Dermografizm to niejednorodna grupa zaburzeń dermatologicznych, która nie w każdym przypadku związana jest z tłem alergicznym. Co to jest dermografizm? Jakie rodzaje dermografizmu wyróżniamy? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jak wygląda dermografizm i jakie są możliwości jego leczenia.

Spis treści:

1. Czym jest dermografizm (pokrzywka dermograficzna)?
   • Jak wygląda dermografizm?
2. Rodzaje dermografizmu
3. Najczęstsze objawy dermografizmu
4. Przyczyny dermografizmu
   • Dermografizm a pasożyty
   • Dermografizm na tle nerwowym
5. Jak leczyć dermografizm?

Czym jest dermografizm (pokrzywka dermograficzna)?

Dermografizm (pokrzywkowy) to jeden z rodzajów pokrzywek, zaliczany do pokrzywek przewlekłych, a dokładniej do pokrzywek przewlekłych fizykalnych. Pokrzywki przewlekłe charakteryzują się tym, że ich dolegliwości utrzymują się powyżej 6. tygodni.

Dermografizm to najczęstsza pokrzywka fizykalna. Klasycznie wywoływany jest przez mechaniczne pocieranie skóry. Potocznie zjawisko to nazywane bywa również pisaniem po skórze – pacjent lub lekarz mogą bowiem narysować na skórze określone kształty, pocierając ją na przykład za pomocą szpatułki. Dermografizm może wystąpić zarówno u dorosłych, jak i w populacji dziecięcej.

>> Sprawdź: Pokrzywka u dziecka – jak ją rozpoznać i leczyć?

Jak wygląda dermografizm?

Dermografizm manifestuje się nagłym pojawieniem się bąbli pokrzywkowych, które przyjmują zazwyczaj kształt linijny, zgodny z działaniem siły fizycznej na skórę. Bąble pokrzywkowe to zmiany wyniosłe ponad poziom skóry, które przyjmują typowo porcelanową lub różową barwę.

Pacjenci z dermografizmem często prezentują objawy skórne w rzucie kołnierzyka koszuli czy mankietów odzieży, a także w rzucie pasków do spodni (tutaj jednak może ujawnić się także pokrzywka z ucisku). Te szczególne lokalizacje związane są z tarciem odzieży o skórę, co prowadzi do pojawienia się bąbli.

Klasycznie wysiew bąbli jest bardziej intensywny wieczorem. U niektórych pacjentów objawy pojawiają się nawet po delikatnym potarciu skóry, a próg wrażliwości jest indywidualny dla każdego chorego.

Rodzaje dermografizmu

W literaturze dermatologicznej można spotkać się z kilkoma rodzajami dermografizmu. Wyróżniamy:

• dermografizm natychmiastowy – najczęstszy;, jest to wspomniany już rodzaj pokrzywki fizykalnej, w którym objawy pojawiają się natychmiast po potarciu skóry lub jej zadrapaniu,
• dermografizm opóźniony – w tym przypadku objawy pojawiają się po co najmniej 30 minutach od zadziałania bodźca mechanicznego,
• dermografizm czerwony – wynika z rozszerzenia się naczyń krwionośnych pod wpływem potarcia skóry,
• dermografizm biały – to zblednięcie skóry pod wpływem jej potarcia, wynikające ze skurczu naczyń krwionośnych; ten rodzaj dermografizmu bywa niekiedy elementem obrazu klinicznego atopowego zapalenia skóry; warto dodać, że dermografizm biały nie jest formą pokrzywki.

Do dermografizmu bywa również zaliczany objaw Dariera, który manifestuje się obrzękiem zmian skórnych po ich potarciu. Towarzyszy on mastocytozie.

>> Przeczytaj: Choroba Dariera – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Najczęstsze objawy dermografizmu

Oprócz wspomnianych już bąbli pokrzywkowych, dermografizm manifestuje się również dość intensywnym świądem skóry. Bąble pokrzywkowe ustępują typowo w ciągu kilku godzin.

Warto dodać, że u niektórych pacjentek z dermografizmem obserwuje się obrzęk sromu, który pojawia się po kontaktach seksualnych. Przyczyny upatruje się tutaj w mechanicznym potarciu tej okolicy w czasie kontaktu.

>> To może Cię zainteresować: Jak wygląda świerzbiączka guzkowa?

Przyczyny dermografizmu

Mechanizm, który sprawia, że stymulacja fizyczna skóry manifestuje się u niektórych pacjentów dermografizmem nie został jeszcze dokładnie poznany. U podłoża pojawienia się dermografizmu leży z pewnością działanie mediatorów takich jak np.:

• histamina,
• bradykinina,
• serotonina.

Mediatory uwalniane są ze specjalnych komórek, które nazywane są mastocytami (inaczej: komórkami tucznymi). Substancje te prowadzą między innymi do zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych, co skutkuje pojawieniem się zmian obrzękowych na skórze i tym samym objawów dermografizmu.

Przyczyny degranulacji mastocytów (i tym samym uwolnienia mediatorów, w tym histaminy) upatruje się między innymi w uwolnieniu pod wpływem bodźca fizycznego specjalnych neoantygenów, które reagują z przeciwciałami IgE, związanymi z mastocytami.

Dermografizm a pasożyty

Znane są również przypadki dermografizmu, towarzyszącego infestacji świerzbowcem ludzkim. W tym przypadku przyczyną dolegliwości jest współtowarzysząca infekcja pasożytnicza – a dokładniej świerzb. Warto rozważyć tego rodzaju możliwość, szczególnie, gdy pojawiają się dodatkowe objawy, niepasujące do klasycznego dermografizmu (obecne są również grudki, liczne przeczosy, świąd nasilający się w nocy, a także dodatni wywiad w kierunku świądu i zmian skórnych u domowników).

Diagnostyka przewlekłej pokrzywki, w tym dermografizmu wymaga również wykonania badania kału w kierunku obecności pasożytów i G. lamblia, ponieważ infekcje te mogą inicjować wysiew bąbli pokrzywkowych.

Dermografizm na tle nerwowym

Zarówno dermografizm, jak i ogólnie pokrzywka to stany, które mogą być ściśle powiązana z psychiką pacjenta. Zdarza się, że objawy towarzyszą napięciom emocjonalnym i są wywoływane przez silny stres. W tym przypadku oprócz klasycznego leczenia warto rozważyć zasadność konsultacji psychologicznej i psychiatrycznej, ponieważ pokrzywce mogą towarzyszyć na przykład zaburzenia lękowe.

Przeczytaj także:

>> Nietolerancja histaminy cz. 1 – czym jest histamina, jakie są jej źródła?

>> Nietolerancja histaminy cz. 2 – diagnostyka i leczenie

Jak leczyć dermografizm?

Podstawą leczenia dermografizmu jest stosowanie leków antyhistaminowych (przeciwalergicznych) Terapią z wyboru są leki przeciwhistaminowe II generacji, które cechują się znacznie lepszymi właściwościami w odniesieniu do działań niepożądanych, w porównaniu do I generacji tych substancji. Leki te ograniczają dokuczliwe objawy w postaci zmian skórnych, a także świądu.

Lekarz może zalecić przyjmowanie nawet 4-krotności podstawowej dawki leku antyhistaminowego, o ile wymaga tego stan pacjenta. W terapii dermografizmu można rozważyć również inne leki stosowane w leczeniu pokrzywki przewlekłej, w tym cyklosporyny oraz omalizumabu.

Dermografizm to stan dermatologiczny, manifestujący się pojawieniem zmian obrzękowych pod wpływem mechanicznego potarcia skóry. Dermografizmowi może towarzyszyć świąd skóry, obniżający jakość życia i utrudniający codzienne funkcjonowanie. Jeżeli pojawiają się u nas objawy mogące odpowiadać dermografizmowi, to zdecydowanie warto odwiedzić lekarza alergologa lub lekarza dermatologa.

