Sklep
Strona główna Blog Strona 62

Choroba Leśniowskiego-Crohna – ciężka choroba o wielu twarzach 

Damian Matusiak
-
0
Choroba Leśniowskiego-Crohna – ciężka choroba o wielu twarzach 

Choroba Leśniowskiego-Crohna to jedna z nieswoistych chorób zapalnych jelit, która może objawiać się na każdym odcinku przewodu pokarmowego. Począwszy od jamy ustnej, przez żołądek, dwunastnicę, jelito cienkie oraz grube. Jest to schorzenie przewlekłe, które może prowadzić do wielu różnych powikłań. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jakie są pierwsze objawy, jak postawić rozpoznanie, a także jakie są metody leczenia, koniecznie przeczytaj poniższy artykuł! 

Spis treści:

  1. Choroba Leśniowskiego-Crohna – co to jest? 
  2. Jakie mogą być przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna?
  3. Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy 
  4. Choroba Leśniowskiego-Crohna u dzieci
  5. Choroba Leśniowskiego-Crohna – diagnostyka
  6. Choroba Leśniowskiego-Crohna – powikłania
  7. Czy choroba Leśniowskiego-Crohna jest wyleczalna? 
  8. Choroba Leśniowskiego-Crohna – podsumowanie

Choroba Leśniowskiego-Crohna – co to jest? 

Cewa pokarmowa (czyli przełyk, żołądek, jelita) stanowi swojego rodzaju „taśmę fabryczną”, w której na różnych odcinkach dochodzi do obróbki pokarmu. W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że ściana przewodu pokarmowego składa się (idąc od wewnątrz) z błony śluzowej, błony podśluzowej, mięśniówki gładkiej i błony zewnętrznej.

Choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się: 

  • nieciągłym, przezściennym (obejmującym wszystkie warstwy) stanem zapalnym oraz odpowiedzią zapalną związaną ze skupiskami limfatycznymi i ziarniniakami;
  • występowaniem w dowolnym miejscu przewodu pokarmowego, choć najczęściej dotyczy dystalnej części jelita cienkiego;
  • powstawaniem wtórnych do zapalenia zmian dających kolejne powikłania. 
choroba Leśniowskiego-Crohna infografika

>> Dowiedz się też czym jest: Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) – objawy i leczenie

Jakie mogą być przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna? 

Dokładne przyczyny choroby nie zostały dotychczas poznane. Obecne dowody naukowe wskazują, że jest to połączenie podatności genetycznej z niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi, a prawdopodobnie także mikrobiotą jelitową. To prowadzi do nieprawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego i w konsekwencji rozwoju choroby. Czynnikami ryzyka są: 

  • palenie tytoniu – zwiększa ryzyko zachorowania, a u osób chorych ryzyko zaostrzeń i konieczności powikłań chirurgicznych;
  • nieprawidłowy skład mikrobioty jelitowej – istnieje coraz więcej dowodów, że niektóre produkty genów drobnoustrojów mogą wpływać na ekspresję genów ludzkich, co sprzyja rozwojowi choroby. Tu należy pamiętać, że mikrobiota jest w dużej mierze warunkowana prowadzonym trybem życia;
  • nieodpowiednia dieta, bogata w produkty wysokoprzetworzone; 
  • wywiad rodzinny i/lub osobniczy obciążony innymi chorobami autoimmunologicznymi. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest zatem – jak widać – wieloczynnikowa. W rezultacie trudnym jest ustalić jeden punky odpowiedzialnym za jej rozwój. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy 

Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna dotyczą głównie przewodu pokarmowego. Jednak jest to choroba ogólnoustrojowa, dlatego objawy można umownie podzielić z uwagi na ich lokalizację. 

Objawy jelitowe: 

  • ból brzucha (często o charakterze kolkowym) w różnych lokalizacjach, powtarzający się;
  • przewlekła biegunka (bez lub z niewielką domieszką krwi); 
  • ból podczas defekacji, ropnie okołoodbytnicze, zwężenia odbytu i guzki hemoroidalne;
  • wymioty, nudności i ból w nadbrzuszu. 

Objawy pozajelitowe: 

  • kamica nerkowa, nawracające infekcje układu moczowego;
  • ból i zapalenie stawów (zarówno w obrębie kręgosłupa jak i kolan, kostek, łokci i nadgarstków);
  • kamica żółciowa, zapalenie dróg żółciowych, w skrajnych przypadkach współistnieje pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych;
  • zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenie twardówki;
  • nawracające afty i owrzodzenia jamy ustnej;
  • zmiany skórne (zwłaszcza tzw. rumień guzowaty);
  • postępująca, nieplanowana utrata masy ciała z niedożywieniem. 

Powyższe objawy mogą osiągać różny stopień nasilenia, a poszczególne z nich występować w różnych wariacjach. Sprawia to, że obraz choroby jest bardzo różnorodny, co niekiedy utrudnia wczesne postawienie rozpoznania. Stąd zapamiętanie powyższych objawów pozwoli Ci na rozpoczęcie diagnostyki w stadium skąpoobjawowym, co (najczęściej) umożliwia skuteczniejsze leczenie. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna u dzieci 

Choroba Leśniowskiego-Crohna dotyka także dzieci i młodzieży – u około 10% pacjentów rozpoznanie jest stawiane przed 17. rokiem życia. Ból brzucha jest najczęstszym objawem u dzieci i pojawia się u prawie połowy wszystkich nowych pacjentów. Często występują objawy jelitowe i problemy żywieniowe, a także zaburzenia wzrostu i rozwoju. W przeciwieństwie do dorosłych rzadko obserwuje się powikłania (zwłaszcza u małych dzieci) w postaci przetoki odcinkowych zwężeń jelit. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna – diagnostyka 

Podstawą rozpoznania choroby jest obecność objawów klinicznych wraz z obrazem jelit w badaniach endoskopowych oraz charakterystycznym obrazem histopatologicznym. Jako uzupełnienie wykonuje się szereg badań pozwalających na ustalenie aktywności choroby i jej powikłań. 

Jakie badania należy wykonać, aby rozpoznać chorobę Leśniowskiego-Crohna? 

Oprócz badań endoskopowych z pobraniem wycinków wykonuje się: 

  • morfologię z rozmazem, stężenie białka C-reaktywnego, sodu, potasu, kreatyniny, glukozy, ALT, AST, albumin, białka całkowitego;
CRP białko C-reaktywne
  • badanie ogólne moczu;
  • oznaczenie kalprotektyny w kale – służy do monitorowania aktywności choroby, a nie rozpoznawania; 
kalprotektyna w kale
  • badania serologiczne (pomocnicze, jednak nie są decydujące o rozpoznaniu oraz rozróżnianiu od innych chorób zapalnych jelit): przeciwciała ANA oraz ASCA;
  • badania obrazowe: tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy, rezonans magnetyczny lub enterografia mogą wykryć ropnie, zwężenia i przetoki;
  • u pacjentów z rozpoznaną chorobą przed włączeniem leczenia biologicznego wykonywane są badania mające na celu m.in. wykluczenie poszczególnych infekcji (m.in. wirusami zapalenia wątroby czy gruźlicy). 

Choroba Leśniowskiego-Crohna a wrzodziejące zapalenie jelita grubego 

Obie powyższe nieswoiste choroby zapalne jelit należy różnicować. Ich patogeneza oraz przebieg kliniczny różnią się. 

Różnice pomiędzy chorobą Leśniowskiego-Crohna (ChLC) a wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (WZJG): 

roznice miedzy choroba lesniowskiego crohna a wrzodziejacym zapaleniem jelita grubego tabela

Różnice dotyczą także obecności (nieswoistych) przeciwciał, obrazu histopatologicznego i endoskopowego. 

>> Więcej informacji znajdziesz tutaj: Diagnostyka wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Choroba Leśniowskiego-Crohna – powikłania 

Powikłania obejmują tworzenie się przetok (np. między jelitami a skórą, pęcherzem moczowym, pęcherzykiem żółciowym, przetok jelitowo-jelitowych), ropni okołoodbytniczych (które wtórnie także mogą dawać trudne do wyleczenia przetoki). Powstaje też odcinkowe zwężenie jelit, które powoduje niedrożność przewodu pokarmowego.

Czy choroba Leśniowskiego-Crohna jest wyleczalna? 

Choroba nie jest wyleczalna, jednak przewlekła terapia pozwala na opóźnianie powikłań. Około 50% chorych wymaga leczenia operacyjnego w ciągu 10 lat od rozpoznania, a 70–80% w ciągu całego życia. Ryzyko zachorowania na raka okrężnicy i jelita cienkiego jest znacznie zwiększone, stąd ta grupa chorych jest objęta wzmożonym nadzorem onkologicznym. 

Terapia opiera się o łączne stosowanie kilku różnych metod: 

  • leczenie klasycznymi lekami immunomodulującymi (jak np. mesalazyna, sulfasalazyna, metotreksat, azatiopryna, kortykosteroidy);
  • leczenie biologiczne (przeciwciała monoklonalne „wycelowane” w markery stymulujące rozwój choroby);
  • leczenie chirurgiczne (odcinkowe resekcje jelita, zamykanie przetok); 
  • postępowanie dietetyczne – jadłospis powinien być zbilansowany, tak by na bieżąco uzupełniać ewentualne niedobory pokarmowe. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna – podsumowanie 

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekła, daje wiele powikłań i stwarza ryzyko rozwoju nowotworów. Spektrum objawów jest bardzo szerokie, stąd przy jej podejrzeniu nie wolno zwlekać z diagnostyką. Wprawdzie nie można jej wyleczyć, jednak odpowiednia, wielospecjalistyczna opieka opóźnia i łagodzi powikłania oraz podnosi jakość życia. 

>>> Przeczytaj też: Kalprotektyna w kale – marker stanu zapalnego jelit

Bibliografia:

  1. Pasternak G, Chrzanowski G, Aebisher D, Myśliwiec A, Dynarowicz K, Bartusik-Aebisher D, Sosna B, Cieślar G, Kawczyk-Krupka A, Filip R. Crohn’s Disease: Basic Characteristics of the Disease, Diagnostic Methods, the Role of Biomarkers, and Analysis of Metalloproteinases: A Review. Life (Basel). 2023 Oct 15;13(10):2062. doi: 10.3390/life13102062. PMID: 37895443; PMCID: PMC10608618. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10608618/] 
  2. Crohn’s disease: management. London: National Institute for Health and Care Excellence (NICE); 2019 May 3. (NICE Guideline, No. 129.) [www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542505] 
  3. Li N, Shi RH. Updated review on immune factors in pathogenesis of Crohn’s disease. World J Gastroenterol. 2018 Jan 7;24(1):15-22. doi: 10.3748/wjg.v24.i1.15. PMID: 29358878; PMCID: PMC5757119. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5757119/] 
  4. Boyapati R, Satsangi J, Ho GT. Pathogenesis of Crohn’s disease. F1000Prime Rep. 2015 Apr 2;7:44. doi: 10.12703/P7-44. PMID: 26097717; PMCID: PMC4447044. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4447044/] 
  5. Petagna L, Antonelli A, Ganini C, Bellato V, Campanelli M, Divizia A, Efrati C, Franceschilli M, Guida AM, Ingallinella S, Montagnese F, Sensi B, Siragusa L, Sica GS. Pathophysiology of Crohn’s disease inflammation and recurrence. Biol Direct. 2020 Nov 7;15(1):23. doi: 10.1186/s13062-020-00280-5. PMID: 33160400; PMCID: PMC7648997. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7648997/] 
  6. Cushing K, Higgins PDR. Management of Crohn Disease: A Review. JAMA. 2021 Jan 5;325(1):69-80. doi: 10.1001/jama.2020.18936. PMID: 33399844; PMCID: PMC9183209. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9183209/] 
  7. Molodecky NA, Kaplan GG. Environmental risk factors for inflammatory bowel disease. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2010 May;6(5):339-46. PMID: 20567592; PMCID: PMC2886488. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2886488/] 
  8. von Allmen D. Pediatric Crohn’s Disease. Clin Colon Rectal Surg. 2018 Mar;31(2):80-88. doi: 10.1055/s-0037-1609022. Epub 2018 Feb 25. PMID: 29487490; PMCID: PMC5825885. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5825885/] 

Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?  

Elwira Zawidzka
-
0
Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?  

Posiew kału jest jednym z najczęściej zlecanych badań mikrobiologicznych zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak i w szpitalnych. W jakich sytuacjach wykonuje się to badanie, czy trzeba się do niego przygotowywać, jak przebiega oznaczenie i jakie informacje pojawiają się na wyniku? Znajomość odpowiedzi te pytania ułatwią interpretację sprawozdania laboratoryjnego.  

Spis treści:

  1. Posiew kału – wprowadzenie 
  2. Kiedy wykonuje się posiew kału i co wykrywa to badanie? 
  3. Jak przygotować próbkę do posiewu kału? 
  4. Jak przebiega badanie posiewu kału? 
  5. Co oznaczają wyniki posiewu kału? 

Posiew kału – wprowadzenie 

Posiew kału jest jednym z badań, które stosuje się w diagnostyce chorób przewodu pokarmowego przebiegających z objawami biegunki. 

