Sklep
Strona główna Blog Strona 64

Trąd – relikt minionych wieków? Czy trąd jest uleczalny?

Damian Matusiak
-
0
Trąd – relikt minionych wieków? Czy trąd jest uleczalny?

Trąd, zwany inaczej chorobą Hansena, w naszej szerokości geograficznej i rzeczywistości XXI wieku jest kojarzony głównie z kartami historii biblijnych. Nie jest to jednak równoznaczne z brakiem występowania tej choroby. Przeciwnie, podobnie jak inne choroby zakaźne uznawane za relikty minionych wieków, trąd jest nadal obecny. Jak się objawia? Kto jest szczególnie narażony na zachorowanie? Czy istnieją skuteczne metody leczenia? Przeczytaj, a znajdziesz odpowiedź na te i wiele innych pytań. 

Spis treści:

Trąd – co to za choroba i jakie są jej przyczyny? 

Trąd jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię Mycobacterium leprae. Jest to mikrobiologicznie kwasoodporna, gram-dodatnia pałeczka, która namnaża się wewnątrzkomórkowo. Wykazuje ona zdolność do wnikania do fagocytów w skórze i do tzw. komórek Schwanna (budujących osłonki nerwów), które znajdują się w nerwach obwodowych. Ta podstawowa charakterystyka bakterii pozwala zrozumieć objawy, przebieg i powikłania nieleczonego trądu. 

Jak dochodzi do zakażenia trądem? 

W większości przypadków trąd lepromatyczny przenosi się z osoby na osobę poprzez kontakt z pacjentami nieleczonymi, o wysokim wskaźniku namnażania się bakterii. Prątki M. leprae bytują w zmianach skórnych, mleku matki, środowisku i zwierzętach – jednak główną drogą transmisji są drogi oddechowe. Według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia nie można całkowicie wykluczyć ich przeniesienia przez kontakt ze skórą lub w inny sposób. Warto pamiętać, że głównym naturalnym rezerwuarem tych bakterii jest człowiek. Istnieją także doniesienia o naturalnie zakażonych pancernikach i wiewiórkach, stąd niewielka część przypadków może być konsekwencją kontaktu z tymi zwierzętami.   

Kto jest narażony na zakażenie trądem? 

Trąd występuje endemicznie w krajach tropikalnych, szczególnie tych słabo rozwiniętych. W Polsce choroba nie występuje. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (zaktualizowanych 23 kwietnia br.) liczba zachorowań na choroby tropikalne (do których zalicza się trąd) w roku 2023 wyniosła 140 przypadków. Podróżując do krajów, gdzie choroba Hansena jest obecna, warto znać czynniki ryzyka zachorowania, tj.: 

  • przebywanie w tych samych pomieszczeniach co osoba zakażona; 
  • choroby obniżające odporność i/lub przyjmowanie leków immunosupresyjnych. WHO podaje, że u 95% osób narażonych na kontakt z M.leprae nie rozwinie się trąd; 
  • brak szczepienia przeciwko gruźlicy. Szczepionka BCG wykazuje działanie ochronne przeciwko zakażeniu M.leprae; 
  • podatność genetyczna (mutacja w genie MRC1). 

>> Może zainteresować Cię też: Choroby zakaźne 2023 – podsumowanie

Jakie są objawy trądu? 

Czas inkubacji po zarażeniu jest zmienny i wynosi od 2 do 20 lat lub dłużej. Choroba jawna występuje jednak tylko u około 5–10% zakażonych osób. Klasyfikacja trądu obejmuje dwie główne postacie (w zależności od tempa namnażania się bakterii):  

  • postać tuberkuloidowa (liczba prątków niewielka) – dominują skąpe, dobrze odgraniczone odbarwienia skóry, lokalizujące się asymetrycznie. Jest obecne uszkodzenie nerwów położonych powierzchownie, co objawia się zaburzeniami czucia, wtórnie urazami, niekiedy zanikami mięśni i zniekształceniami stawów; 
  • postać lepromatyczna (duża liczba prątków) – zmiany skórne są asymetryczne i bardzo heterogenne, obejmują grudki, odbarwienia i nacieki, a także deformację małżowin usznych, obrzęk czoła, zapadnięcie nosa (co daje tzw. lwią twarz). Zmiany pojawiają się także na błonie śluzowej nosa (stąd wydzielina jest silnie zakaźna), na rogówce i spojówkach. 

>> Sprawdź: Przebarwienia skóry: przyczyny, diagnostyka, terapia

W zależności od charakteru zmian i przebiegu klinicznego międzynarodowa klasyfikacja chorób (ICD-10) wyróżnia trąd tuberkuloidowy, graniczny tuberkuloidowy, graniczny, graniczny lepromatyczny i lepromatyczny. 

Trąd – diagnostyka choroby 

Aktualne wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia podają, że w przypadku klinicznego podejrzenia i/lub rozpoznania trądu należy przeprowadzić: 

  • testy PCR wykrywające kwasy nukleinowe, antygeny lub inne składniki M. leprae; 
  • testy wykrywające biomarkery gospodarza, takie jak przeciwciała (przeciwko PGL-1 lub NDO-LID); chemokiny i cytokiny (tj. IP-10, IL-10) lub wykrywające przeciwciała wraz z chemokinami i cytokinami; 
  • badanie, które uwidoczni następstwa zakażenia, takie jak obrzęk nerwów (np. USG); 
  • badanie neurologiczne w celu identyfikacji: czucia w odbarwionym lub zaczerwienionym miejscu na skórze, pogrubionego lub powiększonego nerwu obwodowego z utratą czucia i/lub osłabieniem mięśni zaopatrywanych przez ten nerw; 
  • w przypadkach wątpliwych biopsję skóry lub nerwu (na obecność pałeczek kwasoodpornych). 

U osób z kontaktu z osobą zakażoną (w tym domowników, oraz wszystkich osób, z którymi nastapiły kontakty towarzyskie) rekomendowane jest wykonanie wymienionych wyżej badań – testu PCR, oznaczenia przeciwciał, chemokin i/lub cytokin. 

Badanie enzymu konwertującego angiotensyny (ACE)

Na czym polega leczenie trądu? 

Główny schemat leczenia obu postaci trądu polega na podawaniu 3 antybiotyków – ryfampicyny, dapsonui klofazyminy – przez 6 miesięcy. W przypadku postaci tuberkuloidowej dopuszczalne jest 6-miesięczne leczenie ryfampicyną i dapsonem. Trąd lepromatyczny wymaga niekiedy przedłużenia terapii trójlekowej – z 6 do 12 miesięcy. Należy zauważyć, że ryfampicyna jest stosowana także w leczeniu gruźlicy. Stąd obserwuje się oporność bakterii na ten lek. W tym przypadku terapia trądu obejmuje podawanie ofloksacyny, minocykliny i klofazyminy codziennie przez 6 miesięcy, następnie samą ofloksacynę lub minocykliny z klofazyminą przez co najmniej 18 miesięcy. 

Dodatkowo wszyscy, którzy mieli kontakt z osobą zakażoną (oprócz wymienionej wyżej diagnostyki), powinni otrzymać farmakoprofilaktykę w postaci pojedynczej dawki (600 mg) ryfampicyny. Zalecenie obejmuje także osoby żyjące na terenach endemicznych. Warto pamiętać, że bardzo ważnym elementem profilaktyki jest szczepienie przeciwko gruźlicy. 

Czy trąd jest uleczalny? 

Tak, rozpoznany i odpowiednio leczony trąd jest całkowicie uleczalny. Należy pamiętać, że okres inkubacji jest długi (nawet ponad 20 lat), stąd przebywanie na terenach endemicznych i/lub kontakt z osobą zakażoną powinny skłonić do obserwowania swojej skóry przez wiele lat pod kątem zmian, które mogą sugerować zachorowanie. 

Trąd – podsumowanie informacji 

W Polsce trąd nie występuje naturalnie – jest to choroba tropikalna. Można zarazić się nią, przebywając na terenach endemicznych. Okres inkubacji jest długi – waha się od 2 do ponad 20 lat. Istnieją 2 główne postaci choroby Hansena: tuberkuloidowa i lepromatyczna. W pierwszym przypadku zmiany obejmują głównie skórę i powierzchowne nerwy. W drugim – choroba rozprzestrzenia się znacznie szerzej. Przy podejrzeniu trądu wskazane jest wykonanie badań mikrobiologicznych i/lub biopsji potwierdzających rozpoznanie. Leczenie jest długie (co najmniej 6-miesięczne), jednak w znacznej większości skuteczne i prowadzi do wyzdrowienia. 

Bibliografia

  1. Chen KH, Lin CY, Su SB, Chen KT. Leprosy: A Review of Epidemiology, Clinical Diagnosis, and Management. J Trop Med. 2022 Jul 4;2022:8652062. doi: 10.1155/2022/8652062. PMID: 35832335; PMCID: PMC9273393.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9273393/] 
  2. Alrehaili J. Leprosy Classification, Clinical Features, Epidemiology, and Host Immunological Responses: Failure of Eradication in 2023. Cureus. 2023 Sep 6;15(9):e44767. doi: 10.7759/cureus.44767. PMID: 37809252; PMCID: PMC10557090.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10557090/] 
  3. Cruz RCDS, Bührer-Sékula S, Penna MLF, Penna GO, Talhari S. Leprosy: current situation, clinical and laboratory aspects, treatment history and perspective of the uniform multidrug therapy for all patients. An Bras Dermatol. 2017 Nov-Dec;92(6):761-773. doi: 10.1590/abd1806-4841.20176724. PMID: 29364430; PMCID: PMC5786388.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5786388/] 
  4. Fischer, M. (2017), Leprosy – an overview of clinical features, diagnosis, and treatment. JDDG: Journal der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft, 15: 801-827. [https://doi.org/10.1111/ddg.13301] 
  5. World Health Organisation, Guidelines for the diagnosis, treatment and prevention of leprosy 2018 [https://www.who.int/publications/i/item/9789290226383] 
  6. Lastória JC, Abreu MA. Leprosy: review of the epidemiological, clinical, and etiopathogenic aspects – part 1. An Bras Dermatol. 2014 Mar-Apr;89(2):205-18. doi: 10.1590/abd1806-4841.20142450. PMID: 24770495; PMCID: PMC4008049.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4008049/] 
  7. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Liczba zachorowań na wybrane choroby tropikalne [https://sdg.gov.pl/statistics_glob/3-3-5/] 

Dieta na wzdęcia i gazy jelitowe. Co jeść, by ograniczyć wzdęcia i gazy?

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta na wzdęcia i gazy jelitowe. Co jeść, by ograniczyć wzdęcia i gazy?

Gazy, potocznie zwane wiatrami, tworzą się w jelitach w wyniku trawienia lub fermentacji niestrawionego pokarmu oraz połykania powietrza podczas mówienia i spożywania pokarmów. W ciągu doby zdrowy człowiek wydala gazy nawet do 25 razy. Gazy dzielimy na bezwonne związki chemiczne, jak i te o specyficznym zapachu, np. siarkowodór. Wzdęcia to odczucie wskazujące, że w jamie brzusznej znajduje się nadmierna ilość gazów, której może często towarzyszy uczucie zwiększonego obwodu brzucha, a także dyskomfortu w jamie brzusznej. Wzdęcia mogą mieć wiele przyczyn, z których zdecydowana większość jest łagodna, zwłaszcza jeśli nie towarzyszą im inne objawy chorobowe.  

Spis treści:

  1. Jak żywienie i zdrowe zasady wpływają na wzdęcia po jedzeniu?
  2. Jaką dietę na wzdęcia warto zastosować?  
  3. Jakie produkty powodują wzdęcia? Czego unikać?
  4. Przykładowy jadłospis z diety na wzdęcia brzucha
  5. Wzdęcia po jedzeniu – podsumowanie

Jak żywienie i zdrowe zasady wpływają na wzdęcia po jedzeniu? 

Nadmierne gromadzenie się gazów w przewodzie pokarmowym najczęściej jest wynikiem niewłaściwego stylu życia oraz złego sposobu odżywiania. Wzdęciom sprzyja życie w ciągłym pędzie, stresie, nadmierne przejadanie się, używki, brak aktywności fizycznej.  

Inne możliwe przyczyny wzdęć i gazów jelitowych to nietolerancja laktozy, alergie pokarmowe, zespół jelita nadwrażliwego, celiakia, przewlekłe zapalenie trzustki. 

