Sklep
Strona główna Blog Strona 61

Posiew krwi – co wykrywa i kiedy się go wykonuje?

Elwira Zawidzka
-
0
Posiew krwi – co wykrywa i kiedy się go wykonuje?

Posiew krwi jest badaniem mikrobiologicznym, które wykrywa drobnoustroje w próbkach krwi pobieranej od pacjenta. Z jakiego powodu wykonywane jest badanie? Co wykrywa posiew krwi? Jak jest prezentowany i o czym informuje wynik badania laboratoryjnego? Sprawdź! 

Spis treści:

  1. Posiew krwi – gdzie i z jakiej przyczyny jest wykonywany? 
  2. Posiew krwi – wytyczne do zlecenia badania
  3. Posiew krwi – jak pobrać materiał do badania? 
  4. Posiew krwi tlenowy i beztlenowy
  5. Posiew krwi – przebieg badania laboratoryjnego 
  6. Posiew krwi – ile się czeka na wynik i jak go interpretować?
  7. Co wykrywa posiew krwi? Podsumowanie

Posiew krwi – gdzie i z jakiej przyczyny jest wykonywany?  

Posiew krwi stosuje się w diagnostyce chorób zakaźnych przebiegających z obecnością drobnoustrojów w łożysku naczyniowym.

Posiew krwi wykrywa bakterie, grzyby drożdżopodobne i pleśnie. Obecność żywych bakterii we krwi określa się mianem bakteriemii, natomiast obecność grzybów to fungemia. Zlecenie na badanie wystawia lekarz, a pobieranie materiału odbywa się w warunkach szpitalnych. 

W zdrowym organizmie krew jest jałowa (pozbawiona drobnoustrojów). Do krótkotrwałej bakteriemii może dojść po ekstrakcji zębów, cewnikowaniu pęcherza, bronchoskopii i innych zabiegach wykonywanych w obrębie błon śluzowych. Bakteriemia przejściowa (obecność drobnoustrojów w krwi przez kilka, kilkanaście minut) przebiega zazwyczaj bezobjawowo i ustępuje samoistnie dzięki nieswoistym mechanizmom obronnym organizmu. 

Nawracająca lub ciągła obecność żywych drobnoustrojów we krwi może:  

  • być charakterystyczna dla wybranych chorób zakaźnych (np. bruceloza, zapalenie wsierdzia, zakrzepowe zapalenie żył, dur brzuszny, listerioza i inne), 
  • towarzyszyć zlokalizowanym infekcjom (np. zapalenie płuc, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie otrzewnej i inne), 
  • być przyczyną wprowadzenia drobnoustrojów do krwi poprzez podanie skażonego płynu (dożylnie, przez cewnik, miejsce wkłucia). 

Bakteriemia i fungemia mogą przekształcić się w infekcję uogólnioną (sepsę), której następstwem może być groźny dla życia wstrząs septyczny. 

>> Przeczytaj, czym jest: Dur brzuszny – objawy, diagnoza, leczenie i profilaktyka

Czynniki ryzyka wystąpienia zakażenia krwi 

  • wiek – noworodki z niską masą urodzeniową, osoby w podeszłym wieku 
  • zaburzone funkcjonowanie układu odpornościowego 
  • choroba podstawowa (np. cukrzyca, niewydolność nerek, niewydolność oddechowa) 
  • cewnikowanie 
  • żywienie pozajelitowe 
  • chemioterapia 
  • poważne urazy/oparzenia  

Posiew krwi – wskazania do zlecenia badania 

Wskazania do posiewu krwi u pacjentów przyjmowanych do szpitala:

  • sepsa, 
  • wstrząs septyczny, 
  • infekcyjne zapalenie wsierdzia, 
  • odcewnikowe zakażenie łożyska krwi, 
  • gorączka neutropeniczna, 
  • gorączka nieznanego pochodzenia, 
  • zapalenie płuc, 
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.  

Wskazania do posiewu krwi u pacjentów hospitalizowanych:

  • podejrzenie sepsy szpitalnej, 
  • wystąpienie gorączki szpitalnej u pacjentów: 
  • hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii, 
  • założona linia naczyniowa centralna, 
  • reakcja uboczna na wenflon, 
  • obraz kliniczny ogólnoustrojowej reakcji zapalnej, 
  • niedobór odporności, 
  • pogorszenie stanu ogólnego, 
  • cewnik do pęcherza moczowego i trudności w kontakcie słownym, 
  • szpitalne zapalenie płuc. 

Posiew krwi – jak pobrać materiał do badania? 

Przygotowanie pacjenta do posiewu krwi 

Krew do posiewu mikrobiologicznego powinna być pobrana przed zastosowaniem antybiotykoterapii. W przypadku konieczności pobrania krwi w trakcie leczenia należy zastosować specjalne podłoża zawierające dodatek substancji hamujących działanie antybiotyków. Bezpośrednio przed pobraniem materiału należy zdezynfekować skórę pacjenta w miejscu wkłucia. 

Podłoża mikrobiologiczne do posiewu krwi 

Krew na posiew pobierana jest do specjalnych butelek z płynnym podłożem namnażającym. Istnieją pożywki bulionowe do posiewów w kierunku drobnoustrojów tlenowych i beztlenowych. W przypadku małych objętości pobranej krwi stosowane są butelki pediatryczne.  

Pobranie materiału do posiewu krwi 

Krew na posiew pobierana jest bezpośrednio z naczynia (najczęściej żyły łokciowej). Nie należy pobierać krwi z cewników, za wyjątkiem diagnostyki bakteriemii odcewnikowej, kiedy wykonywane jest równoczesne pobranie krwi z żyły i cewnika. 

Istotny wpływ na wykrycie drobnoustrojów i właściwą interpretację wyniku ma liczba i objętość pobranych próbek krwi oraz dobór odpowiednich podłóż. Rekomendowana objętość krwi pobranej na posiew od pacjentów dorosłych wynosi 20-30 ml. W przypadku dzieci rekomendowana objętość krwi na posiew zależy od masy ciała (Tabela 1). 

posiew krwi tabela
Tabela 1. Rekomendowana objętość krwi na posiew – dzieci 

Posiew krwi tlenowy i beztlenowy 

Złotą zasadą pobierania krwi na posiew jest jednoczasowe pobranie dwóch próbek krwi z dwóch oddzielnych wkłuć. Każda próbka materiału jest posiewana na zestaw dwóch podłóż: w kierunku drobnoustrojów tlenowych (tzw. posiew tlenowy krwi) i beztlenowych (tzw. posiew beztlenowy krwi). Optymalna objętość krwi przenoszona do butelki z pożywką bulionową wynosi 8-10 ml (w przypadku butelek pediatrycznych 3-5 ml).  

Pobranie wyłącznie jednej próbki w znacznym stopniu ogranicza czułość metody. W wyjątkowych sytuacjach (podejrzenie infekcyjnego zapalenia wsierdzia) zalecane jest pobranie krwi na trzy zestawy podłóż w odstępach ok. 6 godz.  

Jeżeli posiewy krwi są ujemne po 24-48 godz. przy jednoczesnych objawach klinicznych należy pobrać do badania kolejne 2 próbki.  

Posiew krwi – przebieg badania laboratoryjnego 

Krew pacjenta pobrana na podłoża bulionowe pozostaje w laboratorium pod kontrolą urządzeń automatycznych. Aparatura sygnalizuje obecność drobnoustrojów w krwi poprzez sygnał świetlny i/lub dźwiękowy, a w przypadku integracji urządzenia z Laboratoryjnym Systemem Informatycznym (LIS) informacja trafia wprost do komputera diagnosty.  

Dalszy przebieg badania mikrobiologicznego obejmuje:  

  • wykonanie preparatu,  
  • posiew hodowli na podłoża agarowe,  
  • Identyfikację, 
  • wykonanie testu lekowrażliwości (antybiogramu lub mykogramu).  

Wykrycie patogenów we krwi powinno być jak najwcześniej zgłoszone lekarzowi zlecającemu badanie. Wstępne informacje, jeszcze przed wydaniem kompletnego wyniku, mogą okazać się dla klinicysty niezwykle istotne.  

Posiew krwi – ile się czeka na wynik i jak go interpretować? 

Oczekiwanie na wynik posiewu krwi trwa od kilku dni do tygodnia. Wynik ujemny wydaje się zazwyczaj po 6-7 dniach. Czas zakończenia posiewu dodatniego zależy w dużym stopniu od rodzaju drobnoustroju i masywności zakażenia.  

Ostateczny wynik badania zawiera informację o gatunku i lekowrażliwości wyhodowanego drobnoustroju. Interpretacji lekowrażliwości dokonuje się zgodnie z zaleceniami Europejskiego Komitetu ds. Oznaczania Lekowrażliwości (EUCAST). Wynik opatrzony jest komentarzami dotyczącymi wyhodowanego patogenu.  