Bibliografia

1. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
2. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
3. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
4. J. Kruszewski, R. Nowicki i inni, Pokrzywki – rozpoznawanie i leczenie. Stanowisko Panelu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011.

Pokrzywka to schorzenie, które dość często jest przyczyną wizyt w gabinecie dermatologa. Choroba ta może mieć wiele różnorodnych przyczyn, jednak w niektórych przypadkach ich ustalenie jest niemożliwe. Co to jest pokrzywka idiopatyczna i na czym polega jej leczenie? Co robić w przypadku wystąpienia przewlekłej pokrzywki idiopatycznej? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Co to jest pokrzywka idiopatyczna?
2. Przyczyny pokrzywki idiopatycznej
3. Objawy pokrzywki idiopatycznej
4. Diagnostyka pokrzywki idiopatycznej
5. Jak leczyć pokrzywkę idiopatyczną?

Co to jest pokrzywka idiopatyczna?

Pokrzywka idiopatyczna to taki rodzaj pokrzywki, w przypadku którego nie udało się znaleźć przyczyny pojawiania się zmian skórnych. Aby rozpoznać pokrzywkę idiopatyczną konieczne jest jednak wykonanie licznych badań diagnostycznych, które mają na celu wykluczenie znanych i możliwych przyczyn tego schorzenia. Pokrzywka idiopatyczna zaliczana jest do pokrzywek przewlekłych, a zgodnie z nomenklaturą dermatologiczną – do pokrzywek przewlekłych spontanicznych. Tego rodzaju pokrzywki cechują się czasem trwania powyżej 6 tygodni. Jeżeli objawy pokrzywki trwają krócej niż 6 tygodni, to wówczas mówi się o pokrzywce ostrej.

>> Przeczytaj też: Pokrzywka: objawy, przyczyny, rodzaje

Przyczyny pokrzywki idiopatycznej

Przyczyny pokrzywki idiopatycznej nie są łatwe do zidentyfikowania, tak jak w przypadku innych rodzajów pokrzywek. W etiopatogenezie tego stanu chorobowego pod uwagę bierze się takie czynniki jak:

• obecność autoprzeciwciał skierowanych przeciwko przeciwciałom klasy IgE,
• niealergiczne reakcje na pokarmy lub leki,
• obecność autoprzeciwciał IgE skierowanych przeciwko autoantygenom – a więc białkom ludzkiego organizmu, które zostają błędnie rozpoznawane jako antygeny i wzbudzają reakcje immunologiczne,
• stres i czynniki emocjonalne – u niektórych pacjentów związek między napięciem emocjonalnym, a wysiewem zmian pokrzywkowych jest ściśle skorelowany.

>> Przeczytaj także: Alergia IgE-zależna, czyli jaka?

Objawy pokrzywki idiopatycznej

Symptomy pokrzywki idiopatycznej nie różnią się istotnie od objawów związanych z innymi rodzajami tego schorzenia. Podstawowym wykwitem chorobym jest klasycznie bąbel pokrzywkowy, a więc zmiana obrzękowa, barwy różowe lub perłowej. Bąble pokrzywkowe są wyniosłe ponad poziom skóry, co oznacza że możemy je wyczuć podczas palpacyjnego badania skóry pacjenta. Bąble pokrzywkowe pojawiają się i znikają – w typowej sytuacji zmiany te nie utrzymują się na skórze dłużej, niż 24 godziny. Zmianom skórnym towarzyszy świąd, a czasami również pieczenie. Pokrzywka idiopatyczna może, choć nie musi być związana z obrzękiem naczynioruchowym, który manifestuje się obrzękiem w obrębie czerwieni wargowej, narządów płciowych i powiek.

>> Warto przeczytać: Pokrzywka u dziecka – jak ją rozpoznać i leczyć?

Diagnostyka pokrzywki idiopatycznej

Postawienie diagnozy pokrzywki idiopatycznej wymaga wykonania wielu badań diagnostycznych i niekiedy również testów alergicznych. W diagnostyce pokrzywki konieczne jest przede wszystkim wykonanie takich badań i procedur jak:

• morfologia krwi obwodowej wraz z rozmazem,
• oznaczenie stężenia CRP i OB – w celu stwierdzenia stanu zapalnego,
• wykonanie badania kału w kierunku pasożytów i G. lamblia,
• badanie w kierunku infekcji wywołanej przez Helicobacter pylori,
• oznaczenie przeciwciał anty-HCV oraz antygenu HbS,
• oznaczenie przeciwciał przeciwjądrowych,
• stężenie TSH, fT3, fT4 oraz oznaczenie przeciwciał anty-TPO i anty-TG,
• wykonanie wymazu – między innymi z gardła, czy nosa, w celu identyfikacji ognisk zakażenia,
• badania USG jamy brzusznej,
• RTG klatki piersiowej.

W celu różnicowania pokrzywki idiopatycznej z takimi jednostkami chorobowymi jak na przykład pokrzywka naczyniowa, konieczne może być wykonanie biopsji skóry i badania histopatologicznego.

Jak leczyć pokrzywkę idiopatyczną?

Leczeniem pierwszego rzutu jest stosowanie leków antyhistaminowych (potocznie określanych mianem leków przeciwalergicznych). Do leków o tym działaniu należy na przykład rupatadyna, loratadyna, desloratadyna, czy bilastyna. Należy jednak mieć świadomość, że tylko około połowa pacjentów zareaguje na typowe dawki leków przeciwhistaminowych, a ich zwiększenie do czterokrotności dawki podstawowej pozwoli na sukces terapeutyczny u około 60-70% z nich. Terapią z wyboru jest stosowanie leków przeciwhistaminowych II generacji, które w porównaniu do I generacji cechują się mniejszym nasileniem działań niepożądanych.

W przypadku nieskuteczności leków antyhistaminowych, drugim etapem leczenia jest terapia z wykorzystaniem leku immunosupresyjnego – cyklosporyny. Takie leczenie powinno być prowadzone pod opieką specjalisty. W trakcie stosowania cyklosporyny konieczne jest bowiem regularne wykonywanie badań laboratoryjnych, w tym oznaczania stężenia kreatyniny. Kolejną opcją terapeutyczną jest omalizumab, czyli przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko immunoglobulinie klasy IgE. Warto zaznaczyć, że zarówno omalizumab, jak i cyklosporyna mogą być stosowane łącznie z lekami antyhistaminowymi.

W zaostrzeniach pokrzywki idiopatycznej konieczne może być krótkotrwałe zastosowanie sterydoterapii ogólnej (a więc doustnej lub domięśniowej). W celu poprawy komfortu pacjenta do leczenia można również włączyć preparaty miejscowe, w tym glikokortykosteroidy w postaci kremów lub maści, preparaty chłodzące, a także emolienty.

Pokrzywka idiopatyczna to jedna z rodzajów pokrzywki przwlekłej, w której nie udało się zidentyfikować bezpośredniego czynnika odpowiedzialnego za wywoływanie objawów choroby. Należy podkreślić, że postawienie takiej diagnosty wynika szczegółowo przeprowadzonej diagnostyki. Leczenie pokrzywki idiopatycznej obejmuje stosowanie leków antyhistaminowych, często w zwiększonych dawkach. Możliwe opcje terapeutyczne opierają się również na przyjmowaniu cyklosporyny oraz omalizumabu.

Bibliografia

1. Li L, Landon JE, Kim SC. Trendy w farmakologicznym leczeniu przewlekłej pokrzywki idiopatycznej w latach 2016 do 2020. Ann Alergia Astma Immunol. 2022 maj; 128(5):602-603,
2. Maurer M, Weller K, Bindslev-Jensen C i wsp. Niezaspokojone potrzeby kliniczne w przewlekłej pokrzywce spontanicznej. Raport grupy zadaniowej GA2LEN. Alergia 2011; 66: 317–30,
3. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
4. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
5. J. Kruszewski, R. Nowicki i inni, Pokrzywki – rozpoznawanie i leczenie. Stanowisko Panelu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011.

