołu Hornera?
  5. Zakończenie

Co to jest i jakie są przyczyny Zespołu Hornera?

Zespół Hornera to zbiór objawów wynikających z przerwania współczulnego unerwienia oka i okolicy twarzy – klasycznie obejmuje opadanie powieki górnej, zwężenie źrenicy oraz czasem brak pocenia się twarzy po stronie uszkodzenia.

Unerwienie współczulne oka przebiega bardzo rozbudowaną drogą, od mózgu, poprzez rdzeń kręgowy, sploty w okolicy szyi i klatki piersiowej, następnie przez zwój szyjny górny i dalej w górę wzdłuż tętnicy szyjnej w kierunku gałęzi oczodołowych. Przerwanie tej drogi – na różnych poziomach – może być wywołane licznymi przyczynami.

>> Przeczytaj: Nerw wzrokowy – przebieg, funkcje i budowa

Przyczyny Zespołu Hornera u niemowląt

W przypadku niemowląt przyczyny mogą być zarówno wrodzone (np. uraz okołoporodowy), jak i nabyte. Warto pamiętać, że u niemowląt pojawienie się zespołu Hornera może być pierwszym sygnałem poważnego procesu, np. nerwiaka zarodkowego współczulnego (neuroblastoma) – zatem każdorazowo wymaga pilnej oceny.

Zespół Hornera u starszych dzieci

U starszych dzieci przyczyny również obejmują urazy szyi, klatki piersiowej, zmiany nowotworowe (w tym neuroblastoma, zmiany w obrębie przykręgowych struktur), a także operacje w rejonie szyi.

Zespół Hornera u dorosłych

U dorosłych najczęściej przyczyny to rozwarstwienie tętnicy szyjnej (zwłaszcza jeśli towarzyszy temu ból głowy lub szyi), nowotwory w okolicy szczytu płuca lub w śródpiersiu, zmiany pourazowe lub pooperacyjne w obrębie splotu współczulnego.

>> Zobacz: Rak płuc – objawy. Co powinno zaniepokoić?

Jakie są objawy Zespołu Hornera?

W klasycznym obrazie zespołu Hornera występuje triada:

  • opadanie powieki górnej (ptosis),
  • zwężona źrenica (miosis) po stronie uszkodzenia,
  • brak pocenia się (anhidrosis) po tej samej stronie twarzy.

Ponadto można zobaczyć lekkie zapadnięcie gałki ocznej (enophthalmos) lub złudzenie takiego zapadnięcia, „odwrotny ptosis” dolnej powieki (podniesienie dolnej powieki) oraz opóźnione rozszerzanie się źrenicy w ciemności.

Zespol_Hornera_infografika

Jak rozpoznać pierwsze symptomy Zespołu Hornera u dorosłych?

U dorosłych objawy mogą być subtelne – np. niewielkie opadnięcie powieki, zauważalne bardziej w lustrze niż przez pacjenta, różnica w wielkości źrenic (anisocoria) większa w półmroku niż w jasnym świetle.

Warto wiedzieć:
Ważne są objawy towarzyszące, które mogą sugerować poważną przyczynę:
>> ból szyi, twarzy lub oka, nagła zmiana,
>> utrata czucia w kończynie górnej,
>> zaburzenia neurologiczne (np. niewyraźna, bełkotliwa mowa, drgawki).

Objawy Zespołu Hornera u niemowląt i dzieci

U niemowląt objawy mogą być mniej wyraźne — niewielkie opadnięcie powieki może być przypisane innym przyczynom. U niemowląt może pojawić się inna barwa tęczówki po stronie uszkodzenia.

To ważne:
U dzieci każdorazowo należy mieć na uwadze możliwość wystąpienia guza (zwłaszcza neuroblastoma) – dlatego objawy zespołu Hornera są wskazaniem do pilnej diagnostyki.

>> Sprawdź: Guz Wilmsa (nephroblastoma) – objawy, przyczyny i leczenie

Ścieżka diagnostyczna przy Zespole Hornera

Diagnostyka zespołu Hornera obejmuje: wywiad i badanie kliniczne, testy farmakologiczne w celu potwierdzenia i lokalizacji uszkodzenia, oraz badania obrazowe w celu wykrycia przyczyny podstawowej.

