Sklep
Strona główna Blog Strona 63

Zonulina – kluczowy marker przepuszczalności jelitowej i jego rola w chorobach

Izabella Podsiadły
-
0
Zonulina – kluczowy marker przepuszczalności jelitowej i jego rola w chorobach

Bariera jelitowa odgrywa niezwykle ważną rolę w utrzymaniu równowagi całego organizmu, tzw. homeostazy. Naruszenie szczelności bariery jelitowej skutkuje przenikaniem toksyn i innych szkodliwych substancji do środowiska wewnętrznego, czyli krwi, tkanek i narządów. Może to powodować szereg konsekwencji zdrowotnych, w tym dysfunkcje przewodu pokarmowego, infekcje ogólnoustrojowe, nadwrażliwości pokarmowe i choroby autoimmunologiczne. Stosunkowo niedawno wykazano, że na regulację połączeń w nabłonku jelitowym i przepuszczalność bariery jelitowej wpływa zonulina. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest to białko, jakie pełni funkcje oraz jak zbadać jego poziom w organizmie.  

Spis treści:

Czym jest zonulina? 

Zonulina została odkryta w 2000 r. Badacze opisali ją jako białko ścisłych połączeń (ang. tight junctions, TJ) pomiędzy enterocytami (enerocytami) – komórkami nabłonka jelita cienkiego. Wydzielana jest zarówno przez nabłonek jelita, jak i wątrobę. Rolą zonuliny jest regulacja przepuszczalności bariery jelitowej. Pomimo że większość informacji dotyczących tego białka koncentruje się na jego działaniu w jelitach, istnieją także dowody na znaczenie zonuliny w innych narządach, takich jak mózg, serce, płuca, nerki, wątroba oraz skóra. 

Zonulina – właściwości i znaczenie dla jelit  

Zonulina jest uznawana za marker integralności ścisłych połączeń pomiędzy enterocytami. Otwierając i zamykając połączenia ścisłe w jelitach, wpływa na transport płynów, substancji odżywczych, jonów i innych cząsteczek rozpuszczalnych w wodzie oraz komórek układu immunologicznego między światłem jelita a krwiobiegiem. Oddziałuje zatem zarówno na przepuszczalność śluzówki jelit, jak i na odpowiedź immunologiczną. Zonulina jest również prekursorem haptoglobiny (białka ostrej fazy zapalenia), wydzielanej przez organizm w odpowiedzi na stan zapalny lub infekcje. Istnieją też dowody na to, że zonulina pełni funkcję ochronną przed kolonizacją drobnoustrojów w końcowym odcinku jelita.  

Prawidłowa funkcja barierowa jelit a ich przepuszczalność 

W skład bariery jelitowej wchodzą komórki układu krwionośnego, nerwowego i immunologicznego oraz komórki nabłonkowe, pokryte warstwą śluzu zasiedlanego przez mikroorganizmy tworzące tzw. mikrobiotę jelitową. Ta ostatnia jest szczególnie istotna, ponieważ udowodniono, że zmniejszenie warstwy śluzu prowadzi do zwiększenia przepuszczalności jelita, umożliwiając przedostawanie się do wnętrza organizmu drobnoustrojów. Białka ścisłych połączeń, takie jak zonulina, łączą komórki nabłonka jelit, regulując ich przepuszczalność. Naruszenie tej bariery powoduje zwiększoną przepuszczalność jelit, co z kolei ułatwia transport szkodliwych substancji i drobnoustrojów do krwiobiegu i może powodować wiele chorób. Jelito jest zatem łącznikiem pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym ustroju, dlatego niezwykle ważną rolę w utrzymaniu równowagi zarówno jelita, jak i całego organizmu pełni prawidłowo funkcjonująca bariera jelitowa.  

Zonulina a przepuszczalność jelit – jej rola 

Zonulina, będąc modulatorem ścisłych połączeń międzykomórkowych, jest uważana za marker zwiększonej przepuszczalności jelitowej (ang. intestinal permeability, IP). Podwyższony poziom tego białka może prowadzić do zaburzenia funkcjonowania i rozszczelnienia bariery jelitowej, czyli tzw. zespołu przesiąkliwego jelita (ang. leaky gut syndrome). Skutkuje to przenikaniem do krwi dużych cząstek pokarmowych, toksyn, patogenów i innych substancji, zdolnych do aktywowania odpowiedzi immunologicznej, co wywołuje stan zapalny i sygnalizuje zachodzenie nieprawidłowych procesów w jelicie.  

zwiększona przepuszczalność jelit infografika

Zonulina i choroby związane z przepuszczalnością jelitową 

Zaburzenia funkcjonowania bariery jelitowej, prowadzące do zespołu przesiąkliwego jelita, zostały powiązane z patogenezą kilku stanów chorobowych, w tym chorób autoimmunologicznych i zapalnych. Stwierdzono, że niektóre czynniki środowiskowe, takie jak bakterie i gluten, mogą stymulować uwalnianie zonuliny w jelitach. Zwiększona przepuszczalność jelit wydaje się kluczowym czynnikiem w patogenezie:  

  • celiakii, 
  • cukrzycy typu I, 
  • choroby Leśniowskiego-Crohna, 
  • zespołu jelita drażliwego,  
  • wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,  
  • alergii,  
  • astmy, 
  • reumatoidalnego zapalenia stawów. 

U osób z tymi schorzeniami badania wykazały wyższy poziom zonuliny niż u ludzi zdrowych. Zonulina może być zatem wykorzystywana jako marker upośledzonej funkcji bariery jelitowej, może także stanowić potencjalny cel terapeutyczny w leczeniu tych chorób.  

Diagnozowanie i monitorowanie poziomu zonuliny 

Aby móc ocenić funkcjonowanie bariery jelitowej przy podejrzeniu stanu zapalnego jelita lub dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, zaleca się przeprowadzenie badania poziomu zonuliny.  

Badanie zonuliny z kału – kiedy wykonać 

Badanie poziomu zonuliny może być wykonane z próbki kału, ale wybór materiału do badania zależy od konkretnej sytuacji klinicznej i celu diagnostycznego. Kał należy pobrać ze sterylnego naczynia do jednorazowego pojemnika. Można zrobić to o dowolnej porze dnia, nie trzeba być na czczo ani modyfikować diety. Oznaczenie w teście jest ilościowe, wykonywane metodą immunoenzymatyczną ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent assay).  

Badanie zonuliny z kału jest wskazane przede wszystkim przy podejrzeniu chorób przewodu pokarmowego, takich jak zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ponieważ odzwierciedla bezpośrednią aktywność i stan bariery jelitowej.  

Badanie zonuliny w kale

Podwyższony poziom (stężenie) zonuliny – leczenie 

Leczenie zbyt wysokiego poziomu zonuliny wymaga podejścia wieloaspektowego, które może obejmować: 

  • zmiany w diecie, np. wprowadzenie diety bezglutenowej, unikanie przetworzonej żywności; 
  • suplementację, np. wprowadzenie probiotyków i prebiotyków, L-glutaminy, cynku, kwasów omega-3, które wspierają zdrowie jelit; 
  • modyfikację stylu życia, np. redukcję stresu i regularną aktywność fizyczną; 
  • leczenie farmakologiczne, np. leki przeciwzapalne i antybiotyki.  

Wybrana metoda zależy od przyczyny podwyższonego poziomu zonuliny. Ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, aby opracować odpowiedni plan leczenia. 

Zonulina i przepuszczalność jelit – podsumowanie 

Ścisłe połączenia między enterocytami, składające się z takich białek jak zonulina, odgrywają ważną rolę w kontrolowaniu przepuszczalności ściany jelitowej, która warunkuje prawidłowe funkcjonowanie jelita. W wielu badaniach naukowych wykazano rolę zonuliny w utrzymaniu szczelności bariery jelitowej i korelację podwyższonego poziomu tego białka z patomechanizmem wielu chorób. Badanie poziomu zonuliny w organizmie pozwala więc na ocenę przepuszczalności bariery jelitowej, a podwyższone stężenie tego białka świadczy o jej rozszczelnieniu i jest sygnałem do wykonania dalszych badań w celu zidentyfikowania źródła problemu. 

Bibliografia

  1. Serek P. i in., The Effect of Bacterial Infections, Probiotics and Zonulin on Intestinal Barrier Integrity, Int. J. Mol. Sci. 2021; 22, 11359. https://doi.org/10.3390/ijms222111359 
  2. Fasano A. i in., All disease begins in the (leaky) gut: role of zonulin-mediated gut permeability in the pathogenesis of some chronic inflammatory diseases. F1000Res. 2020; 9: F1000 Faculty Rev-69. doi: 10.12688/f1000research.20510.1.  
  3. König J. i in., Human Intestinal Barrier Function in Health and Disease. Clin Transl Gastroenterol 2016; 7(10): s. e196, doi: 10.1038/ctg.2016.54 
  4. https://cambridge-diagnostics.pl/zonulina-badania-jelita-pokarmowego-w-cambridge-diagnostics/ [dostęp: 20.06.2024] 

Z czym nie łączyć witaminy C? Dietetyczne fakty i mity na temat witaminy C

Magdalena Konowrocka
-
0
Z czym nie łączyć witaminy C? Dietetyczne fakty i mity na temat witaminy C

Witamina C – kwas askorbinowy – to w rzeczywistości cztery izomery o trochę odmiennych właściwościach. Sprawdź, czym się różnią i jakie znaczenie mają dla Twojej diety. Z czym nie łączyć witaminy C, aby optymalnie się wchłaniała i działała? Co szkodzi witaminie C i pozbawia ją aktywności? Jakie jest zapotrzebowanie na witaminę C?  O tym wszystkim piszemy w artykule. Zapraszamy do czytania.  

Spis treści:

  1. Różne postaci witaminy C 
  2. Witamina C – od czego zależy jej wchłanianie?
  3. Witamina C – z czym nie łączyć, a z czym można łączyć witaminę C?
  4. Zapotrzebowanie na witaminę C
  5. Kwas askorbinowy – dodatek do żywności
  6. Witamina C – podsumowanie faktów i mitów 

Różne postaci witaminy C 

Kwas L-askorbinowy (poprawnie L-askorbowy) to „prawdziwa” witamina C, posiadająca właściwości przeciwszkorbutowe oraz antyoksydacyjne. Pozostałe stereoizomery: kwas D-askorbinowy, kwas L-izoaskorbinowy i D-izoaskorbinowy mają właściwości antyoksydacyjne, ale pozbawione są działania przeciwszkorbutowego. 

stereoizomery kwasu askorbinowego infografika z czym nie łączyć witaminy C
Izomery witaminy C  

Witamina C jest zawsze prawoskrętna, nie istnieje lewoskrętna witamina C, przy czym prawoskrętność witaminy C odnosi się do optycznej skręcalności związku i nie ma nic wspólnego z literami L i D. Litery L i D pochodzą od łacińskich słów loevus i dexter, oznaczają umiejscowienie chemicznych podstawników i określają konfigurację przestrzenną cząsteczki witaminy C. Dlatego zdecydowanie trzeba powiedzieć, że lewoskrętna witamina C jest mitem i marketingowym chwytem.  

>> Więcej o witaminie C, źródłach w diecie i czy warto ją suplementować w artykule: Witamina C – niewielka cząsteczka o wielkim znaczeniu  

Witamina C – od czego zależy jej wchłanianie? 