Trudne do interpretacji dodatnie wyniki posiewu krwi 

  • Wyhodowanie kilku drobnoustrojów z jednej próbki krwi – w zdecydowanej większości przypadków za zakażenie łożyska naczyniowego odpowiada jeden drobnoustrój. Wyhodowanie z krwi kilku drobnoustrojów skutkuje wydaniem wyniku opatrzonego komentarzem o możliwości kontaminacji (zanieczyszczenia) próbki w trakcie pobierania materiału. Dzieje się tak na skutek nieprawidłowo przeprowadzonej procedury dezynfekcji skóry pacjenta lub procedury dezynfekcji butelki z podłożem. Wskazanie na rzeczywistą przyczynę zakażenia w takim przypadku jest praktycznie niemożliwe. Badanie należy powtórzyć z zachowaniem zasad aseptyki i antyseptyki. 
  • Wyhodowanie z krwi drobnoustrojów typowych dla mikrobioty skórnej – wykrycie we krwi gronkowców koagulazoujemnych,  Corynebacterium spp., Propionibacterium spp., Bacillus spp.  z reguły świadczy o zanieczyszczeniu. Drobnoustroje te mogą być jednak przyczyną zakażenia krwi noworodków, pacjentów z obniżoną odpornością, pacjentów z cewnikiem lub implantami. Na infekcję może wskazywać wyhodowanie tych samych drobnoustrojów z kilku oddzielnych pobrań krwi.  

Wynik posiewu krwi jest ostatecznie interpretowany przez lekarza klinicystę w powiązaniu z objawami klinicznymi i wynikami innych badań diagnostycznych. 

Przyczyny najczęstszych błędów przy posiewie krwi: 

  • zbyt mała objętość próbki, 
  • zbyt mała liczba próbek, 
  • nieprzestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki, 
  • pobieranie krwi przez cewnik. 

Co wykrywa posiew krwi? Podsumowanie 

Posiew krwi ramka

Posiew krwi jest kluczowym badaniem umożliwiającym wykrycie bakterii i grzybów we krwi. Badanie jest zlecane przez lekarza w szpitalu. Każda próbka krwi posiewana jest na zestaw podłóż – w kierunku tlenowym i beztlenowym. Złotą zasadą badania jest jednoczasowe pobranie dwóch próbek krwi z dwóch oddzielnych wkłuć.

>> Dowiedz się też, czym jest: Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?  

Źródła:

  1. prof. dr hab. med. Waleria Hryniewicz i inni „Wskazania do wykonywania badań mikrobiologicznych u pacjentów hospitalizowanych”; Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011–2015; Warszawa 2015 
  2. prof. Dr hab. Med. A. Przondo-Mordarska (redakcja naukowa) „Podstawowe procedury laboratoryjne w bakteriologii klinicznej” Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Wydanie I  

Jak objawia się przerost migdałka gardłowego u dziecka?

Damian Matusiak
-
0
Jak objawia się przerost migdałka gardłowego u dziecka?

Migdałki to ważne struktury układu odpornościowego. Pomagają one dzieciom w zwalczaniu infekcji, jednak ma to swoją cenę. Ciągła aktywność migdałków sprawia, że mogą one ulegać przerostowi i być przyczyną wtórnych objawów. Oprócz migdałków podniebiennych istnieje jeszcze trzeci – migdałek gardłowy. Jaką pełni funkcję? Gdzie jest położony? Jakie objawy daje jego przerost? Przeczytaj i sprawdź, czy nie zauważasz cech przerostu migdałka gardłowego u swojego dziecka. 

Spis treści:

  1. Trzeci migdał – gdzie jest i jakie pełni funkcje? 
  2. Przyczyny przerostu migdałka gardłowego u dziecka
  3. Jakie są objawy powiększenia trzeciego migdałka u dziecka? 
  4. Przerost migdałka gardłowego u dziecka – diagnostyka
  5. Leczenie przerostu trzeciego migdałka u dzieci
  6. Przerost migdałka u dziecka – podsumowanie 

Trzeci migdał – gdzie jest i jakie pełni funkcje? 

Migdałek gardłowy znajduje się w przestrzeni granicznej między gardłem (górną częścią) a wejściem do nosogardzieli. Wraz z migdałkami podniebiennymi tworzy tzw. pierścień Waldeyera.  

Jest to bardzo ważna struktura, która bierze udział w odpowiedzi immunologicznej i stanowi pierwszą dużą barierę w obronie przed infekcjami. Ma kształt owalny, składa się z kilku listewek przedzielonych bruzdami. W bruzdach rozmieszczone są niewielkie skupiska komórek układu odpornościowego, głównie limfocytów B (wytwarzających przeciwciała) otoczonych mniejszą liczbą limfocytów T.  

Przerost migdałka gardłowego jest częsty wśród dzieci w wieku od 2. do 10. roku życia, w zależności od źródła odsetek tego schorzenia waha się od 30% do nawet 70%. 

 

trzeci migdal anatomia jamy ustnej infografika

Przyczyny przerostu migdałka gardłowego u dziecka 

Przerost migdałka gardłowego traktuje się jako chorobę, gdy powoduje objawy. Dzieje się to zazwyczaj w miarę powiększania się 3 migdała u dziecka. Prowadzą do tego: 

  • fizjologiczny szybki wzrost tego narządu we wczesnych latach życia: najbardziej dynamiczny w wieku od 3 do 6 lat, towarzyszy mu nieco wolniejszy wzrost jamy nosowo-gardłowej; po 6. roku życia migdałek rośnie wolniej, a twarzoczaszka szybciej, 
  • duża aktywność komórek układu odpornościowego między 4. a 10. rokiem życia: prowadzi ona do dość silnej odpowiedzi zapalnej i tym samym wzrostu ukrwienia i rozmiarów migdałka, 
  • duża częstość infekcji dróg oddechowych wśród małych dzieci: częste zakażenia pobudzają migdałek do zwiększonej aktywności, 
  • mutacje w niektórych genach: powodują one, że odpowiedź zapalna w migdałkach jest silniejsza, co prowadzi do przerostu, 
  • niektóre mikroby: nawracające infekcje wirusowe i bakteryjne ułatwiają kolonizację przez patogeny, prowadząc do przerostu; najczęściej izolowanymi bakteriami są Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes i Staphylococcus aureus, obecne są także bakterie beztlenowe, 
  • ekspozycja na sok żołądkowy podczas choroby refluksowej przełyku może również przyczyniać się do wystąpienia przerostu migdałka,  
  • kolejnym czynnikiem ryzyka jest bierne palenie. 

>> Przeczytaj: Sezonowe zakażenia układu oddechowego

Jakie są objawy powiększenia trzeciego migdałka u dziecka? 

W wyniku przerostu trzeciego migdałka może dochodzić do rozwoju następujących objawów: 

  • nawracający ostry lub przewlekły stan zapalny związany z przerostem migdałka u dziecka, czemu towarzyszy spływanie śluzowo-ropnej wydzieliny po tylnej części gardła, 
  • przewlekły stan zapalny może rozprzestrzenić się na sąsiadujące obszary błony śluzowej, np. nosa, zatok i ucha środkowego, 
  • niedrożność nosogardła i blokowanie ujścia trąbek Eustachiusza, co zwiększa szanse na ostre i/lub zapalenie ucha środkowego, 
trzeci migdal infografika
  • niedosłuch wskutek częstych i/lub przewlekłych zakażeń ucha środkowego, 
  • oddychanie przez usta, często chrapanie; może dojść do rozwoju tzw. twarzy adenoidalnej, która charakteryzuje się silniejszym rozwojem i cofnięciem żuchwy, podłużnej twarzy z otwartymi ustami, dolnym położeniem języka i tyłozgryzem, 
  • zwiększona podatność na infekcje, czemu zazwyczaj towarzyszą nawracające infekcje górnych dróg oddechowych (np. angina) 
  • zaburzenia snu wskutek niedrożności górnych dróg oddechowych, 
  • nieprawidłowy rozwój mowy wskutek ubytku słuchu i nieprawidłowego rozwoju twarzoczaszki. 

Nie należy więc ignorować objawów powiększonego trzeciego migdała u dziecka, ponieważ zaniedbanie zakażenia może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. 

Przerost migdałka gardłowego u dziecka – diagnostyka 

Wczesne wykrycie niedrożności nosa i przerostu migdałka gardłowego ma kluczowe znaczenie dla uniknięcia wyżej wymienionych powikłań. Ważnym elementem pozostaje dokładny wywiad i badanie przedmiotowe.  

morfologia krwi

Standardem jest endoskopowa ocena jam nosa, którą przeprowadza specjalista laryngolog. Pozwala to na uwidocznienie „schowanego” w nozdrzach migdałka gardłowego oraz określenie stopnia jego przerostu. Objawy (zazwyczaj) pojawiają się, gdy migdałek wypełnia około 60% objętości nosogardła.  

Istnieją także alternatywne metody diagnostyczne (zdecydowanie rzadziej stosowane), które obejmują ocenę RTG czy tomografię komputerową. Istotne są także badania dodatkowe pozwalające na ocenę obecności i nasilenia powikłań. Należy tu wymienić tympanometrię (ocena ucha środkowego) i audiometrię (ocena ubytków słuchu).  