Biegunka jest stanem, w którym pacjent oddaje płynny lub półpłynny stolec ≥ 3 razy / dobę. Wygląd stolca określany jest w 7-stopniowej skali Bristol na typ 6 i typ 7. 

bristolska skala uformowania stolca tabelka
Rys. 1. Bristolska skala uformowania stolca

Zwiększone wydalanie stolca i jego płynna forma związane są z dwoma mechanizmami patogenezy:

  1. zmniejszonym wchłanianiem – mechanizm ten może wynikać ze zmniejszonej powierzchni absorpcji, zalegania w jelitach substancji osmotycznie aktywnych lub przyspieszonej perystaltyki jelit. 
  2. zwiększoną sekrecją płynów i elektrolitów do światła jelita – taki mechanizm uruchamia się pod wpływem enterotoksyn bakteryjnych, mediatorów stanu zapalnego oraz enterohormonów. 

Jedną z podstawowych przyczyn biegunki są drobnoustroje, które odpowiadają za > 90 % biegunek ostrych (trwających do 14 dni). Biegunki ostre mogą przechodzić w biegunki przewlekłe. Przewlekłe biegunki zakaźne stanowią ok. 10 % wszystkich przypadków. Przyczyną biegunki mogą być również: 

  • skutki uboczne zażywanych leków,  
  • toksyny grzybów,  
  • nadwrażliwość pokarmowa,  
  • pasożyty,  
  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego,  
  • nowotwory,  
  • choroba Leśniowskiego i Crohna i inne. 

>> Dowiedz się, jak przebiega: Biegunka podróżnych – przyczyny i objawy

Kiedy wykonuje się posiew kału i co wykrywa to badanie? 

Przyczyną biegunki zakaźnej są wirusy, bakterie i pierwotniaki. Do wykrywania wirusów w kale biegunkowym stosuje się testy serologiczne i genetyczne. W diagnostyce pierwotniaków wykorzystuje się metody mikroskopowe, serologiczne i genetyczne. Posiew kału jest najczęściej stosowanym badaniem mikrobiologicznym do wykrywania bakterii odpowiedzialnych za zakażenia przewodu pokarmowego, które przebiegają z objawami biegunki. 

Biegunka bakteryjna może być efektem zatrucia lub zakażenia przewodu pokarmowego. 

Do zatruć dochodzi na skutek spożycia pokarmów zanieczyszczonych toksynami wytworzonymi przez patogeny poza organizmem człowieka. W takich przypadkach nie wykonuje się posiewu kału, ponieważ choroba nie jest związana z przedostawaniem się bakterii do przewodu pokarmowego. Diagnostykę zatruć (szczególnie jeśli dochodzi do zbiorowego zatrucia) podejmują laboratoria mikrobiologii żywności, które analizują pokarm pod względem obecności toksyn. Przyczyną zatruć są między innymi toksyny gronkowców złocistych, toksyna botulinowa, toksyna Bacillus cereus. 

>> Więcej informacji znajdziesz tutaj: Zatrucie pokarmowe – przyczyny, objawy, badania i leczenie

Zakażenia przewodu pokarmowego wiążą się z przedostawaniem patogenów do organizmu człowieka. Badanie mikrobiologiczne kału (posiew) należy wykonać, jeżeli mamy do czynienia z przedłużającą się biegunką (powyżej 14 dni) lub jeśli w kale pojawia się krew.   

Najczęstsze przyczyny bakteryjnych zakażeń przewodu pokarmowego związane z wystąpieniem biegunki: 

  • Salmonella spp. – za objawy biegunkowe odpowiedzialne są szczepy niedurowe (odzwierzęce). Istnieje ponad 2500 typów serologicznych pałeczek Salmonella spp. odpowiedzialnych za wywoływanie salmonellozy. Ich rezerwuarem są zwierzęta, a główną przyczyną zakażenia jest spożywanie skażonej żywności (surowe mięso, jaja, drób, mleko, nabiał, ryby, soki owocowe). Do zakażenia może dojść również poprzez kontakt bezpośredni i drogą kropelkową. Okres wylęgania się choroby wynosi zazwyczaj 1-2 dni (okres graniczny od 6 godzin do 7 dni). 
  • Shigella spp. – drobnoustroje wywołujące czerwonkę bakteryjną (szigellozę). Głównymi czynnikami wirulencji pałeczek czerwonki są toksyny: toksyna Shiga (neurotoksyna produkowana przez S.dysenteriae typ 1), enterotoksyny i LPS. Dawka zakaźna prowadząca do wystąpienia choroby jest bardzo niska – wystarczy spożycie 10 komórek bakterii. Do zakażenia dochodzi głównie poprzez kontakt bezpośredni (tzw. choroba brudnych rąk) oraz przez skażoną żywność (sałatki, surowe warzywa, mleko, nabiał, drób, woda). Okres wylęgania choroby wynosi 1-3 dni. 
  • Campylobacter spp. – kampylobakteriozę wywołują głównie szczepy z gatunku C.jejuni (rezerwuarem jest głównie drób), rzadziej C.coli (rezerwuarem są świnie). Źródłem zakażenia jest skażona żywność pochodzenia zwierzęcego (drób), woda, niepasteryzowane mleko, bezpośredni kontakt ze zwierzętami. Dawka zakaźna, która prowadzi do wystąpienia objawów chorobowych wynosi ok. 500 komórek. Okres wylęgania choroby trwa ok. 3 dni (okres graniczny 1-7 dni). 
  • E.coli (szczepy biegunkotwórcze) – E.coli należy do typowych bakterii wchodzących w skład mikrobioty jelitowej. Niektóre szczepy tego gatunku mogą być również patogenami „uzbrojonymi” w różne czynniki wirulencji (adhezyjny, toksyny). Do zakażenia biegunkotwórczymi szczepami dochodzi przez kontakt bezpośredni oraz skażony pokarm lub wodę. Biegunkotwórcze szczepy E.coli: 
    • Enteropatogenne E.coli (EPEC) – zakażenie zazwyczaj dotyczy małych dzieci, w tym noworodków i niemowląt. Okres wylęgania choroby trwa 1-2 dni.   
    • Enterokrwotoczne E.coli (EHEC) – szczepy wytwarzają cytotoksyny. Przebieg choroby przypomina czerwonkę. Do zakażenia dochodzi głównie na skutek spożywania surowego/niedogotowanego mięsa wołowego lub warzyw zanieczyszczonych odchodami zwierząt. Dawka zakaźna jest bardzo niska – do wystąpienia objawów wystarczy spożycie 50-100 komórek. Okres wylęgania choroby trwa 3-4 dni.   
    • Enterotoksyczne E.coli (ETEC) – szczepy wywołują biegunkę podróżnych. Czynnikami wirulencji bakterii są toksyny. Przebieg choroby może być zbliżony do objawów cholery. Dawką zakaźną jest spożycie ok. 105 komórek. Okres wylęgania choroby wynosi 12-72 h.  
    • Enteroinwazyjne  E.coli (EIEC) – wywołują chorobę zbliżoną do czerwonki. Okres wylęgania choroby trwa 1-3 dni. 
    • Enteroagregacyjne E.coli (EAEC) – są jedną z przyczyn biegunek podróżnych. Do zakażenia prowadzi spożycie ok. 107 komórek. Okres wylęgania choroby trwa 8-18 h. 
  • Yersinia spp. – jersiniozę wywołują bakterie z gatunku Yersinia enterocolitica. Chorobotwórcze szczepy posiadają plazmid wirulencji. Najczęściej za objawy chorobowe odpowiadają serotypy: O:3.O:5, 27, O:8, 0:9. Drobnoustroje mają zdolność nie tylko przeżycia, ale również zdolność do namnażania w niskiej temperaturze (4-8°C). Dla ludzi głównym rezerwuarem patogenów są świnie. Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie skażonej żywności (wieprzowina, mleko pasteryzowane, mleko w proszku, warzywa, owoce, żywność długo przechowywana w lodówce). Czas wylęgania choroby wynosi 4-6 dni (okres graniczny 1-10 dni). 
  • Aeromonas hydrophila , Hydromonas shigelloides – drobnoustroje są szeroko rozpowszechnione w środowisku wilgotnym (wody słodkie, słone, ścieki, gleba, akwaria, woda kranowa [w tym chlorowana], zlewy, umywalki, wanny). U ludzi mogą wywoływać zakażenia sporadyczne i epidemiczne po spożyciu skażonej wody i żywności (owoce morza, sushi). Czas wylęgania choroby trwa do 48 h. 
  • Vibrio spp. – rodzaj obejmuje 20 gatunków, z których objawy chorobowe u ludzi wywoływane są głównie przez Vibrio cholerae, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio vulnificus. W Polsce cholera wywoływana przez V. cholerae nie stanowi problemu – na przestrzeni ostatnich 20 lat odnotowano tylko 2 przypadki (2005 r., 2019 r.). Do zakażenia V.parahaemolyticus, V.vulnificus może dojść po spożyciu skażonej wody lub żywności (ryby, owoce morza). Czas wylęgania choroby wynosi od kilku/kilkunastu godzin do 3/4 dni. 

Jak przygotować próbkę do posiewu kału? 

Przed badaniem należy zaopatrzyć się w jednorazowy sterylny (jałowy) pojemnik do transportu próbki. Specjalne pojemniki z łopatką są dostępne w punktach pobrań lub można je nabyć w aptece. 

posiew kalu pojemniczek grafika do srodka
Rys. 2. Sterylny pojemnik do pobrania kału.

Najlepszym materiałem do badania jest świeży kał. Próbki kału na posiew powinny być pobierane, o ile jest to możliwe, rano. Personel medyczny ma obowiązek poinformować pacjenta o technice pobrania kału: 

  • Stolec powinien być oddany na suche czyste podłoże – np. na specjalną nakładkę na sedes, papier toaletowy, do czystego nocnika lub muszli klozetowej. U małych dzieci można pobrać materiał z pampersa. 
  • Do pojemnika transportowego należy przenieść łopatką próbkę wielkości orzecha włoskiego. Materiał należy pobierać z różnych miejsc stolca, wybierając przede wszystkim fragmenty, które zawierają krew, śluz czy ropę. 
  • Pojemnik należy szczelnie zamknąć i podpisać danymi pacjenta. 

Pobraną próbkę kału należy dostarczyć jak najszybciej do laboratorium. Jeżeli przewidywany czas transportu ma przekroczyć 2 h, należy przechowywać pojemnik z kałem w lodówce. Czas od pobrania próbki do posiewu na podłoża nie może przekroczyć 24 h.    

Jak przebiega badanie posiewu kału? 

Posiew kału może obejmować wykrywanie wielu patogenów w jednym badaniu lub być badaniem ukierunkowanym na jeden patogen.  

Posiew ogólny kału 

Posiew ogólny kału jest badaniem, które ma na celu wstępną ocenę materiału pod kątem obecności potencjalnie patogennych biegunkotwórczych bakterii tlenowych takich jak Salmonella spp., Shigella spp., Yersinia spp., Aeromonas spp., Hydromonas spp. Z reguły w laboratoriach mikrobiologicznych w posiewie ogólnym nie wykrywa się patogenów o specyficznych wymaganiach wzrostowych. Wynik, który nie wskazuje na konkretny patogen przy współistniejących objawach zakażenia przewodu pokarmowego powinien skłonić do dalszego poszukiwania patogenu w badaniach ukierunkowanych. Bardzo często posiew ogólny kału nie obejmuje również kwalifikacji wyhodowanych bakterii z gatunku Escherichia coli do szczepów biegunkotwórczych. Wyjątek stanowi posiew ogólny kału dzieci do lat dwóch, który zawsze powinien obejmować również diagnostykę w kierunku różnicowania enteropatogennych szczepów E.coli (EPEC). 

posiew kału

Końcowym etapem badania jest określenie lekowrażliwości (antybiogramu) wyhodowanych patogenów. 

Posiew kału – badania ukierunkowane 

Badania ukierunkowane posiewu kału służą wykrywaniu konkretnych patogenów odpowiedzialnych za zakażenia pokarmowe przebiegające z biegunką. Zastosowanie odpowiednio dobranych podłóż wybiórczo-namnażających, podłóż różnicujących oraz odpowiedniej temperatury i atmosfery wzrostu umożliwiają lub dają większe prawdopodobieństwo wykrycia drobnoustrojów niż w posiewie ogólnym kału. Najczęściej zlecane są badania w kierunku Salmonella spp./ Shigella spp. (tzw. SS), Campylobacter spp., EPEC, Yersinia spp. Sporadycznie zlecany przez pacjentów lub lekarzy posiew kału w kierunku grzybów nie służy diagnostyce egzogennych zakażeń przewodu pokarmowego.  

Badania ukierunkowane obejmują również wykonanie oznaczenia lekowrażliwości wyhodowanych drobnoustrojów (antybiogram). 

Co oznaczają wyniki posiewu kału? 

Wynik posiewu ogólnego kału zawiera informację na temat flory wyhodowanej z materiału od pacjenta. W prawidłowo prezentowanym wyniku określa się czy wykryto/nie wykryto bakterie potencjalnie patogenne, podając ich nazwę gatunkową lub rodzajową. Uszczegółowienie jakich drobnoustrojów patogennych poszukiwano w kale ułatwia ocenę zakresu badania, który w różnych pracowniach mikrobiologicznych może być różny. Na wyniku powinna znaleźć się również informacja na temat wykrycia i identyfikacji innych drobnoustrojów, które wchodzą w skład mikrobioty jelitowej.  