Testy farmakologiczne

Do potwierdzenia zespołu Hornera oraz lokalizacji uszkodzenia stosuje się krople diagnostyczne:

  • tradycyjnie krople z kokainą (blokujące wychwyt noradrenaliny) – na oku zdrowym powodują rozszerzenie źrenicy, a w oku z zespołem Hornera reakcja jest słabsza; obecnie rzadko stosowane;
  • krople z apraklonidyną (0,5 % lub 1 %) – w oku z uszkodzonym unerwieniem współczulnym źrenica może się rozszerzyć, w oku zdrowym efekt może być mniejszy lub brak;
  • test z hydroksyamfetaminą – w celu lokalizacji uszkodzenia (rzadziej stosowany z powodu dostępności).

Należy pamiętać, że w ostrych przypadkach testy mogą być fałszywie ujemne (np. nadwrażliwość może jeszcze nie być pełna).

Badania obrazowe

W zależności od lokalizacji podejrzewanego uszkodzenia, wykonuje się:

  • MRI (rezonans magnetyczny) mózgu, szyi, górnej części klatki piersiowej,
  • tomografia komputerowa i angiografia – w przypadku podejrzenia rozwarstwienia tętnicy szyjnej lub zmiany naczyniowej,
  • RTG klatki piersiowej – w kierunku guza szczytu płuca,
  • USG lub MRI nadnerczy/łańcucha sympatycznego u dzieci – jeśli podejrzewa się neuroblastomę.

Jak przebiega leczenie Zespołu Hornera?

Leczenie w przypadku zespołu Hornera polega na usunięciu przyczyny uszkodzenia drogi współczulnej:

  • jeśli przyczyną jest rozwarstwienie tętnicy szyjnej – wdrożenie terapii przeciwpłytkowej lub antykoagulacyjnej, czasem interwencji naczyniowej,
  • jeśli przyczyną jest guz – usunięcie i/lub leczenie zachowawcze zmiany nowotworowej,
  • w sytuacjach pourazowych lub pooperacyjnych – leczenie przyczynowe, rehabilitacja.

Zespół Hornera – rokowania

Rokowanie zależy głównie od przyczyny. Sama obecność zespołu Hornera nie zawsze oznacza poważny stan, ale może być sygnałem groźnej patologii – np. rozwarstwienia tętnicy szyjnej, nowotworów. U dzieci, szczególnie niemowląt, istotne jest wykluczenie neuroblastomy – w takich przypadkach rokowanie zależy od stadium nowotworu. Z perspektywy czysto okulistycznej zmiany w przeważającej liczbie przypadków nie prowadzą do utraty wzroku.

Zakończenie

Zespół Hornera może wydawać się niepozorną jednostką okulistyczną, jednak w wielu przypadkach stanowi poważny alarm. Monitorując objawy i właściwie przeprowadzając diagnostykę możemy w niektórych przypadkach uratować życie.

Źródła

  1. Kanagalingam S, Miller NR. Horner syndrome: clinical perspectives. Eye Brain. 2015 Apr 10;7:35-46. doi: 10.2147/EB.S63633. PMID: 28539793; PMCID: PMC5398733., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5398733 (dostęp: 28.10.2025).
  2. Sabbagh MA, De Lott LB, Trobe JD. Causes of Horner Syndrome: A Study of 318 Patients. J Neuroophthalmol. 2020 Sep;40(3):362-369. doi: 10.1097/WNO.0000000000000844. PMID: 31609831; PMCID: PMC7148177., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7148177 (dostęp: 28.10.2025).
  3. Smith SJ, Diehl N, Leavitt JA, Mohney BG. Incidence of pediatric Horner syndrome and the risk of neuroblastoma: a population-based study. Arch Ophthalmol. 2010 Mar;128(3):324-9. doi: 10.1001/archophthalmol.2010.6. PMID: 20212203; PMCID: PMC3743544., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3743544 (dostęp: 28.10.2025).
  4. Maamouri R, Ferchichi M, Houmane Y, Gharbi Z, Cheour M. Neuro-Ophthalmological Manifestations of Horner’s Syndrome: Current Perspectives. Eye Brain. 2023 Jul 13;15:91-100. doi: 10.2147/EB.S389630. PMID: 37465361; PMCID: PMC10351587., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10351587 (dostęp: 28.10.2025).