Pokrzywka to powszechny problem medyczny, którym zajmują się zarówno lekarze alergolodzy, jak i dermatolodzy. Co to jest pokrzywka alergiczna? Jak objawia się pokrzywka alergiczna i na czym polega diagnostyka tego schorzenia? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jakie badania warto wykonać w celu identyfikacji przyczyn pokrzywki alergicznej.

Spis treści:

1. Jak wygląda pokrzywka alergiczna?
2. Pokrzywka alergiczna – ile trwa?
3. Przyczyny pokrzywki alergicznej. Od czego powstają bąble i plamy?
4. Pokrzywka alergiczna – jak leczyć?
   • Jakie badania wykonać przy rumieniu alergicznym?
5. Czy pokrzywka alergiczna jest groźna dla zdrowia?
6. Jak przeciwdziałać powstawaniu pokrzywki alergicznej?

Jak wygląda pokrzywka alergiczna?

Typową manifestacją kliniczną pokrzywki alergicznej jest wysiew zmian skórnych w postaci bąbli pokrzywkowych. Bąbel pokrzywkowy to zmiana wyniosła ponad poziom skóry, która klasycznie przyjmuje lekko różową lub porcelanowo-białą barwę.

Bąble pokrzywkowe mogą się ze sobą zlewać i tworzyć na skórze pacjenta różnorodne struktury o nieregularnych kształtach.

>> Sprawdź: Pokrzywka u dziecka – jak ją rozpoznać i leczyć?

Charakterystyczne dla pokrzywki jest to, że bąble pokrzywkowe nie utrzymują się na skórze zbyt długo. Typowo znikają do 24 godzin, jednak zazwyczaj przebieg choroby jest dość zmienny, co oznacza, że jedne bąble znikają, a drugie pojawiają się. Zmianom skórnym towarzyszy świąd, a niekiedy również pieczenie skóry.

W niektórych przypadkach zmianom skórnym mogą towarzyszyć objawy obrzęku naczynioruchowego. Manifestuje się on pojawieniem się zmian obrzękowych w dolnych warstwach skóry i w tkance podskórnej. Obrzęk naczynioruchowy często dotyczy takich lokalizacji jak powieki, czerwień wargowa, a także narządy płciowe i drogi oddechowe.

>> Przeczytaj też: Pokrzywka: objawy, przyczyny, rodzaje

Pokrzywka alergiczna – ile trwa?

Pokrzywka alergiczna może mieć różny czas trwania. Schorzenie to można podzielić na:

• pokrzywkę alergiczną ostrą – kiedy objawy utrzymują się do 6 tygodni,
• pokrzywkę alergiczną przewlekłą – kiedy symptomy trwają powyżej 6 tygodni.

Warto wspomnieć, że nawet u co czwartego pacjenta w czasie trwania życia będzie obserwować się epizod pokrzywki ostrej. Pokrzywka przewlekła jest zdecydowanie rzadszym zjawiskiem, bowiem dotyczy około 1% populacji. Jak pokazują dane statystyczne u połowy chorych objawy pokrzywki przewlekłej utrzymują się nie dłużej, niż dwa lata, a u około 20% trwają znacznie dłużej, ponad 10 lat.

>> Przeczytaj: Egzema skóry – co to jest, objawy i leczenie egzemy na dłoniach i twarzy

Przyczyny pokrzywki alergicznej. Od czego powstają bąble i plamy?

Przyczyną pojawienia się bąbli pokrzywkowych jest uwolnienie histaminy, która prowadzi do zwiększenia przepuszczalności w obrębie naczyń włosowatych, co prowadzi do pojawienia się obrzęku i charakterystycznych wykwitów chorobowych. W przebiegu pokrzywki alergicznej reakcja ta wzbudzana jest przez różnego rodzaju alergeny, do których należą między innymi:

• alergeny pokarmowe – najczęściej jaja, orzechy, mleko, soja, ale także ryby i skorupiaki,
• alergeny powietrznopochodne (wziewne) – w tym pyłki traw, roztocze kurzu domowego; alergeny wziewne są stosunkowo rzadką przyczyną zmian o typie pokrzywki; alergeny wziewne mogą wchodzić w reakcje krzyżowe z alergenami pokarmowymi,
• alergeny w postaci leków – antybiotyki, substancje stosowane do znieczulenia, leki przeciwzapalne,
• alergeny kontaktowe – w tym między innymi lateks, żywice, siarczan amonu czy też formaldehyd; alergeny te mogą odpowiadać za rodzaj pokrzywki, który określany jest mianem pokrzywki kontaktowej.

To może Cię zainteresować:

>> Alergeny, czyli co najczęściej uczula. Rodzaje i lista alergenów

>> Znajdź swój alergen – diagnostyka alergii w laboratorium

Pokrzywka alergiczna – jak leczyć?

W leczeniu farmakologicznym pokrzywki zastosowanie znajdują leki przeciwhistaminowe, potocznie nazywane lekami przeciwalergicznymi. Lekami z wyboru są substancje antyhistaminowe II generacji, w tym bilastyna, loratadyna czy desloratadyna. Ich zastosowanie wiąże się z mniejszym natężeniem działań niepożądanych typowych dla leków antyhistaminowych (mowa tutaj przede wszystkim o działaniu sedacyjnym). Można je zastosować w zwiększonej dawce, równej czterokrotności dawki podstawowej.

Jeżeli leczenie pierwszego rzutu nie przynosi rezultatów, konieczne może być włączenie leczenia immunosupresyjnego w postaci cyklosporyny i w kolejnym kroku, z wykorzystaniem leczenia biologicznego (omalizumab).

Jakie badania wykonać przy rumieniu alergicznym?

W przypadku pokrzywki, jeżeli podejrzewa się tło alergiczne, warto wykonać odpowiednie badania i testy. Zastosowanie w tej sytuacji znajdują takie testy diagnostyczne jak:

• punktowe testy skórne – pozwalają na identyfikację uczulającego alergenu wziewnego i/lub pokarmowego,
• oznaczenie stężenia IgE całkowitego i IgE swoistych – jest to badanie wykonywane z krwi,
• naskórkowe testy płatkowe – pozwalają na potwierdzenie uczulenia na alergeny kontaktowe,
• próby prowokacyjne z alergenami pokarmowymi lub lekami – powinny być wykonywane pod opieką lekarza, najlepiej w czasie hospitalizacji.

Uzupełniająco, w przebiegu diagnostyki przewlekłej pokrzywki alergicznej wykonuje się również dodatkowe badania laboratoryjne, które mają na celu identyfikację możliwych przyczyn tego stanu. W tym celu wykonuje się takie badania i oznaczenia laboratoryjne jak:

• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie CRP oraz OB,
• badanie kału w kierunku obecności pasożytów i G. lamblia,
• badania w kierunku infekcji wywołanej przez Helicobacter pylori,
• oznaczenie przeciwciał anty-HCV,
• oznaczenie prób wątrobowych,
• panel tarczycowy – w tym stężenie TSH, fT3, fT4, a także przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TG i anty-TPO,
• stężenie tryptazy,
• przeciwciała przeciwjądrowe,
• przeciwciała w kierunku boreliozy – w klasie IgG oraz IgM,
• wymazy mające na celu identyfikację ewentualnych ognisk infekcji – na przykład wymaz z gardła, wymaz z nosa.

>> Zobacz także: Nietolerancja histaminy czy alergia? Czym się różnią i dlaczego łatwo je pomylić?

Czy pokrzywka alergiczna jest groźna dla zdrowia?

Pokrzywka alergiczna może mieć przebieg kliniczny, który stanowi zagrożenie dla zdrowia, a czasami również życia pacjenta. W przypadku wystąpienia obrzęku naczynioruchowego może dojść do obrzęku w obrębie błony śluzowej krtani, co grozi dusznością i niewydolnością oddechową.