Wyniki badań ukierunkowanych posiewu kału wskazują jednoznacznie na wykrycie lub brak obecności danego gatunku bakterii. W badaniach dodatkowo powinna się znaleźć informacja (zależnie od drobnoustroju) o przynależności do określonego typu serologicznego i/lub informacja o innych cechach istotnych dla szczepów biegunkotwórczych. 

Na wyniku posiewu kału umieszczony jest również wynik oznaczenia lekowrażliwości (antybiogram) wykrytych i zidentyfikowanych szczepów patogennych lub potencjalnie patogennych. Warto jednak pamiętać, że biegunki w większości przypadków ulegają samoograniczeniu, dlatego nie stosuje się antybiotyków. Leczenie antybiotykiem powinno być ograniczone do przypadku ciężkiej biegunki z gorączką oraz obecnością śluzu i krwi w stolcu u chorych z grup ryzyka: dzieci < 2 r.ż., osób starszych, chorych z mocznicą, po wszczepieniu protez zastawkowych, z chorobą nowotworową lub innymi niedoborami odporności.  

>> Dowiedz się, czym są: Rotawirusy – przyczyna ostrej biegunki

UWAGA: Podanie antybiotyku przy zakażeniach pokarmowych szczepami Salmonella spp. wydłuża nosicielstwo, a w przypadku zakażenia enterokrwotocznymi szczepami E.coli. (EHEC) zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu hemolityczno-mocznicowego (ang. haemolytic-uraemic syndrome – HUS). 

posiew kalu ramka

Bibliografia:

  1. P. Daniel, M. Szczepanek „Biegunka”; Interna Szczeklika 2020 
  2. M. Jagielski, Etiologia, obraz kliniczny i diagnostyka ostrych zakażeń i zarażeń przewodu pokarmowego oraz zatruć pokarmowych; Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego; Fundacja Pro Futura; Warszawa 2010 
  3. „Etiologia, obraz kliniczny i diagnostyka zakażeń przewodu pokarmowego i zatruć pokarmowych – wykłady”; Kurs dla diagnostów laboratoryjnych 28-30 maja 2014 r.; Kierownik naukowy kursu dr n.med. Jolanta Szych   
  4. Tomasz Mach, Katarzyna Fleischer-Stępniewska, Jacek Mrukowicz „Ostra biegunka infekcyjna” https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.24.1.?postlogin= (Data aktualizacji: 10 sierpnia 2023) 
  5. dr hab. n. med. Ernest Kuchar „Biegunki wywołane przez patogenne szczepy Escherichia coli” https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165133,biegunki-wywolane-przez-patogenne-szczepy-escherichia-coli (dostęp 29.06.2024 r.) 
  6. Patric R. Murray, K.S. Rozenthal, M.A.Pfaller – Mikrobiologia wyd.VI Wrocław 2011 
  7. prof. dr hab. n. med. Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat „Przewodnik antybiotykoterapii 2024”;Alfa-Medica Press 2024

Jaką rolę odgrywa prolaktyna u mężczyzn? 

Damian Matusiak
-
0
Jaką rolę odgrywa prolaktyna u mężczyzn? 

Prolaktyna to jeden z hormonów, którego biologiczne działanie jest szczególnie ważne u kobiet. U mężczyzn z kolei nie odgrywa tak ważnej roli – o ile jego poziom mieści się w niskich, prawidłowych granicach normy. Jakie są objawy nadmiaru prolaktyny u mężczyzn? Jakie badania należy wykonać? Przeczytaj i dowiedz się, jaką rolę odgrywa ten hormon u płci męskiej. 

Spis treści:

  1. Czym jest prolaktyna? 
  2. Przyczyny nieprawidłowego poziomu prolaktyny u mężczyzn
  3. Co oznacza podwyższony poziom prolaktyny u mężczyzn? 
  4. Co oznacza obniżone stężenie prolaktyny u mężczyzn? 
  5. Nieprawidłowy poziom prolaktyny u mężczyzn – diagnostyka i leczenie 
  6. Prolaktyna u mężczyzn – podsumowanie 

Czym jest prolaktyna? 

Prolaktyna jest hormonem wytwarzanym głównie w przysadce mózgowej, choć zdolność do wytwarzania posiadają także (w znacznie mniejszym stopniu) komórki układu odpornościowego, prostata, macica i gruczoły sutkowe. U mężczyzn pozostaje naturalnie na niskim poziomie. Prawidłowe stężenie prolaktyny mieści się w granicach 2 do 18 ng/ml, choć w zależności od laboratorium zakres ten może nieco się różnić.  

Za co odpowiada prolaktyna u mężczyzn? 

U mężczyzn prolaktyna pełni kilka ważnych funkcji, tj.: 

  • regulacja homeostazy psychicznej (zachowań ojcowskich); 
  • regulacja funkcji seksualnych, głównie poziomu libido (wspólnie z innymi hormonami, głównie androgenami); 
  • udział w regulacji gospodarki węglowodanowej – nadmierne, chorobowe stężenie nasila insulinooporność, sprzyjając rozwojowi cukrzycy; 
  • udział w regulacji odpowiedzi układu odpornościowego – pełni rolę cytokiny; 
  • udział w osmoregulacji – zwiększa wchłanianie wody i soli mineralnych we wszystkich odcinkach jelita. Zmniejsza natomiast wydalanie sodu i potasu przez nerki.  

Przyczyny nieprawidłowego poziomu prolaktyny u mężczyzn 

Do hiperprolaktynemii, czyli nadmiernego stężenia tego hormonu, prowadzą: 

  • choroby przysadki mózgowej: guzy zwane prolactinoma, które w sposób niekontrolowany wytwarzają ten hormon – 90% z nich jest mniejszych, niż 1 cm i daje bardzo skąpe objawy lub nawet ich brak; 
  • długotrwały stres; 
  • długotrwały, intensywny wysiłek fizyczny; 
  • urazy (głównie klatki piersiowej i głowy); 
  • niewydolność nerek i/lub wątroby; 
  • niedoczynność tarczycy; 
  • leki – głównie przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne. 

Hipoprolaktynemia, czyli zmniejszone stężenie prolaktyny może być skutkiem: 

  • ucisku przysadki mózgowej przez guzy w obrębie czaszki (np. czaszkogardlaka); 
  • niektórych infekcji przebiegających z zajęciem przysadki, szczególnie gruźlicy (która wbrew pozorom wcale nie występuje tak rzadko); 
  • chorób takich jak sarkoidoza i histoplazmoza; 
  • chorób autoimmunologicznych takich jak toczeń rumieniowaty układowy, zespół antyfosfolipidowy, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, twardzina układowa i celiakia. 

Testosteron a prolaktyna u mężczyzn 

Zarówno testosteron, jak i prolaktyna należą do grupy hormonów regulujących funkcjonowanie układu rozrodczego. Niewielkie, fizjologiczne stężenia prolaktyny pobudzają jądra do produkcji testosteronu. Jednak nadmierne stężenie prowadzi do spadku poziomu androgenów i tym samym pojawiają się objawy takie jak obniżone libido, zmęczenie lub spadek napędu psychoruchowego. 

Co oznacza podwyższony poziom prolaktyny u mężczyzn? 

Sam wynik oznaczenia prolaktyny, o ile niezbędny, sam w sobie nie wystarcza do postawienia konkretnego rozpoznania. Kluczowe są dwa dodatkowe elementy: 

  1. Ocena makroprolaktynemii – prolaktyna tworzy kompleksy z przeciwciałami w klasie IgG, w których hormon nie wykazuje aktywności. Jednak oznaczenie całkowitego stężenia prolaktyny ocenia także i tę frakcję. 
  1. Obecność objawów – hiperprolaktynemii towarzyszą objawy. Ich brak przy podwyższonym stężeniu prolaktyny sugeruje, że prawdopodobnie zdecydowaną większość oznaczonego hormonu stanowi frakcja „makro”. 

Wartości prolaktyny rzadko wskazują na konkretną patologię. Dlatego ważną rolę w ustaleniu przyczyn zwiększonego stężenia tego hormonu jest szczegółowy wywiad lekarski i badanie przedmiotowe. Decydują one o przeprowadzeniu kolejnych badań diagnostycznych.  

Jakie są objawy hiperprolaktynemii u mężczyzn? 

O podwyższonym stężeniu prolaktyny może świadczyć obecność: 

  • obniżonego libido, 
  • problemów z osiągnięciem erekcji, 
  • męskiej niepłodności, 
  • powiększenie gruczołów piersiowych niekiedy z mlekotokiem, 
  • obniżenie gęstości mineralnej kości, 
  • trudności z widzeniem (przy obecności guza przysadki). 
objawy hiperprolaktynemii u mężczyzn infografika

>> Przeczytaj też: Niepłodność u mężczyzn: najczęstsze przyczyny, objawy i rozpoznanie. Leczenie niepłodności

Co oznacza obniżone stężenie prolaktyny u mężczyzn? 

Zbyt niskie stężenie prolaktyny jest niezwykle rzadkie u mężczyzn i z reguły nie daje nasilonych objawów. Są nimi problemy z płodnością (z racji obniżonej jakości nasienia) i zaburzenia erekcji. Obecność innych objawów (np. bólów głowy, zaburzeń widzenia, przewlekłego kaszlu, duszności) może świadczyć o wtórnym charakterze tej nieprawidłowości. 

Nieprawidłowy poziom prolaktyny u mężczyzn – diagnostyka i leczenie 

Optymalny czas badania krwi to 2–3 godziny po przebudzeniu. Hiperprolaktynemię rozpoznaje się, gdy jej stężenie przekracza 25 ng/ml. Podwyższony poziom prolaktyny, zwłaszcza nieznacznie (w zakresie 20–40 ng/ml), należy potwierdzić co najmniej dwoma testami. Pozwala to uwzględnić wahania dobowe, a także inne czynniki środowiskowe, które powodują przejściowe podwyższenie. Pięciokrotne przekroczenie górnej granicy normy w jednorazowym badaniu pozwala na rozpoznanie bez dodatkowych oznaczeń. Test spoczynkowy, który obejmuje seryjne pobieranie krwi po 30 i 60 minutach, służy do diagnozowania hiperprolaktynemii wywołanej stresem. Cennym narzędziem jest także test z metokroplamidem – lekiem, którego skutkiem ubocznym jest zwiększone uwalnianie prolaktyny. Podaje się 10 mg leku doustnie i oznacza poziom hormonu po 60 oraz 120 minutach. Oto jak można interpretować wyniki: 

  • 6-krotny wzrost upoważnia do rozpoznania hiperprolaktynemii czynnościowej. Leczenie obejmuje stosowanie leków hamujących uwalnianie prolaktyny. 
  • Wzrost od 2 do 6 razy jest fizjologiczny i nie wymaga leczenia. 
  • Wzrost mniej niż 2-krotny nakazuje ocenę funkcji i struktury tarczycy oraz przysadki mózgowej. W tym przypadku należy leczyć nie tylko hiperprolaktynemię, ale także chorobę tarczycy lub przysadki. 
badanie prolaktyny

Prolaktyna u mężczyzn – podsumowanie 

Nadmierne stężenie prolaktyny wywołujące objawy to rzadka przypadłość u mężczyzn. Jednak w przypadku istnienia zaburzeń płodności, spadku libido, dysfunkcji seksualnej, trudności z widzeniem, przewlekłym zmęczeniu warto pomyśleć o tej przyczynie objawów. Diagnostyka wstępna jest stosunkowo prosta i pozwala na ustalenie źródła problemu, co z kolei umożliwia skuteczne leczenie. 

Źródła: 

  1. Medication-Induced Hyperprolactinemia Molitch, Mark E. Mayo Clinic Proceedings, Volume 80, Issue 8, 1050 – 1057 [https://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196(11)61587-5/fulltext] 
  2. Al-Chalabi M, Bass AN, Alsalman I. Physiology, Prolactin. [Updated 2023 Jul 24]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507829/] 
  3. Samperi I, Lithgow K, Karavitaki N. Hyperprolactinaemia. J Clin Med. 2019 Dec 13;8(12):2203. doi: 10.3390/jcm8122203. PMID: 31847209; PMCID: PMC6947286. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6947286/] 
  4. Hashemian F, Shafigh F, Roohi E. Regulatory role of prolactin in paternal behavior in male parents: A narrative review. J Postgrad Med. 2016 Jul-Sep;62(3):182-7. doi: 10.4103/0022-3859.186389. PMID: 27424551; PMCID: PMC4970346. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4970346/] 
  5. Gill-Sharma MK. Prolactin and male fertility: the long and short feedback regulation. Int J Endocrinol. 2009;2009:687259. doi: 10.1155/2009/687259. PMID: 20011060; PMCID: PMC2778443. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2778443/] 
  6. Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2020/21. / [red.prow.] Piotr Gajewski. ED: Wyd.12. AW: Kraków : Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020 
  7. Green KI, Amadi C. Status of Serum Prolactin Levels among Male Cohort in Infertile Couples. Int J Appl Basic Med Res. 2020 Oct-Dec;10(4):245-251. doi: 10.4103/ijabmr.IJABMR_323_19. Epub 2020 Oct 7. PMID: 33376697; PMCID: PMC7758791. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7758791/] 
  8. Saleem M, Martin H, Coates P. Prolactin Biology and Laboratory Measurement: An Update on Physiology and Current Analytical Issues. Clin Biochem Rev. 2018 Feb;39(1):3-16. PMID: 30072818; PMCID: PMC6069739. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6069739/] 
  9. Thapa S, Bhusal K. Hyperprolactinemia. [Updated 2023 Jul 24]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537331/] 
  10. Levine S, Muneyyirci-Delale O. Stress-Induced Hyperprolactinemia: Pathophysiology and Clinical Approach. Obstet Gynecol Int. 2018 Dec 3;2018:9253083. doi: 10.1155/2018/9253083. PMID: 30627169; PMCID: PMC6304861. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6304861/] 

Rumień wędrujący – jak rozpoznać objaw po ugryzieniu kleszcza? 

