Miód jest naturalnie słodką substancją, produkowaną przez pszczoły Apis mellifera. Owady zbierają roślinny nektar lub wydzieliny żywych części roślin. Jest to następnie przerabiane, łączone ze specyficznymi substancjami pszczelimi, gromadzone i pozostawione w plastrach miodu do dojrzewania. Uważany jest za produkt bardzo zdrowy, przynoszący liczne korzyści w przypadku problemów zdrowotnych. Czy rzeczywiście taki jest? Co na ten temat mówią badania? Czy warto zastąpić cukier miodem? Czy miód może spożywać osoba chora na cukrzycę lub choroby układu krążenia? O tym wszystkim w naszym artykule. Zapraszamy do czytania.
Spis treści:
- Jakie właściwości zdrowotne ma miód?
- Miód a cukrzyca – czy diabetycy mogą go jeść?
- Jaki wybierać miód?
- Czy miód jest zdrowy? Podsumowanie
Jakie właściwości zdrowotne ma miód?
Miód składa się z ponad 200 (niektóre źródła mówią o 300) związków. Głównym jego składnikiem są cukry, w większości są to cukry proste, w tym:
- glukoza – ok. 30%;
- fruktoza – przeciętna zawartość fruktozy wynosi 38%, ale może się wahać, w zależności od miejsca pochodzenia i stopnia późniejszego przetworzenia, od 25 do 48%.
Pozostałe węglowodany zawarte w cukrze to:
- sacharoza – dwucukier – jej zawartość to 0,8% do 7,7%;
- melecytoza, rafinoza, erloza, maltotrioza – trisacharydy, ich zawartość to zaledwie 0,1%;
- dekstryny – wielocukry – ich zawartość wynosi ok. 3% w miodach spadziowych, 1% w nektarowych.
Miód to w największej części cukier prosty, jednak to zawartość pozostałych składników (kwasów organicznych, białek, minerałów, witamin, związków fenolowych, substancji bioaktywnych) decyduje o jego właściwościach zdrowotnych. Skład chemiczny poszczególnych miodów zależy od pochodzenia botanicznego (z jakich roślin pszczoły zbierają nektar), geograficznego, warunków klimatycznych czy sposobu postępowania pszczelarza.
>>> Przeczytaj też: Podstawowe składniki odżywcze w diecie człowieka – węglowodany
O właściwościach zdrowotnych miodu decydują:
- związki fenolowe – mają szeroki zakres funkcji prozdrowotnych, w szczególności są to funkcje przeciwutleniające. Należą do nich kwasy fenolowe i flawonoidy. Te ostatnie są najczęstszą grupą związków polifenolowych występujących w diecie człowieka i mają znaczący potencjał antyoksydacyjny. Co ciekawe skład związków fenolowych w miodzie zależy od wielu czynników, np. pochodzenie geograficzne, z jakich roślin został zebrany nektar, warunki pogodowe i jest na tyle charakterystyczny, iż zaproponowano, aby związki fenolowe były markerami określającymi pochodzenie miodu;
- aminokwasy i białka – dominującym aminokwasem w miodzie jest prolina, stanowiąca podstawowy budulec kolagenu. Stanowi ponad 50% aminokwasów miodu, jej obecność w tym produkcie jest czynnikiem jakości i wskaźnikiem dojrzewania miodu;
- witaminy – w miodzie występują m.in.: witamina C – działająca jako antyoksydant, witamina B2 (ryboflawina), kwas foliowy (witamina B9), witamina E – mająca również silne właściwości antyoksydacyjne i witamina K2 – wspomagająca gospodarkę wapnia w organizmie;
- lipidy – mają kluczowe znaczenie dla rozwoju błon komórkowych i magazynowania energii. Frakcja lipidowa miodu to m.in. karotenoidy i kwasy tłuszczowe. Odpowiadają też za zapach i smak miodu;
- minerały – w miodzie określono występowanie ponad 50 minerałów, wśród nich najwięcej jest potasu, sodu, wapnia, magnezu i żelaza, poza tym selen, cynk, miedź. Jednak ogólna zawartość minerałów w miodzie jest niska i waha się od 0,04% do 0,2%. Pojawiają się w nim również metale ciężkie (arsen, kadm, ołów, rtęć), które w nadmiernych ilościach są toksyczne;
- kwasy organiczne – miód zawiera kwas mlekowy, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, kwas glukonowy, kwas malonowy;
- bakterie probiotyczne – pałeczki kwasu mlekowego, współodpowiedzialne za regulację odporności;
- izomaltoza – cukier rzadki działający jak prebiotyk, stymulujący wzrost Lactobacillus acidophillus, Lactococcus lactis i Saccharomyces cerevisae, bakterii związanych ze zdrową mikrobiotą jelitową.