Witamina C należy do najbardziej labilnych witamin, jest wrażliwa na działanie podwyższonej temperatury, tlenu, niektórych enzymów oraz jonów metali. Ocenia się, iż w wyniku przygotowywania potraw straty witaminy C mogą wynosić nawet 50%. Dlatego warto pamiętać, aby warzywa i owoce, w których jest najwięcej witaminy C, spożywać w miarę możliwości na surowo, a wszystkie dania z warzyw (np. surówki) przygotowywać tuż przed spożyciem.  

Wchłanianie witaminy C zależy również od dawki i wysycenia nią organizmu. Wraz ze wzrostem spożycia witaminy C jej stężenie w osoczu osiąga poziom maksymalny (70-80 μmol/l) i nie wzrasta ze wzrostem przyjmowanej dawki.  

Dzienne spożycie 200-400 mg witaminy C u osób zdrowych zapewnia wystarczający jej poziom w organizmie. Zapotrzebowanie na witaminę C wzrasta w czasie infekcji, u palaczy papierosów i w sytuacjach stresowych. Wówczas warto przyjmować większe dawki tego składnika. U osób zdrowych nie ma uzasadnienia przyjmowanie większych dawek witaminy C, ponieważ większe dawki po prostu się już nie wchłaniają.  

Witamina C – z czym nie łączyć, a z czym można łączyć witaminę C? 

Witamina C dobrze łączy się z niektórymi składnikami, a z innymi wchodzi w niepożądane reakcje. Na jakie pary składników i witamin należy zwrócić uwagę? 

Witamina C i żelazo  

Najbardziej znaną wśród składników odżywczych parą dla witaminy C jest żelazo. Kwas askorbinowy jest zdecydowanie najważniejszym składnikiem synergistycznym żelaza, co ma znaczenie zwłaszcza w przypadku pokarmów zawierających antagonistów tego pierwiastka. Przy niskim lub średnim poziomie antagonistów żelaza, 20 mg witaminy C powinno być dostarczane z 3 mg żelaza. Przy wysokim poziomie składników antagonistycznych wzajemny stosunek witaminy C i żelaza powinien wzrastać.  

Kwas askorbinowy zwiększa wchłanianie żelaza niehemowego, występującego w pokarmach roślinnych. Jest to zjawisko korzystne, ponieważ żelazo z warzyw wchłania się słabiej niż z pokarmów mięsnych. Obecność witaminy C w tych produktach zwiększa biodostępność żelaza z warzyw. Witamina C nie ma wpływu na wchłanianie żelaza hemowego, czyli dostępnego w mięsie.  

Witamina C i cynk  

Witamina C i cynk są parą składników odżywczych, których łączenie polecane jest w czasie infekcji. Z teoretycznego punktu widzenia jest to słuszne połączenie, ponieważ obydwa składniki odżywcze odgrywają ważną rolę w utrzymaniu odporności.  

Dwa badania kliniczne, przeprowadzone z podwójnie ślepą próbą (oznacza to, iż żaden uczestnik badania – pacjent i lekarz – nie wie, co przyjmuje konkretna osoba, czy to jest substancja czynna, czy placebo) pokazują, że suplementacja 1000 mg witaminy C z 10 mg cynku u pacjentów z przeziębieniem skraca czas trwania wycieku z nosa do 5 dniu, a objawy są łagodniejsze.  

Wydaje się, iż w czasie infekcji dróg oddechowych dodatkowa suplementacja witaminy C i cynku może przynosić pacjentom korzyści, jednak nie ma uzasadnienia, aby takie połączenie stosować profilaktycznie. Zapotrzebowanie na witaminę C u osób zdrowych jest pokrywane z codzienną dietą. Dodatkowa suplementacja nie jest potrzebna, organizm nie jest w stanie jej przyswoić. 

>>> Przeczytaj też: Cynk w organizmie człowieka. Niedobór i nadmiar cynku

witamina C badanie

Witamina C, glutation i cysteina  

Witamina C ma działanie antyoksydacyjne, czyli neutralizuje wolne rodniki. W procesie antyoksydacji witamina C oddaje atom wodoru i przekształca się w nieaktywną, utlenioną formę. Taka nieaktywna forma witaminy C może być jednak regenerowana przez glutation – antyoksydant naszego organizmu. Tworzą razem cykl glutationowo-askorbinowy, dzięki któremu witamina C może być ponownie wykorzystywana.  

Kluczowym składnikiem budulcowym glutationu jest aminokwas cysteina. Aby organizm mógł efektywnie wykorzystywać i regenerować witaminę C musi on być dostarczany w odpowiednich ilościach z dietą.  

Co ciekawe, aktywność antyoksydacyjna witaminy C i cykl glutaminowo-askorbinowy prawdopodobnie odpowiadają za to, że witamina C bywa pomocna w stanach przedawkowania alkoholu, na tzw. kaca – czyli stan złego samopoczucia po spożyciu nadmiernej jego ilości.  

>> Więcej: Stres oksydacyjny, cz. 2. Czym jest i jakie są jego skutki?  

Interakcje witaminy C z lekami  

Witamina C wchodzi w interakcję z niektórymi lekami. Jej aktywność może być zaburzona w czasie przyjmowania doustnych leków antykoncepcyjnych oraz leków moczopędnych, przyjmowanych w czasie terapii nadciśnienia tętniczego. Dotyczy to leków moczopędnych oszczędzających potas, jak i leków, które w swoim mechanizmie powodują wydalanie tego pierwiastka z organizmu.  

Zapotrzebowanie na witaminę C 

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C wynosi: 

  • 60 mg – kobiety  
  • 75 mg – mężczyźni.  

Zalecane dzienne spożycie wynosi: 

  • 75 mg – kobiety 
  • 90 mg – mężczyźni.  

Szczegółowe zapotrzebowanie i zalecane spożycie z podziałem na poszczególne grupy wiekowe przedstawia tabela.  

zapotrzebowanie na witamine C tabela z czym nie łączyć witaminy C

Kwas askorbinowy – dodatek do żywności 

Właściwości redukujące i przeciwutleniające witaminy C powodują, iż jest ona stosowana jako dodatek do żywności. Jej rola polega na konserwacji produktów spożywczych, stabilizowaniu kolorów żywności – jej dodatek powoduje, że produkty nie brunatnieją. Dodatek kwasu askorbinowego do peklowanego mięsa hamuje tworzenie się nitrozoamin (substancji trujących) i konserwuje kolor produktu.  

Przeciwutleniacze będące pochodnymi witaminy C i jej pochodnych, które są dozwolone w Unii Europejskiej to: 

  • E 300 – kwas askorbinowy, 
  • E 301 – askorbinian sodu, 
  • E 302 – askorbinian wapnia, 
  • E 304 – estry kwasów tłuszczowych i kwasu askorbinowego.  

Kwas askorbinowy dodawany do żywności ma takie samo działanie jak naturalna witamina C.  

Witamina C – podsumowanie faktów i mitów 

Witamina C to rozpuszczalna w wodzie witamina, która dostarczana jest z dietą, głównie z warzyw. Zwyczajowa polska dieta dostarcza wystarczających ilości witaminy C, a jej suplementacja jest uzasadniona tylko w przypadku zwiększonego zapotrzebowania, np. w czasie infekcji.  
 

Aby jak najpełniej wykorzystać potencjał witaminy C, należy przestrzegać kilku zasad podczas przygotowywania posiłków i zwrócić uwagę na przyjmowane leki.  

Bibliografia

  1. Lykkesfeldt J. On the effect of vitamin C intake on human health: How to (mis)interprete the clinical evidence. Redox Biol. 2020 Jul;34:101532. doi: 10.1016/j.redox.2020.101532. Epub 2020 May 23. PMID: 32535545; PMCID: PMC7296342 
  2. Maggini S, Beveridge S, Suter M. A combination of high-dose vitamin C plus zinc for the common cold. J Int Med Res. 2012;40(1):28-42. doi: 10.1177/147323001204000104. PMID: 22429343. 
  3. Bejarano E, Weinberg J, Clark M, Taylor A, Rowan S, Whitcomb EA. Redox Regulation in Age-Related Cataracts: Roles for Glutathione, Vitamin C, and the NRF2 Signaling Pathway. Nutrients. 2023 Jul 29;15(15):3375. doi: 10.3390/nu15153375. PMID: 37571310; PMCID: PMC10421530 
  4. Olszanecki R, Czy istnieje lewoskrętna witamina C? Wykład na konferencji Medycyna rodzinna – nowości i praktyka 2017, Kraków, 17-18.11.2017. 
  5. Lykkesfeldt J, Tveden-Nyborg P. The Pharmacokinetics of Vitamin C. Nutrients. 2019 Oct 9;11(10):2412. doi: 10.3390/nu11102412. PMID: 31601028; PMCID: PMC6835439. 
  6. Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Pomeranian Journal Life Sciences, 2015 

Torbiel na jajniku – przyczyny, objawy, skutki, leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Torbiel na jajniku – przyczyny, objawy, skutki, leczenie

Wykrycie torbieli na jajniku u wielu kobiet wzbudza niepokój. Tymczasem większość zmian ma charakter łagodny i nie wymaga leczenia. Konieczne jest jednak ich obserwowanie, a w razie potrzeby podjęcie odpowiedniej interwencji. Dowiedz się, czym jest torbiel na jajniku, jakie są jej rodzaje i kiedy trzeba wdrożyć działania lecznicze.

Spis treści:

  1. Co to jest torbiel na jajniku?
  2. Torbiele na jajniku – przyczyny dolegliwości
  3. Torbiele na jajnikach – objawy
  4. Diagnoza torbieli na jajnikach
  5. Jak usunąć torbiel na jajniku?
  6. Torbiel na jajniku – o czym należy pamiętać?

Co to jest torbiel na jajniku?

Torbiel na jajniku to niefizjologiczna zmiana, która powstaje w obrębie jajnika. Jest to przestrzeń otoczona ścianą, wyraźnie odgraniczona od pozostałych tkanek i wypełniona treścią o różnym charakterze – w zależności od przyczyny jej powstania. W większości przypadków ma charakter łagodny. Torbiele na jajnikach mogą być pojedyncze lub mnogie.

Torbiele na jajnikach należą do najczęstszych zmian w obrębie żeńskich narządów rodnych. Mogą pojawić się w każdym wieku – również w populacji dziecięcej.

Warto pamiętać:
„Torbiel na jajniku” jest określeniem, które przyjęło się w języku potocznym. W klasyfikacji medycznej stosuje się nazwę „torbiel jajnika”.

Rodzaje torbieli jajnika

Torbiele na jajnikach mogą być związane z cyklem menstruacyjnym i funkcją jajników lub patologiczne, czyli wywołane procesem chorobowym.

Najczęściej rozpoznawane są torbiele jajnika związane z cyklem menstruacyjnym i funkcją jajników. Do tej grupy należą:

  • torbiel prosta (czynnościowa) – to owalna zmiana o cienkich i gładkich ścianach wypełniona treścią surowiczą, która osiąga kilka centymetrów średnicy (zwykle ok. 4 cm),
  • torbiel ciałka żółtego – zmiana, która powstaje w II fazie cyklu menstruacyjnego i jest związana z nieprawidłowym zanikaniem ciałka żółtego na skutek zaburzeń wydzielania gonadotropin,
  • torbiel krwotoczna – powstaje, gdy podczas owulacji dojdzie do uszkodzenia naczynia krwionośnego.