Zdarza się również, że pokrzywka może współtowarzyszyć wstrząsowi anafilaktycznemu, który jest bezpośrednim zagrożeniem życia i jest związany z groźnym spadkiem ciśnienia tętniczego. Pacjenci po takich incydentach powinni być zaopatrzeni we wstrzykiwacz z adrenaliną, którą można podać w takiej sytuacji domięśniowo.

Jak przeciwdziałać powstawaniu pokrzywki alergicznej?

Najważniejszym krokiem jest wnikliwa diagnostyka, która ma na celu identyfikację alergenów odpowiedzialnych za pojawienie się objawów. Jeżeli testy alergologiczne wykazały, który alergen odpowiada za pojawienie się zmian, to wówczas należy unikać narażenia na ten czynnik.

Należy być także  świadomym istnienia reakcji krzyżowych, szczególnie między alergenami wziewnymi i pokarmowymi. Przykładem tego rodzaju reakcji jest reakcja pomiędzy brzozą a jabłkiem, oraz lateksem a bananami. Oznacza to, że pacjent uczulony na brzozę może wykazywać pojawienie się objawów chorobowych po spożyciu jabłka. Warto mieć przy sobie leki antyhistaminowe, ponieważ nie zawsze jesteśmy w stanie uniknąć narażenia, szczególnie na alergeny powietrznopochodne.

Pokrzywka alergiczna to jeden z rodzajów pokrzywki, w którym pojawienie się zmian chorobowych jest związane z narażeniem na pewne alergeny. Mimo wielu badań jakie możemy wykonać w diagnostyce tego schorzenia, nie zawsze udaje się zidentyfikować czynnik wywołujący objawy. Wynika to z faktu, że otaczają Cię tysiące alergenów i nie istnieją badania, wykrywające uczulenie na każdy z nich. Jeżeli zauważysz objawy mogące sugerować pokrzywkę alergiczną, udaj się na konsultację do lekarza specjalisty alergologa lub dermatologa.

Bibliografia

1. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
2. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
3. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
4. J. Kruszewski, R. Nowicki i inni, Pokrzywki – rozpoznawanie i leczenie. Stanowisko Panelu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011.

Reakcje alergiczne mogą przybierać różnorodną postać, w tym manifestować się jako rumień. Co to jest rumień alergiczny i jakie są jego najczęstsze przyczyny? Co robić w przypadku pojawienia się zmian rumieniowych na skórze? Czy rumień alergiczny i rumień wędrujący to tożsame określenia? Przeczytaj poniższy artykuł i poznaj odpowiedzi na te i inne pytania.

Spis treści:

1. Jak wygląda rumień alergiczny?
   • Rumień alergiczny: inne objawy dolegliwości
2. Rumień alergiczny: przyczyny
   • Rumień alergiczny a rumień wędrujący – różnice
3. Rumień alergiczny: jak leczyć?
   • Jakie badania wykonać przy rumieniu alergicznym?
4. Jak pielęgnować skórę, na której pojawia się rumień alergiczny?

Jak wygląda rumień alergiczny?

Rumień alergiczny to potocznie używane określenie opisujące pojawienie się zaczerwienienia skóry w odpowiedzi na czynniki alergiczne. Rumień to nic innego jak zaczerwienienie powłok skórnych, które związane jest z rozszerzeniem naczyń krwionośnych. Sam rumień jest zmianą o charakterze plamy, co oznacza, że nie jest wyczuwalny podczas badania skóry pacjenta (nie jest wyniosły).

Warto podkreślić, że rumień nie jest schorzeniem samym w sobie, lecz jest to objaw dermatologiczny, wpisujący się w obraz kliniczny wielu chorób skóry – nie tylko o podłożu alergologicznym.

Rumień alergiczny: inne objawy towarzyszące

Zaczerwienieniu skóry w przebiegu reakcji alergicznych towarzyszyć mogą również inne dolegliwości. Pacjenci ze zmianami rumieniowymi często zgłaszają także pojawienie się świądu oraz pieczenia skóry. Co więcej, rumień może być tylko jednym z objawów skórnych w przebiegu reakcji alergicznych.

Poza rumieniem na skórze pacjenta mogą pojawić się także takie wykwity chorobowe jak np.:

• grudki – czyli zmiany wyniosłe, różniące się od otaczającej skóry przede wszystkim spoistością,
• pęcherzyki – są to zmiany wyniosłe ponad poziom skóry, w przypadku reakcji alergicznych wypełnione wodojasnym płynem,
• bąble – są to również zmiany, które można wyczuć palpacyjnie; bąble towarzyszą typowo pokrzywce,
• nadżerki – są to uszkodzenia naskórka, które powstają między innymi po pęknięciu pęcherzyków.

>> Sprawdź: Pęcherzyca – typy, objawy, przyczyny i leczenie choroby

Rumień alergiczny: przyczyny

Rumień alergiczny może pojawić się po kontakcie z wieloma otaczającymi pacjenta alergenami. Reakcje alergiczne o charakterze rumieniowym mogą wywołać między innymi:

• alergeny pokarmowe – na przykład orzechy, jaja, mleko, ryby i owoce morza, wiele warzyw i owoców; rumień może towarzyszyć alergii pokarmowej,
• alergeny wziewne – między innymi pyłki traw, grzyby z rodzaju Aspergillus, roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt; należy podkreślić, że wiele alergenów wziewnych może reagować krzyżowo z alergenami pokarmowymi,
• alergeny kontaktowe – w tym na przykład metale (nikiel, chrom, kobalt), ale również barwniki, konserwanty, lateks; rumień może towarzyszyć alergicznemu kontaktowemu zapaleniu skóry,
• suplementy diety oraz leki – rumień może być elementem klinicznym reakcji polekowych; alergizować mogą zarówno leki stosowane miejscowo w postaci kremów lub maści, jak i leki stosowane ogólnie (doustnie, domięśniowo, dożylnie),
• składniki kosmetyków, składniki farb do włosów – rumień o charakterze alergicznym może być związany z zastosowaniem nowego produktu,
• ukąszenia owadów – odczyn alergiczny może towarzyszyć również ukąszeniom.

>> Sprawdź: Uczulenie na jad pszczoły i osy – bolesna przyczyna ciężkich reakcji alergicznych

Rumień alergiczny a rumień wędrujący – różnice

Warto mieć świadomość, że rumień alergiczny i rumień wędrujący to zupełnie inne stany kliniczne. Rumień wędrujący jest bowiem związany z zakażeniem krętkami z rodzaju Borrelia, które są przenoszone przez kleszcze. To skórny objaw boreliozy, który pojawia się zazwyczaj między 3. a 30. dniem od ukłucia przez kleszcza. Jego cechą charakterystyczną jest to, że szybko się powiększa (obwodowo), a jego średnica przekracza typowo 5 cm. Jeśli obrysuje się taki rumień, to w kolejnych dniach możliwe jest zauważenie jego powiększania się.

Rumień wędrujący ma typowo pierścieniowaty kształt, co oznacza, że cechuje się obecnością przejaśnienia w środku. Warto jednak wiedzieć, że przejaśnienie nie jest wymagane do rozpoznania rumienia wędrującego, ponieważ niekiedy może on być jednolicie zabarwiony. Kolejną, ważną różnicą między rumieniem alergicznym a wędrującym jest fakt, że rumień wędrujący jest typowo nieswędzący.

Rumień alergiczny: jak leczyć?