Zasady, które zapobiegają wzdęciom, a tym samym gromadzeniu się nadmiaru gazów w jelitach: 

  1. W ciągu doby spożywać 4-5 mniejszych posiłków. Odstępy między posiłkami powinny wynosić ok. 3 godzin. Śniadanie jemy zawsze do 1 godziny po wstaniu, a kolację na 3 godziny przed snem. 
  1. Posiłki należy spożywać powoli, w przyjaznej atmosferze. Każdy kęs powinno się przeżuwać nawet kilkanaście razy. Pilnować, aby przy jedzeniu nie prowadzić konwersacji sprzyjających połykaniu powietrza, które nasila wzdęcia brzucha. Posiłki powinno spożywać się bez oglądania telewizji, pracy na laptopie czy czytania gazety. Pozwala to kontrolować ilości zjadanych pokarmów i skoncentrować się na posiłku. 
  1. Po posiłku pospacerować, nie kładziemy się. 
  1. Dziennie spożywać minimum 1,5-2l wody niegazowanej, słabe napary herbat lub ziół (rumianek, koper) pomagających zniwelować gazy jelitowe. Płyny pijemy powoli i przez cały dzień.  
  1. Należy unikać żucia gumy, sprzyja to połykaniu nadmiaru powietrza. Gumy zawierają w składzie  sorbitol, który nasila wytwarzanie gazów. 
  1. Wyeliminować spożycie cukrów i słodyczy. Cukry proste nasilają fermentację w jelitach i wywołują wzdęcia. 
  1. Ograniczać spożycie produktów tłustych, ciężkostrawnych, wysokoprzetworzonych, fast foodów. 
  1. Unikać potraw smażonych, pieczonych oraz duszonych ze wcześniejszym obsmażeniem. Unikać tłustych sosów. 
  1. Unikać produktów gazotwórczych, wzmagających nieprzyjemny zapach gazów jelitowych.  
  1. Całkowicie zrezygnować z alkoholu. Piwo silnie wzdyma i wytwarza dużą produkcję gazów. 
  1. Prowadzić dzienniczek żywieniowy, z zapisem dokładnej tolerancji oraz reakcji organizmu po spożyciu danych posiłków. Notatki ułatwią wyeliminowanie produktów, które nam nie służą.  
  1. Codzienna aktywność fizyczna – obniża uczucie ciężkości, wzdętego brzucha i jelit. Wystarczy 30-minutowy spacer czy lekkie ćwiczenia rozciągające. 
SIBO test oddechowy

Jaką dietę na wzdęcia warto zastosować?  

Wśród produktów szczególnie polecanych na zapobieganie wzdęciom w diecie, powinny znajdować się głównie te, które nie powodują tworzenia w jelitach nadmiaru gazów, a także wpływają na prawidłowe formowanie się stolca. Do takich produktów możemy zaliczyć:  

  • naturalne jogurty,  
  • kefir,  
  • maślankę,  
  • otręby pszenne.  

Wskazane dla przewodu pokarmowego będą też: 

  • owoce: banany, jagody, winogrona, mandarynki,  
  • źródła węglowodanów: biały ryż, ziemniaki, komosa ryżowa, kasza jaglana,  
  • warzywa: marchew, sałata, dynia,  
  • źródła białka: chude mięso i jego przetwory, ryby oraz rozważne ilości jaj (ze względu na obecność związków siarki), 
  • tłuszcze roślinne – oleje i oliwy. 

Zalecane techniki obróbki kulinarnej to: gotowanie, duszenie bez obsmażania, pieczenie w folii i obróbka na parze. Przed spożyciem warzyw i owoców powinno się z nich usunąć pestki i skórki. Wskazane jest ich rozdrobnienie lub ugotowanie w niewielkiej ilości wody albo w spożycie postaci przecierów. 

Zdarza się, że wzdęcia mają charakter przewlekły, rzadko lub w ogóle nie ustępują i ciężko określić ich przyczynę oraz po jakich produktach się pojawiają. Wówczas należy przeprowadzić dokładny wywiad kliniczny i żywieniowy oraz wykonać badania laboratoryjne: 

  • morfologia krwi, 
  • badanie moczu, 
  • USG jamy brzusznej, 
  • kolonoskopia. 

Wyniki badań pozwalają postawić właściwą diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie wzdęć.  

pakiet wątrobowy baner

Jakie produkty powodują wzdęcia? Czego unikać? 

Przyczyny wzdęć od strony pokarmowej w większości przypadków są sprawą bardzo indywidualną. To, co powoduje nadmierne gromadzenie się gazów u jednej osoby, u drugiej może stanowić produkt neutralny.  

Jakich produktów szczególnie unikać przy wzdęciach? 

  • Takich, które wywołują nasilone procesy fermentacyjne, zachodzące ze wzmożoną intensywnością po ich spożyciu. Należą do nich: fasola, groch, kapusta, brokuły, kalafior, brukselka, suszone śliwki, otręby, pory, cebula oraz grzyby; 
  • Mleka, które w przypadku nietolerancji laktozy należy zastąpić fermentowanymi napojami mlecznymi jak kefir, jogurt czy maślanka; 
  • Tłuszczów zwierzęcych w postaci tłustych mięs i wędlin, smalcu, śmietany; 
  • Cukrów prostych – cukru i słodyczy; 
  • Produktów wpływających na przykry zapach gazów: fasoli, grochu, bobu, kapusty, cebuli, pora, brukselki, kalafiora, jaj, serów pleśniowych, napoi gazowanych, kawy oraz innych napoi zawierających kofeinę, słodyczy. 
organix gastro pośredni test dysbiozy baner

Przykładowy jadłospis z diety na wzdęcia brzucha 

I śniadanie 

Pieczywo pszenne, do tego szynka z piersi indyka i pomidor oraz mix sałat. 

II śniadanie  

Jaglanka na mleku owsianym z jabłkami uprażonymi na wodzie (bez pestek i skóry). 

Obiad 

Mintaj pieczony w piekarniku, podany z makaronem z batatów. 

Mizeria (ogórki gruntowe i kefir). 

Podwieczorek 

Warzywa grillowane na patelni grillowej – marchew, cukinia. 

Kolacja 

Bułka grahamka z jajecznicą na parze i grillowaną papryką oraz sałatą masłową. 

Wzdęcia po jedzeniu – podsumowanie 

Przy nawracających wzdęciach oraz gazach jelitowych istnieje wiele zaleceń dietetycznych w zależności od indywidualnej tolerancji produktów pokarmowych przez indywidualnego pacjenta. Dlatego odpowiednia dieta powinna być komponowana dla konkretnej osoby.  

Ważne jest, aby zadbać także o swój stan fizyczny i psychiczny, gdyż stres również może powodować nadmierną produkcję gazów. W codziennym natłoku obowiązków powinno się znaleźć czas na sport i relaks. 

>> Dowiedz się więcej: Wzdęcia brzucha – czym są, jakie mogą być przyczyny, kiedy zgłosić się do lekarza?

Bibliografia

  1. M. Masoodi, M. Mokhtare, S. Agah, M. Sina, M. Soltani-Kermanshahi, Frequency of Celiac Disease in Patients with Increased Intestinal Gas (Flatulence) Global Journal of Health Science; Vol. 8, No. 6; 2016. 
  2. Jarosz M.: Praktyczny podręcznik Dietetyki, Wydawnictwo IŻŻ. Warszawa; 2010. 

Zaparcia u dziecka – praktyczne wskazówki dla rodziców

Jagoda Matusiak
-
0
Zaparcia u dziecka – praktyczne wskazówki dla rodziców

Z zaparciami zmaga się około 30% małych dzieci. Według niektórych badań nawet 40% przypadków zaczyna się już w pierwszym roku życia. Poniżej znajduje się kilka niezbędnych informacji na temat diagnostyki i leczenia zaparć u małych dzieci oraz praktycznych wskazówek (zwłaszcza żywieniowych) dla rodziców. 

Spis treści:

  1. Zaparcia u małych dzieci – kryteria rozpoznania
  2. Częstotliwość wypróżnień u małych dzieci a zaparcia
  3. Jak powstają zaparcia u dziecka? 
  4. Przyczyny zaparć u małych dzieci
  5. Objawy – jak rozpoznać zaparcia u dziecka?
  6. Diagnostyka zaparć u dzieci
  7. Leczenie zaparć u dzieci
  8. Zapobieganie zaparciom u dziecka – praktyczne wskazówki dla rodziców  
  9. Zaparcia u dziecka – podsumowanie 

Zaparcia u małych dzieci – kryteria rozpoznania 

Zaparcia są definiowane jako oddawanie twardego, zbitego stolca, którego wydalanie wymaga dużego wysiłku. W rezultacie stolec jest oddawany rzadziej niż byłoby to typowe dla danego wieku.  

Aby rozpoznać zaparcia u małych dzieci, muszą zostać spełnione co najmniej 2 kryteria występujące co najmniej 1 raz w tygodniu przez co najmniej 1 miesiąc:  

  • 2 lub mniej wypróżnień w ciągu tygodnia; 
  • epizody nadmiernego zatrzymania stolca; 
  • epizody bolesnych lub twardych wypróżnień; 
  • epizody stolców o dużej średnicy; 
  • obecność dużej masy kałowej w odbytnicy. 

Ponadto u dzieci, które samodzielnie korzystają z toalety, można wziąć pod uwagę również: 

  • co najmniej jeden epizod w tygodniu nietrzymania moczu u dziecka, które ma już umiejętność korzystania z toalety; 
  • epizod stolców o dużej średnicy, które mogą blokować toaletę. 

Częstotliwość wypróżnień u małych dzieci a zaparcia 

Częstotliwość wypróżnień zmniejsza się wraz z wiekiem ze średniej 3,0 dziennie w wieku 4 tygodni do 1,3 dziennie w wieku 4 lat. Wypróżnienia są częstsze u niemowląt karmionych piersią w porównaniu z niemowlętami karmionymi mlekiem modyfikowanym. Około 97% dzieci w wieku od 1 do 4 lat oddaje stolec od 1 do 3 razy dziennie. W tabeli przedstawiono prawidłową częstotliwość wypróżnień u niemowląt i dzieci. 

Częstotliwość wypróżnień u dzieci 0-3 lata 

zaparcia u dzieci tabela
Opracowanie własne na podstawie Biggs W.S., Dery W.H. Evaluation and treatment of constipation in infants and children. Am Fam Physician. 2006; 73(3):469-77. 

Bristolska Skala Uformowania Stolca 

Bristolska Skala Uformowania Stolca (ang. Bristol Stool Form Scale) to naukowa klasyfikacja pozwalająca ocenić stolec według 7 grup na postawie jego kształtu i konsystencji. Stolec typu 1 i 2 oraz obecność krwi na stolcu wymaga konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu (pediatrą).  

Bristolska Skala Uformowania Stolca 

bristolska skala uformowania stolca
Opracowanie własne na podstawie Chumpitazi BP. i wsp.: Bristol Stool Form Scale reliability and agreement decreases when determining Rome III stool form designations. Neurogastroenterol Motil. 2016 Mar;28(3):443-8.  

Jak powstają zaparcia u dziecka?  

Zaparcia u dzieci powstają w wyniku wstrzymywania wypróżniania. Wówczas błona śluzowa okrężnicy wchłania wodę z kału, a zatrzymane stolce stają się coraz trudniejsze do wydalenia.  

Proces ten prowadzi do błędnego koła zatrzymywania stolca, w którym odbytnica jest coraz bardziej rozdęta, co skutkuje nietrzymaniem stolca z przepełnienia, utratą czucia w odbycie, a ostatecznie utratą normalnej potrzeby wypróżniania.  

Zwiększenie gromadzenia się kału w odbytnicy powoduje również zmniejszenie ruchliwości jelita, prowadząc do wzdęć i bólu brzucha. 

Przyczyny zaparć u małych dzieci 

Patofizjologia zaparć u dzieci w pierwszych latach życia jest złożona i nie do końca poznana. Przyczyną zaparć może być celowe powstrzymywanie się przed defekacją (tzn. zaparcie idiopatyczne – najczęstszy typ zaparcia).  

Wynika to z wcześniejszego doświadczenia bólu spowodowanego suchym i twardym stolcem. U małych dzieci początek zaparć może zbiegać się z rozszerzeniem diety lub nauką korzystania z toalety.  

Przyczyną zaparć u dziecka może być również choroba organiczna (choroby jelita grubego, odbytu lub odbytnicy) lub przyjmowane leki.  

Objawy – jak rozpoznać zaparcia u dziecka? 

Na zaparcia u dziecka mogą wskazywać:  

  • mniej niż trzy wypróżnienia w tygodniu; 
  • stolce twarde i suche; 
  • ból podczas wypróżniania; 
  • popuszczanie stolca i brudzenie bielizny; 
  • postawa retencyjna – przy odczuciu parcia na stolec chowanie się przed otoczeniem, zaciskanie pośladków, przyjmowanie pozycji stojącej na palcach; 
  • sporadyczna obecność niewielkiej ilości krwi na powierzchni twardego stolca lub papierze toaletowym (uwaga: obecność krwi w stolcu zawsze wymaga dalszej diagnostyki); 
  • utrata apetytu, ból brzucha oraz uwypuklony i zwiększony obwód brzucha (po wypróżnieniu apetyt wraca, a obwód brzucha się zmniejsza). 

>> Przeczytaj: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

Diagnostyka zaparć u dzieci 

Diagnoza zaparć dziecięcych polega na zebraniu szczegółowego wywiadu przez lekarza pediatrę, badaniu fizykalnym (możliwe badanie palcem przez odbyt), wykluczeniu istnienia chorób rzadkich (np. choroby Hirschsprunga) oraz alergii pokarmowych (zwłaszcza na białka mleka krowiego u niemowląt).  

W pierwszej kolejności ustala się m.in. częstość wypróżnień, wygląd stolca, czas trwania zaparcia, sposób oddawania stolca. W tym celu pomocny jest tzn. dzienniczek wypróżnień z datą, typem stolca oraz uwagami (np. wypróżnianie z wysiłkiem) jeszcze przed wizytą u lekarza.  