Natomiast do grupy patologicznych torbieli jajnika należą:

  • torbiele endometrialne – pojawiają się u 20–55% kobiet chorujących na endometriozę, są wypełnione krwią i mogą osiągać bardzo duże rozmiary,
  • torbiele skórzaste (dermoidalne) – to rodzaj potworniaka dojrzałego składającego się z komórek ektodermy; torbiel jest wypełniona masą, w której mogą być obecne gruczoły łojowe, włosy i inne przydatki.

Do tej samej grupy zaliczane są torbiele w przebiegu zespołu wielotorbielowatych jajników (PCOS). U chorych kobiet pęcherzyki jajnikowe nie dojrzewają i nie uwalniają komórki jajowej. Zamiast tego pozostają w jajnikach i powiększają się.

Torbiele na jajniku – przyczyny dolegliwości

Przyczyny torbieli na jajnikach zależą od jej rodzaju. Zmiany związane z cyklem menstruacyjnym i funkcją jajników są spowodowane okresowymi zaburzeniami hormonalnymi przed lub po owulacji – np. na skutek nadmiernej odpowiedzi pęcherzyka dominującego na hormon folikulotropowy.

Torbiele endometrialne są spowodowane endometriozą. Jest to choroba charakteryzująca się obecnością komórek błony śluzowej macicy poza tym narządem – np. w jajnikach. Jej dokładna przyczyna nie została dotąd poznana. W rozwoju endometriozy znaczenie mają m.in. czynniki wrodzone, środowiskowe, autoimmunologiczne.

Przyczyny torbieli skórzastych jajnika również nie zostały dokładnie poznane. Przypuszcza się, że powstanie zmian jest związane z zaburzeniem cyklu podziału komórek płciowych [5].

Natomiast PCOS jest zaburzeniem endokrynologicznym. Powoduje je nadmierna stymulacja jajników przez androgeny, hormon luteinizujący lub insulinę.

Pakiet PCOS - zespół policystycznych jajników (4 badania) banerek

>> Sprawdź też: Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Torbiele na jajnikach – objawy

W większości przypadków torbiel na jajniku nie daje żadnych objawów i jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowego USG ginekologicznego. Dolegliwości pojawiają się zwykle, gdy zmiana osiągnie duży rozmiar. Objawy torbieli na jajnikach to m.in.:

  • bóle podbrzusza,
  • dyskomfort w jamie brzusznej,
  • powiększenie obwodu brzucha,
  • zaburzenia cyklu menstruacyjnego (plamienia między miesiączkami, nieregularne krwawienia),
  • ból podczas stosunku,
  • problemy z zajściem w ciążę.

W przypadku patologicznych torbieli jajnika obecne są także objawy choroby podstawowej.

Czy torbiel na jajniku jest groźna?

W większości przypadków torbiel na jajniku nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Może się jednak zdarzyć, że wykryte zmiany mają charakter złośliwy. Na raka jajnika szczególnie narażone są kobiety w wieku menopauzalnym, z mutacją w genie BRCA1 lub BRCA2 oraz te, u których w rodzinie występował rak narządów rodnych.

Do oceny ryzyka zezłośliwienia wykrytej zmiany w obrębie jajnika służy test ROMA. Prawdopodobieństwo obliczane jest na podstawie algorytmu matematycznego uwzględniającego stężenie antygenu CA 125 i markera HE4 we krwi.

Badanie test ROMA banerek

Diagnoza torbieli na jajnikach

Torbiel jajnika można wykryć podczas USG przezpochwowego lub innych badań obrazowych jamy brzusznej. Na ich podstawie lekarz określa wielkość i kształt zmiany, a także zawartość i rodzaj. Diagnostykę można rozszerzyć o dodatkowe testy, które pozwalają m.in. ustalić przyczynę torbieli (np. rozszerzony pakiet hormonów kobiecych).

Pakiet hormony kobiece rozszerzony (7 badań) banerek

Jak usunąć torbiel na jajniku?

Leczenie torbieli na jajniku zależy od jej rodzaju, rozmiarów i objawów. Jest ono wymagane przy zmianach nawracających, powodujących dolegliwości lub bardzo dużych. Do najczęściej stosowanych metod należą antykoncepcja hormonalna i zabieg chirurgiczny (techniką laparoskopową lub z otwarciem jamy brzusznej).

Torbiel na jajniku – o czym należy pamiętać?

Warto mieć na uwadze, że czynnościowe torbiele jajnika zwykle nie wymagają żadnego leczenia, wchłaniają się samoistnie i nie powodują żadnych ograniczeń w codziennej aktywności. Kobiety powinny monitorować wykryte zmiany zgodnie z zaleceniami lekarza, a gdy jest to konieczne, rozpocząć odpowiednie leczenie.

Czym mogą grozić nieleczone torbiele na jajnikach?

Torbiel na jajniku może rosnąć. Tempo wzrostu jest różne. Zdarza się, że zmiana rozmiaru nie zachodzi przez bardzo długi czas, a niekiedy różnica widoczna jest w czasie jednego cyklu menstruacyjnego.

Powikłaniem torbieli na jajniku może być jej pęknięcie. Najczęściej dotyczy to bardzo dużych zmian. Objawy, na które trzeba zwrócić uwagę to:

  • silny ból podbrzusza,
  • osłabienie i ogólne pogorszenie samopoczucia,
  • gorączka,
  • wymioty.

Wystąpienie powyższych objawów jest wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem.

Torbiele na jajnikach mogą być związane z cyklem menstruacyjnym lub towarzyszyć chorobom – m.in. PCOS lub endometriozie. Ich wykrycie możliwe jest dzięki badaniom obrazowym, ale w celu ustalenia przyczyny i wykluczenia złośliwego charakteru zmian konieczne jest rozszerzenie diagnostyki o testy laboratoryjne. Leczenia wymagają torbiele duże, nawracające i powodujące nieprzyjemne dolegliwości.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. A. Drosdzol-Cop, A. Zachurzok, Guzy i torbiele jajnika, https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.8.11 (dostęp 13.05.2024)
  2. D. Levine i in, Management of Asymptomatic Ovarian and Other Adnexal Cysts Imaged at US: Society of Radiologists in Ultrasound Consensus Conference Statement, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6939954/ (dostęp 13.05.2024)
  3. A. Dąbkowska-Huć i in., Ciałko żółte: fizjologia i patologia, Ginekologia Praktyczna 2004, nr 12, s. 49–53
  4. I. Nowak-Psiorz i in., Treatment of ovarian endometrial cysts in the context of recurrence and fertility, Adv Clin Exp Med 2019, nr 28(3), s. 407–413
  5. I. Ulman-Włodarz i in., Torbiel skórzasta jajnika – możliwe powikłania, GinPolMedProject 2012, nr 2(24), s. 45–49

Badania po poronieniach – Jakie warto wykonać?

Weronika Dobrewa
-
0
Badania po poronieniach – Jakie warto wykonać?

Poronienie jest jednym z najtrudniejszych doświadczeń, jakie mogą spotkać przyszłych rodziców. Chociaż jest to zjawisko stosunkowo częste, ponieważ dotyka około 15-20% wszystkich ciąż, każdy przypadek niesie za sobą głęboki smutek i mnóstwo pytań. Odpowiedzi na niektóre z tych pytań mogą być zawarte w wynikach badań przeprowadzanych po poronieniu, co może przyczynić się do lepszego przygotowania i opieki w kolejnych próbach zajścia w ciążę.

Spis treści:

  1. Czym jest poronienie?
  2. Jakie badania zrobić po poronieniach?
  3. Dlaczego warto wykonywać badania po poronieniach?

W tym artykule omówimy, jakie badania warto przeprowadzić po poronieniu, aby uzyskać jasny obraz sytuacji oraz jakie korzyści wynikają z ich wykonania. Zapraszamy do lektury, która mamy nadzieję, okaże się pomocna i rzuci więcej światła na ten delikatny temat.

Czym jest poronienie?

Poronienie samoistne to utrata ciąży przed 22 tygodniem ciąży, co zazwyczaj wynika z naturalnych, często nieprzewidywalnych przyczyn. Jest to zjawisko dość powszechne, które dotyka około 15-20% wszystkich ciąż. Chociaż przyczyny mogą być różne, najczęściej są związane z nieprawidłowościami genetycznymi płodu.

Istnieje wiele czynników, które mogą prowadzić do poronienia samoistnego. Do najczęstszych należą:

– anomalie dotyczące liczby i struktury chromosomów płodu,

– zmiany cytogenetyczne u rodziców,

– wady rozwojowe, takie jak puste jajo płodowe czy zaśniad,

– wady anatomiczne macicy kobiety ciężarnej, takie jak wrodzone wady macicy (np. przegroda macicy), zrosty w obrębie macicy, czy obecność mięśniaków,

– zaburzenia hormonalne, takie jak zbyt mała produkcja progesteronu – hormonu kluczowego dla utrzymania ciąży oraz zaburzenia hormonalne tarczycy,

– chroniczny stres,

– choroby autoimmunologiczne, np. zespół antyfosfolipidowy czy toczeń rumieniowaty układowy;

– choroby zakaźne, jak toksoplazmoza i niektóre choroby weneryczne,

– choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie oraz zaburzenia krzepnięcia – w przypadku, gdy nie są odpowiednio leczone,

– stosowanie niektórych leków, np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) czy retinoidów,

– nieprawidłowy styl życia: spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, czy używanie narkotyków.

Jeśli ciąża samoistnie kończy się poronieniem przynajmniej trzy razy z rzędu, mówimy o poronieniach nawykowych lub nawracających, przy czym najczęstszą przyczyną są czynniki genetyczne.

rodzaje poronień infografika

Jakie badania zrobić po poronieniach?

Po doświadczeniu poronienia, wielu lekarzy zaleca przeprowadzenie serii badań, aby zrozumieć potencjalne przyczyny i zaplanować dalsze kroki w przyszłych próbach zajścia w ciążę. Badania te mogą pomóc wyjaśnić, czy przyczyny poronienia są jednorazowe czy mogą powtarzać się w przyszłości, co jest kluczowe dla par starających się o dziecko.

Badania histopatologiczne po poronieniu

Badanie histopatologiczne to podstawowe badanie, polegające na mikroskopowej analizie tkanki pobranej po poronieniu. Pozwala ono ocenić, czy tkanki płodu i łożyska wykazywały jakiekolwiek nieprawidłowości strukturalne lub patologiczne, które mogły przyczynić się do poronienia. Może to obejmować zmiany zapalne, zaburzenia krążenia w łożysku, czy nieprawidłowości w budowie komórek.

Badania genetyczne płodu po poronieniach

Nieprawidłowości chromosomalne są uważane za jedną z głównych przyczyn poronień. Badania genetyczne, takie jak ustalenie kariotypu zarodka/płodu, umożliwiają identyfikację nieprawidłowości genetycznych. Dzięki tym informacjom, para może zrozumieć, czy przyczyna poronienia była przypadkowa, czy też może istnieć ryzyko powtórzenia się w kolejnych ciążach.

badanie kariotypu

>>> Przeczytaj też: Kariotyp – badanie genetyczne

Badania genetyczne rodziców po poronieniach

Przyczyny poronień często wynikają z nieprawidłowości genetycznych u rodziców. Mogą one obejmować na przykład zrównoważone translokacje chromosomowe, w których fragmenty chromosomów są „zamienione miejscami” lub „obrócone”, nie wpływając na zdrowie rodzica, ale potencjalnie prowadząc do nieprawidłowości genetycznych u potomstwa i tym samym do poronienia. Również mutacje pojedynczych genów związanych z zaburzeniami krzepliwości krwi czy układem immunologicznym, a także zjawisko polimorfizmu pojedynczych nukleotydów mogą zwiększać ryzyko poronień.