Objaw (odruch) Babińskiego – czym jest i kiedy występuje?

Damian Matusiak
-
0
Objaw (odruch) Babińskiego – czym jest i kiedy występuje?

Objaw Babińskiego to jedno z cennych neurologicznych narzędzi, którego obecność lub brak może sporo powiedzieć o funkcji dróg nerwowych. W niniejszym artykule przybliżymy jego istotę, sposób badania oraz znaczenie w praktyce medycznej.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym dokładnie jest objaw (odruch) objaw Babińskiego,
  • jakie ma znaczenie kliniczne,
  • w jakich warunkach występuje u dorosłych i u dzieci,
  • jak go prawidłowo wywołać,
  • jak należy interpretować jego występowanie
  • jakie są możliwe przyczyny dodatniego odruchu.

Spis treści:

  1. Co to jest odruch Babińskiego?
  2. Czym charakteryzuje się objaw Babińskiego u dorosłych?
  3. Jak rozpoznać objaw Babińskiego u dzieci?
  4. Jak wywołuje się odruch Babińskiego?
  5. Jak interpretować dodatni i ujemny odruch Babińskiego?
  6. Diagnostyka objawu Babińskiego
  7. Proces leczenia objawu Babińskiego
  8. Objaw Babińskiego: podsumowanie

Co to jest odruch Babińskiego?

Odruch Babińskiego polega na wydłużeniu dużego palca stopy oraz często na wachlarzowym rozstawieniu innych palców w reakcji na drażnienie podeszwowej części stopy. W warunkach prawidłowych u dorosłych stymulacja tej okolicy stopy skutkuje palcami zwróconymi ku dołowi. Z fizjologicznego punktu widzenia odruch ten bada prawidłowość drogi korowo-rdzeniowej, czyli dróg z górnych neuronów ruchowych położonych w mózgu do rdzenia kręgowego.

Objaw_Babinskiego_infografika

Czym charakteryzuje się objaw Babińskiego u dorosłych?

U dorosłych prawidłową odpowiedzią na próbę wywołania odruchu Babińskiego jest zgięcie dużego palca i/lub pozostałych palców w dół (w kierunku podeszwowym).

Jeśli natomiast – po stymulacji bocznej części podeszwy od pięty w stronę dużego palca – dochodzi do uniesienia dużego palca i wachlarzowego rozstawienia palców, mówimy o dodatnim objawie Babińskiego. Jego obecność u dorosłego zwykle wskazuje na uszkodzenie górnego neuronu ruchowego lub drogi korowo-rdzeniowej. W praktyce może to być element badania neurologicznego w takich stanach jak udar mózgu, uraz rdzenia, stwardnienie rozsiane czy inne schorzenia centralnego układu nerwowego.

Jak rozpoznać objaw Babińskiego u dzieci?

U niemowląt i małych dzieci objaw Babińskiego może być fizjologiczny – wynika to z niedojrzałości drogi korowo-rdzeniowej. Zwykle we wczesnym dzieciństwie stymulacja podeszwy powoduje uniesienie dużego palca – co u dorosłych byłoby sygnałem patologii – ale u niemowląt jest normą. W literaturze podaje się, że odruch ten „znika” (czyli przekształca się w prawidłową odpowiedź) zwykle około 1–2 roku życia dziecka. Jeżeli jednak objaw utrzymuje się po 2. roku życia lub pojawia się później, może to być sygnał nieprawidłowości neurologicznej i wymagać dalszej oceny. Istotne jest także odróżnienie tego odruchu od innych podobnych odruchów pierwotnych lub obronnych, które mogą być obecne u dzieci i nie zawsze wskazują na patologię.