Kluczowa kwestią jest znalezienie przyczyny pojawienia się rumienia alergicznego. Podstawą leczenia jest eliminacja narażenia na uczulający alergen. W leczeniu objawowym zastosowanie znajdują między innymi takie substancje jak:

• leki antyhistaminowe – przede wszystkim II generacji, na przykład bilastyna, cetyryzyna, loratadyna,
• leki sterydowe w postaci ogólnej – doustnej lub dożylnej/domięśniowej – mogą być stosowane w krótkotrwałej terapii w przypadku, gdy występuje duże nasilenie dolegliwości,
• inhibitory kalcyneuryny (czyli pimekrolimus, takrolimus) – stosowane w postaci miejscowej, jako kremy lub maści,
• leki sterydowe stosowane miejscowo – dostępne w postaci kremów, maści, lotionów.

>> To może Cię zainteresować: Całoroczne objawy alergii  – przewodnik po alergenach w twoim domu

Jakie badania wykonać przy rumieniu alergicznym?

Badania mają na celu wykrycie jaki alergen odpowiada za pojawianie się zmian skórnych. W diagnostyce alergologicznej wykonuje się między innymi takie badania jak:

• stężenie IgE całkowitego,
• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie białka CRP,
• badanie kału w kierunku pasożytów i G. lamblia.

Istnieje również możliwość oznaczenia swoistych przeciwciał IgE (sIgE), skierowanych przeciwko konkretnym alergenom (pokarmowym, wziewnym czy kontaktowym). Takie badanie jest oznaczeniem wykonywanym z próbki krwi żylnej. W celu uproszczenia diagnostyki, swoiste IgE można oznaczać w specjalnych panelach, w tym panelu pokarmowym, kontaktowym czy też wziewnym. Istnieje również możliwość wykonania szerokiego panelu badań alergologicznych, w tym na przykład panelu ALEX. Pozwala on na oznaczenie nawet kilkuset rodzajów przeciwciał IgE, co sprawia, że badanie to umożliwia szeroką diagnostykę w kierunku uczulenia na wiele alergenów.

W przypadku podejrzenia alergicznego kontaktowego zapalenia skóry niezwykle istotne jest również wykonanie naskórkowych testów płatkowych.

Jak pielęgnować skórę, na której pojawia się rumień alergiczny?

Pojawienie się rumienia alergicznego wymaga konsultacji z lekarzem (najlepiej z lekarzem dermatologiem lub alergologiem), który po ocenie stanu skóry zadecyduje o dalszym leczeniu. Jednak zanim udasz się do gabinetu lekarskiego, możesz wspomóc się dermokosmetykami dostępnymi w aptece bez recepty, które mają działanie łagodzące. Warto również zaopatrzyć się w specjalne produkty do mycia, w tym na przykład syndety przeznaczone do pielęgnacji skóry z problemami alergicznymi.

>> Przeczytaj: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?

Rumień alergiczny to potoczne określenie płaskich zmian związanych z zaburzeniami alergicznymi. Rumień alergiczny może towarzyszyć uczuleniu na wiele różnorodnych alergenów. Pojawienie się tego rodzaju zmian wymaga konsultacji z lekarzem oraz wykonania odpowiednich badań diagnostycznych, mających na celu identyfikację czynnika wywołującego. Jego eliminacja z otoczenia daje bowiem najlepsze rezultaty terapeutyczne.

Bibliografia

1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
2. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005, 654–659.
3. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
4. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.
5. J. Narbutt, Choroby alergiczne w praktyce lekarza rodzinnego, Edra Urban & Partner, Wrocław 2021.

Fotodermatozy, nazywane potocznie uczuleniem na słońce, to stosunkowo częsta przyczyna wizyt w gabinetach dermatologicznych, szczególnie w miesiącach letnich. Jakie rodzaje fotodermatoz można wyróżnić? Jak objawia się uczulenia na słońce i jak mu zapobiegać? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jak leczyć uczulenie na słońce.

Spis treści:

1. Czym jest fotodermatoza?
   • Czy uczulenie na słońce jest częstą dolegliwością?
2. Uczulenie na słońce: przyczyny
3. Alergia na słońce: objawy fotodermatozy
   • Uczulenie na słońce: jak wygląda?
4. Jak diagnozuje się alergię słoneczną?
5. Uczulenie na słońce: jak leczyć?
6. Czy można zapobiec rozwojowi uczulenia na słońce

Czym jest fotodermatoza?

Fotodermatozy to szeroka grupa schorzeń, których istotą jest nieprawidłowa reakcja skóry na promieniowanie ultrafioletowe lub widzialne. Poszczególne fotodermatozy mogą mieć różny mechanizm patogenetyczny i zróżnicowany obraz kliniczny.

>> Sprawdź: Wpływ promieni słonecznych na skórę

Wśród fotodermatoz wyróżniamy kilka typów tej choroby, w tym przede wszystkim:

• fotodermatozy idiopatyczne, do których zalicza się:
  • wielopostaciowe osutki świetlne,
  • świerzbiączkę letnią,
  • opryszczki ospówkowate,
  • przewlekłe posłoneczne zapalenie skóry,
  • pokrzywkę słoneczną.
• fotodermatozy spowodowane czynnikami egzogennymi, do których zalicza się:
  • reakcje fototoksyczne,
  • reakcje fotoalergiczne,
  • reakcje fitofototoksyczne.
• dermatozy zaostrzane przez promieniowanie ultrafioletowe, w tym:
  • toczeń rumieniowaty,
  • zapalenie skórno-mięśniowe,
  • trądzik różowaty,
  • choroba Dariera,
  • pęcherzyca,
  • pemfigoid pęcherzowy,
  • pelagra – a więc niedobór niacyny.
• genodermatozy związane z nadwrażliwością na promieniowanie ultrafioletowe, w tym:
  • xeroderma pigmentosum,
  • zespół Kindlera,
  • zespół Blooma,
  • trichotiodystrofia.

Potoczne określenia, jakimi są uczulenie na słońce lub alergia na słońce odnosi się w większości sytuacji klinicznych do dolegliwości z dwóch pierwszych grup wymienionych powyżej. Z tego powodu artykuł ten będzie omawiał przede wszystkim te schorzenia.

Czy uczulenie na słońce jest częstą dolegliwością?

Fotodermatozy to dość często spotykane dolegliwości, biorąc pod uwagę fakt, że zalicza się do nich również schorzenia, które są nasilanie przez promieniowanie ultrafioletowe. Najczęstszymi fotodermatozami w polskich warunkach są wielopostaciowe osutki świetlne, które częściej występują u płci żeńskiej, typowo drugiej i trzeciej dekadzie życia. Wymieniona już w tym artykule świerzbiączka letnia istotnie częściej pojawia się u rdzennych Amerykanów, a w Europie jest raczej rzadko spotykana. Z kolei reakcje fotoalergiczne stanowią 4-8% fotodermatoz, a reakcje fototoksyczne około 5-15%.

Przeczytaj:

>> Bielactwo – co warto o nim wiedzieć?

>> Czy bielactwo występuje u dzieci?

Uczulenie na słońce: przyczyny

Jak już wspomniano, poszczególne fotodermatozy różnią się między sobą czynnikiem je wywołującym oraz mechanizmem, w jakim powstają zmiany skórne. W sytuacji wielopostaciowych osutek świetlnych przyczyną objawów jest opóźniona reakcja nadwrażliwości skóry na nie do końca poznane endogenne antygeny, które zostają wyindukowane poprzez zadziałanie promieniowanie ultrafioletowego. Za wywołanie tej reakcji odpowiada przede wszystkim promieniowanie UVA (75–90%), choć może je generować również promieniowanie UVB.

W przypadku reakcji fotoalergicznych dochodzi do reakcji na zewnętrzny alergen, który sam, bez zadziałania promieniowania ultrafioletowego, nie spowodowałby powstawania zapalenia i objawów choroby. W tym przypadku alergenem, który został niejako wzbudzony może być na przykład lek stosowany w postaci miejscowej lub ogólnej. Do leków, które mogą wywoływać reakcje fotoalergiczne należą między innymi:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane w postaci maści, żelu – na przykład diklofenak, ketoprofen,
• niektóre substancje przeciwbakteryjne – w tym chlorheksydyna,
• chinidyna, sulfonamidy, chinolony.