Dodatkowo, anomalie genetyczne, takie jak mozaicyzm gonadalny, mogą być niewykrywalne u rodzica, ale wpływać na zdrowie reprodukcyjne. Dla zidentyfikowania tych czynników, zalecane są badania genetyczne, takie jak kariotypowanie, czy bezpośrednie sekwencjonowanie DNA, które mogą pomóc w zaplanowaniu odpowiednich działań, w tym doradztwa genetycznego czy technik wspomaganego rozrodu z selekcją genetyczną embrionów (PGD/PGS).

Badania immunologiczne po poronieniach

Niekiedy układ immunologiczny matki może błędnie identyfikować ciążę jako zagrożenie, co prowadzi do odrzucenia płodu. Badania immunologiczne, identyfikują potencjalne anomalie w układzie odpornościowym matki, które mogą zakłócać prawidłowy rozwój ciąży. Należy tutaj wymienić przede wszystkim obecność przeciwciał antykardiolipinowych i antyfosfolipidowych związanych z zespołem antyfosfolipidowym, przeciwciał antyjądrowych wskazujących na choroby autoimmunologiczne takie jak toczeń, oraz nieprawidłowe poziomy cytokin, które mogą prowadzić do odrzucenia tkanki płodowej.

Dodatkowo, analiza komórek NK (Natural Killer) oraz panel przeciwciał przeciwplemnikowych mogą ujawnić mechanizmy immunologiczne utrudniające proces zapłodnienia i rozwój zarodka. Badania zgodności tkankowej między partnerami również mogą być rozważane, aby sprawdzić, czy nadmierna zgodność genetyczna nie wpływa na odrzucenie zarodka przez układ odpornościowy kobiety. Wyniki tych badań mogą wskazywać na konieczność zastosowania terapii immunosupresyjnych, leków przeciwzakrzepowych czy innych interwencji mających na celu regulację odpowiedzi immunologicznej, co jest istotne dla prowadzenia przyszłych ciąż i minimalizacji ryzyka kolejnych poronień.

Badania hormonalne po poronieniach

Badania hormonalne po poronieniach są kluczowym elementem diagnostycznym, umożliwiającym ocenę równowagi hormonalnej, która odgrywa fundamentalną rolę w regulacji procesów rozrodczych, takich jak owulacja, implantacja zarodka, i utrzymanie ciąży. Wśród zalecanych badań znajduje się ocena poziomu progesteronu, niezbędnego do utrzymania ciąży, estradiolu regulującego cykl menstruacyjny, hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), które stymulują wzrost i dojrzewanie komórek jajowych, oraz prolaktyny, która choć głównie związana z laktacją, może wpływać na owulację.

Ponadto, ważne są badania hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4), które wpływają na ogólny metabolizm i zdrowie reprodukcyjne, a także oznaczenie testosteronu i innych androgenów, które mogą zaburzać funkcje jajników. Hormon antymüllerowski (AMH) może być badany w celu oceny rezerwy jajnikowej.

Badania krwi po poronieniach

Badania krwi mogą wykryć inne potencjalne przyczyny poronień, takie jak nieleczona cukrzyca, problemy z krzepnięciem krwi (np. zespół antyfosfolipidowy), czy ukryte infekcje, które mogły wpłynąć na zdrowie płodu lub matki. Badania krwi mogą również obejmować ocenę ewentualnych niedoborów witamin i mikroelementów , takich jak witamina D , czy żelazo, które także mogą wpływać na  przebieg ciąży.

Dlaczego warto wykonywać badania po poronieniach?

Przeprowadzenie wskazanych badań po poronieniu jest niezwykle ważne, ponieważ dostarcza kluczowych informacji o możliwych przyczynach problemów z utrzymaniem ciąży. Dzięki temu lekarze mogą lepiej doradzić parom w planowaniu przyszłych ciąż oraz potencjalnie zaproponować odpowiednie leczenie lub interwencje, które zwiększą szanse na zdrową ciążę. Ponadto, zrozumienie przyczyn poronień może pomóc w emocjonalnym odbudowaniu się po stracie i przygotowaniu do kolejnych prób zajścia w ciążę. Wiedza ta może również przyczynić się do lepszego monitorowania każdej następnej ciąży, zwiększając jej bezpieczeństwo i prawdopodobieństwo donoszenia zdrowego dziecka.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

>> Dowiedz się więcej na temat diagnostyki niepłodności

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/90964,poronienie
  2. Branch W., Gibson M., M. Silver R. Poronienia nawracające. N Engl J Med 2010;363: s. 1740-47.
  3. Alsibiani SA. Value of histopathologic examination of uterine products after first-trimester miscarriage. Biomed Res Int. 2014;2014:863482. doi: 10.1155/2014/863482. Epub 2014 Jun 26.
  4. Bottomley C., Bourne T. Diagnosing miscarriage. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, Volume 23, Issue 4, 2009, Pages 463-477, ISSN 1521-6934.
  5. Garrido-Gimenez C., Alijotas-Reig J. Recurrent miscarriage: causes, evaluation and management. Postgraduate Medical Journal, Volume 91, Issue 1073, March 2015, Pages 151–162.

Dieta w łuszczycy. Co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta w łuszczycy. Co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis

Łuszczyca to zapalna i przewlekła choroba skóry, której etiopatogeneza ciągle nie jest w pełni rozpoznana. Wśród przyczyn tej choroby ważną rolę przypisuje się czynnikom genetycznym oraz czynnikom o podłożu immunologicznym. Wpływ na rozwój łuszczycy mogą mieć też czynniki środowiskowe takie jak styl życia, codzienna dieta, używki, przebyte choroby i zażywane leki, a także czynniki o podłożu psychologicznym. Na podstawie wielu badań klinicznych, epidemiologicznych i genetycznych łuszczycę zalicza się do chorób z grupy przewlekłych schorzeń układowych o podłożu zapalnym. Może ona wystąpić u chorych w każdym wieku. Przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Szacuje się, że dotyczy od 0,6% do 4,8% populacji obu płci na całym świecie. W Polsce choruje na nią blisko 3% kobiet i mężczyzn. 

Spis treści:

Jaka dieta przy łuszczycy jest wskazana? Zasady i najważniejsze czynniki determinujące wystąpienie lub nasilenie zmian skórnych 

Warto wiedzieć, że łuszczyca to nie tylko choroba skóry. Obecnie uznaje się ją za chorobę ogólnoustrojową. Osoby chorujące na łuszczycę mają większe ryzyko rozwoju chorób metabolicznych jak miażdżyca, cukrzyca czy otyłość, a także choroba Leśniowskiego-Crohna lub celiakia. Związane jest to utrzymującym się w organizmie przewlekłym stanem zapalnym.  

Co wpływa na rozwój choroby? 

  1. Otyłość, czyli wskaźnik BMI (Body Mass Index) powyżej 30 kg/m2 – nadmierna masa ciała może zadziałać jako czynnik wyzwalający chorobę, a więc pojawienie się lub nasilenie już występujących zmian skórnych zwłaszcza u osób, które mają predyspozycje genetyczne do występowania łuszczycy. 
  1. Wysokie spożycie alkoholu i palenie wyrobów tytoniowych – używki te mogą wpłynąć na powstanie lub zaostrzenie procesów zapalnych w organizmie, a w konsekwencji na pogłębienie zmian skórnych u osób już chorujących. 
  1. Nieodpowiednia codzienna dieta – uboga w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 o działaniu przeciwzapalnym (szczególnie kwas eikozapentaenowy EPA i dokozaheksaenowy DHA). Niskie spożycie lub brak w diecie tłustych ryb, orzechów, nasion czy olejów roślinnych może prowadzić do nasilenia procesów zapalnych w organizmie. 
  1. Nadmierna podaż cukrów prostych – codzienne spożywanie cukrów prostych w ilości przekraczającej dzienne zapotrzebowanie (czyli 10% energii z diety), w tym szczególnie cukru dodanego, może wpływać na wywołanie bądź wzmożenie procesów zapalnych u chorego. 
  1. Podaż glutenu przy współwystępującej celiakii lub nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten – nasila występowanie lub może zapoczątkować zmiany skórne łuszczycowe. Warto nadmienić, że nie ma dowodów, aby dieta bezglutenowa przynosiła korzyści w łagodzeniu zmian łuszczycowych u osób bez zdiagnozowanej jakiejkolwiek formy nietolerancji glutenu. Przy czym ryzyko zachorowania na celiakię może być nawet dwukrotnie większe w porównaniu z osobą zdrową. 

Warto wiedzieć, że chorzy z zaburzeniami metabolicznymi mają większe predyspozycje do pojawienia się lub zaostrzenia łuszczycowych zmian skórnych z uwagi na produkowane czynniki zapalne. To na przykład nadprodukcja hormonu sytości – leptyny – u osób z nadmiarem tkanki tłuszczowej.  

>> Dowiedz się więcej: Dysbioza jelitowa a choroby skóry – AZS, trądzik, łuszczyca

Co jeść przy łuszczycy? Lista produktów zalecanych

Dieta jest jednym z głównych elementów w terapii łuszczycy. Najbardziej rekomendowanym modelem żywieniowym jest dieta śródziemnomorska. Ma ona najwyższy potencjał przeciwzapalny, jest zalecana pacjentom dotkniętym przewlekłymi chorobami zapalnymi oraz cywilizacyjnymi. 

Dieta śródziemnomorska zakłada: 

  • wysokie spożycie różnorodnych warzyw i owoców,  
  • regularne i częste spożycie tłustych ryb, owoców morza,  
  • wysoka podaż nasion roślin strączkowych, pełnoziarnistych produktów zbożowych,  
  • spożycie oliwy z oliwek, orzechów i nasion,  
  • regularna podaż wody w codziennej diecie około 2l/doba, 
  • ograniczenie spożycia pełnotłustych produktów mlecznych, masła, mięsa i przetworzonych produktów mięsnych, napojów gazowanych, słodyczy i wyrobów cukierniczych. 

Składniki, które warto wprowadzać do diety w chorobach łuszczycowych, to: 

  • Witamina A i karotenoidy (betakaroten, zeaksantyna, luteina oraz likopen). W łuszczycy dochodzi do nadprodukcji komórek skóry, czyli rogowacenia naskórka (przyspieszona keratynizacja). Dlatego na złagodzenie tego procesu duży wpływ ma witamina A i jej prekursory – karotenoidy. Cennym źródłem w diecie będą warzywa i owoce, zwłaszcza te żółte i pomarańczowe: marchew, papryka żółta i pomarańczowa, dynia, zalecane są też czarne porzeczki i szpinak. 
  • Flawonoidy, które wpływają na normalizację procesów związanych z rogowaceniem skóry i wykazują korzystne działanie przeciwutleniające, polegające na zwalczaniu wolnych rodników w organizmie. W codziennej diecie musimy wprowadzać: kapary, paprykę, cebulę, sok z czerwonych i czarnych winogron, morwę białą, kurkumę. 
  • NNKT, czyli niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, w szczególności omega-3 (kwas α-linolenowy, EPA i DHA) i omega-6 (kwas linolowy).  Zwalczają one stany zapalne w organizmie, dlatego bardzo ważny jest ich udział w codziennej diecie. Należy dbać o prawidłowy stosunek między kwasami omega-3 a omega-6, który powinien wynosić 1:3. Produkty bogate w zdrowe tłuszcze to: tłuste ryby morskie (łosoś, halibut, tuńczyk, makrela), algi oraz nasiona (siemię lniane, chia) i pestki (dyni, słonecznika), oliwa z oliwek czy olej z orzechów włoskich. 