Jak wywołuje się odruch Babińskiego?

Badanie przebiega następująco: pacjent leży lub siedzi z odsłoniętą stopą. Badacz stymuluje boczną część podeszwy, zaczynając od pięty w kierunku przedniej części stopy wzdłuż krawędzi bocznej i przez łuk podeszwy do podstawy dużego palca. Instrumentem pomocnym w badaniu może być np. tępy koniec młotka neurologicznego lub drewniana szpatułka. Należy unikać przeprowadzania badania w sposób powodujący ból, ponieważ odpowiedź może być zniekształcona przez odruch cofania. W trakcie stymulacji należy obserwować reakcję dużego palca oraz możliwe rozchylenie pozostałych palców („wachlarz”).

Jak interpretować dodatni i ujemny odruch Babińskiego?

Przyczyny dodatniego odruchu Babińskiego u dorosłych

Dodatni objaw Babińskiego u osoby dorosłej zazwyczaj oznacza uszkodzenie drogi korowo-rdzeniowej (piramidowej) lub górnego neuronu ruchowego. W praktyce może to mieć miejsce między innymi w:

  • udarach mózgu,
  • urazach rdzenia kręgowego,
  • stwardnieniu rozsianym,
  • guzach mózgu lub rdzenia powodujących ucisk dróg ruchowych,
  • procesach demielinizacyjnych lub neurodegeneracyjnych.
Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

O czym świadczy dodatni objaw Babińskiego?

Obecność dodatniego odruchu wskazuje z dużym prawdopodobieństwem na patologię w obrębie górnych dróg ruchowych – jednak nie jest to znak absolutnie specyficzny i zawsze wymaga interpretacji w kontekście całego badania neurologicznego oraz wyników badań obrazowych. Z drugiej strony, brak objawu nie wyklucza uszkodzenia, gdyż czułość testu bywa niska. U dzieci występowanie dodatniego odruchu po wieku wczesnym (np. po 2 latach) może wskazywać na opóźnienie rozwoju układu ruchowego lub patologie ośrodkowego układu nerwowego.

Diagnostyka objawu Babińskiego

Badanie odruchu Babińskiego stanowi element rutynowego badania neurologicznego, zwłaszcza przy podejrzeniu uszkodzenia górnego neuronu ruchowego. Wynik badania odruchu należy interpretować w kontekście innych objawów:

  • spastyczności,
  • wzmożonych odruchów głębokich,
  • osłabienia mięśni,
  • obrazów z badań neuroobrazowych (MRI, CT),
  • przebiegu klinicznego danej choroby.

W pediatrii, jeśli dodatni objaw utrzymuje się po wieku, w którym zwyczajowo zanika – należy rozważyć konsultację neurologiczną i ewentualne strukturalne badania neurologiczne.

Proces leczenia objawu Babińskiego

Trzeba podkreślić, że objaw Babińskiego sam w sobie nie jest wskazaniem do leczenia. Nie prowadzi się terapii „odruchu”, lecz przyczyny, która go wywołuje. Gdy dodatni odruch odzwierciedla uszkodzenie dróg ruchowych (np. po udarze, urazie rdzenia, stwardnieniu rozsianym), terapia koncentruje się na głównej jednostce chorobowej – poprzez leki, rehabilitację neurologiczną, fizjoterapię, czasem interwencje chirurgiczne lub neurochirurgiczne. Rehabilitacja powinna uwzględniać przywracanie funkcji ruchowych, usprawnianie chodu, zapobieganie przykurczom, spastyczności i wadom postawy – ponieważ obecność dodatniego objawu może wskazywać na ryzyko większej dysfunkcji ruchowej. U dzieci, w przypadku, gdy dodatni odruch wynika z opóźnienia rozwojowego lub uszkodzenia neurologicznego, terapia wczesna (wcześniactwo, intensywna rehabilitacja, terapia zajęciowa) może poprawić rokowanie.