Niekiedy, przy podejrzeniu alergicznego tła przerostu migdałka gardłowego u dziecka, wykonywane są oznaczenia laboratoryjne takie jak morfologia z rozmazem, całkowite stężenie przeciwciał w klasie IgE, swoiste przeciwciała w klasie IgE oraz testy skórne. 

Badanie przeciwciał IgE (poziom całkowity)

Leczenie przerostu trzeciego migdałka u dzieci 

W większości przypadków, w których przerośnięty migdałek trzeci nie daje nasilonych objawów, stosuje się  postępowanie zachowawcze obejmujące baczną obserwację i kontrolę.  

W przypadkach objawów łagodnych często stosowane są donosowe glikokortykosteroidy. Dokładny czas i schemat ich stosowania są indywidualne, niemniej niekrótkie – z reguły trwa kilka tygodni. Nie ma dowodów na to, że korzystne jest stosowanie ogólnoustrojowych sterydów, antybiotyków i leków przeciwhistaminowych, niemniej bywają niekiedy włączane. Wymaga to dalszych badań o wyższym poziomie wiarygodności niż dobra praktyka kliniczna.  

Usunięcie migdałka gardłowego, czyli adenotomia, jest wykonywana u pacjentów z nasilonymi objawami. Według wytycznych Amerykańskiej Akademii Otolaryngologii – Chirurgii Głowy i Szyi wskazania do przeprowadzenia zabiegu są następujące: 

  • co najmniej 4 epizody nawracającego ropnego wycieku z nosa w ciągu ostatnich 12 miesięcy u dziecka w wieku poniżej 12 lat, 
  • utrzymujące się objawy zapalenia migdałków po dwóch cyklach antybiotykoterapii, 
  • zaburzenia snu przebiegające z niedrożnością dróg oddechowych przez co najmniej 3 miesiące, 
  • mówienie przez nos (tzw. mowa nosowa), 
  • zapalenie ucha środkowego z wysiękiem utrzymującym się powyżej 3 miesięcy, 
  • wady zgryzu lub zaburzenia wzrostu twarzoczaszki udokumentowane przez dentystę, 
  • powikłania krążeniowo-oddechowe, w tym nadciśnienie płucne i przerost prawej komory związany z niedrożnością górnych dróg oddechowych (bardzo rzadkie powikłanie), 
  • nawracające ostre i przewlekłe zapalenie ucha środkowego z wysiękiem u dzieci w wieku co najmniej 4 lat, 
  • przewlekłe nawracające zaburzenia wentylacji w obrębie wyrostka sutkowatego (ostre i/lub przewlekłe zapalenie wyrostka sutkowatego, lub nawracające zapalenie ucha środkowego, lub dysfunkcja trąbki Eustachiusza z retrakcją błony bębenkowej), 
  • twarz adenoidalna.  

Przerost migdałka u dziecka – podsumowanie 

Przerost migdałka gardłowego jest częsty u dzieci, a objawy wynikają głównie z „zatykania” ważnych struktur anatomicznych: ujścia trąbki słuchowej, ujść zatok obocznych nosa, górnych dróg oddechowych.  

Postaci łagodne, w których objawy nie są nasilone, można leczyć zachowawczo. Jednak w przypadkach, w których dochodzi do rozwoju powikłań, konieczne jest usunięcie trzeciego migdała u dziecka. Zabieg ten to adenotomia. 

Gdy zauważasz wymienione wyżej objawy u swojego dziecka, nie zwlekaj – udaj się do lekarza pierwszego kontaktu, specjalisty pediatry lub laryngologa. Umożliwi to zaplanowanie diagnostyki i leczenia przerostu migdałka gardłowego u dziecka. 

Orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz oczu). Objawy, przyczyny, leczenie

Agata Strukow
-
0
Orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz oczu). Objawy, przyczyny, leczenie

Orbitopatia jest najczęstszą pozatarczycową manifestacją nadczynności tarczycy w przebiegu choroby Graves-Basedowa. Co ciekawe, pierwsze opisy łączące wytrzeszcz oczu z funkcją tarczycy można znaleźć w chińskich i greckich tekstach pochodzących ze starożytności. Co dziś wiemy o orbitopatii? Jakie są jej przyczyny, jak się ją leczy i diagnozuje? Zapraszamy do przeczytania artykułu!  

Spis treści:

  1. Orbitopatia tarczycowa – historia choroby
  2. Orbitopatia tarczycowa, inaczej wytrzeszcz oczu – czym jest?
  3. Jakie są przyczyny wytrzeszczu oczu? 
  4. Objawy orbitopatii tarczycowej – jaki jest przebieg choroby? 
  5. Diagnostyka orbitopatii tarczycowej – endokrynolog i okulista 
  6. Leczenie orbitopatii. Czy wytrzeszcz oczu jest uleczalny? 
  7. Orbitopatia tarczycowa – podsumowanie 

Orbitopatia tarczycowa – historia choroby

W roku 1835 Robert James Graves opisał przypadki pacjentów z wolem tarczycy, zaburzeniami rytmu serca i współistniejącą orbitopatią, dzięki czemu jego nazwisko stało się symbolem nadczynności tarczycy spowodowanej procesem autoimmunizacyjnym i związanym z nią wytrzeszczem gałek ocznych. 

W roku 1840 Karl Adolph von Basedow po raz pierwszy opisał jednostkę chorobową objawiającą się tzw. triadą mersemburską, czyli wytrzeszczem oczu, powiększeniem tarczycy i tachykardią. Dlatego współcześnie mówimy o chorobie Graves-Basedowa. 

Orbitopatia tarczycowa, inaczej wytrzeszcz oczu – czym jest?

Termin wytrzeszcz oczu (łac. exophthalmus) jest często używany zamiennie z określeniem orbitopatii tarczycowej, jednak nie są to dokładnie te same zagadnienia medyczne. Wytrzeszcz oka to wysunięcie gałki ocznej poza brzeg oczodołu ponad uznawaną dla danej populacji normę, jest pojęciem szerszym i może mieć różne przyczyny.  

orbitopatia tarczycowa infografika

Orbitopatia tarczycowa natomiast jest wytrzeszczem spowodowanym określoną przyczyną, którą jest autoimmunizacyjne zapaleniem tkanek miękkich oczodołu (mięśni, tkanki łącznej, tkanki tłuszczowej). Inna jej nazwa to oftalmopatia (oftalmopatia tarczycowa) lub wytrzeszcz złośliwy. 

Oftalmopatia częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, jednak to u mężczyzn ma cięższy przebieg.  

>> Sprawdź: Choroby tarczycy i ich diagnostyka – jakie badania wykonać?

Jakie są przyczyny wytrzeszczu oczu? 

Wytrzeszcz gałek ocznych może mieć różne przyczyny. Ich różnicowanie rozpoczyna się od stwierdzenia, czy wytrzeszcz jest jednostronny, czy obustronny. 

Jednostronny wytrzeszcz oka – przyczyny  

Wytrzeszcz jednego oka może być spowodowany przez: 

  • tętniaka tętniczo-żylnego;  
  • zakrzepicę zatoki jamistej (przebiega z gorączką, obrzękiem i podbiegnięciami krwawymi spojówek); 
  • zapalenie tkanki podskórnej oczodołu (bakteryjne, grzybicze), ostre zapalenie zatok przynosowych, zapalenie okostnej oczodołu (również może wystąpić gorączka, ale bez obrzęku i krwawych wybroczyn na spojówkach); 
  • nowotwory pierwotne (np. glejak nerwu wzrokowego, oponiak) lub przerzuty (rak piersi, rak płuc, rak prostaty).  

Wytrzeszcz obustronny – przyczyny  

Najczęstszą przyczyną obustronnego wytrzeszczu oczu są autoimmunologiczne choroby tarczycy. Powstające w ich przebiegu nacieki zapalne powodują zapalenie tkanek miękkich oczodołu i mięśni zewnątrzgałkowych, do skutkuje efektem „wypychania” oka poza granicę oczodołu.  

Za 90% przypadków obustronnego wytrzeszczu odpowiada choroba Gravesa-Basedowa, w 5% przyczyną jest choroba Hashimoto.  

Pozostałe przypadki spowodowane są problemami pozatarczycowymi. Może to być zakrzepica zatoki jamistej, guzy przysadki, zaburzenia budowy oczodołów.  

Orbitopatia tarczycowa – czynniki ryzyka  

Czynnikiem, który w istotny sposób predysponuje do wystąpienia orbitopatii tarczycowej, ma związek z jej natężeniem i słabszą odpowiedzią na leczenie, jest palenie papierosów. Pacjenci z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy powinni bezwzględnie przestrzegać zakazu używania tytoniu, zarówno papierosów tradycyjnych, jak i elektronicznych.  

Objawy orbitopatii tarczycowej – jaki jest przebieg choroby? 

U 95% pacjentów stwierdza się zmiany łagodne powiek, które zmieniają wygląd chorego, jednak nie są groźne dla wzroku i ustępują w wyniku leczenia nadczynności tarczycy.  