Co jeszcze warto jeść przy łuszczycy? Na przykład imbir łagodzi stan zapalny organizmu, z kolei olej z rokitnika jest zalecany ze względu na wysoką zawartość kwasu palmitynooleinowego z rodziny omega-7. Wartościowym dodatkiem do diety są też oleje z ogórecznika i wiesiołka. 

Pacjenci z łuszczycą często mają podwyższone stężenie homocysteiny w surowicy krwi. Zwiększa to ryzyko powstawania chorób sercowo-naczyniowych. Może to prowadzić do niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Dlatego bardzo ważne jest uzupełnienie diety w źródła tych składników.  

Kwas foliowy zawierają:  

  • ciemnozielone warzywa liściaste: szpinak, jarmuż, sałata;  
  • nasiona roślin strączkowych;  
  • jaja;  
  • sery dojrzewające;  
  • chude mięso i jego przetwory;  
  • ryby;  
  • produkty mleczne.  

W diecie przy łuszczycy należy uwzględnić także selen. Chorzy zmagają się często z obniżonym stężeniem tego pierwiastka we krwi.  

Bogatym źródłem selenu są:  

  • ryby; 
  • skorupiaki; 
  • mleko i jego przetwory;  
  • czosnek; 
  • grzyby;  
  • suche nasiona roślin strączkowych; 
  • orzechy brazylijskie. 

Co więcej, w czasie terapii witaminą D mogą ustąpić zmiany łuszczycowe. Odpowiedni poziom kalcytriolu odpowiada za utrzymanie zdrowej skóry. Niedobór wit. D prowadzi do zaburzeń równowagi immunologicznej i możliwości rozwoju choroby autoimmunologicznej.  

Suplementacja lub podaż z dietą witaminy D prowadzi do złagodzenia łuszczycy, lub może zapobiec jej wystąpieniu. Produkty spożywcze bogate w witaminę D to: wątroba, tłuste ryby (śledź, halibut, makrela, łosoś), oleje rybne, żółtka jaj, przetwory mleczne i grzyby. 

Dieta na łuszczycę – czego unikać? Produkty niewskazane – czego nie lubi łuszczyca? 

Przy łuszczycy bardzo ważne jest, aby unikać produktów nasilających stan zapalny organizmu.  

Niekorzystnie będzie wpływać dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe (NKT), czyli obfitująca w tłuste, czerwone mięsa, masło czy pełnotłuste produkty mleczne. Nadmierne spożywanie NKT powoduje wzrost poziomu wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi, co może wywołać zaostrzenie stanu zapalnego.  

Z codziennej diety należy wyeliminować wysoko przetworzoną żywność, słodycze i wyroby cukiernicze, dania typu fast-food, a także słodzone soki, napoje gazowane i sztuczne barwniki.  

Potrawy smażone zastępujemy gotowanymi, pieczonymi czy przyrządzanymi na parze.  

Diagnostyka łuszczycy wykrywanie genu HLA-Cw6

Przykładowy jadłospis w diecie na łuszczycę 

I śniadanie 

Płatki owsiane z jogurtem naturalnym 2%, do tego truskawki i nasiona babki jajowatej oraz uprażone pestki słonecznika. 

II śniadanie 

Omlet z jaj podany z sałatką z awokado, pomarańczowej papryki i rukoli, skropiony oliwą z oliwek i doprawiony do smaku ulubionymi ziołami. Podany z pieczywem żytnim. 

Obiad 

Łosoś upieczony w piekarniku. Do tego warzywa przyrządzone na patelni grillowej (cukinia, pieczarki, marchew). Podane z komosą ryżową. 

Podwieczorek 

Pomidor pokrojony w plastry, na wierzchu ułożone plastry mozzarelli z zalewy. Kropimy oliwą i układamy liście bazylii, doprawiamy do smaku. 

Kolacja 

Pieczywo żytnie pełnoziarniste z wędliną z udźca indyka, podane z ogórkiem zielonym, żółtą papryką i kiełkami brokuła. 

Dieta na łuszczycę – podsumowanie 

Łuszczyca jest chorobą, która wpływa na ogólne obniżenie jakości życia pacjentów. Dlatego ważne jest wielokierunkowe wsparcie w chorobie. Obok leczenia farmakologicznego niezbędna jest zmiana nawyków żywieniowych, co może przyczynić się do złagodzenia zmian zapalnych skóry i tym samym do poprawy samopoczucia pacjenta. 

>> Przeczytaj: Łuszczyca – objawy, diagnostyka, leczenie

Bibliografia

  1. Lorbiecka K.: Zachowania dietetyczne a przebieg łuszczycy. Aesth Cosmetol Med. 2021 r. 
  2. Antosik K., Krzęcio-Nieczyporuk E., Kurowska-Socha B. „Rola diety i żywienia w leczeniu łuszczycy”. Hygeia Public Health, 2017r. 
  3. Placek W.: Dieta w chorobach skóry. Wydawnictwo Czelej, wydanie II, Lublin, 2022. 
  4. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.): „Normy żywienia dla populacji Polski 
    i ich zastosowanie”. NIZP-PZH, Warszawa 2020r. 

Rak odbytu – objawy, rozpoznanie, leczenie, rokowanie

Agata Strukow
-
0
Rak odbytu – objawy, rozpoznanie, leczenie, rokowanie

Artykuł został zaktualizowany 25.02.2025 r.

Rak odbytu stanowi ok. 1-3% wszystkich nowotworów złośliwych jelita grubego. Wzrost przypadków obserwuje się po 60 r.ż., ale tak naprawdę można zachorować w każdym wieku. Kto jest najbardziej narażony? Dowiedz się, jakie są objawy raka odbytu, jak wygląda diagnostyka i leczenie tej choroby, a także – jak można jej zapobiegać. Zapraszamy do lektury! 

Spis treści:

Rak odbytu – czym jest ta choroba? 

Nowotwór odbytu to zmiana złośliwa, która może rozwijać się jako: 

  • rak brzegu odbytu – umiejscowiony na skórze wokół odbytu; 
  • rak kanału odbytu – umiejscowiony pomiędzy zwieraczem zewnętrznym odbytu i jego ujściem. 

Rak odbytu bywa czasem utożsamiany z rakiem odbytnicy, ale są to dwie różne jednostki chorobowe.  

Rak odbytu – czynniki ryzyka i przyczyny choroby. Kto jest narażony na zachorowanie?  

Najważniejszym czynnikiem rakotwórczym zaangażowanym w powstanie raka odbytu jest zakażenie wirusem HPV. Materiał genetyczny wirusa HPV został wyizolowany aż w 91% próbek raka odbytu.  

W wyniku infekcji wirusowej może rozpocząć się przemiana nabłonka płaskonabłonkowego odbytu obejmująca następujące fazy: 

  • stadium dysplazji niskiego stopnia (LSIL), które jest pierwszym krokiem w kierunku zmiany nowotworowej i bywa określane jako stan przedrakowy;  
  • stadium dysplazji wysokiego stopnia (HSIL) – około 9-13% zmian wysokiego stopnia w przeciągu 5 lat przechodzi w stadium nowotworu; 
  • stadium neoplazji, w którym następuje namnażanie się komórek nowotworowych.  

Wirus HPV odpowiedzialny za powstawanie raka odbytu jest tym samym wirusem, który powoduje raka szyjki macicy. W przypadku raka odbytu – podobnie jak w przypadku raka szyjki macicy – najczęściej występują dwa onkogenne typy wirusa – HPV 16 i HPV 18.  

>> Warto wiedzieć: Prof. Dębska i dr Rzepka o profilaktyce raka szyjki macicy

Do czynników ryzyka zachorowania na raka odbytu należą: 

  • duża liczba partnerów seksualnych;  
  • stosunki analne; 
  • niedobory odporności w przebiegu leczenia immunosupresyjnego (u osób po przeszczepach narządów) lub towarzyszące zakażeniu wirusem HIV; 
  • zakażenia ropne odbytu, szczelina odbytu; 
  • palenie tytoniu;  
  • wiek powyżej 60 r.ż.  

>>> Przeczytaj też: Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) u mężczyzn – co należy wiedzieć?

Rak odbytu – objawy kliniczne. Rak odbytu a hemoroidy  

Początkowe objawy raka odbytu: 

  • pieczenie, świąd w okolicy odbytu; 
  • śluz w stolcu;  
  • świeża krew w stolcu – występuje w ok. 50% przypadków raka odbytu;  
  • guzek wyczuwalny w okolicy odbytu.  

Jeśli choroba rozwija się, dołączają takie objawy, jak: 

  • bóle brzucha, zlokalizowane w miednicy;  
  • parcie na stolec;  
  • zaburzenia czynności zwieraczy.  

>> Sprawdź: Ból brzucha – przyczyny, lokalizacje, diagnostyka  

Dalszy rozwój choroby może powodować niedrożność mechaniczną przewodu pokarmowego i przerzuty. Zdarza się, iż pacjent zgłasza się do lekarza z powodu guza w pachwinie, który okazuje się być przerzutem raka odbytu do węzłów chłonnych pachwinowych, gdzie zazwyczaj w pierwszej kolejności pojawiają się przerzuty choroby.  

Jak można odróżnić objawy raka odbytu od hemoroidów? 

Objawy raka odbytu w początkowym stadium są podobne do objawów występujących w przebiegu hemoroidów. Są to świąd, pieczenie, krwawienie z odbytu – pacjent widzi świeżą krew w stolcu oraz zgrubienie w odbycie. Objawy obydwu chorób są tak bardzo podobne, że na ich podstawie nie da się postawić rozpoznania. Niestety badanie per rectum, które wykonuje lekarz, również nie zawsze pozwala odróżnić te dwa stany chorobowe.  

Dlatego pacjent z takimi objawami zawsze powinien być skierowany na dalszą diagnostykę, aby ewentualnie wykluczyć groźną chorobę.  

morfologia krwi

Również inne niezłośliwe choroby – jak ropień odbytu lub szczelina odbytu – mogą charakteryzować się podobnymi objawami. W każdym przypadku zachodzi konieczność wykluczenia raka odbytu.  

Diagnostyka raka odbytu  

Rozpoznawanie raka odbytu rozpoczyna się od wywiadu z pacjentem oraz badania per rectum. Dalsze etapy diagnostyki obejmują badanie wziernikiem – anoskopię, w czasie której pobierany jest również wycinek do badania histopatologicznego. O ostatecznym rozpoznaniu decyduje badanie histopatologiczne, czyli badanie pobranego w czasie anoskopii materiału. Badania mające na celu ustalenie istnienia przerzutów to:  

  • USG jamy brzusznej i pachwinowych węzłów chłonnych,  
  • rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa miednicy,  
  • RTG klatki piersiowej.  