Objaw Babińskiego: podsumowanie

Objaw Babińskiego pozostaje jednym z klasycznych i użytecznych elementów badania neurologicznego. Wykonanie i interpretacja tego odruchu wymagają uwagi i kontekstu klinicznego, a jego obecność powinna skłonić do pełniejszej oceny neurologicznej.

Źródła

  1. Araújo R, Firmino-Machado J, Correia P, Leitão-Marques M, Carvalho J, Silva M, Nogueira A, Nunes C. The plantar reflex: A study of observer agreement, sensitivity, and observer bias. Neurol Clin Pract. 2015 Aug;5(4):309-316. doi: 10.1212/CPJ.0000000000000155. PMID: 29443235; PMCID: PMC5764473.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5764473
  2. Qu JF, Chen YK, Luo GP, Qiu DH, Liu YL, Zhong HH, Wu ZQ. Does the Babinski sign predict functional outcome in acute ischemic stroke? Brain Behav. 2020 Apr;10(4):e01575. doi: 10.1002/brb3.1575. Epub 2020 Feb 27. PMID: 32105418; PMCID: PMC7177556.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7177556
  3. Isaza Jaramillo SP, Uribe Uribe CS, García Jimenez FA, Cornejo-Ochoa W, Alvarez Restrepo JF, Román GC. Accuracy of the Babinski sign in the identification of pyramidal tract dysfunction. J Neurol Sci. 2014 Aug 15;343(1-2):66-8. doi: 10.1016/j.jns.2014.05.028. Epub 2014 May 21. PMID: 24906707.
    https://www.jns-journal.com/article/S0022-510X(14)00318-9/fulltext
  4. van Gijn J. The Babinski reflex. Postgrad Med J. 1995 Nov;71(841):645-8. doi: 10.1136/pgmj.71.841.645. PMID: 7494766; PMCID: PMC2398330.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2398330

Atopowe zapalenie skóry głowy: objawy, przyczyny i leczenie AZS

Damian Matusiak
-
0
Atopowe zapalenie skóry głowy: objawy, przyczyny i leczenie AZS

Atopowe zapalenie skóry (AZS) nie ogranicza się wyłącznie do tułowia czy kończyn, lecz może objąć także inne lokalizacje. W tym artykule omówimy objawy, przyczyny oraz proces leczenia AZS skóry głowy. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich boryka się z problemem swędzącej, podrażnionej skóry głowy – ten artykuł jest lekturą obowiązkową.

Z tego tekstu dowiesz się:

  • jak objawia się AZS skóry głowy,
  • jakie mechanizmy fizjologiczne, immunologiczne i środowiskowe leżą u podstaw tego schorzenia,
  • jakimi metodami diagnozuje się zmiany atopowe skóry głowy,
  • jakie badania mogą być pomocne,
  • w jaki sposób wygląda leczenie,
  • jakich produktów pielęgnacyjnych unikać i jakie domowe sposoby mogą wspomagać łagodzenie objawów.

Spis treści:

  1. Jakie są objawy atopowego zapalenia skóry głowy?
  2. Co powoduje atopowe zapalenie skóry głowy?
  3. Badania, które pomagają zdiagnozować atopowe zapalenie skóry
  4. Jak przebiega leczenie atopowego zapalenia skóry głowy?
  5. Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry głowy
  6. Atopowe zapalenie skóry głowy — podsumowanie
  7. FAQ – Atopowe zapalenie skóry głowy

Jakie są objawy atopowego zapalenia skóry głowy?

Atopowe zapalenie skóry głowy (AZS skóry głowy) może objawiać się nieco inaczej niż klasyczne zmiany na innych częściach ciała:

  • silny świąd skóry głowy — uczucie swędzenia, często nasilające się w nocy lub przy ociepleniu głowy;
  • łuszczenie się skóry głowy — mogą pojawiać się drobne, suche lub tłuste płatki, czasem z towarzyszącym rumieniem;
  • suchość i szorstkość skóry w obrębie owłosionej skóry głowy, mogą wystąpić stany zapalne lub grudki;
  • czasem mogą pojawić się zmiany wokół małżowin usznych, na linii włosów lub na karku;
  • u części pacjentów obserwuje się także pogorszenie kondycji włosów, ich łamliwość lub nadmierne wypadanie – co bywa efektem przewlekłego stanu zapalnego i drapania.