Miód a cukrzyca – czy diabetycy mogą go jeść?
Miód jest bardzo wartościowym produktem i – dzięki zawartości wyżej opisanych składników – warto włączać go do naszej diety. Ponieważ jednak miód to przede wszystkim cukier, powstaje pytanie czy mogą go spożywać osoby chore na cukrzycę i czy mogą odnieść z tego korzyści. W roku 2023 ukazała się metaanaliza – przegląd, powtórna analiza i wyciągnięcie wniosków statystycznych z różnych badań klinicznych – rzucająca nowe światło na to zagadnienie. Metaanaliza objęła 18 badań klinicznych, w których uczestniczyło 1105 osób.
Czy miód wspiera organizm cukrzyka?
Wnioski z analizy badań wskazują, iż miód nieznacznie (o 0,20 mmm/l) zmniejszał poziom glukozy na czczo u uczestników badań. Jednak należy podkreślić, że wyniki różniły się w zależności od źródła pochodzenia nektaru i sposobu przetwarzania miodu.
Najkorzystniejszy wpływ na stężenie glukozy miały miód akacjowy i miód koniczynowy w postaci surowej. Uczestnicy próby spożywali miód w średniej dawce 40 g dziennie (2 łyżki stołowe) przez średni czas 8 tygodni. Badania obejmowały tylko zdrowych ochotników, nie uczestniczyły w nich osoby chore na cukrzycę.
Jednak wydaje się, że w przypadku cukrzyka miód również nie będzie miał wpływu na podwyższanie poziomu glukozy. Wskazują na to również dowody z badań eksperymentalnych, gdzie miód przynosił korzyści osobom w cukrzycą, wspierając kontrolę stanu hiperglikemii.
Fenomen obniżania poziomu glukozy na czczo przez miód – produkt składający się w ok. 80% z cukru – naukowcy tłumaczą zawartością dodatkowych składników. 14% zawartości miodu to cukry rzadkie, monosacharydy i ich pochodne, występujące w przyrodzie w ograniczonych ilościach.
Pomimo niewielkich różnic w budowie chemicznej, wiele z tych rzadkich cukrów wykazuje wpływ na krótko – i długoterminowe wyniki glikemii (stężenia glukozy we krwi) poprzez hamowanie określonych enzymów lub obniżenie poziomu substancji transportujących glukozę.
Inny mechanizm o pozytywnym wpływie na poziom glukozy we krwi to pobudzanie metabolizmu glukozy w wątrobie. Obecna w miodzie fruktoza zwiększa aktywność enzymu glukokinazy i w konsekwencji wzrost metabolizmu glukozy.
Pewien wpływ na stabilizację poziomu glukozy we krwi ma również obecność w miodzie czynników wpływających na skład mikrobioty jelitowej.
>>> Przeczytaj też: Cukrzyca epidemią XXI wieku
Indeks glikemiczny miodu
Osoby chore na cukrzycę przy spożywaniu miodu powinny wziąć pod uwagę indeks glikemiczny tego produktu. Nie jest to wartość stała, zależy od zawartości fruktozy, sposobu i stopnia przetworzenia.
Zawartość fruktozy w miodzie waha się od 21 % do 43%, a stosunek fruktozy do glukozy od 0,4 do 1,6. Indeks glikemiczny fruktozy wynosi 19, podczas gdy sacharozy 60, a glukozy 100. Ten fakt ma kluczowe znaczenie dla określenia IG miodu, który może wynosić od 55 (dla surowego miodu produkowanego przez pszczoły bezżądłowe) do nawet 85.
Korzystny indeks glikemiczny wykazuje miód wrzosowy, który zawiera 40% fruktozy.
>>> Przeczytaj też: Nowe kryterium rozpoznania cukrzycy – hemoglobina glikowana
Czy diabetycy mogą jeść miód? Jaki miód przy cukrzycy jest najzdrowszy?
Miód jest produktem, który może znaleźć się w diecie osoby chorej na cukrzycę, jeśli choroba jest kontrolowana, a poziomy gliekmii i hemoglobina glikowana są w granicach wartości oczekiwanych.
Można używać miodu jako zastępnika cukru stołowego do przygotowywania posiłków, jednak należy uważać na ilość spożywanego produktu.
Osoby, które mają niewyrównaną cukrzycę nie powinny spożywać miodu.
Jaki miód w cukrzycy może być najzdrowszy? Na pewno o jak najniższym indeksie glikemicznym. W polskich warunkach może to być miód wrzosowy, miód akacjowy lub miód z koniczyny.