Warto w tym miejscu wspomnieć jeszcze o reakcjach fototoksycznych, których istotą jest uszkodzenie tkanki poprzez współdziałanie czynnika fototoksycznego (leku stosowanego miejscowo lub ogólnie) oraz promieniowanie ultrafioletowego. Substancjami i roślinami o takich właściwościach jest między innymi barszcz Sosnowskiego, koper włoski, pasternak, pietruszka, ale również amiodaron, cyprofloksacyna, progesteron czy furosemid.

Alergia na słońce: objawy fotodermatozy

W przypadku wielopostaciowych osutek świetlnych, które są najczęściej spotykaną formą fotodermatozy mamy do czynienia z pojawieniem się zmian o charakterze rumieniowo-grudkowym, ale mogą wystąpić również zmiany obrzękowe, krwotoczne i pęcherzyki.

Zmiany pojawiają się typowo po kilku dniach lub godzinach od zadziałania promieniowanie ultrafioletowego na odsłoniętych częściach ciała. W rzadkich przypadkach zmiany te mogą przypominać wykwity chorobowe w przebiegu rumienia wielopostaciowego (pojawiają się wówczas zmiany przypominające tarcze strzelniczą). Pacjenci skarżą się również na świąd. W przypadku świerzbiączki letniej obserwuje się z kolei zmiany grudkowe oraz guzkowe, które pokryte są krwotocznymi strupami i lokalizują się na skórze odsłoniętej. Początek choroby przypada typowo na wiosnę.

To może Cię zainteresować:

>> Liszaj płaski – objawy, rodzaje, diagnostyka i leczenie

>> Liszajec zakaźny u dzieci i dorosłych. Objawy, diagnostyka, leczenie

Uczulenie na słońce: jak wygląda?

W tym akapicie przedstawione zostaną objawy reakcji fotoalergicznych i fototoksycznych. Warto mieć świadomość, że symptomy reakcji fototoksycznych pojawiają się tylko w lokalizacji, która była eksponowana na promieniowanie ultrafioletowe, zaś w reakcjach fotoalergicznych mniej nasilone objawy mogą pojawiać się również wokół eksponowanej okolicy skóry.

W przebiegu reakcji fotoalergicznych dominują zmiany rumieniowo-wypryskowe, które pojawiają się w ciągu 24-48 godzin od ekspozycji na słońce.

Z kolei w przebiegu reakcji fototoksycznych obserwuje się objawy przypominające oparzenie słoneczne, wraz z wystąpieniem rumienia i zmian pęcherzowych. Po zejściu ostrych objawów na skórze mogą przez jakiś czas utrzymywać się przebarwienia pozapalne. Zmiany pojawiają się szybciej niż w przypadku reakcji fotoalergicznych, bo już po kilku godzinach po ekspozycji.

Jak diagnozuje się alergię słoneczną?

W przypadku większości alergii słonecznych rozpoznanie ustala się na podstawie dokładnie przeprowadzonego wywiadu chorobowego oraz obrazu klinicznego.

W przypadku wielopostaciowych osutek świetlnych może istnieć konieczność różnicowania z toczniem rumieniowatym oraz porfirią erytropoetyczną. W tych przypadkach konieczne może być wykonanie badań dodatkowych, w tym badania histopatologicznego i immunopatologicznego wycinka skóry. W sytuacji wystąpienia pokrzywki słonecznej wykonuje się próby świetlne. Diagnostykę pokrzywki należy uzupełnić również o badania laboratoryjne, w tym między innymi morfologię krwi obwodowej i oznaczenie stężenia CRP.

Uczulenie na słońce: jak leczyć?

W ostrej fazie choroby konieczne jest zastosowanie przeciwzapalnych preparatów miejscowych w postaci kremów lub maści. Są to preparaty z zawartością glikokortykosteroidów i inhibitorów kalcyneuryny. W zaawansowanych postaciach fotodermatoz konieczne może być zastosowanie sterydów w formie ogólnej (doustnej lub domięśniowej).

W przypadku niektórych fotodermatoz, w tym wielopostaciowych osutek świetlnych, możliwe jest leczenie poprzez profilaktyczną fototerapię, która ma na celu kontrolowane poddawanie skóry pacjenta naświetlaniom promieniowanem (typowo wąskopasmowe UVB 311 nm). Ma to na celu desensytyzację i – mówiąc potocznie – przyzwyczajenie skóry do działania promieniowania ultrafioletowego. Taką procedurę wykonuje się typowo późną zimą lub wczesną wiosną.

>> Sprawdź: Czerniak złośliwy – nowotwór skóry. Objawy, diagnostyka, profilaktyka

Czy można zapobiec rozwojowi uczulenia na słońce?

Stosując się do zaleceń lekarskich możemy zmniejszyć ryzyko wystąpienia uczulenia na słońce.

1. Warto przede wszystkim stosować kremy z filtrem, najlepiej SPF 50. Nie należy zapominać o dosmarowywaniu preparatu w ciągu dnia i po każdej kąpieli (najlepiej co około 3 godziny).

2. Należy uważnie zapoznać się z ulotkami stosowanych leków. Wiele substancji leczniczych ma bowiem tendencję do wywoływania reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych.

Jeżeli przyjmujemy tego rodzaju leki, należy unikać przebywania w miejscach o dużym nasłonecznieniu.

Uczulenie na słońce to potoczne określenie, jakim nazywa się zróżnicowaną grupę fotodermatoz. Objawy alergii na słońce pojawiają się typowo w miesiącach wiosenno-letnich, a rozpoznanie tych przypadłości opiera się na ich obrazie klinicznym. Jeżeli pojawiają się u Ciebie objawy mogące sugerować uczulenie na słońca, warto udać się na wizytę do dermatologa, który po badaniu zadecyduje o dalszym postępowaniu.

Bibliografia

1. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
2. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
3. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.

Zmiany skórne o podłożu alergicznym są częstym zjawiskiem w praktyce lekarza dermatologa. Co kryje się pod potocznym określeniem jakim jest wysypka alergiczna? Jak objawia się ta przypadłość? Co robić w razie pojawienia się zmian w przebiegu wysypki alergicznej? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na ten istotny temat.

Spis treści:

1. Czym jest wysypka alergiczna?
2. Jak wygląda wysypka alergiczna?
3. Przyczyny wysypki alergicznej
4. Ile trwa wysypka alergiczna?
5. Po jakim czasie znika wysypka alergiczna u dorosłych?
6. Jak leczyć wysypkę alergiczną?

Czym jest wysypka alergiczna?

Wysypka alergiczna to niemedyczne, potoczne określenie opisujące zmiany skórne związane z narażeniem na uczulające alergeny. Pod nazwą wysypka alergiczna pacjenci mogą opisywać między innymi zmiany w przebiegu takich schorzeń dermatologicznych jak:

• atopowe zapalenie skóry,
• pokrzywka,
• alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
• osutki polekowe.

>> Przeczytaj także: Alergeny, czyli co najczęściej uczula. Rodzaje i lista alergenów

Jak wygląda wysypka alergiczna?

Zmiany skórne wywoływane przez czynniki uczulające mogą mieć złożony obraz kliniczny. W ich przebiegu można obserwować pojawienie się takich wykwitów chorobowych jak na przykład:

• bąble – są to zmiany związane z pokrzywką, które przyjmują typowo kolor bladoróżowy i są wyniosłe ponad poziom skóry,
• grudki – są to zmiany różniące się od otaczającej skóry spoistością,
• pęcherzyki – typowe dla ostrej fazy alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, są to wykwity wypełnione w tym przypadku jasnym, surowiczym płynem,
• rumień – jest płaska zmiana, opisywana jako zaczerwienienie skóry,
• przeczosy – a więc zmiany skórne wywołane drapaniem, są to linijne, powierzchowne uszkodzenia naskórka,
• nadżerki – są to uszkodzenia naskórka, pojawiające się między innymi po pęknięciu pęcherzyków. 