Kobiety z podejrzeniem raka odbytu mogą zostać skierowane na badanie ginekologiczne i cytologię szyjki macicy.  

Krew utajona w kale (met. ilościowa)

Leczenie raka odbytu – rokowanie 

Sposób leczenia raka odbytu zależy od lokalizacji zmiany. Jeśli jest to rak brzegu odbytu, leczenie jest operacyjne i polega na wycięciu guza. W przypadku tej lokalizacji możliwe jest zachowanie funkcji zwieraczy. Jeśli wycięcie guza nie jest możliwe stosuje się radiochemioterapię. W przypadku umiejscawiania w kanale odbytu leczeniem jest radiochemioterapia, a w razie jej niepowodzenia leczenie operacyjne.  

Rokowanie w raku odbytu zależy od stopnia zaawansowania. Jeśli zmiana jest miejscowa, 5-letnie przeżycie obserwuje się u 82% chorych. W przypadku przerzutów regionalnych 5-letnie przeżycie notuje 66% pacjentów, jeśli choroba jest uogólniona – 34%.  

 >> Może też zainteresować Cię: Rak endometrium – objawy, diagnostyka, leczenie

Rak odbytu – podsumowanie 

Rak odbytu jest groźnym nowotworem złośliwym. Powodzenie jego leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie rozpoznania. Dlatego jeśli zauważymy objawy sugerujące tę chorobę – świąd, pieczenie, krwawienie z odbytu – zgłaszajmy się jak najszybciej do lekarza. Leczenie hemoroidów na własną rękę może opóźnić rozpoznanie i pogorszyć rokowanie.  

Bibliografia

  1. Rutkowski A., Rak odbytu, wykład w czasie konferencji Kongres HPV 2024 – Profilaktyka, diagnostyka i leczenie chorób związanych z HPV w ginekologii i ginekologii onkologicznej, 10-11 maja 2024.  
  2. https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/88026,rak-odbytu-wczesne-objawy-rozpoznanie-i-leczenie 

Udar słoneczny – objawy, rozpoznanie i pierwsza pomoc

Angelika Janowicz
-
0
Udar słoneczny – objawy, rozpoznanie i pierwsza pomoc

Udar słoneczny jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia. Rozwija się na skutek długotrwałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Stan ten wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Dowiedz się, co to jest, jakie są objawy i co robić, gdy dojdzie do udaru słonecznego.

Spis treści:

  1. Co to jest udar słoneczny?
  2. Objawy udaru słonecznego
  3. Udar słoneczny co robić?
  4. Jak uniknąć udaru słonecznego?

Co to jest udar słoneczny?

Udar słoneczny to przegrzanie organizmu na skutek działania promieni słonecznych. Ryzyko wzrasta, gdy ciało – a w szczególności głowa i kark – są wystawione bezpośrednio na słońce bez ochrony w postaci ubrania, parasola lub nakrycia głowy.

Stan ten może wystąpić u osób w każdym wieku. Szczególnie niebezpieczny jest udar słoneczny u dziecka, seniorów oraz chorych przewlekle.

Udar słoneczny a udar cieplny

Udar cieplny to stan, w którym temperatura ciała wzrasta powyżej 40°C. Jest on wywołany niewydolnością fizjologicznych mechanizmów termoregulacyjnych. Oznacza to, że organizm nie może odprowadzić zgromadzonego ciepła, co powoduje jego przegrzanie, a w następstwie zaburzenia funkcjonowania.

Udar cieplny może być:

  • klasyczny – niezwiązany z wysiłkiem fizycznym,
  • wysiłkowy – zależny od wysiłku fizycznego.

Klasyczna postać udaru cieplnego najczęściej jest skutkiem przegrzania na skutek fali upałów w letnich miesiącach lub przebywania w ciepłym i wilgotnym środowisku. Natomiast przyczyną udaru cieplnego wysiłkowego jest intensywny wysiłek fizyczny. Ciepłota ciała wzrasta, a nadmierne pocenie się może prowadzić do odwodnienia. Należy pamiętać, że zdarza się to nie tylko w wysokiej temperaturze otoczenia.

Udar słoneczny jest szczególnym rodzajem udaru cieplnego. Należy pamiętać, że do niebezpiecznego w skutkach przegrzania organizmu może dojść nie tylko podczas nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne.

Pakiet elektrolity (4 badania)

Objawy udaru słonecznego

Objawy udaru słonecznego narastają stopniowo. Początkowo wzrasta temperatura ciała, czemu towarzyszą zmęczenie, dyskomfort, wzmożone pragnienie, nudności, ból i zawroty głowy, ogólny niepokój, zaczerwienienie skóry. Z czasem mogą pojawić się wymioty oraz symptomy pochodzące z ośrodkowego układu nerwowego:

  • zaburzenia świadomości,
  • dezorientacja,
  • majaczenie,
  • drgawki.

W ciężkich przypadkach objawy udaru słonecznego obejmują utratę przytomności, a nawet śpiączkę.

>>> Przeczytaj też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Udar słoneczny co robić?

Udar słoneczny zawsze wymaga odpowiednich działań. Osoby znajdujące się w otoczeniu chorego powinny udzielić mu natychmiastowej pierwszej pomocy i wezwać pogotowie ratunkowe.

W ciężkich przypadkach nieleczony udar słoneczny może prowadzić do powikłań, które zagrażają zdrowiu i życiu. Na jego skutek może dojść do obrzęku mózgu i przekrwienia mózgu, zaburzeń rytmu serca, zaburzeń krzepnięcia krwi i zaburzenia funkcjonowania narządów wewnętrznych. Rozwijająca się niewydolność wielonarządowa może prowadzić do śmierci.

Udar słoneczny – po jakim czasie występuje?

Czas, w którym dojdzie do udaru słonecznego, może się różnić między poszczególnymi osobami i zależy od kilku czynników. Objawy pojawią się szybciej w przypadku dzieci, seniorów, chorych przewlekle. Bardziej narażone są także osoby uprawiające sport lub pracujące fizycznie na świeżym powietrzu w słoneczny dzień.

Udar słoneczny – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym obejmuje:

  • sprawdzenie stanu osoby poszkodowanej,
  • wezwanie pogotowia ratunkowego,
  • przeniesienie osoby poszkodowanej do zacienionego i chłodnego miejsca,
  • schłodzenie ciała osoby poszkodowanej (szczególnie okolic głowy, karku i pachwin),
  • pozostanie z osobą poszkodowaną do momentu przyjazdu karetki.

Jeżeli osoba, która doznała udaru słonecznego, jest przytomna i w logicznym kontakcie, dozwolone jest podanie jej do picia chłodnej wody. Warto mieć na uwadze, że stan poszkodowanego może się pogorszyć. Osobę nieprzytomną należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i monitorować jej stan. Zatrzymanie oddechu jest wskazaniem do rozpoczęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

badanie witaminy D

Jak uniknąć udaru słonecznego?

Ryzyko udaru słonecznego można skutecznie ograniczyć poprzez stosowanie się do następujących wskazówek:

  • noszenie nakrycia głowy w słoneczne dni,
  • picie zwiększonej ilości płynów podczas przebywania na słońcu,
  • ochranianie ciała ubraniem i kremem z filtrem przeciwsłonecznym podczas przebywania na słońcu,
  • unikanie przebywania na zewnątrz w godzinach największego nasłonecznienia (11:00–15:00).

Należy także obserwować swój organizm. Jeżeli pojawią się objawy wskazujące na przegrzanie, konieczne jest udanie się w zacienione miejsce, zastosowanie chłodnych okładów na skronie lub wzięcie zimnego prysznica.

Udar słoneczny jest stanem, który zagraża życiu. Powoduje go przegrzanie na skutek nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne. Objawy to pogorszenie samopoczucia, nudności i wymioty, osłabienie, bóle i zawroty głowy. W cięższych przypadkach może dojść do uszkodzenia układu nerwowego, utraty przytomności, śpiączki i śmierci. Pierwsza pomoc przy udarze słonecznym obejmuje wezwanie pogotowia, przeniesienie poszkodowanego w zacienione miejsce i schładzanie jego ciała. Przegrzaniu można zapobiegać m.in. poprzez noszenie nakrycia głowy, unikanie ekspozycji na światło słoneczne w godzinach największego nasłonecznienia, odpowiednie nawodnienie organizmu.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. S. Schetz, J. Foerster, Przyczyny, rodzaje i zasady postępowania w hipertermii, Nowa Medycyna 4/2010, s. 138–143
  2. D.S. Jardine, Choroba z przegrzania i udar cieplny, Pediatria po Dyplomie 2009, t. 13, nr 1, s. 44–53
  3. S. Robaczewski, Stany zagrożenia życia związane z działaniem wysokiej temperatury, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Kraków 2016

Zapalenie wyrostka robaczkowego: gdzie jest wyrostek i jak rozpoznać objawy zapalenia?

Angelika Janowicz
-
0
Zapalenie wyrostka robaczkowego: gdzie jest wyrostek i jak rozpoznać objawy zapalenia?

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu brzucha, który wymaga interwencji chirurgicznej. Pilna pomoc medyczna jest niezbędna, aby uniknąć groźnych powikłań – m.in. perforacji wyrostka lub zapalenia otrzewnej. Dowiedz się, jak rozpoznać zapalenie wyrostka robaczkowego.

Spis treści:

  1. Gdzie znajduje się wyrostek robaczkowy?
  2. Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego
  3. Zapalenie wyrostka robaczkowego – diagnostyka i leczenie

Gdzie znajduje się wyrostek robaczkowy?

Wyrostek robaczkowy jest częścią układu pokarmowego. Jest to uchyłek kątnicy – początkowego odcinka jelita grubego. Może mieć różną długość, która średnio wynosi 7–9 cm (a według innych źródeł 8–13 cm). Wyrostek robaczkowy posiada skupiska tkanki limfatycznej w postaci grudek chłonnych. Przypuszcza się, że dzięki temu bierze udział w mechanizmach odpornościowych.

Wiele osób zastanawia się, gdzie jest wyrostek robaczkowy. Narząd ten jest położony zazwyczaj w obrębie prawego dołu biodrowego. Jednak jego dokładna lokalizacja jest zmienna osobniczo.

Jeżeli chodzi o dokładną lokalizację, wyrostek robaczkowy może:

  • zwisać swobodnie do miednicy mniejszej,
  • leżeć na talerzu kości biodrowej,
  • być ułożony między pętlami jelita cienkiego,
  • być położony za kątnicą,
  • być skierowany do góry w kierunku wątroby.

Najczęściej wyrostek robaczkowy zwisa do miednicy mniejszej lub znajduje się między pętlami jelit.

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego

Zapalenie wyrostka robaczkowego rozwija się, gdy dojdzie do zablokowania jego światła przez kamienie kałowe, niestrawione resztki pokarmu, pasożyty, ciało obce lub guzy nowotworowe. Postępujący proces zapalny jest przyczyną pojawienia się objawów.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to:

  • ból brzucha,
  • brak apetytu,
  • nudności i wymioty,
  • zatrzymanie gazów i stolca,
  • podwyższona temperatura ciała (do 38℃).