Agata Strukow
-
0
Rumień wędrujący – jak rozpoznać objaw po ugryzieniu kleszcza? 

Borelioza, czyli choroba z Lyme, to najczęstsza choroba odkleszczowa w Polsce. Początkowe objawy boreliozy mogą przypominać infekcję wirusową. Wówczas, aby potwierdzić zakażenie, należy wykonać badania laboratoryjne. Istnieje jednak przypadek, gdy wykonywanie badań laboratoryjnych w celu postawienia diagnozy tej choroby jest niepotrzebne. Jest to sytuacja, gdy u pacjenta po ukąszeniu kleszcza wystąpi rumień wędrujący. Jak rozpoznać rumień? Czym rumień wędrujący różni się od innych tego typu objawów? Zapraszamy do lektury!

Spis treści:

  1. Rumień wędrujący – co to jest? 
  2. Rumień wędrujący po ukąszeniu kleszcza – jakie kroki podjąć? Leczenie rumienia wędrującego  
  3. Rumień wędrujący – podsumowanie  

Rumień wędrujący – co to jest? 

Rumień wędrujący (Erythema migrans) jest zmianą skórną, która pojawia się u ok. 80% chorych po ukłuciu przez kleszcza. Jest to pewny objaw boreliozy – jego wystąpienie zwalnia z wykonywania badań laboratoryjnych. Rumień wędrujący zaliczamy do objawów boreliozy wczesnej. Uwidacznia się w ciągu 3-30 dni od kontaktu z pajęczakiem.  

Jak wygląda rumień wędrujący? Zdjęcia i opisy 

Rumień po ukąszeniu kleszcza jest rozszerzającą się zmianą skórną o średnicy powyżej 5 cm. Jeśli rumień pojawi się wcześniej niż 3 dni lub później niż 30 dni po ukąszeniu kleszcza, to najprawdopodobniej nie jest to borelioza. Zmiana skórna może być jedynym objawem tej choroby. Może także współistnieć z objawami ogólnoustrojowymi, takimi jak zmęczenie, bóle głowy, bóle mięśni i bóle stawów.  

Sam rumień wędrujący nie wywołuje dolegliwości bólowych, nie ma też cech obrzęku. Jest to pierścieniowata zmiana skórna, o średnicy większej niż 5 cm, najczęściej z przejaśnieniem pośrodku. Charakterystyczną cechą rumienia wędrującego – stąd zresztą bierze się jego nazwa – jest to, że rumień się powiększa. Początkowo jest czerwoną plamką lub grudką, która rozszerza się na obwodzie. Gdy zmiana się powiększa, pojawiają się jaśniejsze obszary w jej obrębie i tworzy się obrączka rumieniowata, która oddziela rumień od zdrowej skóry. 

Rumień wędrujący na nodze
Zdjęcie 1. Rumień wędrujący

Rumień po ukąszeniu kleszcza może osiągać duże rozmiary – nawet do 80 cm. U części pacjentów zmiana jest jednolita, co utrudnia rozpoznanie. Wówczas pomocne jest określenie czy rumień się powiększa. Dlatego jeśli pacjent ma wątpliwości, warto obrysować brzegi zmiany flamastrem i ją obserwować. Warto też robić zdjęcia.  

Rumień wędrujący na owłosionej skórze
Zdjęcie 2. Rumień wędrujący

Rumień zanika samoistnie, nawet u osób nieleczonych antybiotykiem. Może to trwać nawet do 8 tygodni, średnio jednak zajmuje to ok. 4 tygodni. Zanik rumienia u pacjentów, którzy nie przyjmowali antybiotyku, nie oznacza wyleczenia z choroby. 

Rozległy rumień wędrujący
Zdjęcie 3. Rumień wędrujący

Lokalizacja rumienia zależy od tego, w którym miejscu ukłuł nas kleszcz. Często są to kończyny dolne, zwłaszcza cienka skóra pod kolanami, ale również w pachwinach i pod pachami. W praktyce kleszcz może przytwierdzić się do ciała człowieka w każdym dostępnym miejscu, również na owłosionej skórze głowy, na szyi, karku, klatce piersiowej lub brzuchu – na linii pasa. Rumienia wędrującego nie obserwuje się na skórze dłoni, podeszwach stóp i na błonach śluzowych.  

Rumień wędrujący u dziecka ma taką samą postać jak u osoby dorosłej. Jego cechą charakterystyczną jest to, że powiększa swoje granice. Niektóre doniesienia wskazują, że rumień po kleszczu u dziecka może częściej występować na szyi i karku. Jednak nie powinno to zwalniać rodziców z dokładnego przejrzenia całego ciała dziecka po przyjściu ze spaceru.  

Rumień wędrujący mnogi  

Większość przypadków rumienia wędrującego charakteryzuje się występowaniem pojedynczej zmiany. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy pacjent ma postać rumienia mnogiego.  

Występowanie tej postaci erythema migrans jest wynikiem spirochetemii (czyli obecności krętków Borrelia we krwi), a nie pokłosiem licznych ukąszeń. U chorych z rumieniem mnogim najczęściej występują nasilone objawy ogólnoustrojowe. 

Z czym łatwo pomylić rumień wędrujący? 

Po ukąszeniu przez owady lub pajęczaki (do których należy kleszcz) na skórze powstaje zaczerwienienie, które jest reakcją obronną na substancje pochodzące z ich śliny. Bywa mylone z rumieniem wędrującym, dlatego warto podkreślić różnice.  

Odczyn, który jest niespecyficzną reakcją na ukąszenie przez owada, powstaje bardzo szybko. Zazwyczaj jest bolesny i swędzący, a jego wielkość nie przekracza kilku centymetrów. Taki odczyn szybko ustępuje, podczas gdy rumień wędrujący utrzymuje się przez kilka tygodni.  

W różnicowaniu zmiany, która utrzymuje się na skórze przez dłuższy czas, lekarz może wziąć pod uwagę: 

  • rumień obrączkowaty.  
  • zmiany grzybicze,  
  • kontaktowe zapalenie skóry.  

Jeśli wątpliwości co do diagnozy pozostają nierozstrzygnięte, pomocne będą badania serologiczne w kierunku boreliozy, czyli oznaczenie przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorferi w klasie IgM i IgG.  

Borelioza - pakiet przesiewowy (pierwszy etap diagnostyki)

Rumień wędrujący po ukąszeniu kleszcza – jakie kroki podjąć? Leczenie rumienia wędrującego  

Wystąpienie rumienia wędrującego jest jednoznaczne z rozpoznaniem choroby. Dlatego zawsze należy iść do lekarza, który zleci odpowiedni antybiotyk. W przypadku leczenia tej postaci boreliozy antybiotykiem pierwszego wyboru może być: 

  • doksycylina  – stosowana przez 7 do 21 dni;  
  • amoksycylina – stosowana przez 14-21 dni;  
  • cefuroksym – stosowany przez 14-21 dni.  

Jeśli rumień ma postać nietypową należy posiłkować się badaniami serologicznymi, w których – w zależności od czasu, jaki upłynął od ukłucia przez kleszcza – można stwierdzić obecność przeciwciał IgM oraz narastające miano przeciwciał IgG.     

Borelioza - pakiet potwierdzenia (met. Western-Blot)

Rumień wędrujący – podsumowanie  

Rumień wędrujący jest charakterystycznym objawem boreliozy i jednoznacznym potwierdzeniem tej choroby. Jego wystąpienie nie wymaga badań serologicznych, jest wskazaniem do antybiotykoterapii. Jeśli rumień ma postać nietypową, wskazana jest diagnostyka laboratoryjna. Niestety brak rumienia wędrującego nie wyklucza choroby. W takich przypadkach o diagnozie rozstrzygają objawy kliniczne i oznaczenie przeciwciał.  

>> Więcej o pułapkach diagnostycznych i terapeutycznych w leczeniu boreliozy w artykule: Borelioza – pułapki diagnostyczne i terapeutyczne. Fakty i mity na temat rozpoznawania i leczenia 

Bibliografia:

  1. Moniuszko-Malinowska A, Pancewicz S, Czupryna P, wsp. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych dotyczące diagnostyki i leczenia boreliozy z Lyme Przegląd Epidemiologiczny – Epidemiological Review. 2023;77(3):261-278. doi:10.32394/pe.77.25. 
  2. Czarnecki M., Borelioza – najczęstsze błędy diagnostyczne i terapeutyczne, wykład konferencja „Choroby odkleszczowe” 18.04.2024. 
  3. http://www.pteilchz.org.pl/wp-content/uploads/2018/11/borelioza_z_lyme_2018.pdf  

Tężec — od urazu do choroby, objawy, leczenie, profilaktyka

Katarzyna Deptuła
-
0
Tężec — od urazu do choroby, objawy, leczenie, profilaktyka

Tężec kojarzy się wielu pacjentom z toksyną tężcową, która powoduje silne skurcze mięśni całego ciała. Można się nim zarazić na skutek zanieczyszczenia rany. Co warto wiedzieć o tężcu? Z artykułu dowiesz się, jakie są objawy choroby oraz kto szczególnie jest narażony na zakażenie, a także jak wygląda proces leczenia.

Spis treści:

  1. Tężec — co to jest?
  2. Tężec — przyczyny rozwoju choroby
  3. Objawy tężca — najczęstsze symptomy choroby
  4. Leczenie tężca — jak przebiega?
  5. Zakażenia laseczką tężca — jak im zapobiegać?

Tężec — co to jest?

Tężec to choroba zakaźna układu nerwowego wywołana przez beztlenowe Gram (+) bakterie Clostridium tetani. Chorobie towarzyszą silne kurcze mięśni szkieletowych twarzy, karku, pleców. Bakterie wywołujące tężec produkują specyficzną neurotoksynę tj. tetanospazminę, która uszkadza synapsy, stale pobudzając mięśnie do skurczu.

Jak można zarazić się laseczką tężca?

Rezerwuarem dla Clostridium tetatni są gleba, woda, kurz i odchody zwierząt. To bakteria, która wytwarza formę przetrwalnikową, co czyni ją odporną na niekorzystne warunki środowiskowe, wysoką temperaturę i środki dezynfekujące. Typowe wrota zakażenia dla laseczki tężca to głęboka, kłuta, miażdżona rana lub inne uszkodzenie skóry.

Co istotne, większe ryzyko zakażenia dotyczy ran miażdżonych, postrzałowych lub mocno zanieczyszczonych ziemią.

Warto wiedzieć:
Jak dochodzi do zarażenia tężcem? Do rany trafia forma przetrwalnikowa C. tetani, której nośnikiem są ciała obce wbite w skórę w przebiegu np. prac ogrodniczych lub budowlanych. Nie ma więc możliwości zarażenia się tężcem od drugiego człowieka.

>> To może Cię zainteresować: Trąd – relikt minionych wieków? Czy trąd jest uleczalny?

Tężec — przyczyny rozwoju choroby

Bezpośrednią przyczyną choroby jest zanieczyszczenie rany przez formę przetrwalnikową C. tetani. W ryzyku rozwoju choroby znaczenie ma ewentualny brak aktualnych szczepień przeciwko tężcowi. Okres inkubacji bakterii wynosi 2-21 dni, a w rzadkich przypadkach – kilka miesięcy.

Tężec i grupy ryzyka

Tężec to choroba, która może szczególnie dotyczyć niektórych grup zawodowych. Zwiększone ryzyko zachorowania występuje u:

  • pracowników rolnych i ogrodników,
  • osób mających kontakt z odchodami zwierząt gospodarskich np. bydła, koni,
  • pracowników budowlanych.

Warto wiedzieć:
Należy pamiętać o regularnym przyjmowaniu dawki przypominającej szczepionki przeciwtężcowej co 10 lat. Przechorowanie tężca nie chroni przed kolejnymi zachorowaniami.

>> Sprawdź też: Chikungunya – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie wirusowej choroby tropikalnej

Objawy tężca — najczęstsze symptomy choroby

Zespół objawów klinicznych tężca jest zależny od postaci tej choroby. Wyróżnia się tężec uogólniony, miejscowy i noworodków.

Tężec uogólniony

To najczęstsza postać tężca, która dotyczy 80% przypadków zachorowań. Przed wystąpieniem typowych dla choroby objawów, pacjent często odczuwa zaburzenia czucia – głównie w okolicy rany. Zgłaszane jest także zwiększone napięcie niektórych partii mięśniowych.