Zmianom skórnych w przebiegu schorzeń alergicznych w większości przypadków towarzyszy uporczywy świąd, a niekiedy również pieczenie skóry.

>> Przeczytaj też: Alergia: objawy, przyczyny, rodzaje, rozpoznanie

Przyczyny wysypki alergicznej

Zmiany skórne o podłożu alergicznym mogą pojawić się po kontakcie z wieloma czynnikami, w tym między innymi:

• lekami i suplementami diety – bardzo często osutki polekowe związane są z przyjęciem leku przeciwbólowego, przeciwzapalnego lub antybiotyku, należy mieć świadomość, że uczulać mogą również leki stosowane miejscowo, na przykład w postaci kremu lub maści,
• alergenami pokarmowymi – często uczulają orzechy, owoce, warzywa, ryby i owoce morza, a także mleko i jaja,
• alergenami kontaktowymi – wywołują one zmiany w przebiegu alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, do alergenów kontaktowych należy między innymi nikiel, złoto, kobalt, a także wiele składników kosmetyków oraz barwniki i konserwanty,
• alergenami wziewnymi – alergeny wziewne mogą reagować krzyżowo z niektórymi alergenami pokarmowymi, a także kontaktowymi, do alergenów wziewnych zaliczamy na przykład pyłki traw, sierść zwierząt, czy roztocze kurzu domowego.

Ile trwa wysypka alergiczna?

Czas trwania zmian skórnych w tym przypadku jest różny i zależy od konkretnej jednostki chorobowej oraz jej nasilenia. Jeżeli zmiany skórne są wywoływane przez konkretny alergen, to utrzymują się typowo do czasu aż pacjent wyeliminuje go z otoczenia. Jednak nie zawsze jest to łatwe. Przykładem alergenu, którego szczególnie trudno jest unikać jest nikiel. Metal ten znajduje się nie tylko w monetach, sztućcach lub elementach odzieży (guziki, paski), ale także w wielu pokarmach. Nikiel można bowiem znaleźć między innymi w produktach konserwowych, alkoholu (czerwone wino, piwo), wielu rybach (np. makrela, tuńczyk, śledź), a także w herbacie i kawie. Pacjenci ze zdiagnozowaną alergią na nikiel powinni stosować tak zwaną dietę niklową, a więc dietę z eliminacją lub ograniczeniem pokarmów o dużej zawartości tego metalu.

Po jakim czasie znika wysypka alergiczna u dorosłych?

Jak już wspomniano, jest to kwestia bardzo indywidualna. Działaniem, które jest tutaj kluczowym krokiem jest identyfikacja czynnika, który wywołuje zmiany skórne. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie wnikliwej diagnostyki pod okiem lekarza specjalisty (najlepiej alergologa lub dermatologa). W procesie tym wykonuje się między innymi takie oznaczenia i badania jak:

• stężenie IgE całkowitego,
• stężenie IgE swoistych (sIgE),
• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie CRP,
• oznaczenie OB,
• badanie kału w kierunku pasożytów i G. lamblia.

Lekarz może zdecydować się również na wykonanie naskórkowych testów płatkowych, które pozwalają na identyfikację uczulenia np. na metale, czy składniki kosmetyków. Badanie to wykonuje się rutynowo w diagnostyce alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. 

>> Przeczytaj także: Alergia IgE-zależna, czyli jaka?

Z kolei w przebiegu pokrzywki, oprócz testów alergicznych, konieczne może być wykonanie takich oznaczeń i procedur jak:

• próby wątrobowe,
• stężenie TSH, fT4, fT3 (tzw. pakiet tarczycowy),
• oznaczenie przeciwciał anty-TG i anty-TPO,
• przeciwciała anty-HCV i HbS antygen,
• przeciwciała w klasie IgM i IgG w kierunku boreliozy,
• oznaczenie przeciwciał antyjądrowych (ANA),
• USG jamy brzusznej i przestrzeni zaotrzewnowej,
• RTG klatki piersiowej.

Jak leczyć wysypkę alergiczną?

W leczeniu objawowym zmian skórnych o podłożu alergicznym podstawą są leki przeciwalergiczne, czyli substancje o działaniu przeciwhistaminowym. Lekami z wyboru są leki antyhistaminowe drugiej generacji, które cechują się między innymi mniejszym działaniem sedacyjnym (nie wywołują senności). W przypadku dużego nasilenia dolegliwości konieczne może być włączenie leczenia z wykorzystaniem glikokortykosteroidów podawanych ogólnie, a więc doustnie, domięśniowo lub dożylnie. Warto podkreślić, że podstawą terapii większości zmian alergicznych jest wyeliminowanie narażenia na czynnik sprawczy (a więc uczulający alergen).

Wysypka alergiczna to potoczne określenie opisujące wszelkie zmiany skórne, które pojawiły się na podłożu reakcji alergicznych. Jeżeli pojawiają się u nas wykwity skórne, które mogą wynikać z uczulenia, warto skontaktować się z lekarzem alergologiem lub dermatologiem, który po ocenie stanu skóry zaproponuje odpowiednie postępowanie diagnostyczno-lecznicze.

Bibliografia

1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
2. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005, 654–659.
3. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
4. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.
5. J. Narbutt, Choroby alergiczne w praktyce lekarza rodzinnego, Edra Urban & Partner, Wrocław 2021.

Pokrzywka to powszechnie występujące schorzenie, które może towarzyszyć infekcjom, chorobom pasożytniczym, ale i wielu innym stanom klinicznym. Czy pokrzywka jest niebezpieczna? Jakie badania należy wykonać w trakcie diagnostyki pokrzywki przewlekłej? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat tego schorzenia.

Spis treści:

1. Co to jest pokrzywka?
   • Rodzaje pokrzywki
2. Jak wygląda pokrzywka?
3. Przyczyny pokrzywki od czego powstaje?
4. Objawy pokrzywki
5. Diagnostyka pokrzywki
6. Leczenie pokrzywki

Co to jest pokrzywka?

Pokrzywka to niejednorodna grupa schorzeń z pogranicza dermatologii i alergologii. Jest to stosunkowo częsta przypadłość. Szacuje się bowiem, że nawet co piąty pacjent przynajmniej raz w życiu będzie mierzył się z epizodem pokrzywkowym. Podstawowy podział tej choroby klasyfikuje ją na podstawie czasu utrzymywania się objawów chorobowych. W sytuacji, gdy symptomy trwają do 6 tygodni, mamy do czynienia z pokrzywką ostrą. Jeżeli zaś objawy utrzymują się dłużej, mówimy o pokrzywce przewlekłej. Omawiana w tym artykule choroba występuje we wszystkich grupach wiekowych. Postać ostra jest jednak zdecydowanie częstsza w populacji pediatrycznej i młodych dorosłych. Z kolei pokrzywka przewlekła częściej dotyczy pacjentów w wieku średnim, z przewagą płci żeńskiej.