Do objawów alarmowych zaparć u dzieca należą:  

  • gorączka,  
  • brak przyrostu masy ciała,  
  • krew w stolcu,  
  • niedokrwistość,  
  • nieprawidłowości w badaniu fizykalnym (np. zmiany w okolicy odbytowej),  
  • ból brzucha budzący w nocy,  
  • dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego lub nieswoistego zapalenia jelita.  

W przypadku ich wystąpienia wykonuje się dalszą diagnostykę w oparciu o odpowiednie badania laboratoryjne. 

Pakiet małego dziecka (6 badań)

Leczenie zaparć u dzieci 

Są trzy etapy leczenia zaparć. Pierwszy etap polega na oczyszczaniu jelita z zalegających mas kałowych przy użyciu makrogoli i/lub wlewek czyszczących. Według badań są one bezpieczne, skuteczne i dobrze tolerowane.  

Drugim etapem jest leczenie podtrzymujące. W przypadku dzieci powyżej 6. miesiąca życia rekomendowanymi lekami są preparaty glikolu polietylenowego, czyli tzn. makrogole (u dzieci poniżej 6. miesiąca życia stosuje się laktulozę). Dawki leków redukuje się po co najmniej dwóch miesiącach od przywrócenia prawidłowej rytmiki wypróżnień i konsystencji stolca. Ponadto, u dzieci do 6. miesiąca życia przywraca się regularne wypróżnienia poprzez regularne karmienia co 3 godziny oraz ewentualną zmianę mleka modyfikowanego na preparat typu Comfort, a w przypadku braku poprawy preparat zhydrolizowany.  

>> Sprawdź: Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u małych dzieci  

Etapem trzecim jest zapobieganie nawrotom. Bardzo ważnym elementem leczenia jest zatem edukacja opiekunów co do przyczyn i sposobów zapobiegania ich w przyszłości. W przypadku dzieci już korzystających z toalety zaburzenie ustępuje, gdy dziecko nabiera pewności siebie i ufa, że wypróżnianie nie będzie sprawiać bólu. W przypadku dzieci w trakcie nauki korzystania z toalety odchodzi się od metody przymusowego korzystania z toalety.  

Ponadto, opiekunowie powinni zapewnić dziecku produkty zawierające błonnik, dbać o wypijanie odpowiedniej ilości wody oraz regularną aktywność ruchową dziecka. 

Zapobieganie zaparciom u dziecka – praktyczne wskazówki dla rodziców  

Kluczowe jest zadbanie o dietę z odpowiednią ilością błonnika (zapotrzebowanie na błonnik w przypadku dzieci w wieku 1-3 lata wynosi 10 gramów/dobę). Tutaj warto zaznaczyć, że dieta dziecka (o ile wymaga modyfikacji) nie powinna być zmieniana drastycznie i zbyt szybko.  

Należy powoli i stopniowo włączać produkty bogate w błonnik – w ten sposób dąży się do stopniowej adaptacji organizmu oraz unika się nagłego zwiększenia ilości gazów jelitowych i wzdęć, które mogą wystąpić u dzieci nieprzyzwyczajonych do spożywania produktów bogatych w błonnik.  

Można zatem: 

  • kupić pieczywo graham, zamiast zwykłej bułki,  
  • podać do posiłku warzywo (np. paprykę, ogórek, sałatę),  
  • kupić owoc (np. jabłko) do pochrupania zamiast gotowych musów,  
  • dodać do jogurtu ½ łyżeczki otrębów lub zmielić orzechy, 
  • ugotować makaron pełnoziarnisty zamiast zwykłego, 
  • kupić warzywa sezonowe (np. kalarepę, rzodkiewki, marchew) zamiast chrupek kukurydzianych. 

Należy zadbać o ilość wypijanej wody oraz ciągły dostęp do niej (pełna szklanka w domu oraz butelka z wodą na wyjścia). Woda wpływa na spoistość (zmiękczanie) stolca.   

Ważne jest też unikanie słodyczy, zwłaszcza z udziałem ziarna kakaowego (czekolada, cukierki czekoladowe, ciastka czekoladowe, batoniki, płatki śniadaniowe czekoladowe, kakao do picia itd.) 

Rodzice muszą zapewnić regularną aktywność ruchową dziecka. Wspomaga ona pracę jelit (codzienny spacer, rowerek, basen itd.). 

W profilaktyce stosuje się też zapewnienie dziecku prawidłowej fizjologicznej pozycji podczas wypróżniania (tzn. pozycji kucnej, kiedy uda przylegają do jamy brzusznej i dzięki temu powodują nacisk na jelito grube oraz na okrężnicę). W przypadku korzystania z toalety dla dorosłych należy podstawić dziecku podnóżek. 

Początkowo dobrze jest zachęcić dziecko do treningu defekacji polegającym na siadaniu na nocnik z książeczkami lub ulubionymi zabawkami. Jeśli dziecko uczęszcza do żłobka lub przedszkola, należy poinformować opiekunkę w placówce o zaistniałym problemie. 

Nie należy podawać dziecku środków przeczyszczających ani stosować wlewek doodbytniczych bez konsultacji z lekarzem. 

Zaparcia u dziecka – podsumowanie 

Zaburzenia defekacji we wczesnym etapie życia dziecka (po wykluczeniu chorób organicznych przewodu pokarmowego i innych) mają charakter przemijający. Pomocna w ocenie może okazać się Bristolska Skala Uformowania Stolca oraz prowadzenie dzienniczka wypróżnień.   

Leczenie zaparć u dziecka jest wielokierunkowe, głównie farmakologiczne i dietetyczne. Należy zadbać o odpowiednie żywienie dziecka, ilość wypijanych płynów (głównie woda) oraz zachęcanie do aktywności ruchowej.  

W przypadku występowania objawów alarmowych (tj. krew w stolcu) należy wykonać odpowiednie badania laboratoryjne. 

Bibliografia

  1. Chumpitazi BP. I wsp.: Bristol Stool Form Scale reliability and agreement decreases when determining Rome III stool form designations. Neurogastroenterol Motil. 2016 Mar;28(3):443-8. doi: 10.1111/nmo.12738. Epub 2015 Dec 21. PMID: 26690980; PMCID: PMC4760857.Benninga M. A., Nurko S., Faure C., Hyman P. E., Roberts I., N. L. Schechter. Childhood Functional Gastrointestinal Disorders: Neonate/Toddler. Gastroenterology, 2016; 150: 1443-1455. 
  2. Biggs W.S., Dery W.H. Evaluation and treatment of constipation in infants and children. Am Fam Physician. 2006; 73(3):469-77. 
  3. Oracz G. Ból brzucha u dzieci – podstawowe zasady diagnostyki i leczenia przydatne pediatrom. Standardy medyczne/ Pediatria. 2022; 19. 
  4. Van Den Berg M. M., Benninga M. A., Di Lorenzo C. Epidemiology of childhood constipation: a systematic review. Am J Gastroenterol. 2006; 101 (10): 2401–2409. 
  5. Jarosz M. (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, NIZP-PZH, 2020. 

Miód i jego właściwości. Czy miód jest zdrowy? Miód a cukrzyca

Magdalena Konowrocka
-
0
Miód i jego właściwości. Czy miód jest zdrowy? Miód a cukrzyca

Miód jest naturalnie słodką substancją, produkowaną przez pszczoły Apis mellifera. Owady zbierają roślinny nektar lub wydzieliny żywych części roślin. Jest to następnie przerabiane, łączone ze specyficznymi substancjami pszczelimi, gromadzone i pozostawione w plastrach miodu do dojrzewania. Uważany jest za produkt bardzo zdrowy, przynoszący liczne korzyści w przypadku problemów zdrowotnych. Czy rzeczywiście taki jest? Co na ten temat mówią badania? Czy warto zastąpić cukier miodem? Czy miód może spożywać osoba chora na cukrzycę lub choroby układu krążenia? O tym wszystkim w naszym artykule. Zapraszamy do czytania.  

Spis treści:

  1. Jakie właściwości zdrowotne ma miód?
  2. Miód a cukrzyca – czy diabetycy mogą go jeść?
  3. Jaki wybierać miód?  
  4. Czy miód jest zdrowy? Podsumowanie 

Jakie właściwości zdrowotne ma miód? 

Miód składa się z ponad 200 (niektóre źródła mówią o 300) związków. Głównym jego składnikiem są cukry, w większości są to cukry proste, w tym: 

  • glukoza – ok. 30%; 
  • fruktoza – przeciętna zawartość fruktozy wynosi 38%, ale może się wahać, w zależności od miejsca pochodzenia i stopnia późniejszego przetworzenia, od 25 do 48%. 

Pozostałe węglowodany zawarte w cukrze to: 

  • sacharoza – dwucukier – jej zawartość to 0,8% do 7,7%; 
  • melecytoza, rafinoza, erloza, maltotrioza – trisacharydy, ich zawartość to zaledwie 0,1%; 
  • dekstryny – wielocukry – ich zawartość wynosi ok. 3% w miodach spadziowych, 1% w nektarowych. 

Miód to w największej części cukier prosty, jednak to zawartość pozostałych składników (kwasów organicznych, białek, minerałów, witamin, związków fenolowych, substancji bioaktywnych) decyduje o jego właściwościach zdrowotnych. Skład chemiczny poszczególnych miodów zależy od pochodzenia botanicznego (z jakich roślin pszczoły zbierają nektar), geograficznego, warunków klimatycznych czy sposobu postępowania pszczelarza.  

>>> Przeczytaj też: Podstawowe składniki odżywcze w diecie człowieka – węglowodany

O właściwościach zdrowotnych miodu decydują: 

  • związki fenolowe – mają szeroki zakres funkcji prozdrowotnych, w szczególności są to funkcje przeciwutleniające. Należą do nich kwasy fenolowe i flawonoidy. Te ostatnie są najczęstszą grupą związków polifenolowych występujących w diecie człowieka i mają znaczący potencjał antyoksydacyjny. Co ciekawe skład związków fenolowych w miodzie zależy od wielu czynników, np. pochodzenie geograficzne, z jakich roślin został zebrany nektar, warunki pogodowe i jest na tyle charakterystyczny, iż zaproponowano, aby związki fenolowe były markerami określającymi pochodzenie miodu; 
  • aminokwasy i białka – dominującym aminokwasem w miodzie jest prolina, stanowiąca podstawowy budulec kolagenu. Stanowi ponad 50% aminokwasów miodu, jej obecność w tym produkcie jest czynnikiem jakości i wskaźnikiem dojrzewania miodu; 
  • witaminy – w miodzie występują m.in.: witamina C – działająca jako antyoksydant, witamina B2 (ryboflawina), kwas foliowy (witamina B9), witamina E – mająca również silne właściwości antyoksydacyjne i witamina K2 – wspomagająca gospodarkę wapnia w organizmie;  
  • lipidy – mają kluczowe znaczenie dla rozwoju błon komórkowych i magazynowania energii. Frakcja lipidowa miodu to m.in. karotenoidy i kwasy tłuszczowe. Odpowiadają też za zapach i smak miodu; 
  • minerały – w miodzie określono występowanie ponad 50 minerałów, wśród nich najwięcej jest potasu, sodu, wapnia, magnezu i żelaza, poza tym selen, cynk, miedź. Jednak ogólna zawartość minerałów w miodzie jest niska i waha się od 0,04% do 0,2%. Pojawiają się w nim również metale ciężkie (arsen, kadm, ołów, rtęć), które w nadmiernych ilościach są toksyczne; 
  • kwasy organiczne – miód zawiera kwas mlekowy, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, kwas glukonowy, kwas malonowy; 
  • bakterie probiotyczne – pałeczki kwasu mlekowego, współodpowiedzialne za regulację odporności; 
  • izomaltoza – cukier rzadki działający jak prebiotyk, stymulujący wzrost Lactobacillus acidophillus, Lactococcus lactis i Saccharomyces cerevisae, bakterii związanych ze zdrową mikrobiotą jelitową.  
glutation zredukowany/utleniony

Miód a cukrzyca – czy diabetycy mogą go jeść? 

Miód jest bardzo wartościowym produktem i – dzięki zawartości wyżej opisanych składników – warto włączać go do naszej diety. Ponieważ jednak miód to przede wszystkim cukier, powstaje pytanie czy mogą go spożywać osoby chore na cukrzycę i czy mogą odnieść z tego korzyści. W roku 2023 ukazała się metaanaliza – przegląd, powtórna analiza i wyciągnięcie wniosków statystycznych z różnych badań klinicznych – rzucająca nowe światło na to zagadnienie. Metaanaliza objęła 18 badań klinicznych, w których uczestniczyło 1105 osób.  

Pakiet ryzyko cukrzycy

Czy miód wspiera organizm cukrzyka? 

Wnioski z analizy badań wskazują, iż miód nieznacznie (o 0,20 mmm/l) zmniejszał poziom glukozy na czczo u uczestników badań. Jednak należy podkreślić, że wyniki różniły się w zależności od źródła pochodzenia nektaru i sposobu przetwarzania miodu.  

Najkorzystniejszy wpływ na stężenie glukozy miały miód akacjowy i miód koniczynowy w postaci surowej. Uczestnicy próby spożywali miód w średniej dawce 40 g dziennie (2 łyżki stołowe) przez średni czas 8 tygodni. Badania obejmowały tylko zdrowych ochotników, nie uczestniczyły w nich osoby chore na cukrzycę.  