W dalszej kolejności dochodzi do zwiększonego napięcia i skurczu mięśni. Objawy występujące w tężcu uogólnionym to:

  • dysfagia i problemy z żuciem pokarmu oraz szczękościsk z charakterystycznym uśmiechem sardonicznym.
  • nasilone napięcie różnych grup mięśniowych, między innymi mięśni brzucha i kończyn (którym towarzyszą wygięcia tułowia i kończyn); objawy te często przebiegają z dolegliwościami bólowymi.
  • charakterystyczne prężenia mięśniowe, które mogą być wywoływane przez bodźce zewnętrzne, takie jak dotyk czy nadmierny hałas.

Oprócz objawów mięśniowych w postaci uogólnionej mogą pojawić się objawy takie jak: zaburzenia ciśnienia tętniczego, pocenie się czy też podwyższona temperatura ciała. W zaawansowanej postaci tężca uogólnionego ulegają one nasileniu. W dalszym etapie może dojść do niewydolności oddechowej, a chory powinien być leczony w oddziale intensywnej terapii.

Tężec miejscowy

Postaci miejscowej towarzyszą objawy skupione wokół rany będącej wrotami zakażenia. Są to objawy lokalne, wśród których znaczenie ma sztywność mięśni w miejscu zranienia. Tężec miejscowy występuje rzadko.

Tężec noworodków

To szczególna postać tężca, która jest efektem zanieczyszczenia kikuta pępowinowego. Jej wystąpienie wiąże się z nieprzekazaniem swoistych przeciwciał przeciwko tężcowi przez matkę. Ich poziom można oznaczyć za pomocą dedykowanego badania laboratoryjnego.

tężec infografika

Leczenie tężca — jak przebiega?

W procesie leczenia tężca wyróżnia się kilka etapów. Są to:

  • oczyszczenie rany, w tym usunięcie ciała obcego i tkanek martwiczych, jeśli zachodzi taka konieczność;
  • podanie antytoksyny przeciwtężcowej.

Leczenie odbywa się warunkach szpitalnych. W niektórych przypadkach może okazać się konieczne:

  • żywienie pozajelitowe pacjenta,
  • wentylacja mechaniczna.

Warto wiedzieć:
Szczepienie na tężec ma ogromne znaczenie w profilaktyce zachorowania.

>> Przeczytaj także: Tularemia – objawy, diagnostyka i leczenie

Zakażenia laseczką tężca — jak im zapobiegać?

Profilaktyka opiera się na podaniu szczepionki przeciwtężcowej. Przyjmuje się ją w różnych schematach, jak:

  • dawka przypominająca,
  • szczepienie podstawowe,
  • szczepienie poekspozycyjne.
Warto wiedzieć:
W przypadku dzieci wykorzystywana jest szczepionka złożona przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi.

Tężec to bakteryjna choroba zakaźna zagrażająca zdrowiu i życiu. Niesie ze sobą ryzyko licznych powikłań – może prowadzić do zaburzeń oddychania. Najlepszą metodą profilaktyki jest szczepienie oraz unikanie możliwości zarażenia.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  • Clark, M.L. (2018) Kumar & Clark Diagnostyka I Terapia W Praktyce lekarskiej. Wrocław: Edra Urban & Partner.  
  • Collins, R.D. (2010) Algorytmy Interpretacji Objawów Klinicznych. Warszawa: MediPage.  
  • Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022) Interna Szczeklika 2022. Kraków: Medycyna Praktyczna.

Bezpieczna podróż samolotem – praktyczne wskazówki dla osób zdrowych i z różnymi schorzeniami  

Agata Strukow
-
0
Bezpieczna podróż samolotem – praktyczne wskazówki dla osób zdrowych i z różnymi schorzeniami  

Lot samolotem jest bezpieczną formą podróżowania, jednak osoby z pewnymi chorobami przewlekłymi powinny zachować ostrożność. Co należy wiedzieć przed lotem samolotem, aby w pełni cieszyć się podróżą? Zapraszamy do czytania artykułu. 

Spis treści:

Czym różni się lot samolotem od podróży lądowej? Jakie problemy zdrowotne może generować lot?  

Podróż samolotem odbywa się na wysokości kilku do kilkunastu tysięcy metrów nad poziomem morza, co wpływa na ciśnienie panujące w kabinie i przekłada się na saturację, czyli wysycenie krwi tlenem. Na wysokości ok. 2 500 m n.p.m. saturacja u zdrowej osoby wynosi 89%-94%, co może skutkować bólami głowy czy dusznością.  

Ma to znaczenie zwłaszcza u osób z nieprawidłowymi formami hemoglobiny we krwi (np. hemoglobina S w przypadku anemii sierpowatej) lub z niedokrwistością z niedoboru żelaza czy witaminy B12.  

Pacjenci z anemią i poziomem hemoglobiny poniżej 7,5 mg/dl nie powinni latać samolotem. Ma to również znaczenie dla pacjentów ze schorzeniami dróg oddechowych, którzy są narażeni na komplikacje w postaci niewydolności oddechowej lub choroby niedokrwiennej serca.  

Innym problemem jest niska wilgotność powietrza panująca w kabinie samolotu, która wynosi 10-20%, co sprzyja wysuszaniu błon śluzowych nosa i gardła. Może do tego dochodzić odwodnienie, potęgowane brakiem bezpłatnych napojów w trakcie lotu.  

Ostatni problem to praktyczny brak ruchu, ograniczona ilość miejsca i długotrwałe pozostawanie w wymuszonej pozycji, co sprzyja obrzękom i problemom sercowo-naczyniowym.  

Lot samolotem w ciąży 

Loty samolotem są dozwolone dla kobiet do 36 tygodnia ciąży w przypadku ciąży pojedynczej. 36 tydzień to początek 9 miesiąca ciąży i jej trzeci trymestr, co oznacza, iż latanie samolotem jest bezpieczne w czasie I i II trymestru ciąży, oraz w czasie trymestru III, który zaczyna się od 28 tygodnia ciąży.  

W przypadku ciąży mnogiej dozwolone jest latanie do 32 tygodnia ciąży, czyli również przez cały I i II trymestr, oraz w części trymestru III.  

Ciąża jest jednak czynnikiem ryzyka rozwoju zakrzepicy, dlatego ciężarne powinny w czasie lotu stosować profilaktykę uciskową, w postaci specjalnych pończoch czy bandaży uciskowych oraz pamiętać o poruszaniu się w czasie lotu.  

Na koniec dodajmy jeszcze, iż wszelkie lotniskowe urządzenia skanujące są bezpieczne dla kobiet w ciąży i rozwijającego się dziecka.  

Lot samolotem po porodzie  

Połóg, podobnie jak ciąża, również jest czynnikiem ryzyka rozwoju zakrzepicy, dlatego kobiety podróżujące w czasie połogu powinny stosować profilaktykę przeciwzakrzepową, jak w przypadku ciężarnych.  

Lot samolotem po cięciu cesarskim dozwolony jest dwa tygodnie po porodzie.  

Lot samolotem z niemowlęciem  

Lot samolotem nie stanowi zagrożenia dla niemowlęcia, jednak zaleca się, aby poczekać ok. 1-2 tygodni po urodzeniu dziecka, aby upewnić się, że jest zdrowe, a pęcherzyki płucne osiągnęły pełną wydolność.  

Niemowlęta mają jednak większą skłonność do zapalenia ucha środkowego, co wiąże się z krótszą i bardziej poziomu ustawioną trąbką Eustachiusza. Dlatego w czasie lotu samolotem niemowlę powinno ssać smoczek, pierś lub butelkę. Sprzyja to otwarciu trąbki, zmniejsza uczucie zatkania ucha i ryzyko stanu zapalnego.  

Malutkie dzieci powinny być również odpowiednio nawadnianie w podróży, łatwo się odwaniają a lot samolotem sprzyja dehydratacji.  

Infekcje uszu, gardła i nosa a lot samolotem 

Pacjent z katarem i innymi objawami czynnej infekcji dróg oddechowych nie powinien lecieć samolotem. Przeziębienie, grypa, zakażenie RSV są przeciwskazaniem do lotu, można go odbyć co najmniej 24 godziny od ustąpienia gorączki i 10 dni po ustąpieniu objawów ogólnych.  

Osoby z zaburzeniami odporności również powinny unikać lotów w trakcie infekcji, mogą zacząć podróż co najmniej 20 dni od zakończenia ostrych chorób dróg oddechowych.  

Pomimo tych zaleceń aż 20% podróżnych rozwinie infekcję górnych dróg oddechowych w ciągu tygodnia od przylotu.  

Choroby układu krążenia i serca a podróż samolotem 

Pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego narażeni są na ryzyko powikłań i groźnych incydentów w czasie lotu, dlatego podstawowym zaleceniem dla nich jest podróżowanie samolotem tylko wówczas, gdy choroba jest wyrównana i stabilna. Każda osoba z chorobą kardiologiczną, dla własnego bezpieczeństwa, powinna podróżować z kopią swojego ostatniego EKG.  

Nadciśnienie a lot samolotem  

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą bardzo powszechną, dlatego ważne jest, aby mieć informacje, jak przygotować się do lotu. Pacjenci z nadciśnieniem nie powinni wsiadać do samolotu, jeśli nadciśnienie nie jest ustabilizowane i kontrolowane. Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze jest przeciwskazaniem do odbycia lotu.  

>> Co to znaczy prawidłowe ciśnienie? Czytaj w artykule: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1. 

Pacjent z nadciśnieniem powinien również pamiętać, aby w podróż samolotem zabrać ze sobą leki.  

Choroba niedokrwienna serca a lot samolotem  

Pacjent z niestabilną chorobą wieńcową nie może odbywać lotu samolotem. Natomiast pacjent ze stabilną chorobą wieńcową może podróżować samolotem po konsultacji ze swoim lekarzem, gdyż ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych i zawału serca jest u takich osób niskie.  

Zawał serca a lot samolotem  

Jednym z najczęstszych pytań kierowanych do lekarza jest pytanie o to, czy można latać samolotem po zawale serca.  

Ogólna zasada mówi, iż nie zaleca się podróży samolotem w ciągu dwóch tygodni od zawału serca bez powikłań. Jeśli pacjent przeszedł angioplastykę wieńcową, może wsiąść do samolotu po tygodniu od zabiegu, okres bezpośrednio po wszczepieniu stentu obarczony jest ryzykiem powstania skrzepów, a lot samolotem to ryzyko zwiększa.  

Bardziej szczegółowe badania wskazują, iż pacjent: 

  • < 65 r.ż, po pierwszym epizodzie zawału serca i frakcją wyrzutową >45% może lecieć samolotem już od 3-10 dni po zabiegu 
  • z frakcją wyrzutową > 40%, bez objawów niewydolności krążenia lub artymii powinien odczekać 10 dni od epizodu  
  • z frakcją wyrzutową < 40 %, objawami niewydolności krążenia nie mogą obywać lotów do czasu ustabilizowania choroby. Może się zdarzyć, iż dla takich pacjentów loty samolotem pozostaną przeciwskazaniem do końca życia.  

Pacjent z kardiowerterem (defibrylatorem) lub rozrusznikiem serca  

Pacjenci z kardiowerterami i rozrusznikami serca mogą latać samolotem. Należy jednak pamiętać, iż nie powinni przechodzić przez bramki wykrywające metal, wymagają raczej kontroli osobistej.  

Zakrzepica a podróż samolotem  

Jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla pasażerów z chorobami serca podczas lotu samolotem jest zakrzepica żylna. Sprzyja temu długi okres bezruchu, odwodnienie i niższy poziom tlenu w kabinie samolotu. Czynnikiem ryzyka rozwoju zakrzepicy jest także długość lotu, wzrasta ono w podróżach trwających więcej niż 8 godzin, wynosi aż 5,4% przy lotach dłuższych niż 12 godzin. 

Czynniki ryzyka wystąpienia zakrzepicy: 

  • wiek powyżej 40 lat, 
  • otyłość,  
  • zakrzepica lub zatorowość płucna w rodzinie, 
  • żylaki kończyn dolnych,  
  • uraz, 
  • unieruchomienie,  
  • nowotwór, 
  • ciąża i połóg.  
Badanie na obecność mutacji Leiden genu czynnika V i mutacji genu protrombiny (met. RT-PCR)

Profilaktyka przeciwzakrzepowa przed lotem i w trakcie lotu  

Zalecenia ogólne obejmują: 

  • 10-15 minut chodzenia na każde dwie godziny lotu  
  • odpowiednie nawadnianie  
  • unikanie picia alkoholu.  

Aby uniknąć problemów z zakrzepicą, na loty trwające powyżej 5 godzin rekomenduje się terapię uciskową kończyn, np. specjalne pończochy. U osób z czynnikami ryzyka rozwoju zakrzepicy zaleca się przyjęcie podskórne 0,4 ml heparyny drobnocząsteczkowej. Przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) nie ma żadnego uzasadnienia i nie przeciwdziała zakrzepom.  

bezpieczna podróż samolotem wskazówki infografika

Pacjenci z chorobami płuc a lot samolotem  

Osoby najbardziej wymagające opieki w czasie lotu i przygotowania przed lotem to pacjenci z chorobami płuc. Mogą to być: 

  • POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), 
  • zespół bezdechu sennego, 
  • rozedma płuc, 
  • odma opłucnowa,  
  • nadciśnienie płucne, 
  • śródmiąższowe choroby płuc. 

Takie osoby mogą wymagać dodatkowego zabezpieczenia tlenem w trakcie lotu. Zgodnie z rekomendacjami dotyczy to chorych z saturacją <92%.  