Do łagodnych objawów zaliczamy: 

  • objaw Dalrymple’a – brzeg górnej powieki zlokalizowany jest powyżej górnego rąbka rogówki, odsłaniając twardówkę. Nadaje to pacjentowi charakterystyczny przerażony wygląd; 
  • objaw Graafego – przy spoglądaniu w dół ruch powiek górnych jest opóźniony w stosunku do ruchu gałek ocznych. To opóźnienie powoduje odsłonięcie rąbka twardówki na rogówkę; 
  • objaw Kochera – przy spoglądaniu w górę ruch powiek dolnych jest opóźniony w stosunku do ruchu gałek ocznych, co odsłania dolny rąbek twardówki;  
  • objaw Stellwaga – polegający na rzadkim mruganiu;  
  • objaw Jelinka – nadmierna pigmentacja powiek.  

Symptomem towarzyszącym może być łzawienie oczu.  

U około 25% chorych objawy oczne stają się uciążliwe i długotrwałe. Pojawia się: 

  • pieczenie oczu;  
  • przekrwienie i obrzęk spojówek; 
  • ból gałek ocznych;  
  • podwójne widzenie; 
  • ograniczenie ruchomości gałek ocznych (najczęściej gdy chory patrzy w górę); 
  • zez zbieżny wynikający z przymusowego ustawienia gałek ocznych.  

Łagodniejszy obraz kliniczny choroby stwierdza się u osób młodszych oraz u kobiet. Orbitopatia zagrażająca utratą wzroku występuje u pacjentów powyżej 50 r.ż. Objawy pojawiają się najczęściej w stanie nadczynności tarczycy, rzadziej w niedoczynności lub w eutyreozie (stanie wyrównanej czynności tarczycy).  

>> Dowiedz się, czym jest: Niedoczynność tarczycy

Niekorzystne rokowniczo jest również zbyt wysokie stężenie przeciwciał przeciwko receptorowi TSH – TRAb > 10 j.m/ml.  

Diagnostyka orbitopatii tarczycowej – endokrynolog i okulista 

W rozpoznawaniu orbitopatii tarczycowej ma znaczenie obraz kliniczny, wywiad w kierunku chorób tarczycy oraz badanie pacjenta.  

Z badań laboratoryjnych oznacza się poziom przeciwciał przeciwko receptorowi TSA – TRAb oraz poziom hormonów tarczycy i TSH, aby sprawdzić czynność tarczycy. Wykonuje się również USG tarczycy.  

pakiet tarczycowy rozszerzony

Jeśli badania potwierdzą, iż mamy do czynienia z wytrzeszczem gałek ocznych spowodowanym chorobą tarczycy, pacjent może zostać poddany dalszym badaniom, zwłaszcza w przypadku umiarkowanego i ciężkiego przebiegu. Ocena aktywności zmian ocznych może wymagać tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Konieczna będzie również konsultacja okulistyczna z badaniem okulistycznym,  w którym lekarz oceni: 

  • ostrość wzroku, 
  • pole widzenia,  
  • ustawienie i ruchomość gałek ocznych,  
  • ustawienie powiek, 
  • dno oka.  
pakiet Gravesa-Basedowa

Leczenie orbitopatii. Czy wytrzeszcz oczu jest uleczalny? 

Łagodna postać choroby w pierwszej kolejności wymaga ustabilizowania czynności tarczycy, zaleca się również suplementację selenu w dawce 200 μg/dobę. Aby suplementacja była efektywna i bezpieczna należy kontrolować poziom selenu we krwi.  

Leczenie obejmuje również zalecenia: 

  • nawilżania rogówki z użyciem sztucznych łez;  
  • sypianie z głową uniesioną wyżej;  
  • dbanie o dostateczną wilgotność powietrza pomieszczeń, w których przebywa i śpi pacjent; 
  • bezwzględny zakaz używania tytoniu.  

W postaciach umiarkowanej i ciężkiej leczenie zależy od stopnia nasilenia zmian i obejmuje: 

  • podawanie glikokortykosteroidów;  
  • radioterapię, leczenie jodem promieniotwórczym;  
  • leczenie operacyjne.  

Praktyka wskazuje, iż najskuteczniejszym postępowaniem jest skojarzenie 2-3 metod leczenia.  

Do samoistnych remisji (ustąpienia lub wycofania się choroby) dochodzi u 30% pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa.  

Pakiet Gravesa-Basedowa rozszerzony (6 badań)

Choroba ustępuje u ok. 50% dorosłych pod wpływem leczenia tyreostatycznego, u pozostałych osób obserwuje się nawrót stanu wytrzeszczu. Nawrotów doznaje 15% osób leczonych jodem promieniotwórczym i 10 % po operacji tarczycy.  

Orbitopatia tarczycowa – podsumowanie 

Orbitopatia lub oftalmopatia tarczycowa to wytrzeszcz oczu spowodowany autoimmunizacyjnym zapaleniem tarczycy. U przeważającej części pacjentów (90%) pojawia się w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, ale ok. 5% związanych jest z chorobą Hashimoto. W profilaktyce i leczeniu tego stanu kluczowe jest utrzymanie tarczycy w stanie eutyreozy (stabilizacji czynnościowej), stosowanie się do zaleceń endokrynologa i okulisty oraz bezwzględny zakaz używania tytoniu.  

Źródła:

  1. Wielka Interna, Endokrynologia, pod redakcją Wojciecha Zgliczyńskiego. Medical Tribune Polska, Warszawa 2020. Wydanie II. 
  2. Bahn RS. Graves’ ophthalmopathy. N Engl J Med. 2010 Feb 25;362(8):726-38. doi: 10.1056/NEJMra0905750. PMID: 20181974; PMCID: PMC3902010.  
  3. Douglas Collins, Algorytmy interpretacji objawów klinicznych, Medipage, Warszawa, 2010 
  4. Kościuszko M., Rozprawa doktorska Ocena przydatności klinicznej oznaczania interleukin 17 i 23 we krwi pacjentów z chorobą Gravesa i współistniejącą orbitopatią, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, 2019 rok. Adres publikacji w Repozytorium URL [https://ppm.edu.pl/info/phd/UMB2fa93714c4b244a1b8398e4e2858f0a8/]
  5. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyoczodolu/129133,orbitopatia-tarczycowa  

Borelioza stawowa (boreliozowe zapalenie stawów) – objawy, leczenie

Agata Strukow
-
0
Borelioza stawowa (boreliozowe zapalenie stawów) – objawy, leczenie

Borelioza stawowa to jedna z form boreliozy, która prowadzi do przewlekłych bólów stawów. Dowiedz się jakie objawy daje boreliozowe zapalenie stawów, a także czym jest RZS i choroba zwyrodnieniowa stawów oraz jak przebiega diagnostyka różnicowa tych schorzeń.  

Spis treści:

  1. Borelioza stawowa – co to za choroba? 
  2. Borelioza stawowa – jakie badania należy wykonać? 
  3. Fibromialgia a borelioza – różnicowanie  
  4. Reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa a borelioza – jak rozróżnić?
  5. Na czym polega leczenie boreliozy stawowej? 
  6. Borelioza stawowa – podsumowanie

Borelioza stawowa – co to za choroba? 

Boreliozowe zapalenie stawów jest jedną z wczesnych postaci boreliozy, występujących do 6 miesięcy od ukłucia przez kleszcza. Może również mieć charakter nawracającego zapalenia stawów, które jest najczęstszą postacią boreliozy późnej. W tym przypadku występuje po 6 miesiącach od ukłucia kleszcza.

Borelioza stawowa – postać wczesna rozsiana

Borelioza stawowa charakteryzuje się wędrującymi bólami okołostawowymi i mięśniowymi – często bez typowych objawów zapalenia stawów. Brak jest obrzęku stawów, pacjent nie ma ograniczonej ruchomości, bolesne miejsce nie jest ucieplone i nie stwierdza się rumienia.  

Typowo w przebiegu choroby zajęty jest jeden staw. Zdarza się, że borelioza stawowa obejmuje kilka stawów, ale nie są to stawy symetryczne (jak w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów, czyli RZS). Warto też zauważyć, że ból stawów w boreliozie stawowej występuje po jednej stronie.  

Dolegliwości bólowe zwykle ustępują samoistnie, czasem występują okresy remisji. Ból trwa zazwyczaj kilka godzin do kilku dni, jednak maksymalnie utrzymuje się do kilku tygodni.  

Lokalizacje typowe dla boreliozy stawowej to: 

  • staw skokowy, 
  • staw kolanowy, 
  • staw barkowy, 
  • staw skroniowo-żuchwowy.   
borelioza stawowa infografika

Bólom stawów w boreliozie towarzyszy zapalenie ścięgien, torebek stawowych i mięśni.  

>> Dowiedz, czym objawia się: Wczesne zapalenie stawów (WZS) – przyczyny, objawy, badania

Borelioza stawowa – postać późna rozsiana

Ta postać choroby rozwija się w okresie późniejszym niż 6 miesięcy po ukłuciu przez kleszcza – średnio 1-2 lata po ekspozycji. Poprzedza ją postać wczesna. Istnieje jednak możliwość, że późna postać rozsiana boreliozy stawowej rozwinie się bez poprzedzającego ją stadium wczesnego. Choroba ma charakter klasycznego boreliozowego zapalenia stawów. Zanim w pełni się rozwinie, obecne są objawy, tj.: 

  • artralgia – bóle stawów; 
  • mialgia – bóle mięśniowe; 
  • entezopatia – bóle związane ze zmianami w miejscach mocowania ścięgnie, torebek stawowych i więzadeł do kości. 