Przeczytaj również:
>> Atopowe zapalenie skóry (AZS): objawy, przyczyny i leczenie. Jakie badania wykonać?
>> Zapalenie mieszków włosowych: przyczyny, objawy i leczenie

Co powoduje atopowe zapalenie skóry głowy?

Podłoże AZS skóry głowy jest wieloczynnikowe. Nie można wskazać jednej głównej przyczyny — raczej zestaw czynników sprzyjających. Oto najważniejsze z nich:

  • zaburzenia bariery skórnej,
  • predyspozycje genetyczne,
  • dysfunkcja układu odpornościowego,
  • mikrobiom skóry,
  • czynniki środowiskowe i styl życia (m.in. wysoka wilgotność lub nadmierna suchość powietrza, noszenie ciasnych nakryć głowy, nadmierne pocenie się skóry głowy, stosowanie agresywnych detergentów i kosmetyków do włosów, stres psychiczny),
  • specyfika samej skóry głowy (większa grubość warstwy rogowej, bogatsze unaczynienie, obecność wielu gruczołów łojowych i mieszków włosowych).

Badania, które pomagają zdiagnozować atopowe zapalenie skóry

Rozpoznanie AZS skóry głowy opiera się przede wszystkim na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego. Pomocne mogą być jednak następujące badania dodatkowe:

  • ocena barierowej funkcji skóry — pomiary transepidermalnej utraty wody (TEWL) lub analizy składu ceramidów na skórze głowy (w praktyce bardzo rzadko stosowane);
  • ocena mikrobiomu skóry głowy;
  • biopsja skóry — może być rozważana, gdy objawy są nietypowe lub nie reagują na leczenie standardowe.
Pakiet atopowe zapalenie skóry - pakiet alergrenów banerek

Jak przebiega leczenie atopowego zapalenia skóry głowy?

Leczenie AZS skóry głowy wymaga podejścia systemowego, składającego się z kilku równie ważnych elementów. Kluczowe jest połączenie farmakoterapii z odpowiednią pielęgnacją skóry oraz edukacją pacjenta.

Atopowe zapalenie skóry głowy — zasady odpowiedniej pielęgnacji

Czytelniku, pamiętaj, że w pielęgnacji skóry atopowej konieczne są:

  • regularne mycie skóry głowy łagodnym, bezzapachowym szamponem, przeznaczonym dla skóry atopowej;
  • stosowanie emolientów na skórę głowy (np. preparaty żelowe lub piankowe) – by wspierać barierę skóry i zapobiegać przesuszeniu;
  • unikanie nadmiernego podrażnienia skóry głowy: nie drapać, ograniczyć używanie gorącego powietrza (fén, prostownica), farb do włosów;
  • zwrócenie uwagi na ogólny stan zdrowia (dbałość o zbilansowaną dietę, odpowiednią ilość snu, eliminacja przewlekłego stresu);
  • współpraca z dermatologiem — regularne kontrole, w razie potrzeby modyfikacja planu pielęgnacyjnego.

To również może Cię zainteresować:
>> Atopowe zapalenie skóry a dieta. Czy żywienie ma znaczenie?
>> Atopowe zapalenie skóry u dzieci (AZS). Diagnostyka i leczenie

Jakich produktów pielęgnacyjnych unikać przy atopowym zapaleniu skóry głowy?

Pamiętaj, by w pielęgnacji skóry atopowej unikać:

  • szamponów lub odżywek z mocnymi detergentami lub składnikami drażniącymi (silne zapachy, barwniki) — mogą nasilać świąd i podrażnienie,
  • preparatów zawierających alkohol w dużych stężeniach, drażniących środków chemicznych lub farb do włosów bez zabezpieczenia skóry głowy — mogą prowokować zaostrzenia,
  • nakryć głowy z materiałów nieprzepuszczających powietrza – sprzyjają poceniu się i nadmiernej wilgotności, co może prowokować objawy,
  • zbyt rzadkiego zmieniania poszewek i pościeli — mogą być źródłem alergenów lub drobnoustrojów, które wpływają na skórę głowy.