Jeśli saturacja u pacjentów z chorobami płuc wynosi >95%, nie wymagają one dodatkowego tlenu. Jeśli natomiast wynosi ona pomiędzy 92%-95%, to w celu ustalenia potrzeby dodatkowego podawania tlenu powinny przejść HAST – Hypoxia Attitude Simulation Test.  

Test polega na podaniu pacjentowi mieszanki gazów odwzorowujących ciśnienie parcjalne tlenu na wysokościach przelotowych i ocenie saturacji. Prostsza odmiana testu to pomiar saturacji u pacjenta przed wysiłkiem polegającym na przejściu 50-100 metrów i ponownym pomiarze. Jeśli pacjent nie jest w stanie przejść takiego dystansu, w ogóle nie powinien latać samolotem.  

Szczególnej uwagi wymagają osoby z rozedmą płuc. Lot samolotem może skutkować u nich odmą opłucnową. Ok. 20% pacjentów w ciągu dwóch tygodniu po podróży samolotem rozwija odmę i należy być świadomym takiego ryzyka.  

Pacjent z odmą opłucnową może wsiąść do samolotu 2 tygodnie po zakończeniu leczenia. Jednak kolejny lot jest czynnikiem ryzyka nawrotu odmy.  

Pacjent z astmą powinien podróżować z inhalatorem z odmierzoną dawką leku w zasięgu ręki i musi być przygotowany na wystąpienie objawów choroby na wysokości.  

Pacjent z bezdechem, używający w domu urządzeń wspomagających, powinien zabrać je w podróż.  

Pacjent z cukrzycą w samolocie  

Cukrzyca nie jest przeciwskazaniem do latania samolotami, jednak osoby z cukrzycą insulinozależną (typu 1) powinny pamiętać, aby na dłuższe loty zaplanować posiłki oraz dokonywać pomiarów glikemii. W zależności od kierunku lotu pacjent może zmieniać strefy czasowe, dlatego należy być przygotowanym na modyfikację dawek insuliny. Na ogół po dwóch dniach od zakończenia lotu zapotrzebowanie na insulinę wraca do poprzedniego poziomu.  

Choroby neurologiczne a podróż samolotem 

Lot samolotem predysponuje do powstania bólów głowy, dlatego osoby z ciężkimi migrenami oraz lękowymi bólami głowy powinny zaopatrzyć się w odpowiednie leki.  

Osoby ze skłonnością do omdleń powinny w trakcie lotu odpowiednio się nawadniać, oraz unikać spożywania alkoholu.  

Pacjent z padaczką nie powinien wsiadać do samolotu w ciągu 72 godzin od zakończenia napadu padaczkowego. Należy pamiętać, iż osoby z padaczką mogą mieć napad po zakończeniu lotu.  

Pacjent po udarze powinien odczekać ok. 14 dni zanim wsiądzie do samolotu.  

Choroby oczu a lot samolotem 

Choroby oczu nie są przeciwskazaniem do latania samolotem, ale należy podjąć niezbędne środki ostrożności. Pacjent z zespołem suchego oka (kseroftalmią) powinien zaopatrzyć się w nawilżające krople do oczu.  

Zaćma i stabilna jaskra pozwalają na podróż samolotem. Zmiany na siatkówce powinny być kontrolowane przez lekarza okulistę, który wydaje opinię o tym, czy pacjent może podróżować samolotem. Powinny być kontrolowane również po zakończeniu lotu.  

Pacjenci po zabiegach na otwartym oku mogą podróżować nie wcześniej niż 6 tygodniu od procedury, po pozytywnej opinii okulisty.  

Podróż samolotem a zdrowie i choroby – podsumowanie 

Podróż samolotem to bezpieczny sposób przemieszczania się. Jednak aby w pełni cieszyć się podróżą i uniknąć komplikacji zdrowotnych, należy do niej dobrze się przygotować. Najlepiej, aby każdy podróżny przed planowanym lotem samolotem, zwłaszcza przed lotem trwającym powyżej 5 godzin, odbył konsultację lekarską. Dotyczy to zwłaszcza osób starszych i pacjentów cierpiących na choroby przewlekłe.  

Bibliografia

  1. Joy M. Cardiovascular disease and airline travel. Heart. 2007 Dec;93(12):1507-9. doi: 10.1136/hrt.2007.134247. PMID: 18003680; PMCID: PMC2095736 
  2. Mohr LC. The hypoxia altitude simulation test: an increasingly performed test for the evaluation of patients prior to air travel. Chest. 2008 Apr;133(4):839-42. doi: 10.1378/chest.08-0335. Erratum in: Chest. 2008 Jul;134(1):220. PMID: 18398113. 
  3. Pazgan-Simon M., Wykład Podróż samolotem, konferencja Medycyna Podróży w teorii i praktyce, 14.03.2024.   
  4. Aerospace Medical Association, Medical Guidelines for Airline Travel, https://www.asma.org/publications/medical-publications-for-airline-travel/medical-considerations-for-airline-travel

Biegunka tłuszczowa – przyczyny, objawy, leczenie. Jak wygląda stolec tłuszczowy?

Katarzyna Deptuła
-
0
Biegunka tłuszczowa – przyczyny, objawy, leczenie. Jak wygląda stolec tłuszczowy?

Pojawienie się biegunki tłuszczowej może zwiastować poważne choroby układu pokarmowego. Mogą wiązać się z niewydolnością trzustki lub wątroby, a także rzadkimi chorobami jak mukowiscydoza. Z artykułu dowiesz się, czym charakteryzuje się biegunka tłuszczowa, jakie są przyczyny i objawy stolców tłuszczowych, a także jakie badania warto wykonać.

Spis treści:

  1. Co to jest biegunka tłuszczowa i stolec tłuszczowy?
  2. Biegunka tłuszczowa – przyczyny
  3. Biegunka tłuszczowa – objawy
  4. Jak rozpoznać biegunkę tłuszczową?
  5. Biegunka tłuszczowa – leczenie
  6. Powikłania wynikające z biegunki tłuszczowej

Co to jest biegunka tłuszczowa i stolec tłuszczowy?

Zgodnie z definicją, biegunka to zaburzenie, któremu towarzyszy oddawanie więcej niż trzech nieuformowanych (płynnych, półpłynnych lub papkowatych) stolców dziennie o masie przekraczającej 200 g/dobę. W przypadku biegunki tłuszczowej masy kałowe zawierają zwiększoną zawartość tłuszczu, która nadaje im charakterystyczny wygląd – są połyskliwe, trudne do spłukania w toalecie i o charakterystycznych gnilnym zapachu.

Obecność stolca tłuszczowego świadczy o podwyższonej zawartości tłuszczu w masach kałowych, czemu nie musi towarzyszyć zwiększona częstotliwość jego oddawania. Z kolei biegunce tłuszczowej towarzyszy zwiększona ilość (zgodnie z przytoczoną wcześniej definicją) oddawania tłustych stolców.

Czy biegunka tłuszczowa jest groźna?

Biegunka tłuszczowa może być objawem poważnych chorób układu pokarmowego, którego nie należy lekceważyć. Świadczy o niedostatecznym rozkładzie enzymatycznym lipidów dostarczanych z pokarmem lub ich upośledzonym wchłanianiu. Pojawienie się stolców tłuszczowych wymaga konsultacji lekarskiej i przeprowadzenia badań m.in. krwi i kału.

>> To może Cię zainteresować: Zespół jelita nadwrażliwego – objawy, diagnostyka, leczenie

Biegunka tłuszczowa – przyczyny

Biegunka tłuszczowa może być związana z zaburzeniami trawienia tłuszczów dostarczanych z pokarmu. Często występuje w takich chorobach jak:

  • przewlekłe zapalenie trzustki, nowotwór trzustki, mukowiscydoza (dochodzi w nich do zaburzonej pracy zewnątrzwydzielniczej, której towarzyszy ograniczona produkcja enzymów rozkładających tłuszcze – lipazy);
  • SIBO, czyli zespole rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego;
  • choletaza.

Tłuszczowe stolce mogą pojawić się również w wyniku zaburzeń wchłaniania tłuszczów. Występują w takich chorobach jak zespół złego wchłaniania, zespół ślepej pętli.

Inne przyczyny tłuszczowego stolca

Warto podkreślić, że stosowanie leków zawierających orlistat może powodować podobny zestaw objawów klinicznych, jak w przypadku biegunki tłuszczowej. Pacjenci stosujący go na odchudzanie często zmagają się z takimi objawami jak:

  • plamienie tłuszczowe z odbytu,
  • tłuszczowe, oleiste i luźne stolce o płynnej konsystencji.

Skutki uboczne orlistatu wynikają z mechanizmu działania substancji czynnej. Hamuje on aktywność lipaz odpowiedzialnych za rozkład enzymatyczny tłuszczów.

Biegunka tłuszczowa – objawy

Objawy biegunki tłuszczowej są charakterystyczne ze względu na cechy fizyczne kału. Mogą jej towarzyszyć inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, bóle brzucha, nudności, wymioty).

Biegunka tłuszczowa – jak wygląda

Biegunce tłuszczowej towarzyszy luźna konsystencja stolca (płynna lub półstała). Typową cechą jest zwiększona częstość wypróżnień. Pacjenci borykający się z tłuszczowym stolcem wskazują na trudność w spłukaniu takiego kału w toalecie. Wynika to z podstawowych właściwości fizycznych, tj. tłuszcz ma mniejszą gęstość od wody, dlatego unosi się na jej powierzchni.

Stolec tłuszczowy – kolor

Stolec tłuszczowy ma specyficzny wygląd związany ze zwiększoną ilością lipidów w masach kałowych. Jak pacjenci opisują jego wygląd? Wskazują na:

  • jasny kolor,
  • nieprzyjemny i gnilny zapach,
  • mazistą konsystencję,
  • połyskliwą powierzchnię i obecność kropli tłuszczu na powierzchni stolca.
Warto wiedzieć:
Prawidłowy stolec przyjmuje formę półmiękkiej masy kałowej, która nie powinna zawierać widocznych gołym okiem resztek pokarmowych (np. kropli tłuszczu).

>> Przeczytaj także: Biegunka podróżnych

Jak rozpoznać biegunkę tłuszczową?

O obecności biegunki tłuszczowej świadczy wystąpienie typowych dla niej cech omówionych w części „objawy”. W procesie diagnostycznym wykorzystuje się:

  • badania ogólne kału oraz specjalistyczne testy na obecność pasożytów i elastazy trzustkowej,
  • badania obejmujące panel trzustkowy i wątrobowy, podstawowe badania biochemiczne krwi.

Szczegółową diagnostykę prowadzi lekarz gastroenterolog uwzględniając również zespół objawów klinicznych, palpacyjne badanie jamy brzusznej, badanie USG jamy brzusznej, tomografię komputerową (TK) oraz MR (badanie rezonansu magnetycznego) jamy brzusznej

Biegunka tłuszczowa – leczenie

Nie występuje uniwersalny sposób leczenia biegunki tłuszczowej – wynika to z faktu zróżnicowanej etiologii (pochodzenia) nieprawidłowości.

W procesie leczenia wykorzystuje się farmakoterapię zależną od choroby podstawowej. Zastosowanie znajduje leczenie substytucyjne, które dostarcza składników produkowanych w niewystarczającej ilości, co ma miejsce w niewydolności trzustki.

>> Sprawdź też: Norowirusy – przyczyna zimowej biegunki

Powikłania wynikające z biegunki tłuszczowej

Konsekwencją nieleczonej i niezdiagnozowanej biegunki tłuszczowej są:

  • niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K),
  • zaburzenia elektrolitowe i odwodnienie,
  • osłabienie, niedożywienie, redukcja masy ciała.

Tłuszczowe stolce dotykają nie tylko dorosłych, ale także pacjentów pediatrycznych.

Jedną z konsekwencji ich występowania są zaburzenia wzrostu i rozwoju u dzieci.

Biegunka tłuszczowa może występować u dzieci i dorosłych. Głównym jej objawem są tłuszczowe stolce. To schorzenie związane z dysfunkcją trzustki, jelit lub wątroby. W diagnostyce biegunki tłuszczowej sięga się po różne testy np. panel trzustkowy, badania kału i USG. Wdrożenie późnej diagnostyki niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań – np. awitaminozy (dotyczy między innymi witaminy A, D, E i K).

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/301937,biegunka-tluszczowa-i-stolec-tluszczowy (dostęp 17.05.2024)
  2. Charakterystyka Produktów Leczniczych zawierających Orlistat zarejestrowanych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (dostęp 17.05.2024)
  3. Collins, R.D. (2010) Algorytmy Interpretacji Objawów Klinicznych. Warszawa: MediPage.
  4. Hahn, J.-M. (2015) Checklist Choroby Wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.
  5. Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022) Interna Szczeklika 2022. Kraków: Medycyna Praktyczna.
  6. Kokot, F. (2007) Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku   

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku   

Kolonoskopia to kluczowe badanie diagnostyczne, które pozwala na ocenę stanu jelita grubego i wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, takich jak polipy czy zmiany nowotworowe. Aby jednak badanie było możliwe do przeprowadzenia i dostarczyło wiarygodnych wyników, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta, w tym przestrzeganie specjalnej diety. 

Spis treści:

Dieta przed kolonoskopią – w jakim celu się ją stosuje? 