Jednak wydaje się, że w przypadku cukrzyka miód również nie będzie miał wpływu na podwyższanie poziomu glukozy. Wskazują na to również dowody z badań eksperymentalnych, gdzie miód przynosił korzyści osobom w cukrzycą, wspierając kontrolę stanu hiperglikemii.  

Fenomen obniżania poziomu glukozy na czczo przez miód – produkt składający się w ok. 80% z cukru – naukowcy tłumaczą zawartością dodatkowych składników. 14% zawartości miodu to cukry rzadkie, monosacharydy i ich pochodne, występujące w przyrodzie w ograniczonych ilościach.  

Pomimo niewielkich różnic w budowie chemicznej, wiele z tych rzadkich cukrów wykazuje wpływ na krótko – i długoterminowe wyniki glikemii (stężenia glukozy we krwi) poprzez hamowanie określonych enzymów lub obniżenie poziomu substancji transportujących glukozę.  

Inny mechanizm o pozytywnym wpływie na poziom glukozy we krwi to pobudzanie metabolizmu glukozy w wątrobie. Obecna w miodzie fruktoza zwiększa aktywność enzymu glukokinazy i w konsekwencji wzrost metabolizmu glukozy.  

Pewien wpływ na stabilizację poziomu glukozy we krwi ma również obecność w miodzie czynników wpływających na skład mikrobioty jelitowej.  

>>> Przeczytaj też: Cukrzyca epidemią XXI wieku

Indeks glikemiczny miodu 

Osoby chore na cukrzycę przy spożywaniu miodu powinny wziąć pod uwagę indeks glikemiczny tego produktu. Nie jest to wartość stała, zależy od zawartości fruktozy, sposobu i stopnia przetworzenia.  

Zawartość fruktozy w miodzie waha się od 21 % do 43%, a stosunek fruktozy do glukozy od 0,4 do 1,6. Indeks glikemiczny fruktozy wynosi 19, podczas gdy sacharozy 60, a glukozy 100. Ten fakt ma kluczowe znaczenie dla określenia IG miodu, który może wynosić od 55 (dla surowego miodu produkowanego przez pszczoły bezżądłowe) do nawet 85.  

Korzystny indeks glikemiczny wykazuje miód wrzosowy, który zawiera 40% fruktozy. 

>>> Przeczytaj też: Nowe kryterium rozpoznania cukrzycy – hemoglobina glikowana

Czy diabetycy mogą jeść miód? Jaki miód przy cukrzycy jest najzdrowszy? 

Miód jest produktem, który może znaleźć się w diecie osoby chorej na cukrzycę, jeśli choroba jest kontrolowana, a poziomy gliekmii i hemoglobina glikowana są w granicach wartości oczekiwanych.  

Można używać miodu jako zastępnika cukru stołowego do przygotowywania posiłków, jednak należy uważać na ilość spożywanego produktu.  

Osoby, które mają niewyrównaną cukrzycę nie powinny spożywać miodu.  

Jaki miód w cukrzycy może być najzdrowszy? Na pewno o jak najniższym indeksie glikemicznym. W polskich warunkach może to być miód wrzosowy, miód akacjowy lub miód z koniczyny.  

Dwa ostatnie rodzaje miodu były brane pod uwagę w omawianej metaanalizie i wykazywały korzystny wpływ na profil glikemii u osób zdrowych. I pamiętajmy, iż właściwości zdrowotne miodu zależą od stopnia jego przetworzenia, dlatego wybierajmy miody surowe.

>> Dowiedz się: Jak obniżyć poziom cukru we krwi? Dieta cukrzycowa

Jaki wybierać miód?  

Miód nie jest produktem jednorodnym, więc jego właściwości zdrowotne zależą od wielu czynników. Dodatkowo jest to jeden z najczęściej fałszowanych produktów żywnościowych (miód z dodatkowym cukrem, miód poddawany obróbce termicznej).  

Dlatego najlepiej unikać kupowania miodów w sklepach i supermarketach, najlepiej kupować go prosto od zaufanego producenta. Szukajmy miodów już skrystalizowanych, gdyż krystalizacja jest jednym z mierników jakości miodu.  

Pamiętajmy również, iż prawdziwy miód jest cięższy od wody – litr miodu powinien ważyć ok. 1,4 kg, litr wody waży 1 kg. I – niestety – prawdziwy miód nie jest tani. Oczywiście wyższa cena miodu nie jest gwarancją jego dobrej jakości, natomiast niska jego cena daje pewność, iż jest nie jest co miód, który warto kupić.  

Niezależnie od pochodzenia botanicznego (czyli z jakich roślin pszczoły zbierały nektar), największe korzyści zdrowotne oferuje miód surowy. Przetwarzanie miodu, jego obróbka termiczna, zmniejsza aktywność i zawartość tych składników miodu, od których zależą jego właściwości przeciwutleniające. Ma również wpływ na zawartość dobrych bakterii prebiotycznych. Miody nieprzetworzone charakteryzuje również niższy indeks glikemiczny.  

>> Przeczytaj też: Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej

Czy miód jest zdrowy? Podsumowanie  

Miód jest produktem naturalnym, który może być używany w codziennej diecie jako alternatywa cukru. Jest jednak produktem kalorycznym, 100 g miodu to ok. 325 kcal, jedna łyżka stołowa miodu to ok. 65 kcal. Dlatego powinien być używany w rozsądnych ilościach, aby nie przyczyniać do zwiększania masy ciała.  

Warto go jednak mieć w swojej diecie, ponieważ wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych, nie wpływając negatywnie na poziom glukozy we krwi.  

Mogą go również spożywać osoby z cukrzycą, jeśli choroba jest pod kontrolą. W tych przypadkach wskazany jest miód o niższym indeksie glikemicznym.  

Aby w pełni skorzystać z benefitów miodu, należy kupować go u zaufanych pszczelarzy. W przeciwnym wypadku możemy mieć do czynienia z produktem pozbawionym cech prawdziwego miodu, który będzie zwykłym słodzikiem.  

SMACZNEGO 😊  

Bibliografia

  1. Ahmed A, Tul-Noor Z, Lee D, Bajwah S, Ahmed Z, Zafar S, Syeda M, Jamil F, Qureshi F, Zia F, Baig R, Ahmed S, Tayyiba M, Ahmad S, Ramdath D, Tsao R, Cui S, Kendall CWC, de Souza RJ, Khan TA, Wpływ miodu na kardiometobaboliczne czynniki ryzyka: systematyczny przegląd i metaanaliza. Nutr Rev. 2023 Jun 9;81(7):758-774. doi: 10.1093/nutrit/nuac086. PMID: 36379223; PMCID: PMC10251304. 
  2. Bobiş O, Dezmirean DS, Moise AR. Honey and Diabetes: The Importance of Natural Simple Sugars in Diet for Preventing and Treating Different Type of Diabetes. Oxid Med Cell Longev. 2018 Feb 4;2018:4757893. doi: 10.1155/2018/4757893. PMID: 29507651; PMCID: PMC5817209. 
  3. Valverde S, Ares AM, Stephen Elmore J, Bernal J. Recent trends in the analysis of honey constituents. Food Chem. 2022 Sep 1;387:132920. doi: 10.1016/j.foodchem.2022.132920. Epub 2022 Apr 7. PMID: 35413557. 
  4. Vadasery, K.; Ukkuru, P. In vitro antidiabetic activity and glycemic index of bee honeys. Indian J. Tradit. Knowl. 2017, 16, 134–140 
  5. Foster-Powell K., Holt S., Brand-Miller J.: International table of glycemic index and glycemic load values. Am. J. Clin. Nutr., 2002, 76, 5-56 
  6. https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/217-pasieka-5-2021/3145-8-miod-wrzosowy-pod-lupa  
  7. https://miododkulmy.pl/falszywy-miod/  

Uczulenie na jad pszczoły i osy – bolesna przyczyna ciężkich reakcji alergicznych 

Krzysztof Wójcik
-
0
Uczulenie na jad pszczoły i osy – bolesna przyczyna ciężkich reakcji alergicznych 

Alergia na jady owadów takich jak pszczoły i osy stanowi poważne zagrożenie zdrowotne, które może prowadzić do ciężkich reakcji anafilaktycznych. W tym artykule omówimy, czym jest alergia na jad owadów, jakie są jej przyczyny, objawy oraz metody diagnostyki i leczenia. Dowiesz się również, jak można skutecznie zapobiegać użądleniom i co robić w razie ich wystąpienia. 

Spis treści:

  1. Czym jest alergia na jad owadów? Na jakie owady można być uczulonym? 
  2. Co wywołuje uczulenie na owady? Przyczyny alergii 
  3. Testy alergiczne na jady owadów – diagnostyka alergii
  4. Rola molekuł alergenowych w diagnostyce i terapii alergii na jady owadów
  5. Immunoterapia alergenowa (VIT) – odczulanie na jad owadów
  6. Profilaktyka i postępowanie w przypadku użądlenia
  7. Alergia na jad owadów – zakończenie

Czym jest alergia na jad owadów? Na jakie owady można być uczulonym? 

Alergia na jad owadów to nadmierna reakcja układu immunologicznego na białka zawarte w jadach owadów błonkoskrzydłych, takich jak: 

  • pszczoły, 
  • trzmiele, 
  • osy pospolite, 
  • osy klecanki, 
  • szerszenie. 

Objawy reakcji alergicznej po ukoszeniu owadów u uczulonych osób mogą wahać się od łagodnych i występujących miejscowo po ciężkie reakcje ogólnoustrojowe, takie jak anafilaksja. 
 
Możliwe miejscowe objawy po użądleniu to: 

  • zaczerwienie i ból w miejscu użądlenia, 
  • obrzęk, 
  • swędzenie, 
  • uczucie ciepła w okolicach ukąszenia. 

Ciężka reakcja ogólnoustrojowa może pojawić się od kilku minut do kilku godzin po ukąszeniu. Mogą jej towarzyszyć następujące objawy: 

  • świszczący oddech,  
  • suchy kaszel, 
  • trudności z oddychaniem i przełykaniem, 
  • zawroty głowy,  
  • spadek ciśnienia krwi, 
  • obrzęk gardła lub języka, 
  • skurcze żołądka, nudności lub biegunka, 
  • zaburzenia rytmu serca, 
  • pokrzywka. 

Jeżeli u Ciebie lub u bliskiej Ci osoby po użądleniu wystąpił obrzęk i zaczerwienienie skóry, które obejmowało obszar większy niż 10 cm i utrzymywało się powyżej 24 godzin lub doszło do ciężkiej ogólnoustrojowej reakcji alergicznej, niezwłocznie zgłoś się do lekarza alergologa w celu diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia! 

Co wywołuje uczulenie na owady? Przyczyny alergii 

Uczulenie na jad owadów jest wynikiem kontaktu z białkami (alergenami) zawartymi w jadzie. Układ odpornościowy osób uczulonych po pierwszym użądleniu produkuje przeciwciała IgE, które reagują z tymi alergenami. Przy ponownym użądleniu następuje gwałtowna reakcja IgE-zależna, podczas której uwalniane są mediatory zapalne, takie jak histamina, prowadzące do wystąpienia objawów reakcji alergicznej. 

>> Przeczytaj też: Alergia IgE zależna – czym jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka

Testy alergiczne na jady owadów – diagnostyka alergii 

Diagnozowanie alergii na jad owadów polega na szczegółowym wywiadzie lekarskim i badaniach alergologicznych. Wykonywane są alergiczne testy skórne, w których niewielkie ilości jadu są wprowadzane pod skórę pacjenta, oraz testy krwi pozwalające na pomiar poziomu przeciwciał IgE specyficznych dla alergenów jadów owadów. Testy z krwi powinny być wykonane od 3 do 4 tygodni po użądleniu. 

Badanie Api m1 (IgE swoiste)
Badanie Api m 10 (IgE swoiste)

Rola molekuł alergenowych w diagnostyce i terapii alergii na jady owadów 

W diagnostyce i terapii alergii na jady owadów coraz większą rolę odgrywają molekuły alergenowe. Molekuły alergenowe to pojedyncze białka zawarte w jadach owadów, będące bezpośrednią przyczyną reakcji alergicznej.  

Molekuły alergenowe jadów owadów dostępne do diagnostyki to: 

molekuły jadów owadów infografika
Molekuły alergenowe jadów owadów dostępne do diagnostyki.

Wykonanie testów IgE z krwi względem wymienionych molekuł alergenowych może pomóc lekarzowi w precyzyjnym rozpoznaniu alergii na jady pszczoły i/lub osy oraz kwalifikacji odpowiednich pacjentów do immunoterapii alergenowej (VIT).  

Badanie Ves v 5 (IgE swoiste)
Badanie Ves v 1 (IgE swoiste)

Szczególnie ważne jest rozróżnienie rzeczywistego uczulenia od reakcji krzyżowych wywołanych obecnością krzyżowo reagujących determinantów węglowodanowych (CCD)​​. W tym celu należy zwrócić uwagę na to, aby wykonywane testy zawierały rekombinowane molekuły alergenowe oznaczone literą „r” przed nazwą. Są one bowiem pozbawione krzyżowo reagujących determinantów węglowodanowych (CCD). 