Boreliozowe zapalenie stawów charakteryzuje się: 

  • zajęciem jednego stawu (monoarthtitis) lub 2-3 stawów (oligoarthritis). Choroba może zajmować staw skokowy, staw kolanowy, stawy palców u rąk lub palców stopy;  
  • dużym wysiękiem, zaczerwienieniem (dolegliwości bólowe są zazwyczaj nieznaczne).

Jeśli zmiany nawracają, trwają coraz dłużej. Mogą to być tygodnie, miesiące lub nawet lata. Postać późna rozsiana boreliozowego zapalenia stawów u niektórych pacjentów może mieć charakter zapalenia przewlekłego, trwającego stale minimum rok. Zmiany chorobowe dotyczą maziówki, czyli elementów miękkich stawów. Nie prowadzą jednak do zaawansowanych i nieodwracalnych zmian destrukcyjnych, jak ma to miejsce w RZS, gdzie zmiany mogą dotyczyć również kości i chrząstek.  

Po ustąpieniu procesu zapalnego mogą pozostawać ataki artralgii, czyli bólów stawowych. 

W zapaleniu stawów, których przyczyną jest borelioza, nie występuje sztywność poranna stawów. Zmiany dotyczą stawów po jednej stronie ciała i nie zajmują symetrycznych stawów.  

Borelioza stawowa – jakie badania należy wykonać? 

W przypadku wczesnej postaci boreliozy stawowej, gdzie obecne są obrzęk i ograniczenie ruchomości stawu lub kilku stawów należy wykonać badania pierwszego etapu diagnostyki – przeciwciała IgM i IgG metodą ELISA. W przypadku zakażenia bakterią Borrelia burgdorferi obecne będą przeciwciała IgM i IgG – miano narastające. Potwierdzeniem zakażenia jest II etap diagnostyki, czyli badania serologiczne metodą Western-Blot. Badania płynu stawowego nie są pomocne w diagnostyce wczesnej boreliozy stawowej.  

Borelioza - pakiet przesiewowy (pierwszy etap diagnostyki)

>> Dowiedz się więcej na temat diagnozy boreliozy w artykule: Borelioza – pułapki diagnostyczne i terapeutyczne. Fakty i mity na temat rozpoznawania i leczenia

W późnej postaci boreliozy stawowej również wykonuje się badania serologiczne, które pokażą podniesione miano przeciwciał IgM. Obecność tych przeciwciał w chorobach krętkowych jest typowa dla zakażenia przetrwałego, nie świadczy o świeżej postaci choroby. Muszą być również obecne przeciwciała IgG. W diagnostyce późnej postaci choroby wymienia się również badanie płynu stawowego. 

Borelioza - pakiet potwierdzenia (met. Western-Blot)

Fibromialgia a borelioza – różnicowanie  

Objawy fibromialgii często występują w populacji. Czasem można je mylnie interpretować jako boreliozę, zwłaszcza u pacjentów z dodatnimi wynikami badań serologicznych w kierunku tej choroby, które mogą okazać się wynikami fałszywie dodatnimi.  

Fibromialgia charakteryzuje się objawami, które nie są symptomami boreliozy. Należą do nich: 

  • zmęczenie, 
  • bóle głowy, 
  • rozlane bóle mięśniowo-stawowe,  
  • liczne tkliwe, występujące symetrycznie punkty fibromialgii,  
  • problemy z koncentracją, 
  • zaburzenia snu, 
  • parestezje.  

Reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa a borelioza – jak rozróżnić?

Typowe dla chorób reumatologicznych, takich jak RZS lub choroba zwyrodnieniowa stawów, jest przewlekłe zapalenie wielostawowe, które występuje z: 

  • poranną sztywnością stawów, 
  • symetrycznym zajęciem stawów, 
  • cechami radiologicznego uszkodzenia stawów.  

Nie są to typowe objawy dla boreliozy i wymagają pogłębionej diagnostyki w kierunku chorób reumatologicznych. 

>> Więcej informacji znajdziesz w artykule: Choroby reumatyczne – objawy, przyczyny, diagnostyka

Na czym polega leczenie boreliozy stawowej? 

Leczenie boreliozy stawowej polega na podawaniu antybiotyków: 

  • doksycykliny w dawce 2 × 100 mg doustnie przez 28-30 dni;  
  • ceftriaksonu w dawce 2 g dziennie w postaci dożylnej przez 28-30 dni. 

Wspomagająco stosuje się NLPZ (leki niesterydowe przeciwzapalne) lub glikokortykosteroidy. 

Borelioza stawowa – podsumowanie

Boreliozowe zapalenie stawów jest jedną z częstszych form boreliozy – najczęściej występuje jako postać późna. Aby prawidłowo zdiagnozować boreliozę stawową, należy zastosować odpowiednie kryteria rozpoznania. Pomogą one odróżnić chorobę – zwłaszcza jej późną postać – od chorób reumatologicznych oraz wdrożyć rekomendowaną antybiotykoterapię, która jest warunkiem wyleczenia choroby.  

Źródła:

  1. Serafińska S. Borelioza stawowa. Reumatoidalne zapalenie stawów. Choroba zwyrodnieniowa. Diagnostyka różnicowa, wykład konferencja „Choroby odkleszczowe” 18.04.2024.  
  2. Moniuszko-Malinowska A., Pancewicz S., Czupryna P. i wsp.: Zalecenia diagnostyki i  leczenia boreliozy z Lyme Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Med. Prakt., 2023; 12: 66–80, 92.

Otyłość i jej zapobieganie – profilaktyka otyłości pierwotnej i wtórnej   

Jagoda Matusiak
-
0
Otyłość i jej zapobieganie – profilaktyka otyłości pierwotnej i wtórnej   

Lepiej zapobiegać niż leczyć – zdecydowanie tak! Z dowodów naukowych i obserwacji widzimy, że otyłość pogarsza jakość życia osób na nią cierpiących. Jej przyczyny mogą być nie tylko genetyczne i hormonalne, ale również środowiskowe. Wielu pacjentów, zwłaszcza obciążonych dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku otyłości, szuka odpowiedzi na następujące pytanie: jakie są elementy skuteczniej profilaktyki? Odpowiedź znajduje się w poniższym artykule.   

Spis treści:

  1. Czym jest otyłość? 
  2. Przyczyny otyłości
  3. Skutki otyłości 
  4. Otyłość – jak ją rozpoznać? 
  5. Jak wygląda leczenie otyłości?
  6. Profilaktyka otyłości
  7. W jaki sposób można zapobiec otyłości?

Czym jest otyłość? 

Otyłość z definicji to choroba charakteryzująca się patologicznym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej bez tendencji do samoistnego ustępowania. Z tego powodu może dochodzić do uszkodzenia poszczególnych narządów lub układów, a to z kolei prowadzi do pogorszenia jakości życia, niepełnosprawności oraz zwiększonego ryzyka przedwczesnego zgonu. Jest klasyfikowana w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10) pod numerem E66.  

Przyczyny otyłości

U ponad 90% osób otyłych stwierdza się otyłość prostą, która wynika z dodatniego bilansu energetycznego, niskiej aktywności fizycznej i/lub zaburzeń psychiczno-emocjonalnych. U pozostałych osób przyczyny otyłości są wtórne. Przyczynami otyłości wtórnej mogą być zespoły genetyczne, zaburzenia endokrynologiczne, choroby podwzgórza lub farmakoterapia (otyłość polekowa). Wśród przyczyn otyłości wymienia się również czynniki środowiskowe oraz psychologiczne (zaburzenia odżywiania).  

Uwarunkowane genetycznie zespoły wad wrodzonych: 

  • Zespół Bardeta-Biedla, 
  • Zespół Pradera-Williego, 
  • Zespół Turnera, 
  • Zespół Morgagniego-Stewarta-Morela, 
  • Zespół wielotorbielowatych jajników (zespół Steina-Leventhala), 
  • Choroba Dercuma, 
  • Choroba von Gierkego. 

Wyróżnia się również otyłość uwarunkowaną monogenowo – stanowi ona niecałe 5% wszystkich przypadków i jest spowodowana mutacją genu receptora leptyny. 

Endokrynologiczne przyczyny otyłości: 

  • Rzekoma niedoczynność przysadki, 
  • Nowotwór neuroendokrynny (insulinoma).