Kolonoskopię stosuje się w celu diagnostycznym, gdy występuje podejrzenie występowania m.in.: 

  • polipów, choroby nowotworowej jelita grubego, 
  • zaburzeń wchłaniania, 
  • nieswoistego zapalenia jelit – wrzodziejącego zapalenie jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna, 
  • przewlekłej biegunki o niejasnej etiologii, 
  • spadku masy ciała – z niewyjaśnionych przyczyn, 
  • niedokrwistości z niedoboru żelaza o nieokreślonym pochodzeniu. 

Kolonoskopia to badanie przeprowadzane wśród ogółu populacji po 50. roku życia w ramach profilaktyki raka jelita grubego. Natomiast kolonoskopia terapeutyczna jest przeprowadzana u pacjentów ze wskazaniem lekarskim. Może dotyczyć np. usunięcia pojedynczych polipów (tzw. polipektomia), czy ciał obcych, hamowanie krwawień z dolnego odcinka przewodu pokarmowego oraz wiele innych schorzeń dolnego odcinka przewodu pokarmowego. 

kalprotektyna w kale

Kolonoskopia – jak dieta pomaga przygotować się do badania?  

Zalecenie ESGE wskazuje na stosowanie diety ubogoresztkowej w dniu poprzedzającym kolonoskopię [S/U]. Dotychczas w ramach przygotowania do kolonoskopii stosowało się dietę płynną lub ubogoresztkową. Ostatnie badania wskazują, że dieta płynna nie powoduje wcale lepszego przygotowania jelita do badania niż dieta ubogoresztkowa. Pacjenci gorzej tolerują dietę płynną, a co za tym idzie, przestają jej przestrzegać. To przynosi gorsze efekty w badaniu kolonoskopii. Osoby, które stosują dietę ubogoresztkową, chętniej deklarują ewentualne powtórzenie przygotowania oraz lepiej znoszą zarówno przygotowanie do badania, jak i samo badanie. Przemawia to za wyborem diety ubogoresztkowej, którą należy stosować nawet 7 dni przed planowanym badaniem.  

Bardzo ważna w przygotowaniu do kolonoskopii jest tzw. Skala Boston, która mówi o jakości przygotowania jelita do badania. 

dieta przed kolonoskopia tabela
Tab. 1: Skala Boston

Skala Boston (tab. 1) jest skalą 10-punktową, w której ocenia się osobno trzy segmenty jelita:

  1. prawą część jelita grubego (odbytnica)
  1. środkową część jelita grubego (poprzecznica)
  1. lewą część jelita grubego (kątnica).

W odróżnieniu od innych skali, oceny dokonuje się po zakończeniu spłukiwania i odsysania treści i resztek stolca z jelita. Rezultat otrzymuje się, sumując punkty przyznane każdemu z segmentów. Suma punktów równa 9 świadczy o bardzo dobrym przygotowaniu, a 0 — o braku przygotowania. Wykazano, że liczba punktów przyznanych w tej skali jest proporcjonalna do częstości wykrywania polipów. 

Jak wygląda dieta przed kolonoskopią – co można jeść, a czego nie? 

Jak powinna wyglądać dieta przed badaniem kolonoskopii? Już na 7 dni przed terminem badania zalecana jest tzw. dieta ubogoresztkowa. Zalecane są produkty, tj.:  

  • zupy krem, zupy płynne i buliony;  
  • kurczak bez skóry, indyk bez skóry, wędliny drobiowe, mięso bez długich włókien mięsnych, np. w formie pulpetów;  
  • ryby; 
  • jaja; 
  • ryż jaśminowy i biały, makaron pszenny, pieczywo białe lub razowe (porządnie zmielone – bez ziaren), gotowane ziemniaki bez skóry; 
  • serki homogenizowane, jogurty pitne, mleko, ser żółty, sery twarogowe; 
  • kisiele i galaretki (cytrynowe, pomarańczowe, agrestowe – bez intensywnych kolorów, które mogą zmieniać barwę wewnątrz jelita i utrudniać widoczność); 
  • napoje niegazowane, kawa, herbata, klarowne soki. 
     

Przeciwwskazania przed kolonoskopią – oto lista produktów, które należy wyeliminować: 

  • surowe owoce i warzywa, które powodują wzdęcia i gazy; 
  • buraki w żadnej postaci; 
  • owoce drobnopestkowe gotowane i surowe, np. maliny, truskawki, porzeczki, kiwi; 
  • owoce i warzywa z grubą twardą skórką, np. śliwka, czereśnia, agrest, pomidory koktajlowe. Skórka z owoców lub warzyw, która utknie w jelicie, będzie trudna do odessania endoskopem lub może spowodować, że urządzenie się zapcha. W takiej sytuacji endoskopista może przerwać badanie; 
  • pestki słonecznika, dyni, wszelkie ziarna typu siemię lniane, nasiona chia, babka płesznik (jajowata), sezam, mak, drobne elementy pestkowe, orzechy; 
  • chleb ciemny, ziarnisty, z pestkami oraz nasionami, płatki zbożowe oraz musli; 
  • tłuste wędliny, mięso czerwonego oraz drobiowe z dużą ilością włókien; 
  • śmietana; 
  • napoje gazowane, przeciery owocowe z pestkami, napoje o intensywnej barwie; 
  • słodycze, wyroby cukiernicze, czekoladę powodujące zaparcia. 

Pijemy dużo płynów – zupy, jogurty pitne woda z elektrolitami, kawa herbata, woda, woda niegazowana tak, aby nawet mieć 2-3 stolce luźne w ciągu doby. 

Na 2 dni przed kolonoskopią: 

  • jemy mniejsze posiłki, ale częściej – najlepiej około 4-5;  
  • wprowadzamy do diety buliony, kisiele, galaretki w neutralnym kolorze (cytrynowa, agrestowa, brzoskwiniowa), a unikamy kisieli i galaretek w bardzo intensywnych kolorach, np. niebieski, gdyż może zaburzyć to obraz badania; 
  • dbamy, aby jedzenie było rozdrobnione, miksowane lub miękkie (zupy kremy, jajecznice, pulpety, ziemniaki purée, miękkie makarony). Nie jemy kaszy i ryżu, gdyż powoduje to zaparcia; 
  • warzywa gotujemy na miękko; 
  • spożywamy tylko gotowane mięso; 
  • jeżeli chodzi o nabiał, możemy zjeść plasterek żółtego sera lub białego sera typu twarogowego; 
  • przyjmujemy dużo płynów – bardzo dużo wody niegazowanej, kawa bez fusów (może być z niewielką ilością mleka), kompot klarowany bez owoców. 

Na 1 dzień przed badaniem: 

  • zjadamy czysty klarowny bulion bez klusek, galareta z rosołu klarowna bez mięsa; 
  • można spożywać kisiele i galaretki bez cząstek owocowych; 
  • dopuszczalne jest picie słabej herbaty i obowiązkowo wody;  
  • unikamy kawy!!! 

W dniu kolonoskopii: 

  • nic nie jemy; 
  • pijemy płyny do 2h przed badaniem – szczególnie wodę niegazowaną – natomiast jeżeli badanie będzie wykonane w znieczuleniu, to należy zrezygnować z picia już 4 godziny wcześniej; 
  • zakładamy luźne ubrania, które nie uciskają brzucha. 

Dieta – o czym pamiętać przed kolonoskopią?  

Do prawidłowo przeprowadzonego badania jelito grube przygotowuje odpowiednia dieta. Oczyszczenie jelita zapewnia z kolei preparat, który jest wydawany na receptę. Pacjent otrzymuje ją od lekarza, który kieruje na kolonoskopię. Sposób użycia może być różny ze względu na rodzaj preparatu, dlatego zawsze należy postępować zgodnie z instrukcją na opakowaniu i zaleceniami lekarskimi. Zazwyczaj preparaty te są formą proszku do rozpuszczenia w wodzie, które należy wypić w odpowiedniej ilości i w określonym czasie.  

Przy nieodpowiednim przygotowaniu do badania kolonoskopii, w kale łatwo jest przegapić nawet większe zmiany w jelitach. Widoczność 70-80% to dla gastroenterologa nie jest badanie wysokiej jakości. 

pakiet zdrowe jelita

Przygotowując się do badania, należy więc bezwzględnie przestrzegać wcześniej opisanych zasad. Odpowiednio dobrana dieta, wprowadzana w odpowiednim czasie niesie korzyści zarówno dla lekarza wykonującego badanie (dobra widoczność wewnątrz jelita, sprawny i szybki oraz bezpieczny przebieg badania), jak i dla pacjenta (szybkie dojście do siebie po badaniu, bez rozdętego jelita i powikłań, prawidłowa diagnoza po przeprowadzonym badaniu).

Bibliografia

  1. Szmit M., Bugajski M., Kamiński M.F.: Przygotowanie jelita grubego do kolonoskopii. Omówienie wytycznych European Society of Gastrointestinal Endoscopy 2019. Med. Prakt., 2020; 3: 68–77 
  2. Lekarz Dobras Marta specjalista chorób wewnętrznych, specjalista gastroenterologii. Poradnik Gastrologiczny BLOG 
  3.  Kolonoskopia. Informacje dla pacjenta. Online: www.luxmed.pl/assets/media/Kolonoskopia.pdf [dostęp: 09.01.2022]. 
  4. E. Antos, J. Maliszewska, M. Wojciechowska, Kolonoskopia – problemy pacjentów przygotowujących się do badania, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2019, t. 59, nr 2, s. 150–156. 
  5. K. Dołoto, Kolonoskopia w profilaktyce raka jelita grubego – działania pielęgniarskie w przygotowaniu do badania, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2017, t. 1, nr 50, s. 102–106. 
  6. M. Leszczyński, K.L. MacArthur, K.P. Nelson i wsp., The association among diet, dietary fiber, and bowel preparation at colonoscopy, „Gastrointestinal Endoscopy” 2018, t. 88, nr 4, s. 685–694.  

Czynnik wewnętrzny Castle’a, a zdrowie – kiedy badanie ma sens? 

Anna Kołtyś
-
0
Czynnik wewnętrzny Castle’a, a zdrowie – kiedy badanie ma sens? 

Czynnik Castle’a (in. czynnik wewnętrzny, IF) odgrywa kluczową rolę w przyswajaniu witaminy B12 przez nasz organizm. Jej niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak anemia złośliwa. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest czynnik Castle’a, kiedy warto przeprowadzić badanie na obecność przeciwciał przeciwko niemu, jak się przygotować oraz jak interpretować wyniki.  

Spis treści:

Czym jest czynnik wewnętrzny Castle’a? 

Czynnik wewnętrzny Castle’a (ang. intrinsic factor, IF) jest białkiem produkowanym przez komórki okładzinowe żołądka. W żołądku czynnik ten wiąże się z witaminą B12, tworząc odporny na trawienie kompleks niezbędny do transportu tej witaminy do jelita cienkiego, gdzie jest wchłaniana do krwiobiegu. Bez czynnika wewnętrznego witamina B12 nie może być efektywnie przyswajana przez organizm. Jej niedobór może doprowadzić do wielu poważnych powikłań, w tym niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 – anemii złośliwej. 

Rodzaje przeciwciał przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a 

Najczęstszą przyczyną niedoboru czynnika wewnętrznego jest toczący się proces autoimmunizacyjny, w przebiegu którego układ odpornościowy produkuje przeciwciała skierowane przeciwko temu czynnikowi. Przeciwciała przeciw czynnikowi Castle’a (anty-IF) atakują i niszczą czynnik wewnętrzny, zakłócając i upośledzając jego funkcjonowanie.  

Wyróżnia się dwa główne typy tych przeciwciał:  

  • przeciwciała blokujące (typ I) – uniemożliwiają wiązanie witaminy B12 z czynnikiem wewnętrznym,  
  • przeciwciała neutralizujące (typ II) – atakują i niszczą kompleks czynnik wewnętrzny–witamina B12 (IF-B12). 

Kiedy bada się przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a?

Badanie obecności przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu jest istotne w diagnostyce autoimmunologicznego metaplastycznego zapalenia błony śluzowej żołądka (ang. autoimmune metaplastic atrophic gastritis, AMAG) oraz anemii złośliwej, nazywanej chorobą Addisona-Biermera. Badanie przeciwciał anty-IF może być przydatnym narzędziem diagnostycznym w przypadku poszukiwania przyczyny niedokrwistości i/lub niedoboru witaminy B12 oraz neuropatii związanych z niedoborem witaminy B12. 

Do objawów anemii złośliwej zalicza się: 

  • neuropatie – drętwienie kończyn z uczuciem mrowienia, zaburzenia równowagi, pogorszenie wzroku, 
  • objawy ze strony układu pokarmowego związane z przewlekłym zanikowym zapaleniem błony śluzowej żołądka, 
  • niedokrwistość – bladość, osłabienie, kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, 
  • gładki, ciemnoczerwony, bolesny (piekący) język. 

Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka a czynnik Castle’a 

Przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu (anty-IF) są uznawane za jeden z markerów autoimmunologicznego metaplastycznego zapalenia błony śluzowej żołądka (AMAG). Jest to przewlekłe zapalenie żołądka o podłożu autoimmunizacyjnym, które może prowadzić do zanikowego zapalenia błony śluzowej, a tym samym do uszkodzenia komórek produkujących czynnik wewnętrzny. W konsekwencji niedoboru czynnika wewnętrznego i braku możliwości wchłaniania witaminy B12 schorzenie to może spowodować rozwój anemii złośliwej (megaloblastycznej, choroba Addisona-Biermera, ang. pernicious anemia, PA). Objawy pojawiają się bardzo często dopiero wtedy, gdy u pacjenta rozwija się niedokrwistość megaloblastyczna. 