Część pacjentów przy zapaleniu wyrostka robaczkowego zgłasza również biegunkę, problemy z wypróżnianiem, częstomocz lub trudności w oddawaniu moczu.

Istotne jest, gdzie boli zapalenie wyrostka robaczkowego. Początkowo ból może być obecny jest w nadbrzuszu lub okolicy pępka. W miarę postępu procesu zapalnego przesuwa się do prawego dołu biodrowego.

Warto mieć na uwadze, że zapalenie wyrostka robaczkowego nie zawsze powoduje ból w prawym dole biodrowym. Gdy narząd ten jest położony za kątnicą lub na talerzu kości biodrowej, dolegliwości mogą być obecne w miednicy, okolicy nadłonowej, a u mężczyzn również w obrębie moszny.

Przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego

W literaturze medycznej można spotkać się z określeniem „przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego”. Jednak nie wszyscy eksperci uważają, że jest ono poprawne i powinno być traktowane jako jednostka chorobowa. Według części specjalistów schorzenie istnieje i dotyczy zaledwie 1–1,5% wszystkich przypadków.

Objawy przewlekłego zapalenia wyrostka utrzymują się powyżej 3 tygodni. Są to:

  • ból brzucha nad prawym talerzem biodrowym,
  • brak apetytu,
  • pogorszenie samopoczucia,
  • problemy z wypróżnianiem się.

Przewlekłe zapalenie wyrostka ma łagodniejszy przebieg niż schorzenie o ostrym charakterze.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – diagnostyka i leczenie

Pojawienie się objawów zapalenia wyrostka robaczkowego zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki i rozpoczęcie leczenia. Jego zaniechanie prowadzi do powikłań, które mogą zagrażać życiu. Jednym z nich jest pęknięcie (perforacja) wyrostka robaczkowego skutkujące zapaleniem otrzewnej.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – jakie badania wykonać?

Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego stawiane jest w oparciu o:

  • wywiad medyczny,
  • badanie fizykalne,
  • badania dodatkowe.

Podczas badania fizykalnego lekarz bada palpacyjnie brzuch w celu ustalenia lokalizacji i natężenia bólu. W ten sposób jest również w stanie stwierdzić obecność objawów, które ułatwiają postawienie rozpoznania. Są to objawy otrzewnowe t.j. :

  • bolesność uciskowa w punkcie McBurneya (w ⅓ odległości między górnym prawym kolcem biodrowym a pępkiem),
  • objaw Jaworskiego (narastający ból brzucha podczas opuszczania prawej nogi, gdy lekarz naciska palcami okolicę wyrostka robaczkowego),
  • objaw Blumberga (wzmożone napięcie mięśni brzucha przy ucisku i ból po jego ustąpieniu),
  • ciągły silny ból brzucha, odruchowe napięcie mięśni brzucha przy dotyku czyli cechy obrony mięśniowej, bolesność uciskowa brzucha.

Badania dodatkowe to:

  • badania obrazowe (USG i/lub tomografia komputerowa),
  • badania laboratoryjne krwi (m.in. morfologia krwi, CRP),
  • badanie ogólne moczu,
  • badanie ginekologiczne u kobiet w wieku rozrodczym.

Powyższe badania pozwalają na potwierdzenie lub wykluczenie rozpoznania przy niejasnym obrazie klinicznym.

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego polega na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego, podczas którego wyrostek jest usuwany(appendektomia). Jest to standardowa metoda terapeutyczna. Operacja może być przeprowadzona z otwarciem jamy brzusznej (laparotomia) lub laparoskopowo (przy pomocy kamery i narzędzi roboczych wprowadzanych do jamy brzusznej przez 3 niewielkie nacięcia).

W niektórych przypadkach lekarz może odstąpić od zabiegu chirurgicznego na rzecz leczenia zachowawczego, które obejmuje m.in. antybiotykoterapię i leki przeciwzapalne.Zdarza się tak, gdy proces zapalny jest ograniczony do niewielkiego obszaru, a objawy niezbyt nasilone.

Czy wiesz, że:

Po appendektomii może dojść do zapalenia kikuta wyrostka robaczkowego. Objawy przypominają ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Stan ten niekiedy wymaga interwencji chirurgicznej, celem usunięcia kikuta.

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest skutkiem zablokowania światła tego narządu. Może do niego dojść w każdym wieku. Głównym objawem jest ból brzucha – początkowo rozlany, a następnie zlokalizowany w okolicy prawego dołu biodrowego. Towarzyszą mu podwyższona temperatura ciała, brak apetytu, złe samopoczucie, zatrzymanie gazów i stolca, nudności. Dolegliwości te nigdy nie powinny być bagatelizowane, ponieważ nieleczone zapalenie wyrostka robaczkowego prowadzi do groźnych powikłań. Leczenie polega na wykonaniu zabiegu chirurgicznego, podczas którego chirurg usuwa wyrostek robaczkowy.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2004
  2. A.M. Mills, A.J. Dean, Stany nagłe w gastroenterologii, Edra Urban & Partner, Wrocław 2014
  3. D. Janczak, Zapalenie wyrostka robaczkowego, Chirurgia po Dyplomie 2017 https://podyplomie.pl/chirurgia/29225,zapalenie-wyrostka-robaczkowego (dostęp 05.06.2024)
  4. K. Stępińska, A patient with appendicitis acuta?, Journal of Education, Health and Sport 2022, 12(1), s. 192–196
  5. C.K. Lee i in, Chronic Appendicitis, the Lesser-Known Form of Appendiceal Inflammation: A Case Report, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8684444/ (dostęp 05.06.2024)

Objawy zatoru płucnego – pierwsze oznaki, przyczyny i rokowania

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Objawy zatoru płucnego – pierwsze oznaki, przyczyny i rokowania

Zatorowość płucna jest jedną z postaci żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Schorzenie to nie zawsze jest łatwe do zdiagnozowania i wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań. Jakie są objawy zatoru tętnicy płucnej? Jak wygląda diagnostyka i leczenie zatorowości płucnej?

Spis treści:

  1. Zator płucny – co to jest?
  2. Przyczyny prowadzące do zatoru tętnicy płucnej
  3. Objawy zatoru płucnego
  4. Rozpoznanie zatoru płucnego: jak lekarz stawia diagnozę?
  5. Jak leczy się zator tętnicy płucnej?
  6. Czy można zapobiec rozwojowi zatorowości płucnej?

Zator płucny – co to jest?

Pod pojęciem zatoru płucnego rozumie się schorzenie nazywane zatorowością płucną, które zaliczane jest do grupy chorób sercowo-naczyniowych.

Istotą zatorowości płucnej jest zwężenie lub zamknięcie tętnicy płucnej albo jej rozgałęzień przez materiał zatorowy. Konsekwencją jest upośledzenie wymiany gazowej, a tym samym niedotlenienie organizmu oraz rozwój niewydolności prawej komory, co przy braku odpowiedniego leczenia może doprowadzić do zagrożenia życia, a nawet zgonu pacjenta.

Przyczyny prowadzące do zatoru tętnicy płucnej

Materiałem zatorowym, który powoduje zamknięcie lub zwężenie tętnic płucnych, często jest skrzeplina powstająca w naczyniach żylnych. Taki materiał dostaje się do krążenia płucnego przez prawą komorę i powoduje upośledzenie przepływu krwi.

Materiałem zatorowym może być również:

  • płyn owodniowy – który powstaje na przykład w czasie przedwczesnego oddzielenia się łożyska,
  • powietrze – jako powikłanie w czasie wprowadzania cewnika do żyły centralnej,
  • tkanka tłuszczowa – do czego może dojść w czasie złamania kości,
  • zator septyczny – powstający na przykład w przebiegu infekcyjnego zapalenia wsierdzia,
  • masy nowotworowe,
  • ciało obce – do takiego powikłania może dojść w czasie zabiegów wewnątrznaczyniowych.

>> To może Cię zainteresować: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka

Objawy zatoru płucnego

Jakie są objawy zatoru płucnego? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

  • duszność,
  • ból w klatce piersiowej (raczej o charakterze kłującym),
  • krwioplucie,
  • kaszel,
  • omdlenia,
  • przyspieszenie czynności serca,
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • czasami poszerzenie żył szyjnych.

>> Sprawdź też: Ból pleców pod łopatkami – jakie mogą być przyczyny?

Pierwsze objawy zatoru płucnego – co powinno zwrócić uwagę?

Pierwsze objawy zatorowości płucnej mogą być w niektórych przypadkach bardzo niespecyficzne. Czasami zator płucny objawia się na przykład wyłącznie kaszlem i lekkim pogorszeniem wydolności organizmu. Z tego powodu warto być wyczulonym na objawy tego schorzenia. W przypadku ich wystąpienia konieczna jest pilna wizyta u lekarza.

Rozpoznanie zatoru płucnego: jak lekarz stawia diagnozę?

Zatorowość płucna wymaga szybkiej diagnostyki. Lekarz w trakcie diagnozowania zatorowości płucnej opiera się o specjalną skalę (skalę Wellsa lub zmodyfikowaną skalę genewską, oceniającej ryzyko wystąpienia zatorowości).

W przypadku małego lub pośredniego ryzyka klinicznego konieczne jest wykonanie oznaczenia stężenia D-dimerów. D-dimery to produkty powstające na skutek rozpadu fibryny. Wzrost ich stężenia świadczy o jednoczesnej aktywacji układu krzepnięcia i fibrynolizy. Jeżeli stężenie tego parametru jest powyżej wartości referencyjnych, konieczne jest wykonanie badania obrazowego, jakim jest angio-TK.

W sytuacji, gdy ma się do czynienia z wysokim ryzykiem zatorowości, w celu potwierdzenia rozpoznania od razu wykonuje się badanie angio-TK lub echokardiografię przyłóżkową.

Badanie D-dimerów banerek

Badania z wykorzystaniem aparatów diagnostycznych przy zatorowości płucnej

Do badań obrazowych, wykorzystywanych w diagnostyce zatorowości płucnej należy:

  • angio-TK (angiografia metodą tomografii komputerowej) – pozwala na bardzo dokładną ocenę tętnic płucnych oraz ich rozgałęzień, a także obrazuje zmiany w miąższu płuc,
  • echokardiografia (ECHO serca) – pozwala ocenić zmiany w sercu, w tym zobrazować rozstrzeń prawej komory, spłaszczenie przegrody międzykomorowej oraz zaburzenia kurczliwości komór,
  • RTG klatki piersiowej – obrazuje takie nieprawidłowości jak: powiększenie sylwetki serca, obecność płynu w jamie opłucnej, jak i również poszerzenie tętnicy płucnej, towarzyszące obecności materiału zatorowego,
  • elektrokardiografia – pozwala na identyfikację zaburzeń rytmu mogących towarzyszyć zatorowości,
  • USG żył głębokich kończyn dolnych – to badanie pozwala na wykluczenie zakrzepicy żył kończyn dolnych.

>> Sprawdź także: Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie

Badania laboratoryjne przy podejrzeniu zatoru tętnicy płucnej

Ważną rolę w diagnostyce zatorowości płucnej odgrywają badania laboratoryjne takie jak:

  • stężenie D-dimerów – należy jednak podkreślić, że prawidłowe stężenie tego parametru nie zwalnia z dalszej diagnostyki, szczególnie przy obecności objawów,
  • stężenie troponin sercowych – są to markery uszkodzenia mięśnia sercowego,
  • stężenie peptydów natriuretycznych (BNP lub NT-proBNP) – odzwierciedlają rozwijające się przeciążenie prawej komory.
Badanie NT-pro-BNP banerek

Jak leczy się zator tętnicy płucnej?