>> Sprawdź też: Pielęgnacja skóry atopowej. Jak dbać o skórę z AZS w zimie?

Farmakoterapia i leczenie specjalistyczne atopowego zapalenia skóry głowy

Choć pielęgnacja stanowi fundament, w wielu przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne pod nadzorem dermatologa. Do dostępnych opcji należą: miejscowe kortykosteroidy (na skórę głowy – często w formie pianki lub płynu), inhibitory kalcyneuryny, leczenie miejscowe przeciwbakteryjne lub przeciwdrobnoustrojowe (np. w przypadku nadkażeń), a także leczenie systemowe w cięższych przypadkach.

Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry głowy

Stosując leczenie i pielęgnację równolegle można wprowadzić domowe rozwiązania, które mogą łagodzić objawy:

  • delikatny peeling skóry głowy – bardzo łagodny, raz w tygodniu, by usunąć nagromadzoną łuskę i ułatwić działanie preparatów,
  • kompresy chłodzące lub napary z rumianku/kozłka lekarskiego – działać mogą kojąco na skórę podrażnioną,
  • odpowiednie nawodnienie i dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 może wspierać barierę skóry,
  • ograniczenie czynników podrażniających takich jak gorące kąpiele, stylizacja włosów bardzo gorącymi narzędziami, agresywne produkty do stylizacji,
  • utrzymanie odpowiedniej higieny pościeli i nakrycia głowy,
  • unikanie stresu.

Atopowe zapalenie skóry głowy — podsumowanie

Atopowe zapalenie skóry głowy wymaga kompleksowego podejścia – w ten sposób możesz znacząco poprawić nie tylko kondycję Twojej skóry, ale i zwiększyć komfort życia.

FAQ – Atopowe zapalenie skóry głowy

Jak wygląda atopowe zapalenie skóry głowy?

Objawia się świądem skóry głowy, suchymi lub tłustymi łuskami, rumieniem, czasem pogorszeniem kondycji włosów – zmiany mogą obejmować skórę owłosioną wraz z linią włosów i okolicą karku.

Czy atopia skóry głowy boli?

Zazwyczaj nie chodzi o silny ból, ale świąd i pieczenie mogą być intensywne, co powoduje dyskomfort i może prowadzić do drapania, podrażnienia skóry oraz pośrednio bólu wynikającego z mikrourazów skóry.

Źródła

  1. Woo YR, Cho M, Han Y, Lee SH, Cho SH, Lee JD, Kim HS. Characterization of Distinct Microbiota Associated with Scalp Dermatitis in Patients with Atopic Dermatitis. J Clin Med. 2022 Mar 21;11(6):1735. doi: 10.3390/jcm11061735. PMID: 35330061; PMCID: PMC8949928.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8949928
  2. Jeskey J, Kurien C, Blunk H, Sehmi K, Areti S, Nguyen D, Hostoffer R. Atopic Dermatitis: A Review of Diagnosis and Treatment. J Pediatr Pharmacol Ther. 2024 Dec;29(6):587-603. doi: 10.5863/1551-6776-29.6.587. Epub 2024 Dec 9. PMID: 39659858; PMCID: PMC11627575.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11627575
  3. Vázquez-Herrera NE, Sharma D, Aleid NM, Tosti A. Scalp Itch: A Systematic Review. Skin Appendage Disord. 2018 Aug;4(3):187-199. doi: 10.1159/000484354. Epub 2017 Nov 29. PMID: 30197900; PMCID: PMC6120392.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6120392
  4. Afshari M, Kolackova M, Rosecka M, Čelakovská J, Krejsek J. Unraveling the skin; a comprehensive review of atopic dermatitis, current understanding, and approaches. Front Immunol. 2024 Mar 4;15:1361005. doi: 10.3389/fimmu.2024.1361005. PMID: 38500882; PMCID: PMC10944924.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10944924

Page 7 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...678...173Strona 7 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.