>> Dowiedz się: Brzuch tarczycowy – jak rozpoznać i zwalczyć otyłość brzuszną o podłożu hormonalnym

Czynniki środowiskowe, które mają największy wpływ na występowanie otyłości, to: 

  • status społeczno-ekonomiczny (poziom wykształcenia, wykonywany zawód, dochód); 
  • rodzinne wzorce żywieniowe;  
  • mała aktywność ruchowa spowodowana motoryzacją, mechanizacją i wzrostem urbanizacji;  
  • pośpiech cywilizacyjny, dłuższy czas pracy (mniej czasu na przygotowywanie i wspólne celebrowanie posiłków); 
  • przewlekły stres (kompensowanie negatywnych emocji jedzeniem); 
  • silny wpływ marketingu na wybory żywieniowe konsumentów (siła reklamy i mediów, porcje XXL, liczne promocje); 
  • łatwe gromadzenie i przechowywanie żywności (lodówki, zamrażarki); 
  • wpływ mediów społecznościowych – lęk przed nadmierną masa ciała, presja posiadania wysportowanego ciała (obniżenie samooceny, brak akceptacji niedoskonałości własnego ciała), większa koncentracja na tym co zewnętrzne (outfit, makijaż, włosy, paznokcie).

>> Odkryj, jaki jest: Wpływ otyłości, zapalenia i leptyny na choroby cywilizacyjne

Czynniki psychologiczne otyłości – zaburzenia jedzenia (według ICD-11): 

  • zaburzenie z napadami objadania się (Binge-Eating Disorder, BED);  
  • żarłoczność psychiczna, bulimia (Bulimia Nervosa, BN); 
  • zespół jedzenia nocnego (Night Eating Syndrome, NES). 
Pakiet ryzyko cukrzycy

Skutki otyłości 

Otyłość przyczynia się do występowania wielu zaburzeń, chorób i problemów, takich jak:  

  • zaburzenia płodności; 
  • choroba zwyrodnieniowa stawów i bóle stawów; 
  • choroby układu oddechowego: niedotlenienie, zespół bezdechu sennego; 
  • problemy psychiczne i społeczne: niska samoocena, izolacja społeczna; 
  • problemy ekonomiczne: problemy z zatrudnieniem, wczesna renta, obciążenie systemów publicznej opieki zdrowotnej. 
pakiet lipidogram extra baner

Otyłość – jak ją rozpoznać? 

W powszechnej praktyce otyłość w badaniach przesiewowych rozpoznaje się na podstawie wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI). Wskaźnika BMI nie stosuje się u osób, które dużo trenują i mają większą zawartość tkanki mięśniowej (wyniki fałszywie dodatnie). Otyłość rozpoznaje się przy BMI ≥30 kg/㎡. 

otylosc infografika BMI

Otyłość brzuszną (inaczej nazywaną wisceralną, typu jabłko lub androidalną) rozpoznaje się, kiedy obwód tali wynosi powyżej 88 cm u kobiet oraz 102 cm u mężczyzn. Otyłość brzuszną rozpoznaje się również na podstawie wskaźnika WHR (Waist-to-Hip Ratio). Występuje ona w przypadku, kiedy wskaźnik WHR ≥ 0,8 dla kobiet oraz ≥ 1 u mężczyzn. W świetle badań naukowych otyłość brzuszna znacznie zwiększa ryzyko rozwoju powikłań otyłości. 

otylosc tabela

Tabela 1.: Ocena stopnia odżywienia u osób dorosłych według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). 

Wiarygodniejszą metodą na rozpoznanie otyłości jest metoda bioelektroimpedencji, która umożliwia analizę składu ciała. Metoda ta jest wiarygodniejszą, ponieważ otyłość związana jest z nadmierną tkanką tłuszczową, a nie nadmierną masą ciała. Otyłość rozpoznaje się wówczas na podstawie zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Jeżeli zawartość tłuszczu w ciele u mężczyzn przekracza 25%, a u kobiet 30%. 

Do rozpoznania otyłości u dzieci stosuje się natomiast siatki centylowe BMI, które znaleźć można w książeczce zdrowia dziecka. Znacznik powyżej 99. centyla wskazuje na otyłość dziecka.  

>> Więcej informacji na ten temat: Otyłość u dzieci i młodzieży – poważna choroba i duże wyzwanie

Jak wygląda leczenie otyłości?

Leczenie otyłości zależy od BMI i występowania chorób współistniejących. Ze względu na skłonność do nawrotów jej leczenie jest procesem długotrwałym. Ma na celu nie tylko redukcję masy ciała, ale przede wszystkim zmniejszenie czynników ryzyka oraz poprawę stanu zdrowia pacjenta (wyników badań). Rzadko dąży się do uzyskania należnej masy ciała. Udowodniono, że miarkowany ubytek masy ciała przynosi pozytywne efekty metaboliczne, takie jak poprawa profilu lipidowego, obniżenie stężenia glukozy i insuliny oraz obniżenie ciśnienia, a także znacznie poprawia jakość życia pacjentów. Jest to 5-15% wyjściowej masy ciała w przypadku otyłości I stopnia oraz 5-10% w przypadku otyłości II i III stopnia.

Leczenie powinno być zindywidualizowane i uwzględniać ogólny stan zdrowia pacjenta.  

  • W przypadku pacjentów z nadwagą, których BMI wynosi 25-29,9 kg/㎡, ale nie występują choroby współistniejące postępowanie medyczne sprowadza się do edukacji żywieniowej i zwiększenia aktywności fizycznej.  
  • W przypadku pacjentów z nadwagą z BMI >27 kg/㎡, u których występują choroby współistniejące (np. zaburzenia gospodarki węglowodanowej, lipidowej, nadciśnienie, dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2) dąży się do redukcji masy ciała poprzez indywidualnie ułożoną dietę, zaplanowaną aktywności fizyczną, farmakoterapię oraz terapie behawioralną. 
  • Do zabiegu bariatrycznego kwalifikują się dwie grupy pacjentów. Pierwszą grupą są osoby chorujące na otyłość olbrzymią (BMI≥40 kg/㎡). Drugą grupą to osoby z otyłością II stopnia (BMI > 30 kg/㎡) oraz chorobami współistniejącymi. 
pakiet wątrobowy baner

Profilaktyka otyłości

Profilaktyka otyłości to nic innego jak promocja zdrowia. W ramach jej działań rozróżnia się profilaktykę pierwotną (pierwszorzędową), wtórną (drugorzędową), oraz trzeciorzędową (III fazy). 

Profilaktyka pierwotna dotyczy osób zdrowych. Są to działania najwcześniejsze – ich celem jest niedopuszczenie do pojawienia się choroby.

Działania w ramach profilaktyki pierwotnej obejmują: 

  • promocję zdrowego stylu życia i zachowań sprzyjających zdrowiu – dotyczących odżywiania, aktywności fizycznej, sposobu spędzania wolnego czasu oraz higieny życia (sen, odpoczynek, higiena spożywania posiłków); 
  • promocję zdrowia psychicznego (m.in. unikanie jedzenia emocjonalnego, „ucieczki w jedzenie”);  
  • promocję karmienia piersią – badania naukowe wykazują ochronną rolę karmienia piersią w odniesieniu do otyłości; 

Profilaktyka wtórna dotyczy osób ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby i obejmuje m.in.:  

  • testy przesiewowe w kierunku otyłości (powszechnie stosowanym narzędziem do oceny prawidłowości masy ciała jest wyżej opisany wskaźnik BMI); 
  • profilaktyczne badania lekarskie (tzw. bilans zdrowia dzieci) wykonywane przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

>> Przeczytaj: Żywienie w otyłości dzieci i młodzieży

Profilaktyka trzeciorzędowa (III fazy) obejmuje poradnictwo, opiekę medyczną, psychologiczną oraz rehabilitację osób z problemami zdrowotnymi, chorobami przewlekłymi i niepełnosprawnością. Jej celem jest zminimalizowanie lub zapobieganie dalszym skutkom zaburzeń, a także zapewnienie wsparcia w: 

  • radzeniu sobie z chorobą i zaakceptowaniu swojego stanu; 
  • utrzymaniu dobrego samopoczucia i kondycji fizycznej; 
  • utrzymaniu relacji i przeciwdziałanie izolacji społecznej. 

A co z aktywnością ruchową? Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rekomenduje, aby osoby dorosłe wykonywały aktywność fizyczną przez 150-300 minut w tygodniu o umiarkowanej intensywności lub 75-150 minut o dużej intensywności. Dodatkowo, zaleca się co najmniej 2 razy w tygodniu ćwiczenia wzmacniające mięśnie. Natomiast dzieci powyżej 5. roku życia powinny podejmować się godzinnej aktywności fizycznej każdego dnia – włączając w to ćwiczenia wzmacniające mięśnie i kości 3 razy w tygodniu. W wytycznych podkreśla się, że nawet jeśli nie spełnia się powyższych zaleceń, „podejmowanie jakiejkolwiek aktywności fizycznej jest lepsze, niż jej brak”. Należy zaznaczyć, że owe wytyczne dotyczą osób zdrowych, chcących zachować zdrowie. Aktywność fizyczna w leczeniu otyłości wygląda inaczej. 

Badanie genetyczne - podatność na otyłość (gen FTO) (1)

W jaki sposób można zapobiec otyłości?