Leczenie zatorowości płucnej obejmuje w zależności od danego przypadku klinicznego:

  • podawanie tlenu,
  • podawanie heparyny niefrakcjonowanej,
  • stosowanie leków trombolitycznych (przeciwkrzepliwych), takich jak streptokinaza, urokinaza i alteplaza,
  • wszczepienie filtra do żyły głównej dolnej (ta procedura jest stosowana u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do leczenia przeciwkrzepliwego).

Warto zaznaczyć, że leczenie przeciwkrzepliwe jest najskuteczniejsze, gdy zastosuje się je w ciągu 48-godzin od wystąpienia objawów zatorowości płucnej.

Zatorowość płucna – rokowania

Rokowanie w zatorowości płucnej zależy od stanu klinicznego pacjenta, a także od stopnia uszkodzenia prawej komory serca i szybkości, z jaką wdrożono leczenie. Sytuacje powikłane wstrząsem wiążą się ze śmiertelnością przekraczającą 15%. Natomiast u chorych z prawidłowymi wartościami ciśnienia tętniczego i bez cech uszkodzenia prawej komory notuje się śmiertelność nieprzekraczającą 1%.

Czy można zapobiec rozwojowi zatorowości płucnej?

Zatorowości płucnej można zapobiegać poprzez stosowanie profilaktyki przeciwzakrzepowej w tych sytuacjach klinicznych, które wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zatorowości. Do takich sytuacji zaliczamy między innymi:

  • duże zabiegi operacyjne,
  • wprowadzenie cewnika do dużych żył,
  • duże urazy i złamania,
  • urazy rdzenia kręgowego,
  • leczenie onkologiczne, w tym chemioterapia,
  • unieruchomienie w łóżku przez ponad 3 dni,
  • zaawansowaną niewydolność serca i niewydolność oddechową.

O konieczności profilaktyki przeciwzakrzepowej decyduje lekarz prowadzący.

Zator tętnicy płucnej to poważne schorzenie sercowo-naczyniowe, które wymaga pilnej diagnostyki i leczenia. W diagnostyce tej przypadłości stosuje się zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe. Przy podejrzeniu możliwości wystąpienia zatorowości płucnej konieczna jest wizyta w gabinecie lekarskim i wykonanie zleconych przez lekarza badań.

>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje

Bibliografia

  1. M. Kostrubiec, P. Pruszczyk, Zatorowość płucna, Wielka Interna. Kardiologia, Wydawnictwo Medical Tribune 2008,
  2. P. Gajewski, Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków.

Co to jest bilirubina całkowita? Kiedy i w jakim celu bada się jej poziom?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Co to jest bilirubina całkowita? Kiedy i w jakim celu bada się jej poziom?

Stężenie bilirubiny całkowitej to jedno z podstawowych badań, które wykonywane jest w ramach diagnostyki internistycznej, a w szczególności hepatologicznej. Czym jest tak zwana bilirubina całkowita? W jakich sytuacjach klinicznych dochodzi do wzrostu stężenia bilirubiny całkowitej? Dowiedzmy się więcej na ten temat.

Spis treści:

  1. Co to jest bilirubina całkowita?
  2. Kiedy bada się poziom bilirubiny całkowitej?
  3. Podwyższone stężenie bilirubiny – objawy kliniczne
  4. Znaczenie poziomu bilirubiny całkowitej
  5. Jaki poziom bilirubiny jest niebezpieczny?
  6. Co oznacza wysokie stężenie bilirubiny całkowitej?
  7. Co oznacza niskie stężenie bilirubiny całkowitej?
  8. Czy bilirubina w moczu jest niebezpieczna?

Co to jest bilirubina całkowita?

Bilirubina to żółty barwnik żółciowy, który powstaje w organizmie człowieka z rozpadu hemu, a więc jednego ze składników hemoglobiny, znajdującej się w krwinkach czerwonych. Hem ulega rozpadowi w układzie siateczkowo-śródbłonkowym zlokalizowanym przede wszystkim w obrębie wątroby i śledziony.

Bilirubina jest substancją nierozpuszczalną w wodzie, a we krwi jest transportowana przez białka, nazywane albuminami, z którymi tworzy nietrwałe połączenia. Taka bilirubina w połączeniu z albuminą nazywana jest bilirubiną wolną (niesprzężoną) lub też bilirubiną pośrednią.

Bilirubina pośrednia jest transportowana do wątroby, gdzie ulega przemianom, w wyniku których staje się rozpuszczalna w wodzie. Tego rodzaju bilirubina nazywana jest bilirubiną bezpośrednią lub bilirubiną związaną (sprzężoną). Następnie, bilirubina wraz z żółcią trafia do przewodu pokarmowego, gdzie ulega przekształceniu do barwników żółciowych, a więc urobilinogenów i jest wydalana z organizmu.

Badanie stężenia bilirubiny całkowitej we krwi obejmuje zarówno pulę bilirubiny wolnej, jak i bilirubiny sprzężonej, a więc ocenia ogólną zawartość tego związku we krwi.

Kiedy bada się poziom bilirubiny całkowitej?

Jakie są wskazania do oznaczenia stężenia bilirubiny całkowitej w surowicy? Badanie to jest zlecane w sytuacji obecności objawów, mogących świadczyć o istnieniu schorzeń dotyczących wątroby i dróg żółciowych. Parametr ten oznacza się także, gdy lekarz podejrzewa anemię hemolityczną oraz w sytuacji, gdy mamy do czynienia z pewnymi symptomami, o których więcej przeczytamy w kolejnym akapicie.

Badanie bilirubiny całkowitej

Podwyższone stężenie bilirubiny – objawy kliniczne

Jakie objawy mogą być związane z podwyższonym stężeniem bilirubiny całkowitej w surowicy (potocznie nazywane „wysoką bilirubiną”)? Do symptomów tych należą przede wszystkim:

  • dolegliwości bólowe zlokalizowane w prawym podżebrzu,
  • odbarwienie stolca,
  • ściemnienie moczu,
  • żółtaczka.

Mianem żółtaczki określamy stan, w którym mamy do czynienia z zażółceniem powłok skórnych i śluzówek, a także twardówek oka. Ponadto, żółtaczka często wiąże się często z występowaniem świądu skóry.

Znaczenie poziomu bilirubiny całkowitej

Podwyższone stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy pozwala nam na podejrzenie zaistnienia takich zjawisk klinicznych, jak:

  • nasilony rozpad erytrocytów (hemoliza),
  • uszkodzenie wątroby (zarówno toksyczne, jak i w przebiegu infekcji, a więc wirusowe),
  • niedobór enzymów, uczestniczących w przemianach bilirubiny w wątrobie,
  • uszkodzenie przewodów żółciowych,
  • stłuszczenie i marskość wątroby.

Jaki poziom bilirubiny jest niebezpieczny?

W organizmie człowieka w ciągu doby dochodzi do wytwarzania około 250-350 mg bilirubiny. Wartości referencyjne stężenia bilirubiny całkowitej mogą się różnić w zależności od danego laboratorium. Uznaje się jednak, że w warunkach fizjologicznych całkowite stężenie bilirubiny w surowicy powinno mieścić się w zakresie: 0,2-1,2 mg/dl (3,4-20,5 μmol/l). Warto dodać, że większość bilirubiny całkowitej w surowicy to bilirubina pośrednia.

Co oznacza wysokie stężenie bilirubiny całkowitej?

Podwyższona bilirubina we krwi to wynik laboratoryjny, z którym możemy mieć do czynienia w przebiegu takich schorzeń jak:

  • kamica dróg żółciowych,
  • nowotwory zlokalizowane w obrębie wątroby, dróg żółciowych, a także trzustki,
  • zapalenie dróg żółciowych,
  • anemia hemolityczna, a więc niedokrwistość związana z rozpadem erytrocytów,
  • wirusowe zapalenia wątroby,
  • marskość wątroby,
  • stłuszczenie wątroby,
  • zespół Budda i Chiariego,
  • zespół Dubina-Johnsona, zespół Rotora,
  • wrodzone zaburzenia przemiany bilirubiny,
  • polekowe uszkodzenie wątroby,
  • żółtaczka ciężarnych,
  • żółtaczka noworodków.

W wybranych sytuacjach klinicznych możliwe jest oznaczenie stężenia poszczególnych frakcji bilirubiny, a więc bilirubiny pośredniej i bilirubiny bezpośredniej. Tego rodzaju badania laboratoryjne znajdują zastosowanie między innymi w diagnostyce niehemolitycznych hiperbilirubinemii wrodzonych, do których należy zespół Gilberta, zespół Criglera-Najjara oraz zespół Dubina-Johnsona.

>> Przeczytaj także: Przyczyny, rodzaje i diagnostyka żółtaczek

Co oznacza niskie stężenie bilirubiny całkowitej?

Obniżone stężenie bilirubiny całkowitej we krwi nie stanowi tak naprawdę istotnej informacji klinicznej i nie jest wykorzystywane w diagnostyce internistycznej. Niski wynik bilirubiny nie jest więc powodem do zmartwienia i nie świadczy o poważnych stanach chorobowych. Należy jednak podkreślić, że interpretację wyników badań laboratoryjnych należy przeprowadzać wraz z oceną stanu klinicznego pacjenta. Dlatego, jeżeli mamy wątpliwości co do wartości naszych wyników badań, warto udać się na wizytę stacjonarną do lekarza.

Czy bilirubina w moczu jest niebezpieczna?

Bilirubina w moczu to bilirubina bezpośrednia, a więc związana. Ten rodzaj bilirubiny jest rozpuszczalny w wodzie, co sprawia, że ulega wydalaniu wraz z moczem i zmienia jego barwę na pomarańczowo-brunatną. Obecność bilirubiny w moczu oznacza, że do zaburzenia w dystrybucji bilirubiny doszło już po etapie jej sprzęgania w wątrobie (mamy już wytworzoną bilirubinę sprzężoną). Obecność bilirubiny w moczu może towarzyszyć między innymi kamicy przewodowej, zapaleniu dróg żółciowych, toksycznemu uszkodzeniu miąższu wątroby czy też nowotworom tego narządu.

Podsumowując, stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy to przydatny parametr laboratoryjny, którego wzrost pozwala na podejrzenie istnienia schorzeń hepatologicznych, ale i hematologicznych. Podwyższone stężenie bilirubiny całkowitej wymaga konsultacji z lekarzem rodzinnym, który po ocenia stanu klinicznego pacjenta, zadecyduje o dalszym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym. W przypadku podejrzenia schorzeń wątroby konieczna może być konsultacja hepatologiczna.

Bibliografia

1. A. Szutowicz i inni, Diagnostyka laboratoryjna, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2009,

2. R. Murray i inni, Biochemia Harpera, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydanie V, Warszawa 2006,

3. P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,

4. K. Celiński, H. Cichoż-Lach, Badania laboratoryjne w gastroenterologii, Podręcznik Wielka Interna – Gastroenterologia, Wydawnictwo Medical Tribune 2009.

Page 63 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...626364...122Strona 63 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.