Immunoterapia alergenowa (VIT) – odczulanie na jad owadów 

Leczenie alergii na jady owadów obejmuje unikanie użądleń oraz wdrożenie immunoterapii swoistej (VIT), która polega na regularnym podawaniu pacjentowi rosnących dawek jadu pszczoły lub osy w celu zmniejszenia wrażliwości organizmu na alergen.  

Odczulanie trwa zazwyczaj od 3 do 5 lat, a jego skuteczność w przypadku uczulenia na jad osy sięga 90%, a nawet 100%, w przypadku alergii na jad pszczoły jest to 80%.  

Immunoterapia swoista jadami owadów jest jedną z najskuteczniejszych form leczenia znanych medycynie.  

>> Odkryj: Alergeny, czyli co najczęściej uczula. Rodzaje i lista alergenów

Profilaktyka i postępowanie w przypadku użądlenia 

Aby ograniczyć ryzyko użądlenia: 

  • unikaj miejsc takich jak łąki i sady, zwłaszcza gdy w pobliżu znajdują się dojrzałe owoce; 
  • unikaj spożywania owoców, słodkich dżemów oraz lodów podczas przebywania na świeżym powietrzu; 
  • szczelnie zamykaj pojemniki na odpadki i resztki jedzenia; 
  • unikaj mocnych zapachów, które przyciągają owady, takich jak pot, silne perfumy oraz dezodoranty; 
  • unikaj chodzenia boso po trawie; 
  • wybieraj ubrania w kolorach neutralnych, takich jak biel, zieleń i beż, unikaj jaskrawych barw przyciągających owady; 
  • podczas przebywania w miejscach, gdzie ryzyko użądlenia jest większe, noś długie spodnie, koszule z długim rękawem, kapelusz i opcjonalnie rękawiczki; 
  • w razie użądlenia kogoś w pobliżu, oddal się na co najmniej 50 metrów, aby uniknąć ataku innych owadów; 
  • w przypadku ataku pszczół lub os, zasłoń głowę. 

Warto również mieć przy sobie zestaw pierwszej pomocy zawierający automatyczny wstrzykiwacz adrenaliny, antyhistaminiki oraz glikokortykosteroidy na wypadek użądlenia.  

W przypadku ukąszenia ważne jest szybkie podanie adrenaliny i jak najszybszy kontakt z lekarzem​​. 

Alergia na jad owadów – zakończenie 

Alergia na jady owadów jest poważnym schorzeniem, które wymaga odpowiedniej diagnostyki życia reakcjom anafilaktycznym. Jeśli doświadczyłeś silnej reakcji po użądleniu owada i podejrzewasz u siebie uczulenie na jego jad, skonsultuj się z alergologiem i wykonaj niezbędne testy alergiczne. 

Bibliografia

  1. Bonifazi F. et al., Prevention and treatment of hymenoptera venom allergy: guidelines for clinical practice. Allergy 2005; 60: 1459-1470. 
  2. Canonica G.W. et al., A WAO – ARIA – GA²LEN consensus document on molecular-based allergy diagnostics. World Allergy Organ J. 2013; 6(1): 17. 
  3. Spillner E. et al., Hymenoptera allergens: from venom to ”venome”. Frontiers in immunology 2014; 5: 1-7. 
  4. Biló B. et al., Diagnosis of Hymenoptera venom allergy. Allergy 2005; 60: 1339-49. 
  5. Grunwald T. et al., Molecular cloning and expression in insect cells of honeybee venom allergen acid phosphatase (Api m 3). J Allergy Clin Immunol 2006; 117: 848-54. 
  6. Blank S. et al., Api m 10, a genuine A. mellifera venom allergen, is clinically relevant but underrepresented in therapeutic extracts. Allergy 2011; 66: 1322-29. 
  7. Köhler J et al., Component resolution reveals additional major allergens in patients with honey bee venom allergy. J Allergy Clin Immunol 2014; 133: 1383-89. 
  8. Frick M. et al., rApi m 3 and rApi m 10 improve detection of honey bee sensitization in Hymenoptera venom–allergic patients with double sensitization to honey bee and yellow jacket venom. Allergy 2015; 70: 1665-68. 
  9. Simons FE. et al., International consensus on (ICON) anaphylaxis. World Allergy Organ J. 2014 May 30; 7(1): 9. 
  10. Simons FE. et al., World Allergy Organization Anaphylaxis Guidelines: 2013 update of the evidence base. Int Arch Allergy Immunol. 2013; 162(3): 193-204. 
  11. Cox L. et al., Allergen Immunotherapy: A practice parameter third update. J Allergy Clin Immunol 2011; 127(1): 1-55. 
  12. Rueff F. et al., Predictors of severe systemic anaphylactic reactions in patients with Hymenoptera venom allergy: Importance of baseline serum tryptase. J Allergy Clin Immunol 2009; 124: 1047-54. 
  13. Müller U. et al., Hymenoptera venom allergy: analysis of double positivity to honey bee and Vespula venom by estimation of IgE antibodies to species-specific major allergens Api m 1 and Ves v 5. Allergy 2009; 64: 543-48. 
  14. Mittermann I. et al., Recombinant allergen-based IgE testing to distinguish bee and wasp allergy. J Allergy Clin Immunol 2010; 125: 1300-07. 

Łysienie androgenowe u kobiet – objawy, przyczyny, leczenie

Katarzyna Deptuła
-
0
Łysienie androgenowe u kobiet – objawy, przyczyny, leczenie

Nadmierna utrata włosów spowodowana przez łysienie androgenowe dotyczy również kobiet. To tzw. łysienie typu męskiego, któremu towarzyszy wzmożona produkcja dihydrotestosteronu – który wpływa na miniaturyzację mieszków włosowych. Z artykułu dowiesz się, jakie są typy łysienia androgenowego u kobiet, a także jak wygląda diagnostyka, w tym propozycja badań wartych wykonania.

Spis treści:

  1. Co to jest łysienie androgenowe typu męskiego?
  2. Czy łysienie androgenowe występuje u kobiet?
  3. Przyczyny łysienia androgenowego u kobiet
  4. Łysienie androgenowe u kobiet – jakie daje objawy?
  5. Jakie badania wykonać na łysienie androgenowe u kobiet?
  6. Łysienie androgenowe u kobiet – leczenie
  7. Łysienie androgenowe u kobiet – podsumowanie

Co to jest łysienie androgenowe typu męskiego?

Łysienie (łac. alopecia) to choroba dermatologiczna, której towarzyszy szybsza utrata włosów niż w przypadku ich fizjologicznego wypadania. Może być spowodowane zaburzeniami endokrynologicznymi związanymi ze zwiększoną produkcją dihydrotestosteronu, co ma miejsce w tytułowym rodzaju łysienia. Zdarza się również, że za utratą włosów „typu męskiego” stoi stosowane leczenie, które odpowiada za tzw. łysienie androgenowe indukowane lekami.

>> Zobacz również: Łysienie u mężczyzn – przyczyny, leczenie, profilaktyka

Jak klasyfikuje się łysienie androgenowe?

Obecnie typuje się ok. 500 postaci klinicznych łysienia, które klasyfikuje się jako:

  • łysienie niebliznowaciejące (odwracalne, w którym mieszki włosowe zostają zachowane);
  • łysienie bliznowaciejące (nieodwracalne, w którym dochodzi do utraty mieszków włosowych zastępowanych przez tkankę łączną).

Istnieje również inny podział z uwzględnieniem:

  • łysienia rozlanego, które dotyczy równomiernego przerzedzenia się włosów na całej lub znaczącej powierzchni owłosionej skóry głowy;
  • łysienia ogniskowego, które dotyczy ograniczonych powierzchni (mogą być pojedyncze lub mnogie).

Mając na uwadze wcześniej przytoczoną klasyfikację łysienie androgenowe umieszcza się w grupie łysienia rozlanego i niebliznowaciejącego.

Czy łysienie androgenowe występuje u kobiet?

Łysienie androgenowe występuje również u kobiet. Jest określane mianem łysienia typu kobiecego. W literaturze padają dodatkowe dwa określenia tej choroby, są to:

•         FAGA – female androgenetic alopecia,

•         FPHL – female pattern hair loss.

Łysienie androgenowe stanowi najczęstszą przyczynę łysienia, które dominuje przede wszystkim u mężczyzn. Z jaką częstotliwością występuje u kobiet? Przedstawiają to poniższe dane:

•         6% kobiet poniżej 50. roku życia,

•         30-40% pacjentek powyżej 70. r.ż.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że u kobiet i mężczyzn z podwyższonym poziomem cholesterolu, tj. hipercholesterolemią częściej występuje łysienie androgenowe. Jest to związane z powstawaniem dihydrotestosteronu na drodze innego szlaku, tj. przemian cholesterolu.

Przyczyny łysienia androgenowego u kobiet

Warto podkreślić, że etiologia łysienia androgenowego jest wieloczynnikowa, jednak najważniejszą rolę przypisuje się predyspozycjom genetycznym. Istotny w patomechanizmie choroby jest dihydrotestosteron, który przyczynia się do miniaturyzacji mieszków włosowych w okolicach androgenozależnych owłosionej skóry głowy. DHT powstaje jak, wspomniano wcześniej w przemianach cholesterolu, ale przede wszystkim w reakcji z udziałem enzymu 5-alfa-reduktazy, w której substratem jest testosteron.

Miniaturyzacja mieszków włosowych u kobiet

Konsekwencją miniaturyzacji mieszków włosowych przez DHT jest fakt, że dochodzi do zmian w przebiegu cyklu włosa tj. skrócenia fazy anagenu z równoczesnym wzrostem odsetka włosów telogenowych. W praktyce oznacza to, że włosy stają się cieńsze i krótsze.

Łysienie androgenowe u kobiet – jakie daje objawy?

Utrata włosów u kobiet i mężczyzn przebiega nieco inaczej. W przypadku „płci pięknej” obserwuje się przerzedzenie włosów o charakterze centralnym, które może być obecne m.in. w okolicy czołowej. Na powierzchni skóry – w związku z miniaturyzacją mieszków – obecne są „żółte kropki”. Są one efektem wypełnienia ujść mieszków przez keratynę i łój.

Typy łysienia androgenowego u kobiet

Wyróżnia się 3 podstawowe typy łysienia androgenowego u kobiet. Są to:

•         typ Hamiltona – łysienie dotyka okolicy wierzchołkowej i występuje przesunięcie linii czołowo-skroniowej ku tyłowi (rzadki typ łysienia u kobiet);

•         typ Ludwiga – obejmuje utratę włosów w okolicy centralnej, czołowej i ciemieniowej;

•         typ Olsena – dotyczy okolicy centralnej i czołowej – to przerzedzenie włosów typu „szerokiego przedziałka” prowadzące do objawu „choinki”.

łysienie androgenowe u kobiet infografika

Warto podkreślić fakt, że w łysieniu androgenowym u kobiet i mężczyzn występują włosy o różnej grubości tzw. heterogenność grubości łodyg, co wynika z faktu miniaturyzacji mieszków włosowych przez DHT.

Jakie badania wykonać na łysienie androgenowe u kobiet?

W diagnostyce łysienia androgenowego wykorzystuje się badania trychologiczne np. trichoskopię i trichogram. Uzupełniająco, choć o wiele rzadziej wykonuje się również ocenę histopatologiczną wycinka  owłosionej skóry głowy, który jest pobierany z okolicy czołowej lub ciemieniowej. Istotne znaczenie mają opisane poniżej badania z krwi przy łysieniu.

Badania laboratoryjne w łysieniu androgenowym u kobiet

W ramach diagnostyki łysienia androgenowego sprawdza się szereg innych parametrów z krwi. Są to:

•         OB i CRP,

•         morfologia krwi obwodowej ,

•         stężenie glukozy,

•         poziom żelaza i ferrytyny,

•         panel hormonalny, który obejmuje testosteron, prolaktynę, progesteron.

pakiet hormony kobiece rozszerzony

W przypadku kobiet istotne jest wykonanie badań w kierunku schorzeń tarczycy – określenie poziomu m.in. TSH, fT3, fT4, a także anty-TPO i anty-TG.

>> Przeczytaj także: Choroby tarczycy i ich diagnostyka.

Łysienie telogenowe a androgenowe

W diagnostyce łysienia androgenowego istotne jest wykluczenie łysienia telogenowego. Dochodzi w nim do synchronizacji cyklu wzrostu włosa. Oprócz tego obecne jest zwiększenie włosów w fazie telogenu.

Za łysienie telogenowe odpowiada kilka przyczyn, np. choroby tarczycy, niedokrwistość z niedoboru żelaza i hiperprolaktynemia.

>> Przeczytaj i sprawdź: Problemy z włosami – jak zdefiniować przyczynę?

Łysienie androgenowe u kobiet – leczenie

Podstawowym celem leczenia łysienia androgenowego u kobiet i mężczyzn jest m.in. zahamowanie postępu choroby. Właściwe leczenie może odwrócić proces miniaturyzacji mieszków włosowych, a także pobudzić namnażanie się komórek mieszków w fazie wzrostu.

W przypadku kobiet stosowana jest:

•         doustna terapia ze spironolaktonem, octanem cyproteronu, flutamidem i innymi lekami hormonalnymi zgodnie z zaleceniami lekarza;

•         miejscowe leczenie minoksydylem w płynie o stężeniu 2 lub 5%.