Profilaktyka otyłości jest bardzo ważna – zwłaszcza jeśli chodzi o osoby z dodatnim wywiadem rodzinnym. Największy wpływ na zdrowie ma styl życia (według koncepcji „pól Lalonde’a” jest determinantem zdrowia stanowiącym nawet 53%). Na to składa się aktywność fizyczna, sposób odżywiania się, umiejętności radzenia sobie ze stresem, niestosowanie używek (nikotyna, alkohol, środki psychoaktywne) oraz higiena życia. Warto korzystać z wszelkich prozdrowotnych programów oraz starać się wdrażać codziennie profilaktykę przeciwko otyłości.

Źródła:

  1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022: ws_otylosc.pdf (ptlo.org.pl) 
  2. ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2022/12/Nadwaga-i-otylosc.-Malymi-Krokami-do-Zdrowia..pdf 
  3. Rozpoznawanie i leczenie otyłości. Omówienie zasad postępowania zgodnie z aktualnymi wytycznymi – Nadwaga i otyłość – Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl) 
  4. Lange E.: Dietoterapia i profilaktyka otyłości. W: Głąbska D., Kozłowska L., Lange E., Włodarek D., Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.   
  5. Obesity: preventing and managing the global epidemic: report of a WHO consultation WHO_TRS_894.pdf 
  6. Instytut profilaktyki Zdrowia: Uwarunkowania zdrowia | ipz.org.pl 
  7. PL_At_a_Glance_WHO_Guidelines_on_physical_activity_PL_2020_04_29_v2.pdf (kif.info.pl) 
  8. Narodowy Program Zdrowia na lata 2021 – 2025 – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji – Portal Gov.pl (www.gov.pl) 
  9. LPOZ_Art_42579-10.pdf 

Alergia na pyłki chwastów – jak ją wykryć i na jakie rośliny uważać? 

Krzysztof Wójcik
-
0
Alergia na pyłki chwastów – jak ją wykryć i na jakie rośliny uważać? 

Alergie na pyłki roślinne są częstym problemem zdrowotnym, który dotyka coraz więcej osób w Polsce i na świecie. Jednym z istotnych źródeł alergenowych są pyłki chwastów, które mogą powodować różnorodne objawy alergiczne związane zarówno z uczuleniem pierwotnym, jak i reaktywnością krzyżową. W niniejszym artykule omówimy, jakie gatunki chwastów mogą uczulać, jakie są objawy alergii oraz jakie są dostępne metody diagnostyczne. Zapraszamy do lektury, aby dowiedzieć się więcej o tym, jak rozpoznać i radzić sobie z alergią na pyłki chwastów.

Spis treści:

  1. Alergia na chwasty – jakie chwasty uczulają?
  2. Okresy pylenia i molekuły alergenowe wybranych chwastów i traw 
  3. Objawy alergii na pyłki chwastów
  4. Diagnostyka alergii na chwasty 
  5. Uczulenie na chwasty – podsumowanie 

Alergia na chwasty – jakie chwasty uczulają? 

Chwasty to rośliny jednoliścienne i dwuliścienne, które towarzyszą uprawom, rosną dziko na polach, w ogrodach, sadach czy pastwiskach. Do chwastów zaliczamy również rośliny zasiedlające tereny przekształcone przez człowieka, takie jak drogi, parkingi, place, obszary kolejowe i przemysłowe. 

Chwasty, które najczęściej powodują alergie w naszym obszarze geograficznym, to bylica, ambrozja oraz babka lancetowata. Każda z tych roślin produkuje duże ilości pyłków, które mogą wywoływać silne reakcje alergiczne. 

Nieco rzadziej uczulać mogą również pyłki innych roślin zaliczanych do chwastów, takich jak złocień maruna, pomurnik (parietaria), komosa biała, pokrzywa czy solanka kolczysta. Warto zwrócić uwagę na to, że okresy pylenia tych chwastów mogą się na siebie nakładać, co utrudnia precyzyjne zdiagnozowanie konkretnej przyczyny alergii. 

Należy również wspomnieć o tymotce łąkowej. Chociaż jest zaliczana do traw, jej okres pylenia nakłada się na okres pylenia chwastów. Może to dodatkowo utrudniać postawienie właściwej diagnozy specjaliście. 

Okresy pylenia i molekuły alergenowe wybranych chwastów i traw 

Bylica pospolita (Artemisia vulgaris) 

  • Okres pylenia: Bylica pospolita pyli głównie w lipcu i sierpniu. Mimo to jej pyłki w mniejszym stężeniu czasem utrzymują się w powietrzu aż do końca września. Jest to czas, kiedy osoby uczulone mogą najsilniej odczuwać objawy alergiczne. 
  • Molekuły alergenowe: Głównym alergenem pyłku bylicy jest Art v 1 – białko, które może wywoływać silne reakcje alergiczne u osób uczulonych. W przypadku alergii na pyłki bylicy i uczulenia na Art v 1, lekarz może zalecić immunoterapię swoistą skierowaną przeciwko pyłkom bylicy. Osoby uczulone na Art v 1 mogą również doświadczać objawów systemowych po spożyciu ziaren słonecznika. 
Badanie przeciwciał IgE swoistych - bylica pospolita (Art v 1)

Kolejnym istotnym alergenem bylicy jest Art v 3, czyli białko LTP. Wykazuje ono duże podobieństwo do białek obecnych w innych roślinach, takich jak brzoskwinie (Pru p 3), jabłka (Mal d 3), warzywa (selery, pomidory, orzeszki ziemne), orzechy (laskowe, włoskie) oraz ziarna np. pszenica. Osoby uczulone na Art v 3 mogą być narażone na reakcje systemowe po spożyciu pokarmów zawierających inne białka LTP. 

Badanie przeciwciał IgE swoistych - bylica pospolita (Art v 3)

Ambrozja (Ambrosia artemisiifolia) 

  • Okres pylenia: Ambrozja pyli od sierpnia do października. Jest to roślina, której okres pylenia kończy się najpóźniej, co sprawia, że jest szczególnie problematyczna dla uczulonych osób. 
  • Molekuły alergenowe: Główny alergen pyłku ambrozji to Amb a 1. To białko jest w głównej mierze odpowiedzialne za wywoływanie reakcji alergicznej u osób uczulonych na ambrozję. Może reagować krzyżowo z alergenem bylicy (Art v 6). 
Badanie przeciwciał IgE swoistych – ambrozja (Amb a 1)

Babka lancetowata (Plantago lanceolata) 

  • Okres pylenia: Babka lancetowata pyli od maja do września. Jest to długi okres, który pokrywa się z pyleniem wielu innych roślin, co może komplikować diagnostykę alergii. 
  • Molekuły alergenowe: Główny alergen pyłku babki lancetowatej to Pla l 1. Białko to może być przyczyną występowania objawów alergii u osób uczulonych. 
Badanie przeciwciał IgE swoistych – babka lancetowata (Pla l 1)

Tymotka łąkowa (Phleum pratense) 

  • Okres pylenia: Tymotka łąkowa jest powszechnym źródłem alergenów należącym do grupy traw. Jej szczyt pylenia przypada na okres od końca maja do połowy lipca. Pyłki tymotki w mniejszych stężeniach mogą unosić się w powietrzu aż do września, co zbiega się w czasie z okresem pylenia niektórych chwastów. Może to utrudniać rozpoznanie właściwej przyczyny alergii. 
  • Molekuły alergenowe: Markery uczulenia na pyłek tymotki łąkowej i całej grupy roślin z rodziny wiechlinowatych to Phl p 1 oraz Phl p 5. Białka te są głównymi czynnikami wywołującymi objawy alergiczne. Oprócz nich pyłek tymotki zawiera molekuły Phl p 7 (polkalcyna) oraz Phl p 12 (profilina), które mogą reagować krzyżowo z podobnymi białkami znajdującymi się w pyłkach chwastów. 

>> Więcej o alergii na tymotkę łąkową i inne trawy dowiesz się z naszego poprzedniego artykułu: Alergia na pyłki traw. Objawy i leczenie alergii na trawy

Objawy alergii na pyłki chwastów 

Alergia na pyłki chwastów pod względem objawów nie różni się znacznie od alergii na inne pyłki roślinne. Nasilenie objawów zależy od indywidualnego uwrażliwienia układu immunologicznego oraz intensywności narażenia na alergeny. Do najczęstszych objawów należą: 

  1. Objawy oddechowe: 
  • Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa): wodnisty wyciek z nosa, kichanie, swędzenie nosa i gardła; 
  • Zapalenie spojówek: zaczerwienienie, swędzenie i łzawienie oczu; 
  • Astma oskrzelowa: duszności, świszczący oddech, kaszel. 
  1. Objawy skórne: 
  • Świąd i zaczerwienienie skóry; 
  • Pokrzywka – swędzące, czerwone bąble na skórze; 
  • Egzema – sucha, łuszcząca się skóra. 
  1. Objawy ogólnoustrojowe: 
  • Zmęczenie i osłabienie; 
  • Bóle głowy; 
  • Zaburzenia koncentracji i problemy ze snem. 
  1. Objawy ze strony układu pokarmowego (w przypadku reaktywności krzyżowej z pokarmami roślinnymi): 
  • Nudności i wymioty; 
  • Bóle brzucha; 
  • Biegunka. 