Dwa ostatnie rodzaje miodu były brane pod uwagę w omawianej metaanalizie i wykazywały korzystny wpływ na profil glikemii u osób zdrowych. I pamiętajmy, iż właściwości zdrowotne miodu zależą od stopnia jego przetworzenia, dlatego wybierajmy miody surowe.
>> Dowiedz się: Jak obniżyć poziom cukru we krwi? Dieta cukrzycowa
Jaki wybierać miód?
Miód nie jest produktem jednorodnym, więc jego właściwości zdrowotne zależą od wielu czynników. Dodatkowo jest to jeden z najczęściej fałszowanych produktów żywnościowych (miód z dodatkowym cukrem, miód poddawany obróbce termicznej).
Dlatego najlepiej unikać kupowania miodów w sklepach i supermarketach, najlepiej kupować go prosto od zaufanego producenta. Szukajmy miodów już skrystalizowanych, gdyż krystalizacja jest jednym z mierników jakości miodu.
Pamiętajmy również, iż prawdziwy miód jest cięższy od wody – litr miodu powinien ważyć ok. 1,4 kg, litr wody waży 1 kg. I – niestety – prawdziwy miód nie jest tani. Oczywiście wyższa cena miodu nie jest gwarancją jego dobrej jakości, natomiast niska jego cena daje pewność, iż jest nie jest co miód, który warto kupić.
Niezależnie od pochodzenia botanicznego (czyli z jakich roślin pszczoły zbierały nektar), największe korzyści zdrowotne oferuje miód surowy. Przetwarzanie miodu, jego obróbka termiczna, zmniejsza aktywność i zawartość tych składników miodu, od których zależą jego właściwości przeciwutleniające. Ma również wpływ na zawartość dobrych bakterii prebiotycznych. Miody nieprzetworzone charakteryzuje również niższy indeks glikemiczny.
>> Przeczytaj też: Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej
Czy miód jest zdrowy? Podsumowanie
Miód jest produktem naturalnym, który może być używany w codziennej diecie jako alternatywa cukru. Jest jednak produktem kalorycznym, 100 g miodu to ok. 325 kcal, jedna łyżka stołowa miodu to ok. 65 kcal. Dlatego powinien być używany w rozsądnych ilościach, aby nie przyczyniać do zwiększania masy ciała.
Warto go jednak mieć w swojej diecie, ponieważ wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych, nie wpływając negatywnie na poziom glukozy we krwi.
Mogą go również spożywać osoby z cukrzycą, jeśli choroba jest pod kontrolą. W tych przypadkach wskazany jest miód o niższym indeksie glikemicznym.
Aby w pełni skorzystać z benefitów miodu, należy kupować go u zaufanych pszczelarzy. W przeciwnym wypadku możemy mieć do czynienia z produktem pozbawionym cech prawdziwego miodu, który będzie zwykłym słodzikiem.
SMACZNEGO 😊
Bibliografia
- Ahmed A, Tul-Noor Z, Lee D, Bajwah S, Ahmed Z, Zafar S, Syeda M, Jamil F, Qureshi F, Zia F, Baig R, Ahmed S, Tayyiba M, Ahmad S, Ramdath D, Tsao R, Cui S, Kendall CWC, de Souza RJ, Khan TA, Wpływ miodu na kardiometobaboliczne czynniki ryzyka: systematyczny przegląd i metaanaliza. Nutr Rev. 2023 Jun 9;81(7):758-774. doi: 10.1093/nutrit/nuac086. PMID: 36379223; PMCID: PMC10251304.
- Bobiş O, Dezmirean DS, Moise AR. Honey and Diabetes: The Importance of Natural Simple Sugars in Diet for Preventing and Treating Different Type of Diabetes. Oxid Med Cell Longev. 2018 Feb 4;2018:4757893. doi: 10.1155/2018/4757893. PMID: 29507651; PMCID: PMC5817209.
- Valverde S, Ares AM, Stephen Elmore J, Bernal J. Recent trends in the analysis of honey constituents. Food Chem. 2022 Sep 1;387:132920. doi: 10.1016/j.foodchem.2022.132920. Epub 2022 Apr 7. PMID: 35413557.
- Vadasery, K.; Ukkuru, P. In vitro antidiabetic activity and glycemic index of bee honeys. Indian J. Tradit. Knowl. 2017, 16, 134–140
- Foster-Powell K., Holt S., Brand-Miller J.: International table of glycemic index and glycemic load values. Am. J. Clin. Nutr., 2002, 76, 5-56
- https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/217-pasieka-5-2021/3145-8-miod-wrzosowy-pod-lupa
- https://miododkulmy.pl/falszywy-miod/