Pomocne w leczeniu łysienia androgenowego u kobiet mogą okazać się inne zabiegi jak podawanie miejscowo osocza bogatopłytkowego.

Łysienie androgenowe u kobiet – podsumowanie

Łysienie androgenowe typu męskiego u kobiet to dolegliwość dermatologiczna, w której dochodzi do utraty włosów. Zmiany te mogą skupiać się na różnych obszarach owłosionej skóry głowy. W przypadku wzmożonej utraty włosów kluczowe jest zgłoszenie się do lekarza dermatologa i wykonanie wskazanego pakietu badań, a także zrealizowanie dedykowanego leczenia.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

[1] Rudnicka.L, Olszewska.M, Rakowska.A, Sar-Pomian. M (2022) Współczesna dermatologia tom 2, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL

[2] https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/171321,lysienie-androgenowe-typu-zenskiego (dostęp 07/06/2024)

[3] https://www.termedia.pl/Lysienie-androgenowe-kobiet-i-mezczyzn-Rekomendacje-diagnostyczno-terapeutyczne-Polskiego-Towarzystwa-Dermatologicznego,56,32149,1,0.html (dostęp 07/06/2024)

[4] https://www.mp.pl/endokrynologia/interdyscyplinarnie/ginekologia/175144,diagnostyka-i-leczenie-lysienia-androgenowego (dostęp 07/06/2024)

[5] CHPL produktu leczniczego z minoksydylem zarejestrowanego na terenie RP (dostęp 07/06/2024)

Kardiomiopatia i jej rodzaje. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Kardiomiopatia i jej rodzaje. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Kardiomiopatia to zróżnicowana grupa chorób mięśnia sercowego. W wyniku procesu chorobowego dochodzi do przebudowy serca, co prowadzi do nieprawidłowego działania tego narządu. Mogą rozwinąć się także powikłania, które zagrażają życiu lub zdrowiu – m.in. niewydolność serca, zaburzenia rytmu, nagła śmierć sercowa. Dlatego konieczne jest wczesne rozpoznanie schorzenia i rozpoczęcie leczenia. Dowiedz się, co to jest, jakie są rodzaje i jak wykryć kardiomiopatię.

Spis treści:

  1. Kardiomiopatia – co to jest?
  2. Kardiomiopatia – rodzaje
  3. Kardiomiopatia – objawy
  4. Kardiomiopatia – diagnostyka choroby
  5. Kardiomiopatia – leczenie

Kardiomiopatia – co to jest?

Kardiomiopatia jest definiowana jako grupa chorób mięśnia sercowego, w których występują strukturalne i czynnościowe nieprawidłowości skutkujące jego dysfunkcją. Jednocześnie nie stwierdza się obecności nadciśnienia tętniczego, wad serca czy choroby wieńcowej. Mogą im towarzyszyć nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu wsierdzia, osierdzia, a także innych narządów wewnętrznych.

>> To może Cię zainteresować: Nadciśnienie tętnicze – choroba (także) dzieci i młodzieży

Przyczyny rozwoju kardiomiopatii

Kardiomiopatia może być wrodzona lub nabyta. W pierwszym przypadku za rozwój choroby odpowiadają mutacje w genach kodujących białka mięśnia sercowego. Niektóre z nich mogą być dziedziczone.

Natomiast przyczyny kardiomiopatii nabytej to m.in.:

  • stany zapalne mięśnia sercowego (najczęściej wywołane wirusami),
  • substancje toksyczne (m.in. alkohol, niektóre leki, metale ciężkie),
  • przewlekłe tachyarytmie,
  • choroby tkanki łącznej (m.in. twardzina układowa, reumatoidalne zapalenie stawów),
  • choroby układu mięśniowo-nerwowego (m.in. dystrofie mięśniowe),
  • choroby metaboliczne i zaburzenia hormonalne,
  • zaburzenia immunologiczne.

W niektórych przypadkach nie udaje się ustalić przyczyny kardiomiopatii.

Kardiomiopatia – rodzaje

Kardiomiopatia to grupa schorzeń o różnych przyczynach, patomechanizmie i obrazie klinicznym. Zgodnie z klasyfikacją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wyróżnia się 5 głównych rodzajów:

Kardiomiopatia przerostowa

Kardiomiopatia przerostowa charakteryzuje się przerostem lewej komory serca. W jej przebiegu dochodzi do powiększenia kardiomiocytów (komórek mięśnia sercowego), bliznowacenia mięśnia sercowego i włóknienia. Zmiany te powodują upośledzenie czynności rozkurczowej.

Objawy kardiomiopatii przerostowej to:

  • duszność wysiłkowa,
  • omdlenia,
  • wysiłkowy ból dławicowy,
  • zawroty głowy,
  • kołatanie serca.

Kardiomiopatia przerostowa najczęściej jest uwarunkowana genetycznie.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa (zastoinowa)

Kardiomiopatia rozstrzeniowa charakteryzuje się poszerzeniem prawej lub lewej komory serca. W efekcie ich kurczliwość jest zaburzona, co uniemożliwia prawidłowy przepływ krwi.

Objawy kardiomiopatii rozstrzeniowej to:

  • zmęczenie,
  • zawroty głowy,
  • zaburzenia rytmu serca,
  • duszności,
  • bóle w klatce piersiowej,
  • postępująca niewydolność serca.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa może być zarówno uwarunkowana genetycznie, jak i nabyta.

rodzaje kardiomiopatii infografika

Kardiomiopatia restrykcyjna

Kardiomiopatia restrykcyjna charakteryzuje się nieprawidłową czynnością rozkurczową komór serca (jednej lub obu). Przyczyną takiego stanu jest sztywność ścian serca uniemożliwiająca ich ponowne rozszerzenie się i napełnienie krwią. W efekcie zmniejsza się objętość rozkurczowa komór, co z czasem prowadzi do niewydolności serca. Objawy to głównie duszność i łatwe męczenie.

Kardiomiopatia rozstrzeniowa może być spowodowana chorobami serca, schorzeniami ogólnoustrojowymi, radioterapią, czynnikami genetycznymi lub mieć postać idiopatyczną (o nieustalonej przyczynie).

Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory

Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory to genetyczna choroba, w której zdrowa tkanka mięśnia sercowego jest zastępowana tkanką tłuszczową i włóknistą. Prowadzi to do zaburzeń rytmu serca. Objawia się zasłabnięciami i omdleniami, do których dochodzi najczęściej podczas aktywności fizycznej. Zdarza się, że pierwszym i jedynym objawem jest nagła śmierć sercowa.

Inne niesklasyfikowane rodzaje kardiomiopatii

Do tej grupy zaliczane są m.in.:

  • kardiomiopatia alkoholowa – spowodowana osłabieniem mięśnia sercowego na skutek nadużywania alkoholu,
  • kardiomiopatia połogowa – występuje w III trymestrze ciąży lub w ciągu 5 miesięcy od porodu u kobiet z grupy ryzyka,
  • kardiomiopatia polekowa – spowodowana toksycznym działaniem niektórych leków.

Innym rodzajem jest kardiomiopatia stresowa (takotsubo). Jest to przejściowe uszkodzenie serca, które rozwija się na skutek silnego stresu emocjonalnego. Jej objawy i zapis EKG imitują zawał mięśnia sercowego.

>> Przeczytaj także: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?

Kardiomiopatia – objawy

Choroba ma niejednorodny przebieg. Objawy kardiomiopatii zależą od jej rodzaju. Zdarza się, że przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, a w niektórych przypadkach przybiera postać szybko postępującej niewydolności serca. Uwagę należy zwrócić przede wszystkim na duszności, łatwe męczenie, zasłabnięcia, omdlenia, zawroty głowy i bóle w klatce piersiowej. Ich wystąpienie wymaga konsultacji z lekarzem i jest podstawą do rozpoczęcia szczegółowej diagnostyki.

Kardiomiopatia – diagnostyka choroby

W diagnostyce kardiomiopatii podstawą jest echokardiografia (USG serca), która pozwala ocenić budowę i funkcję serca. Do badań dodatkowych należą m.in. EKG (standardowe, czyli spoczynkowe i metodą Holtera), rezonans magnetyczny, RTG klatki piersiowej, badania genetyczne, a w rzadkich przypadkach również biopsja mięśnia sercowego.

Pakiet serce pod kontrolą kompleksowy (9 badań) banerek

Kardiomiopatia – leczenie

Leczenie kardiomiopatii zależy od jej rodzaju, a także obrazu klinicznego. W terapii zastosowanie mają m.in.:

  • leki łagodzące objawy i poprawiające wydolność krążenia,
  • wszczepienie stymulatora serca lub kardiowertera-defibrylatora,
  • ablacja,
  • zabiegi chirurgiczne.

Jeżeli na skutek kardiomiopatii rozwinie się ciężka niewydolność serca, konieczny może być przeszczep serca. Osoba chora powinna pozostawać pod stałą opieką kardiologiczną.

Czy kardiomiopatia jest uleczalna: rokowania

Rokowania przy kardiomiopatii zależą od wielu czynników. Przebieg choroby różni się nawet między pacjentami chorującymi na ten sam rodzaj kardiomiopatii. Zdarza się, że choroba postępuje bardzo szybko, co znacznie pogarsza stan chorego i przyczynia się do skrócenia długości życia. U części osób można zaobserwować znaczną poprawę po wdrożeniu leczenia.

Kardiomiopatia to grupa schorzeń, w przebiegu których dochodzi do zmian strukturalnych mięśnia sercowego, co zaburza jego prawidłowe funkcjonowanie. Jej przyczyną mogą być czynniki genetyczne lub nabyte (np. choroby przewlekłe, toksyny). Obraz kliniczny i sposób leczenia zależą od rodzaju kardiomiopatii oraz stanu chorego.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Wytyczne ESC 2023 dotyczące postępowania w kardiomiopatiach opracowane przez Grupę Roboczą Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) ds. postępowania w kardiomiopatiach, Kardiologia Polska 5-6/2023
  2. J. Wodniecki, W. Leśniak, Kardiomiopatie, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.16. (dostęp 07.06.2024)
  3. Klasyfikacja kardiomiopatii Stanowisko Grupy Roboczej Chorób Mięśnia Sercowego i Osierdzia Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Kardiologia Polska 2008, 66, 533-540
  4. J. Gorol, M. Tajstra, Kardiomiopatia przerostowa – aktualny stan wiedzy, Folia Cardiologica Excerpta 2012, t. 7, nr 3, s. 152–158
  5. Ł. Mazurkiewicz, J. Grzybowski, Kardiomiopatia rozstrzeniowa, https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/958,kardiomiopatia-rozstrzeniowa (dostęp 07.06.2024)
  6. Szyszka, R. Dankowski, Kardiomiopatia restrykcyjna, https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/953,kardiomiopatia-restrykcyjna, (dostęp 07.06.2024)
  7. Zieńczuk i in., Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory – przyczyna nagłej śmierci sercowej, Choroby Serca i Naczyń 2006, t. 3, nr 2, s. 76–82
  8. E. Przybylska i in., Kardiomiopatia takotsubo — co dzisiaj o niej wiemy?, Choroby Serca i Naczyń 2015, t. 12, nr 6, s. 347–356

Co to jest fentanyl i jak działa na organizm? Dlaczego jest tak silnie uzależniający?

Weronika Dobrewa
-
0
Co to jest fentanyl i jak działa na organizm? Dlaczego jest tak silnie uzależniający?

Fentanyl jest jednym z najsilniejszych i najbardziej kontrowersyjnych leków przeciwbólowych o potencjale uzależniającym współczesnych czasów. Jego wyjątkowo silne działanie przeciwbólowe sprawia, że jest on szeroko stosowany w medycynie, ale jednocześnie staje się poważnym problemem społecznym ze względu na jego intensywne właściwości uzależniające i wysokie ryzyko przedawkowania. Czym dokładnie jest fentanyl? Jak działa na organizm i dlaczego jego stosowanie w pewnych sytuacjach może być niebezpieczne ? Jakie są objawy zatrucia fentanylem oraz jak wygląda obecna epidemia fentanylu, która dotyka tak wiele krajów na całym świecie?

Spis treści:

  1. Co to jest fentanyl?
  2. Jak fentanyl działa na organizm?
  3. Zatrucie fentanylem – objawy
  4. Epidemia fentanylu

Co to jest fentanyl?

Fentanyl to organiczny związek chemiczny, będący pochodną piperydyny. Jako syntetyczny opioid, wykorzystywany jest w medycynie głównie w charakterze silnego środka przeciwbólowego i anestezjologicznego. Został opracowany w latach 60. XX wieku przez belgijskiego chemika dr. Paula Janssena. Szybko zyskał uznanie ze względu na swoją skuteczność w łagodzeniu bólu, zwłaszcza u pacjentów z przewlekłymi, silnymi dolegliwościami bólowymi oraz jako środek anestetyczny. Fentanyl działa poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi w mózgu, co prowadzi do zmniejszenia odczuwania bólu oraz wywołanie uczucia euforii.

Fentanyl – ile razy jest silniejszy od morfiny?

Fentanyl jest wyjątkowo silnym opioidowym analgetykiem. Szacuje się, że jest on około 50 do 100 razy silniejszy od morfiny. Jego gwałtowne działanie sprawia, że nawet niewielkie dawki fentanylu mogą wywołać silne efekty przeciwbólowe, ale także niosą ze sobą wysokie ryzyko przedawkowania i uzależnienia.