Anemia złośliwa a czynnik Castle’a 

Obecność przeciwciał anty-IF jest charakterystyczna dla anemii złośliwej (choroba Addisona-Biermera), która jest ciężką formą niedokrwistości, spowodowaną niedoborem witaminy B12, wynikającym z braku czynnika wewnętrznego Castle’a. Niedokrwistość złośliwa charakteryzuje się niskim poziomem czerwonych krwinek i wymaga natychmiastowego leczenia. Ze względu na kluczową rolę, jaką przeciwciała anty-IF odgrywają w rozwoju tego schorzenia, badanie ich obecności jest bardzo ważnym krokiem w diagnostyce choroby Addisona-Biermera. 

Przeciwciała anty-IF występują u 40–60% pacjentów z anemią złośliwą, a po dłuższym okresie choroby aż u 60–80%. 

badanie antyif czynnik wewnetrzny castlea

Inne objawy i schorzenia 

Niedobór czynnika wewnętrznego Castle’a może prowadzić także do innych problemów zdrowotnych, takich jak neuropatie, zaburzenia funkcji poznawczych, a nawet depresja, urojenia czy otępienie. Dlatego badanie poziomu anty-IF jest istotne w diagnostyce różnych dolegliwości. 

Przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a – opis badania 

Badanie na obecność przeciwciał przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a jest proste i polega na pobraniu próbki krwi żylnej od pacjenta. 

Czynnik Castle’a – jak przygotować się do badania 

Przed badaniem na obecność przeciwciał przeciw czynnikowi Castle’a nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Ważne jest jednak, aby poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, gdyż niektóre z nich mogą wpływać na wynik badania, w szczególności suplementacja wysokimi dawkami witaminy B12. 

Czynnik Castle’a – interpretacja wyników badania 

W procesie diagnostycznym wyniki oznaczeń powinny być analizowane łącznie z wynikami innych badań oraz występującymi objawami klinicznymi. 

  • Wynik prawidłowy w badaniu czynnika wewnętrznego 

Wynik prawidłowy, czyli brak obecności przeciwciał anty-IF u pacjenta, oznacza, że w jego organizmie nie wykryto przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a. 

  • Wynik nieprawidłowy w badaniu czynnika Castle’a 

Nieprawidłowy wynik wskazuje na obecność przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a. Taki stan może prowadzić do niedoboru witaminy B12 i wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Wymaga to konsultacji lekarskiej, dalszej diagnostyki oraz wdrożenia odpowiednio dobranej terapii. 

Czynnik wewnętrzny Castle’a i badania – podsumowanie 

Czynnik wewnętrzny Castle’a odgrywa kluczową rolę w przyswajaniu witaminy B12, a jego niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak anemia złośliwa. Badanie obecności przeciwciał anty-IF jest niezwykle istotne w procesie diagnostycznym tych schorzeń. Dzięki odpowiedniej diagnostyce można zapobiegać powikłaniom wynikającym z niedoboru witaminy B12 i poprawić jakość życia pacjentów. 

Bibliografia

  1. Podolak-Dawidziak M., Ochrem B., Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.1.4.  
  2. Solnica B. (red), Diagnostyka laboratoryjna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014. 
  3. Bizzaro N., Antico A., Diagnosis and classification of pernicious anemia. Autoimmun Rev 2014; 13(4–5): 565–568.  
  4. Hariz A., Bhattacharya P.T., Megaloblastic Anemia. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2019. 
  5. Green R., Allen L.H., Vitamin B12 deficiency as a global health problem. Annu Rev Nutr 2012, 32, 173–196. 
  6. Kulnigg-Dabsch S., Autoimmune gastritis. Wien Med Wochenschr 2016; 166(13–14): 424–430.  
  7. Rusak E., Chobot A., Krzywicka A., Wenzlau J., Anti-parietal cell antibodies ‒ diagnostic significance. Adv Med Sci 2016; 61(2): 175–179. 
  8. EUROIMMUN AG. Stöcker W., Schlumberger W., Krüger C., Alle Beiträge zum Thema Autoimmundiagnostik. W: Gressner A., Arndt T. (Hrsg.), Lexikon der Medizinischen Laboratoriumsdiagnostik. 2. Auflage. Springer Medizin Verlag, Heidelberg 2012. 
  9. https://sklep.alablaboratoria.pl/badanie/8290/p_c_przeciw_czynnikowi_wewnetrznemu_castle_a_n71_. 

Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

Magdalena Konowrocka
-
0
Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

Organizm człowieka składa się z bardzo wielu składników odżywczych, witamin i minerałów. Pozostają one ze sobą w sieci wzajemnych zależności i jest to skomplikowana łamigłówka. Poszczególne witaminy i minerały mogą wpływać na siebie na zasadzie synergii – zwiększaniu ich przyswajania w przewodzie pokarmowym i wykorzystania w komórkach i tkankach, lub na zasadzie antagonizmu – ograniczenia wchłaniania i aktywności na poziomie komórkowym. Synergia witamin jest zjawiskiem korzystnym, natomiast antagonizm – zwłaszcza pierwiastków śladowych, czyli takich, które występują w organizmie w bardzo małych ilościach – może prowadzić do subklinicznych niedoborów i zmniejszonej biodostępności niektórych składników odżywczych. 

Spis treści:

Jeśli witaminy i minerały są przyjmowane w odpowiednich ilościach z dietą, nie ma niebezpieczeństwa antagonizmu. Natomiast w przypadku suplementacji istnieje realne zagrożenie naruszenia delikatnej równowagi składników odżywczych w organizmie. Dlatego suplementacja zawsze powinna mieć miejsce tylko w przypadku istnienia potwierdzonych niedoborów.  

Natomiast jeśli musimy suplementować niektóre składniki odżywcze, warto wiedzieć, jak łączyć witaminy i minerały, aby suplementacja była skuteczna i bezpieczna.  

Jak łączyć witaminy? Korzystne i niekorzystne połączenia witamin.  

Witaminy mogą mieć działania synergistyczne i antagonistyczne, o czym nieczęsto pamiętamy. Te wzajemne oddziaływania mogą być bezpośrednie, ale mogą powstawać również w sposób pośredni, wynikający z nadmiernego spożycia jednej witaminy, co zwiększa zapotrzebowanie na inne. Warto znać te relacje, aby efektywnie prowadzić suplementację.  

>> Dowiedz się więcej: Czy nadmiar witamin szkodzi? 

Jak prawidłowo łączyć witaminy, czyli synergia witamin 

Synergia to połączona interakcja kilku elementów, dająca większy efekt niż działanie każdej z witamin osobno. Taki efekt nie tylko wzmacnia  bieżącą aktywność danej witaminy, ale może również chronić przed skutkami niedoborów witamin. 

Większość witamin można łączyć z wieloma innymi witaminami. Jak łączyć witaminy pokazuje tabela. 

Jakie witaminy można łączyć? 

jakie witaminy mozna laczyc tabela 1

Przykłady mechanizmów synergistycznego działania witamin: 

  • witamina C i witamina E – obydwie witaminy mają działanie antyoksydacyjne, zwalczające wolne rodniki. Witamina C wspomaga regenerację utlenionej – nieaktywnej – postaci witaminy E do formy aktywnej, która ponownie może neutralizować wolne rodniki; 
  • witamina B12 i kwas foliowy – obydwie witaminy odgrywają bardzo ważną rolę w procesie metylacji. Witamina B12 jest niezbędna w przemianach kwasu foliowego i jego aktywności w organizmie; 
  • witamina B6 i witamina B12 – obecność witaminy B6 poprawia wchłanianie witaminy B12, zaś niedobór witaminy B6 może prowadzić do niedoborów witaminy B12;  
  • witamina B6, B12 i kwas foliowy – wykazują działanie synergistyczne, kontrolując poziom homocysteiny w organizmie. Zwiększony poziom tego aminokwasu wiąże się z większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych; 
  • biotyna i kwas pantotenowy – niedobór kwasu pantotenowego pogłębia jednoczesny niedobór biotyny. Badania wykazały, iż dodatek biotyny do diety zwierząt zmniejszał nasilenie objawów niedoboru kwasu pantotenowego. 

>> Przeczytaj też, czym jest: Witamina B2 – ryboflawina

Pakiet witaminy podstawowy (5 badań)

Jak nie łączyć witamin, czyli antagonizm. Przykłady antagonistycznego działania witamin  

Antagonizm witamin może mieć charakter bezpośredni, wówczas jedna witamina może hamować wchłanianie lub blokować aktywność innego związku. Może mieć również charakter pośredni, jak w przypadku witaminy C i witaminy B12.  

Przykłady mechanizmów antagonistycznego działania witamin: 

  • witamina C i witamina B12 – witamina C zwiększa wchłanianie żelaza. Nadmiar żelaza prowadzi do niedoborów kobaltu, który jest składnikiem witaminy B12. Taki antagonizm jest zjawiskiem rzadkim i może dotyczyć osób cierpiących na zaburzenia związane z nadmiernym magazynowaniem żelaza, np. w przypadku hemochromatozy; 
  • witamina A i witamina K – wchłanianie witaminy K może być zmniejszane przed duże dawki witaminy A; 
  • witamina A i witamina D – antagonistyczne działanie tych dwóch witamin przejawia się m.in. w zmniejszaniu toksycznego działania witaminy D przez witaminę A; 
  • witamina E i witamina K – duże dawki witaminy E zmniejszają aktywność witaminy K, hamując jej przeciwkrzepliwe działanie. 

Korzystne i niekorzystne połączenia minerałów 

Składniki mineralne – makro i mikroelementy – to pierwiastki, które pełnią różnorakie funkcje w organizmie człowieka, różne jest również ich stężenie. Głównym składnikiem mineralnym naszego ciała jest wapń, ale mamy również pierwiastki śladowe, występujące w bardzo niewielkich ilościach.  

Pomiędzy składnikami mineralnymi w ciele istnieją skomplikowane zależności, o których bardzo rzadko myślimy, sięgając po suplementację. Mogą to być zależności synergistyczne, gdy dane pierwiastki pomagają sobie w działaniu, lub antagonistyczne – gdy wzajemnie hamują swoją aktywność.  

Może się to odbywać na poziomie metabolicznym, jak i na poziomie absorpcji. Niektóre minerały wspierają się we wchłanianiu, niektóre konkurują. Zdarza się również tak, iż niektóre pierwiastki mogą ze sobą konkurować i wzmacniać swoje działanie jednocześnie, najczęściej zależy to od dawki, ale może również zależeć od poziomu oddziaływania.  

Przykładem takiej pary jest wapń i magnez, które wspomagają swoje wchłanianie, natomiast na poziomie komórkowym są antagonistami.  

Jak łączyć składniki mineralne? 

jak laczyc skladniki mineralne tabela 2

Połączenia witamin i minerałów 

Połączenia witamin i minerałów również mogą mieć charakter synergistyczny – wzajemnie wspierać swoje działanie – lub antagonistyczny – hamować. Jednym z najbardziej znanych połączeń jest wzajemnie oddziaływanie wapnia i witaminy D. Aby osiągnąć prawidłowy poziom wapnia w organizmie, musi być odpowiednia podaż witaminy D.  

Inną znaną parą jest żelazo i witamina C, która wspiera wchłanianie tego pierwiastka w przewodzie pokarmowym. Mniej oczywiste jest skojarzenie żelaza z witaminą A, która również poprawia wskaźniki gospodarki żelazowej.  

W przypadku oddziaływania witamin i minerałów również zdarzają się sytuacje, gdy dane zestawienie składników odżywczych działa zarówno synergistycznie jak i antagonistycznie. Przykładem może być witamina C i miedź. Wysokie spożycie witaminy C zmniejsza wchłanianie miedzi i może powodować jej niedobór, podobnie jak nadmierne spożycie miedzi może skutkować brakiem witaminy C. Jednak na poziomie wielu reakcji w organizmie miedź i witamina C mają działanie synergistyczne.  

Jak łączyć ze sobą witaminy i minerały? 

jak laczyc witaminy i mineraly tabelka 3

Łączenie witamin i minerałów – podsumowanie 

Jak widać, wzajemne powiązania pomiędzy witaminami i makro i mikroelementami są niezwykle skomplikowane. Jeśli spożywamy wszystkie składniki odżywcze tylko z dietą, nie ma niebezpieczeństwa naruszenia równowagi pomiędzy nimi, organizm świetnie daje sobie z tym radę. Jeśli natomiast stosujemy suplementację bez potwierdzonych badaniami laboratoryjnymi niedoborów, bardzo łatwo naruszyć balans składników odżywczych w organizmie.  

pakiet witamin rozszerzony

Bibliografia

  1. Tripathy S., Dhaduk J, Kapadiya S, Interrelationship of Micronutrients: Antagonism and Synergism; Int. J. Pure App. Biosci, 2017, 5(6), s. 208-214; 
  2. Schoendorfer N., Davies P., Micronutrient interrelationships: synergism and antagonism; Micronutritients, 2012.
Page 62 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...616263...122Strona 62 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.