Rodzaje pokrzywki

Poza opisanym już powyżej podziałem pokrzywki na ostrą i przewlekłą, niezwykle ważny jest również podział pokrzywek przewlekłych. Wyróżniamy takie odmiany pokrzywki przewlekłej jak:

• pokrzywka przewlekła spontaniczna, do której zalicza się:
  • pokrzywkę spowodowaną przez znane przyczyny,
  • pokrzywkę spowodowana przez nieznane przyczyny – inaczej idiopatyczną.
• pokrzywka przewlekła indukowana, do której zalicza się:
  • dermografizm objawowy – który cechuje się pojawieniem się obrzękowych linii w miejscu mechanicznego zadrapania skóry,
  • pokrzywkę z zimna – objawy wynikają w tym przypadku z ekspozycji na zimno,
  • pokrzywkę opóźnioną z ucisku – zmiany powstają pod wpływem długotrwałego ucisku (trwającego minimum 6-8 godzin),
  • pokrzywkę świetlną – symptomy pojawiają się po ekspozycji na światło (zarówno promieniowanie ultrafioletowe i/lub światło widzialne),
  • pokrzywkę cieplną – objawy kliniczne pojawiają się po narażeniu na podwyższoną temperaturę (typowo 38-42 stopnie Celsjusza),
  • pokrzywkę wibracyjną – zmiany pojawiają się po narażeniu na drgania,
  • pokrzywkę cholinergiczną – bąble pojawiają się po wysiłku fizycznym lub obfitym posiłku (rozgrzaniu ciała),
  • pokrzywkę kontaktową – zmiany obrzękowe pojawiają się po kontakcie z określonymi alergenami np. z pokarmami takimi jak owoce czy warzywa,
  • pokrzywkę wodną – zmiany skórne ujawniają się po kontakcie z wodą.

>> Przeczytaj także: Znajdź swój alergen – diagnostyka alergii w laboratorium

Jak wygląda pokrzywka?

Choć wyróżniamy różne odmiany pokrzywki, to wszystkie charakteryzują się zbliżonymi objawami, a więc nagłym pojawieniem się bąbli pokrzywkowych. Bąbel pokrzywkowy to zmiana, która jest wyczuwalna palpacyjnie podczas badania pacjenta. Przyjmuje typowo lekko różowawy lub porcelanowy kolor. Bąble pokrzywkowe mogą występować na skórze licznie, a także zlewać się ze sobą, tworząc na skórze różnego rodzaju kształty. Bąble pokrzywkowe cechują się tym, że szybko się pojawiają i szybko znikają. Nazwa schorzenia związana jest z tym, że wykwity w postaci bąbli odpowiadają zmianom, jakie pojawiają się na skórze po kontakcie z pokrzywą.

Przyczyny pokrzywki – od czego powstaje?

Istotą pojawiania się objawów chorobowych jest uwolnienie z komórek tucznych specjalnych mediatorów takich jak na przykład histamina. Substancje te prowadzą do zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych i obrzęku, a tym samym wysiewu bąbli pokrzywkowych. W pojawieniu się zmian pokrzywkowych kluczową rolę może odgrywać również narażenie na alergeny pokarmowe, alergeny wziewne, ale również jad owadów błonkoskrzydłych.

Objawy pokrzywki przewlekłej mogą być wywoływane również między innymi przez:

• ogniska infekcji – w tym przez zmiany próchnicze w obrębie zębów, przewlekłe infekcje zatok, przewlekłe infekcje związane z uchem i/lub gardłem,
• choroby pasożytnicze – w tym owsica, zakażenia glistą ludzką, czy zakażenie spowodowane przez G. lamblia,
• czynniki autoimmunologiczne – wówczas obserwuje się m. in. obecność przeciwciał klasy IgG skierowanych przeciwko immunoglobulinie E,
• alergia pokarmowa,
• alergia wziewna,
• stosowane przewlekle leki – w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego – m. in. inhibitory ACE.

Objawy pokrzywki

Klasyczny bąbel pokrzywkowy utrzymuje się na skórze do 24 godzin i ustępuje bez pozostawienia po sobie blizny, czy przebarwienia. Charakterystycznym objawom skórnym towarzyszy typowo świąd i pieczenie skóry. U niemal połowy pacjentów z pokrzywką (około 40%) może rozwinąć się dodatkowo obrzęk naczynioruchowy, który objawia się nagłym wystąpieniem obrzęku warg, narządów płciowych i często powiek. Objawy obrzęku naczynioruchowego ustępują zazwyczaj w ciągu 24-72 godzin. Warto dodać, że wystąpienie obrzęku naczynioruchowego bez zmian pokrzywkowych jest rzadkim zjawiskiem (około 10% przypadków).

Diagnostyka pokrzywki

Diagnostykę pokrzywki rozpoczyna się od wnikliwie przeprowadzonego wywiadu chorobowego oraz badania przedmiotowego pacjenta. Szczególny nacisk warto położyć na okoliczności w jakich pojawiają się bąble pokrzywkowe, rodzaj wykonywanej pracy, a także ewentualne symptomy kliniczne mogące świadczyć na przykład o istniejących ogniskach infekcji.

W diagnostyce tego schorzenia ogromną rolę odgrywają badania laboratoryjne. Rutynowo wykonuje się takie oznaczenia jak:

• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie CRP,
• próby wątrobowe,
• przeciwciała anty-HCV i antygen HbS – w diagnostyce wirusowego zapalenia wątroby,
• badania w kierunku boreliozy – w tym stężenie przeciwciał IgM i IgG przeciwko Borrelia,
• badanie kału w kierunku pasożytów i G. lamblia,
• panel tarczycowy – w tym stężenie TSH, fT3, fT4, a także przeciwciał anty-TPO i anty-TG,
• przeciwciała przeciwjądrowe,
• oznaczenie poziomu krioglobulin,
• oznaczenie składowych dopełniacza,
• poziom i aktywność C1 inhibitora,
• stężenie tryptazy,
• badania w kierunku infekcji Helicobacter pylori – w tym np. badanie antygenu H. pylori wykonywane z kału.

Poza tym możliwe jest wykonanie bardziej specjalistycznych badań alergologicznych, w tym:

• oznaczenie stężenia IgE całkowitego,
• punktowych testów skórnych,
• oznaczenie stężenia swoistych IgE (sIgE) – badania te pozwalają na wykrycie konkretnych przeciwciał i diagnostykę współistniejącej alergii wziewnej, alergii pokarmowej, czy alergii na jad owadów błonkoskrzydłych. Możliwe jest wykonanie konkretnych pakietów badań, które umożliwią sprawną i szczegółową diagnostykę alergii i znalezienie przyczyny dolegliwości.

>> Dowiedz się więcej: IgE całkowite – o czym świadczy wynik i w jakim celu przeprowadza się badanie?

Leczenie pokrzywki

Podstawowym zaleceniem dla osób borykających się z pokrzywką jest unikanie narażenia na czynniki prowokujące wystąpienie objawów. Może to być na przykład określony pokarm lub narażenie na promieniowanie ultrafioletowe.

Zgodnie z wytycznymi, leczenie farmakologiczne pokrzywki rozpoczyna się od stosowania leków przeciwhistaminowych II generacji, do których należy między innymi bilastyna, cetyryzyna, czy też  feksofenadyna. W uzasadnionych przypadkach, leki antyhistaminowe mogą być stosowane w czterokrotności dawki podstawowej (określonej w charakterystyce produktu leczniczego).

W przypadku nieskuteczności leków antyhistaminowych istnieje możliwość stosowania omalizumabu. Lek ten jest zaliczany jest do leków biologicznych z grupy przeciwciał monoklonalnych anty-IgE. W sytuacji nieskuteczności lub też niedostępności omalizumabu, kolejną  opcją terapeutyczną jest cyklosporyny, czyli lek immunosupresyjny, działający poprzez hamowanie uwalniania mediatorów z komórek tucznych. W przypadku zaostrzeń dopuszczalne jest krótkotrwałe leczenie z wykorzystaniem ogólnie stosowanych glikokortykosteroidów.

Pokrzywka to niejednorodna grupa przypadłości dermatologicznych, którą łączy pojawianie się na skórze bąbli pokrzywkowych. Pokrzywka może mieć wiele różnych przyczyn, jednak w wielu przypadkach nie udaje się ustalić czynnika sprawczego (pokrzywka idiopatyczna). W sytuacji wystąpienia pokrzywki przewlekłej, najważniejsze jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, w tym diagnostyki alergologicznej.

Bibliografia

1. R. J. Nowicki i inni, Pokrzywka. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2020, 107, 1–14,
2. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022,      
3. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.