Jak fentanyl działa na organizm?

Fentanyl działa poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi (silne powinowactwo do receptora μ oraz słabsze do δ i κ) w mózgu, rdzeniu kręgowym oraz innych częściach ciała. Receptory te są częścią systemu nerwowego odpowiedzialnego za odczuwanie bólu oraz regulację emocji. Kiedy fentanyl łączy się z nimi, hamuje przekazywanie sygnałów bólowych i wywołuje uczucie euforii oraz głębokiego relaksu. Działanie fentanylu jest bardzo szybkie, ale krótkotrwałe. Po podaniu dożylnym, osiąga szczyt po około dwóch minutach, działając od 20 do 30 minut. Natomiast po podaniu doustnym efekty zaczynają się po około 30–60 minutach i mogą utrzymywać się nawet do 6 godzin.

Fentanyl w małych dawkach wywołuje typowe dla opioidów efekty, takie jak znieczulenie, senność i zmniejszenie uczucia lęku. W anestezjologii, gdzie stosowane są dużo wyższe dawki, najczęściej przed zabiegami operacyjnymi, mogą wystąpić silne objawy ze strony układu nerwowego, które obejmują:

  • omamy czuciowe oraz wzrokowe
  • intensywne złudzenia przestrzenne
  • zmniejszenie uczucia lęku
  • znieczulenie fizyczno-psychiczne
  • zaburzenia świadomości

Jednakże, fentanyl ma również wpływ na inne funkcje organizmu, takie jak oddychanie. Może powodować depresję oddechową, co oznacza, że zwalnia i spłyca oddech, co jest szczególnie niebezpieczne i może prowadzić do zgonu w przypadku przedawkowania.

>> Przeczytaj także: Środki psychoaktywne – definicja, rodzaje, wykrywanie w organizmie.

Dlaczego fentanyl jest tak niebezpieczny?

Fentanyl jest niebezpieczny z kilku powodów, wynikających z jego unikalnych właściwości farmakologicznych oraz zastosowań:

– Wyjątkowa siła działania: Fentanyl jest jednym z najpotężniejszych opioidów dostępnych w medycynie, co oznacza, że nawet bardzo małe dawki mogą być śmiertelne, szczególnie w przypadku nieumyślnego przedawkowania. Już dwa miligramy mogą spowodować przedawkowanie lub śmierć.

– Szybkie działanie i krótki okres półtrwania: Fentanyl działa niezwykle szybko, zwłaszcza w przypadku podania dożylnego, co może prowadzić do natychmiastowych efektów przeciwbólowych, ale także szybko rozwijających się objawów toksyczności. Jego krótki czas działania oznacza, że użytkownicy mogą być skłonni do częstego przyjmowania kolejnych dawek, co zwiększa ryzyko przedawkowania.

– Wysokie ryzyko uzależnienia: Fentanyl, jak inne opioidy, ma potencjał uzależniający. Regularne stosowanie może prowadzić do szybkiego rozwoju tolerancji, fizycznego oraz psychicznego uzależnienia, przez co trudno jest odczuwać przyjemność z czegokolwiek poza narkotykiem.

– Częste mieszanie z innymi substancjami: Fentanyl często pojawia się na rynku narkotykowym w postaci narkotyków zastępczych lub podrobionych leków, co znacznie zwiększa ryzyko przedawkowania.

– Epidemia zatruć i zgonów: Fentanyl jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do rosnącej liczby zgonów z powodu przedawkowania opioidów na całym świecie, szczególnie w Stanach Zjednoczonych.


Warto wiedzieć:

Fentanyl jest bezwonny i bez smaku, co utrudnia jego wykrywanie w nielegalnych substancjach. Często jest dodawany do innych narkotyków, takich jak heroina czy kokaina, bez wiedzy użytkowników, co zwiększa ryzyko przypadkowego przedawkowania.


Zatrucie fentanylem – objawy

Zatrucie fentanylem może manifestować się różnorodnie, w zależności od dawki i sposobu podania substancji. Oto najczęstsze objawy zatrucia fentanylem:

  • Agresja, omamy,
  • Silna depresja oddechowa (spłycenie lub zatrzymanie oddechu),
  • Utrata przytomności, głęboki stan śpiączki lub zaburzenia świadomości,
  • Zwężenie źrenic (tzw. „szpilkowate źrenice”),
  • Zawroty głowy oraz skrajne uczucie senności,
  • Nudności i wymioty,
  • Zaburzenia rytmu serca, zwolnione tętno i obniżone ciśnienie krwi,
  • Obrzęk płuc.

Objawy zatrucia fentanylem mogą bardzo szybko postępować i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. Nalokson to lek, który można zastosować w sytuacji przedawkowania, o ile zostanie podany natychmiast. Działa szybko, łącząc się z receptorami opioidowymi i blokując działanie opioidów. Jednak fentanyl jest silniejszy od innych opioidów, takich jak morfina, co może wymagać kilku podań naloksonu, aby odwrócić skutki przedawkowania.

Skrining w kierunku opiatów i opioidów (krew lub mocz)


Czy wiesz że?

Osoby po zastosowaniu fentanylu mogą doświadczać stanu tzw. „śpiączki na stojąco”. Oznacza to, że są w stanie pomiędzy jawą a snem, gdzie mogą wydawać się obudzone, ale w rzeczywistości znajdują się w stanie głębokiego znieczulenia i trudno jest je obudzić lub nawiązać z nimi normalną interakcję.


Epidemia fentanylu

W ostatnich latach świat zmaga się z epidemią fentanylu, która szczególnie dotknęła Stany Zjednoczone. Od lat 90. XX wieku obserwuje się dramatyczny wzrost liczby przypadków przedawkowania opioidów, w tym fentanylu. Substancja ta jest coraz częściej wykorzystywana nielegalnie, często jako dodatek do innych narkotyków, co jeszcze bardziej zwiększa jej dostępność i ryzyko związane z jej używaniem.

Epidemia fentanylu ma poważne konsekwencje zdrowotne i społeczne. Wzrost liczby zgonów z powodu przedawkowania opioidów obciąża systemy opieki zdrowotnej, a także ma negatywny wpływ na rodziny i społeczności. Walkę z tą epidemią prowadzi się na wielu frontach, w tym poprzez edukację publiczną, zwiększenie dostępu do leczenia uzależnień oraz działania prawne przeciwko nielegalnemu handlowi fentanylem.

Dlaczego fentanyl jest tak silnie uzależniający? Głównie ze względu na swoje bezpośrednie działanie na receptory opioidowe w mózgu, co prowadzi do intensywnego uczucia euforii. Regularne używanie fentanylu powoduje, że organizm adaptuje się do obecności związku, co prowadzi do rozwoju tolerancji – użytkownicy potrzebują coraz większych dawek, aby osiągnąć ten sam efekt. Ponadto, nagłe zaprzestanie używania fentanylu prowadzi do objawów odstawienia, które mogą być niezwykle nieprzyjemne i bolesne, co skłania osoby uzależnione do kontynuowania zażywania.

Mechanizm uzależnienia od fentanylu jest złożony i obejmuje zarówno fizjologiczne, jak i psychologiczne aspekty. Na poziomie biologicznym, fentanyl powoduje zmiany w funkcjonowaniu układu nerwowego, w tym zmiany w produkcji neuroprzekaźników odpowiedzialnych za odczuwanie przyjemności i bólu. Na poziomie psychologicznym, euforia wywołana przez fentanyl może prowadzić do silnej potrzeby powtarzania doświadczenia, co w połączeniu z fizycznym uzależnieniem tworzy bardzo trudny do przerwania cykl.

W odpowiedzi na rosnący problem uzależnień od fentanylu, konieczne są skoordynowane działania obejmujące edukację, profilaktykę, leczenie oraz wsparcie dla osób uzależnionych i ich rodzin. Zrozumienie mechanizmów działania i uzależnienia od fentanylu jest kluczowe dla skutecznej walki z tą globalną epidemią.

Podsumowując, fentanyl jest niezwykle silnym opioidowym środkiem przeciwbólowym, który ma istotny potencjał terapeutyczny, ale także wysokie ryzyko związane z przedawkowaniem i uzależnieniem. Jego działanie na organizm, w połączeniu z łatwością, z jaką może być nadużywany, czyni go jednym z najniebezpieczniejszych narkotyków na współczesnym rynku. Edukacja i świadomość na temat ryzyka związanego z fentanylem są kluczowe dla zapobiegania jego nadużywaniu i ograniczania negatywnych skutków zdrowotnych i społecznych.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. NIDA. Fentanyl DrugFacts. National Institute on Drug Abuse website. https://nida.nih.gov/publications/drugfacts/fentanyl. June 1, 2021 Accessed June 1, 2024.

2. Armenian P., Vo KT., Barr-Walker J., Lynch KL. Fentanyl, fentanyl analogs and novel synthetic opioids: A comprehensive review. Neuropharmacology. 2018 May 15;134(Pt A):121-132.

3. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=1000

4. Han Y., Cao L., Yuan K. et al. Unique Pharmacology, Brain Dysfunction, and Therapeutic Advancements for Fentanyl Misuse and Abuse. Neurosci. Bull. 38, 1365–1382 (2022).

Dopamina – co to jest i jaką rolę pełni? Badanie, normy

Weronika Dobrewa
-
0
Dopamina – co to jest i jaką rolę pełni? Badanie, normy

Dopamina pełni kluczową rolę w naszym organizmie, biorąc udział w wielu istotnych procesach fizjologicznych. Zrozumienie mechanizmów regulacji poziomu dopaminy jest równie ważne, jak świadomość potencjalnych konsekwencji jej nadmiaru lub niedoboru.

Spis treści:

  1. Co to jest dopamina?
  2. Za co odpowiada dopamina?
  3. Jak sprawdzić poziom dopaminy w organizmie?
  4. Jakie są objawy nadmiaru dopaminy?
  5. Czym grozi niedobór dopaminy?
  6. Podsumowanie

Co to jest dopamina?

Dopamina to organiczny związek chemiczny należący do grupy katecholamin. W mózgu pełni kluczową rolę w regulacji różnorodnych funkcji, takich jak kontrola ruchu, procesów motywacyjnych,  regulacji nastroju, funkcji poznawczych oraz regulacji przepływu krwi. Dopamina jest syntetyzowana w neuronach h oraz w komórkach rdzenia nadnerczy.  Jej niedobór lub nadmiar może prowadzić do różnych zaburzeń zarówno na tle neurologicznym jak i psychiatrycznym.

>> Przeczytaj także: Nadnercza – budowa, funkcje, zaburzenia i diagnostyka

Za co odpowiada dopamina?

Dopamina pełni istotną rolę w organizmie człowieka jako neuroprzekaźnik, który wpływa na szereg procesów, zależnych od miejsca jej aktywności. Jej działanie obejmuje receptory dopaminowe D1 i D2, a także receptory adrenergiczne alfa1 i beta1Dopamina wpływa  zarówno na ośrodkowy, jak i obwodowy układ nerwowy.

Mechanizm działania dopaminy w rozumieniu biochemicznym wykracza poza funkcje neuroprzekaźnika, gdyż jest również jedną z amin katecholowych syntetyzowanych przez rdzeń nadnerczy. Działając na receptory, dopamina hamuje uwalnianie prolaktyny, co ma znaczenie zwłaszcza dla funkcji rozrodczych oraz laktacji.

Dopamina wpływa także na regulację funkcji takich jak ciśnienie tętnicze krwi, wydzielanie hormonów przez gruczoły endokrynne (m.in. kortyzol, TSH) oraz napięcie mięśni.

Ponadto, dopamina odgrywa rolę w kontrolowaniu emocji poprzez oddziaływanie na układ limbiczny. Wzrost poziomu dopaminy obserwuje się między innymi u osób zakochanych oraz podczas spożywania ulubionych potraw czy substancji psychoaktywnych.

>> Warto przeczytać: Układ hormonalny człowieka. Budowa, funkcje, hormony

Jest również zaangażowana w działanie tzw. systemu nagrody, gdzie aktywność neuronów dopaminowych wzrasta w oczekiwaniu na przyjemne zdarzenia. Dopamina odgrywa kluczową rolę w naszej gotowości do podejmowania działań w celu osiągnięcia określonych celów oraz w kształtowaniu zachowań motywacyjnych, a także zaangażowania w funkcje poznawcze, takie jak uwaga, pamięć, planowanie i podejmowanie decyzji.

Jak sprawdzić poziom dopaminy w organizmie?

Badanie poziomu dopaminy może być stosowane w różnych sytuacjach klinicznych. Główne wskazania do przeprowadzenia tego badania obejmują diagnozę chorób neurologicznych, takich jak choroba Parkinsona. Oznaczenie poziomu dopaminy jest także istotne w diagnostyce niektórych chorób nowotworowych, które wiążą się z nieprawidłowym jej poziomem – na przykład przy guzie chromochłonnym.

Ponadto, badanie poziomu dopaminy może być przydatne w monitorowaniu skuteczności leczenia u pacjentów z chorobami neurologicznymi, którzy otrzymują leki wpływające na poziom tego neuroprzekaźnika. W kontekście zaburzeń psychicznych, wysoki lub niski poziom dopaminy może być związany z takimi stanami jak schizofrenia, depresja czy skłonność do  uzależnień.

U pacjentów z zaburzeniami motorycznymi, takimi jak tik nerwowy czy dystonia, badanie poziomu dopaminy może służyć jako narzędzie pomocnicze w diagnozowaniu przyczyn tych zaburzeń, a także monitorowaniu postępu ich leczenia .

Sprawdzenie poziomu dopaminy w organizmie może być przeprowadzone za pomocą różnych metod diagnostycznych, ale nie ma rutynowego testu krwi ani moczu, który bezpośrednio mierzyłby poziom dopaminy. Dlatego ocena poziomu tego neuroprzekaźnika może być bardziej złożona.

Do badania poziomu dopaminy wykorzystuje się  próbkę krwi pobraną z żyły łokciowej lub próbkę moczu ze zbiórki dobowej.

Druga procedura polega na zgromadzeniu całkowitej ilości moczu oddanego w ciągu 24 godzin z pominięciem pierwszej porcji moczu oddanej po nocy. Zakończenie zbiórki następuje wraz z pierwszą porcją moczu oddaną kolejnego poranka. Mocz należy przechowywać w szczelnie zamkniętym, dużym pojemniku i przechowywać przez cały czas w lodówce (2-4°C) dla zachowania jego integralności. Po zakończeniu zbiórki z pojemnika należy pobrać około 100 ml i jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

Natomiast do oznaczenia stężenia dopaminy w organizmie, konieczne jest pobranie próbki krwi z żyły łokciowej. Nie ma jednoznacznych wytycznych dotyczących sposobu pobierania próbki, jednak pacjent może zostać poproszony o 15-30-minutowy odpoczynek w pozycji leżącej przed pobraniem próbki, a także o pozostanie w tej pozycji podczas pobierania krwi.

Panel neuroprzekaźników podstawowy

Jakie są objawy nadmiaru dopaminy?

Wysoki poziom dopaminy może wystąpić w sytuacjach stresowych lub podczas intensywnych emocji. Zazwyczaj takie  wahania  poziomu dopaminy są tymczasowe i nie mają bezpośredniego znaczenia klinicznego czy diagnostycznego. Jednakże, przekroczenie normy dopaminy może być wynikiem różnych  sytuacji klinicznych, włączając w to konsumpcję substancji uzależniających oraz obecność niektórych nowotworów, takich jak guz chromochłonny czy neuroblastoma.

Objawy nadmiaru dopaminy można podzielić na te, które obejmują zarówno objawy psychiczne, jak i związane z układem ruchu. Do objawów psychicznych należą halucynacje, urojenia, nadmierny przepływ myśli, epizody maniakalne, trudności z oceną rzeczywistości, dezorientacja oraz problemy ze snem.

Z kolei do objawów związanych z układem ruchu i fizycznych zaliczają się nadpobudliwość psychoruchowa, agresja bez uzasadnienia oraz wzrost ciśnienia krwi.

Czym grozi niedobór dopaminy?

Niedobór dopaminy może być spowodowany różnymi czynnikami, takimi jak:

  • uszkodzenie mózgu,
  • zapalenie mózgu,
  • silny niedobór magnezu,
  • niedoczynność tarczycy,
  • toksyczne działanie niektórych leków.  

Objawy związane z niedoborem dopaminy mogą być różnorodne i obejmować:

  • apatię,
  • spadek energii,
  • stany depresyjne,
  • obniżenie motywacji,
  • lęki,
  • chroniczne zmęczenie,
  • trudności w panowaniu nad emocjami,
  • poczucie zagrożenia
  • obniżenie popędu seksualnego.

Dodatkowo mogą występować sztywność mięśni, zaburzenia koordynacji ruchów, drżenie spoczynkowe oraz niewyraźna mowa.

Niedobór dopaminy może znacząco wpływać na jakość życia i funkcjonowanie osób dotkniętych tym problemem, dlatego ważne jest monitorowanie objawów i konsultacja z lekarzem w celu odpowiedniego postawienia diagnozy i zaplanowania leczenia.

Podsumowanie

  • Dopamina pełni kluczową rolę w licznych procesach fizjologicznych.
  • Badanie poziomu dopaminy może być istotne w diagnozowaniu i monitorowaniu niektórych schorzeń neurologicznych oraz w ocenie skuteczności leczenia.
  • Zrozumienie jej roli i monitorowanie jej poziomu mogą mieć istotne znaczenie w kontekście zdrowia i leczenia pacjentów.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. Sonne J., Goyal A., Lopez-Ojeda W. Dopamine. [Updated 2023 Jul 3]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan.
  2. Ayano G. Dopamine: Receptors, Functions, Synthesis, Pathways, Locations and Mental Disorders: Review of Literatures. J Ment Disord, 2016, Treat 2: 120.
  3. Briguglio M., Dell’Osso B., Panzica G. et al. Dietary Neurotransmitters: A Narrative Review on Current Knowledge. Nutrients. 2018 May 10;10(5):591.
  4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Dobowa_zbi%C3%B3rka_moczu
  5. Juárez Olguín H., Calderón Guzmán D., Hernández García E., Barragán Mejía G. The Role of Dopamine and Its Dysfunction as a Consequence of Oxidative Stress. Oxid Med Cell Longev. 2016;2016:9730467.

Brzuch tarczycowy – jak rozpoznać i zwalczyć otyłość brzuszną o podłożu hormonalnym

Angelika Janowicz
-
0
Brzuch tarczycowy – jak rozpoznać i zwalczyć otyłość brzuszną o podłożu hormonalnym

Brzuch tarczycowy jest określeniem stosowanym potocznie w odniesieniu do nagromadzenia tkanki tłuszczowej w centralnej części ciała u osób, które zmagają się z zaburzeniami pracy tarczycy – a dokładnie jej niedoczynnością. Otyłość brzuszna prowadzi do szeregu innych zaburzeń i ma poważne konsekwencje zdrowotne. Zwiększa ryzyko m.in. chorób sercowo-naczyniowych, niealkoholowego stłuszczenia wątroby czy zwyrodnienia stawów. Dlatego wymaga podjęcia odpowiednich działań terapeutycznych. Dowiedz się, jak pozbyć się brzucha tarczycowego.

Spis treści:

  1. Jak wygląda brzuch tarczycowy?
  2. Brzuch tarczycowy – objawy
  3. Diagnostyka brzucha tarczycowego
  4. Jak pozbyć się brzucha tarczycowego?

Jak wygląda brzuch tarczycowy?

Należy zdawać sobie sprawę, że termin „brzuch tarczycowy” nie widnieje w nomenklaturze medycznej. Jest stosowany w języku potocznym do opisania otyłości brzusznej, która rozwija się u osób z niedoczynnością tarczycy.

Przyrost masy ciała w niedoczynności tarczycy jest spowodowany spowolnieniem metabolizmu na skutek wysokich wartości hormonu tyreotropowego (TSH) i obniżenia aktywności tarczycy. Podstawowa przemiana materii może zwolnić nawet o 35–45%. Dodatkowo zmniejsza się termogeneza, zmienia się gospodarka tłuszczowa i nasila się insulinooporność.

Brzuch tarczycowy ma zwiększony obwód – jest on zbyt duży w stosunku do bioder. Przyrost tkanki tłuszczowej zaczyna się już pod linią biustu. W miarę nasilenia problemu widoczne stają się fałdy tłuszczu – szczególnie w dolnej części brzucha (tzw. oponka). Talia traci swój naturalny zarys, a sylwetka staje się szeroka. Brzuch wydaje się wzdęty i obrzmiały.

Brzuch tarczycowy – objawy

Brzuch tarczycowy objawia się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w centralnej części ciała, co nadaje mu charakterystyczny wygląd. Często reszta ciała (szczególnie kończyny) jest nieproporcjonalnie szczupła.

Obecne są także dolegliwości ściśle związane z niedoczynnością tarczycy. Zalicza się do nich m.in.:

  • spowolnienie pracy serca (bradykardia),
  • przewlekłe zmęczenie,
  • nadmierną senność,
  • nadmierne wypadanie włosów,
  • suchość i szorstkość skóry,
  • spowolnienie perystaltyki jelit i przewlekłe zaparcia,
  • zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
  • nietolerancję zimna,
  • pogorszenie tolerancji wysiłku,
  • apatię i stany depresyjne,
  • pogorszenie koncentracji,
  • skłonność do powstawania obrzęków.

Obecność powyższych objawów wskazuje na konieczność skonsultowania się z lekarzem i rozpoczęcia diagnostyki w kierunku niedoczynności tarczycy.

>> Przeczytaj także: Choroby tarczycy i ich diagnostyka

Diagnostyka brzucha tarczycowego

Zaburzenia pracy tarczycy można wykryć przy pomocy badań laboratoryjnych krwi. Podstawą jest oznaczenie stężenia TSH, FT4 (tyroksyny) i FT3 (trijodotyroniny). Zwykle diagnostykę rozszerza się o oznaczenie przeciwciał anty-TPO (przeciwko tyreoperoksydazie) oraz USG tarczycy.

Natomiast samą otyłość można rozpoznać przy pomocy kilku metod. Najprostszą z nich jest pomiar masy ciała i wzrostu, a następnie obliczenie wskaźnika BMI. Sposób ten jest jednak mało precyzyjny, nie różnicuje tkanek ciała i nie pozwala wnioskować o poziomie tkanki tłuszczowej. Dlatego diagnostyka otyłości brzusznej powinna opierać się o inny parametr – wskaźnik WHR, czyli stosunek obwodu talii do obwodu bioder.

pakiet tarczycowy rozszerzony

Jak pozbyć się brzucha tarczycowego?

Nie ma jednej metody na to, jak pozbyć się brzucha tarczycowego. Działania terapeutyczne obejmują kilka elementów i wymagają ścisłej współpracy z lekarzem. Podstawą jest rozpoczęcie leczenia niedoczynności tarczycy poprzez stosowanie preparatów lewotyroksyny. Natomiast do redukcji tkanki tłuszczowej niezbędna jest zmiana stylu życia, obejmująca głównie zdrową i dobrze zbilansowaną dietę oraz regularną aktywność fizyczną.

Należy pamiętać, że brzuch tarczycowy, czyli otyłość centralna, ma poważne skutki zdrowotne. Do jej powikłań zalicza się m.in. nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca, chorobę zwyrodnieniową stawów i kręgosłupa, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, obturacyjny bezdech senny, cukrzycę typu 2.

>> Przeczytaj także: Dieta w niedoczynności tarczycy

Ćwiczenia na brzuch tarczycowy

Aktywność fizyczna sprzyja poprawie metabolizmu. Bardzo ważne jest, aby ćwiczenia były wykonywane regularnie, a także dostosowane do możliwości organizmu. Ze względu na pogorszenie tolerancji wysiłku przy niedoczynności tarczycy początkowo treningi powinny być krótkie i lekkie. Ich intensywność należy zwiększać stopniowo.

Na redukcję brzucha tarczycowego może pozytywnie wpłynąć plan treningowy łączący różne rodzaje aktywności. Ważne jest także, aby w miarę możliwości włączyć więcej ruchu do swojej codzienności (np. dojeżdżać do pracy rowerem, spacerować zamiast oglądać telewizję, wybrać schody zamiast windy).

Dieta na brzuch tarczycowy

Dieta na brzuch tarczycowy powinna być dobrze zbilansowana i mieć obniżoną kaloryczność – zmniejszoną o 500–600 kcal w stosunku do dziennego zapotrzebowania. Pokarm powinien dostarczać wszystkich niezbędnych substancji odżywczych, witamin i minerałów. Zalecane jest spożywanie 3–5 posiłków o regularnych porach, a także ograniczenie węglowodanów prostych, tłuszczów zwierzęcych, żywności przetworzonej, napojów słodzonych. Dopuszcza się stosowanie różnych modeli żywienia, które uwzględniają powyższe zasady. Szczególnie rekomendowane są: dieta śródziemnomorska, DASH, roślinna i o obniżonym indeksie glikemicznym.

Brzuch tarczycowy jest potocznym określeniem na otyłość brzuszną, która rozwija się na skutek spowolnienia metabolizmu i nasilenia insulinooporności u osób z niedoczynnością tarczycy. Nagromadzenie się tkanki tłuszczowej w centralnej części ciała, której towarzyszą objawy niedoczynności tarczycy m.in. obrzęki, zaparcia, zaburzenia miesiączkowania, pogorszenie kondycji skóry i włosów, przewlekłe zmęczenie, zmniejszona tolerancja wysiłku, jest wskazaniem do wykonania badań laboratoryjnych oceniających stężenie TSH, FT3 i FT4.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. K. Krekora-Wollny, Niedoczynność tarczycy a otyłość, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, t. 1, nr 1, s. 63–65
  2. K. Szwajkosz i in., Nadwaga i otyłość a niedoczynność tarczycy, Journal of Education, Health and Sport 2016, 6(7), s. 419–428
  3. M. Bolanowski, Niedoczynność tarczycy, Lekarz POZ 3/2016, s. 189–192
  4. M. Bąk‑Sosnowska i in., Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, Medycyna Praktyczna (wydanie specjalne), maj 2022, s 1–87
Page 64 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...636465...122Strona 64 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.