W przypadku wystąpienia powyższych objawów, zwłaszcza w sezonie pylenia chwastów, warto skonsultować się z lekarzem alergologiem w celu przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych i wdrożenia właściwego leczenia. 

Diagnostyka alergii na chwasty 

W diagnostyce uczulenia na pyłki chwastów zazwyczaj stosuje się punktowe testy skórne oraz testy IgE z krwi, wykorzystujące odpowiednie ekstrakty alergenowe. Następnym krokiem są testy IgE dla poszczególnych molekuł alergenowych, co pozwala na precyzyjną identyfikację alergenów przyczynowych. 

Molekularna diagnostyka jest szczególnie ważna w przypadku chwastów, ponieważ okresy pylenia różnych roślin nakładają się na siebie, a podobieństwo strukturalne ich alergenów może prowadzić do reakcji krzyżowych. Stosowanie jedynie ekstraktów alergenowych może uniemożliwić dokładne zidentyfikowanie źródła uczulenia. 

Sieć laboratoriów ALAB opracowała pakiet diagnostyczny oparty na molekułach alergenowych bylicy, ambrozji i tymotki łąkowej, który pozwala na dokładną diagnostykę uczulenia na chwasty oraz wykluczenie reaktywności krzyżowej. Wczesne wykrycie alergii i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia może znacznie poprawić jakość życia alergika. 

odczulanie chwasty

Uczulenie na chwasty – podsumowanie 

Alergie na pyłki chwastów są powszechnym problemem zdrowotnym, który może znacząco obniżać jakość życia. Najczęściej uczulające chwasty to bylica, ambrozja oraz babka lancetowata. Znajomość charakterystycznych okresów pylenia i molekuł alergenowych tych roślin jest kluczowa dla precyzyjnej diagnostyki i skutecznego leczenia alergii. Zachęcamy do przeprowadzenia badań i konsultacji z alergologiem, aby uzyskać kontrolę nad objawami alergii i znacznie poprawić jakość życia. 

Źródła:

  1. Matricardi PM et al. EAACI Molecular Allergology User’s Guide. Pediatric allergy and immunology: official publication of the European Society of Pediatric Allergy and Immunology. 2016;27 Suppl 23:1-250.  
  2. Gadermaier G et al. Allergens of weed pollen: An overview on recombinant and natural molecules. Methods 2014;66;55-66. 
  3. Hirschwehr R et.al, Identification of common allergenic structures in mugwort and ragweed pollen. J Allergy Clin Immunol 1998;101(2 Pt 1):196 206.  
  4. Asero R et al. Concomitant sensitization to ragweed and mugwort pollen: who is who in clinical allergy? Ann Allergy Asthma Immunol 2014;113:307-313.  
  5. Fuchs T et.al Natural latex, grass pollen, and weed pollen share IgE epitopes. J Allergy Clin Immunol 1997;100(3):356-64.  
  6. Helbling A. Food allergy. [German] Ther Umsch 1994;51(1):31-7. 
  7. Egger M et al. Pollen food syndromes associated with weed pollinosis: an update from the molecular point of view. Allergy 2006;61:461-476  
  8. van Toorenenbergen AW et al. Demonstration of spice-specific IgE in patients with suspected food allergies. J Allergy Clin Immunol 1987;79(1):108-13.  
  9. Jensen-Jarolim E et al. Characterization of allergens in Apiaceae spices: anise, fennel, coriander and cumin. Clin Exp Allergy 1997;27(11):1299-306.  
  10. Schmid-Grendelmeier P. Recombinant allergens. For routine use or still only science? Hautarzt. 2010; 61(11): 946–53.  
  11. Canonica GW, et al. AWAO -ARIA- GA2LEN concenus document on molecular-based allergy diagnostics World Allergy Organization Journal 2013;6(1):17. 7.  
  12. Asero R. Component-resolved diagnosis-assisted prescription of allergen-specific immunotherapy: a practical guide Eur Ann Allergy Clin Immunol. 2012;44(5):183-7.  
  13. Kleine-Tebbe J and Jakob T Editors: Molecular Allergy Diagnostics. Innovation for a Better Patient Management. Springer International Publishing Switzerland 2017. ISBN 978-3-319- 42498-9 ISBN 978-3-319-42499-6 (eBook), DOI 10.1007/978-3-319-42499-6. 

Krztusiec – choroba napadowego kaszlu 

Damian Matusiak
-
0
Krztusiec – choroba napadowego kaszlu 

Krztusiec to choroba zakaźna układu oddechowego, która dotyka głównie małe dzieci, lecz można się nią zarazić w każdym wieku. Może prowadzić do groźnych powikłań, a jej przebieg – zwłaszcza u osób nieszczepionych lub w złym stanie zdrowia – bywa ciężki. Skąd bierze się krztusiec? Jakie daje objawy? Co zrobić, by nie zachorować i jak się wyleczyć? Sprawdź poniższe kompendium wiedzy o krztuścu. 

Spis treści:

  1. Czym jest krztusiec? 
  2. Objawy krztuśca u dorosłych i dzieci 
  3. Krztusiec – jakie badania należy wykonać? 
  4. Jak leczyć krztusiec? 
  5. Krztusiec – profilaktyka 
  6. Krztusiec – podsumowanie 

Czym jest krztusiec? 

Krztusiec jest wysoce zaraźliwą chorobą wywoływaną przez bakterię Gram-ujemną Bordetella pertussis. W minionym stuleciu występował niezwykle często zwłaszcza wśród małych dzieci. Był przyczyną bardzo dużej liczby hospitalizacji i zgonów wśród niemowląt. Obecnie, głównie z uwagi na program szczepień ochronnych, wysoki standard higieny i lepszy ogólny stan zdrowia populacji zgonów jest zdecydowanie mniej. Nie oznacza to jednak, że choroby nie ma. Przeciwnie – dane z początku tego roku wskazują, że w Polsce, w porównaniu do analogicznego okresu w roku 2023, odnotowano niemal 3 razy więcej zachorowań na krztusiec. 

>> To może Cię zainteresować: Kompleksowy przewodnik po diagnostyce krztuśca: jaki test wybrać?

W jaki sposób dochodzi do zachorowania na krztusiec? 

Pałeczki Bordetella pertussis są przenoszone z osoby na osobę drogą kropelkową, zwłaszcza podczas kaszlu, kichania i wydmuchiwania nosa. Krztusiec jest wysoce zakaźny. Według danych literatury naukowej osoby nieuodpornione mają 90% szans na zachorowanie przy kontaktach domowych z osobą chorą. Przy kontaktach w szkole czy zakładzie pracy odsetek ten jest nieco niższy (ale wciąż wysoki) – w zakresie 50 do 80%.  

>> Przeczytaj: Choroby zakaźne 2023 – podsumowanie

Objawy krztuśca u dorosłych i dzieci 

Objawy krztuśca różnią się w zależności od fazy choroby. Wyróżniamy: 

  • okres inkubacji (czyli wylęgania zakażenia), który wynosi od 7 do 10 dni, a u niektórych pacjentów może trwać nawet do czterech tygodni; 
  • fazę nieżytową, która trwa od jednego do dwóch tygodni. Towarzyszą jej łagodne objawy ze strony układu oddechowego, które stopniowo nasilają się (zwłaszcza kaszel); 
  • fazę kaszlu napadowego, która trwa od 2 do 10 tygodni. Silne napady bardzo intensywnego kaszlu mogą prowadzić do wymiotów, bezdechu i/lub utraty przytomności, a także powstawania wybroczyn na twarzy. Dolegliwości są szczególnie groźne u dzieci poniżej 1. roku życia – mogą prowadzić nawet do zgonu; 
  • fazę zdrowienia, która charakteryzuje się stopniowym zmniejszaniem częstotliwości, czasu trwania i nasilenia kaszlu. Faza to utrzymuje się od dwóch do sześciu tygodni, a może też trwać kilka miesięcy. 
krztusiec infografika

Należy pamiętać, że u osób uodpornionych szczepionką także może dojść do rozwoju krztuśca. Jednak jej przebieg jest o wiele łagodniejszy, a poważne powikłania są ekstremalnie rzadkie. Drugą możliwością jest wywołanie choroby przez Bordetella parapertussis – parakrztusiec, który przebiega o wiele łagodniej. 

Krztusiec – jakie badania należy wykonać? 

Obecność kaszlu trwającego ponad 3 tygodnie jest wystarczającą przesłanką do diagnostyki w kierunku krztuśca. Chorobę potwierdza się badaniem mikrobiologicznym: 

  • hodowlą z materiału pobranego z nosa lub gardła – ta metoda to tzw. złoty standard, jednak rzadko się ją stosuje, ponieważ wymaga specjalnego podłoża do wzrostu bakterii, a hodowla trwa dość długo. Co więcej, metoda ta często daje wyniki fałszywie ujemne. Przeprowadzenia badania nie ułatwia też fakt, że materiał należy pobrać tylko do 2 tygodni trwania objawów; 
  • oznaczenie materiału genetycznego B.pertussis metodą PCR – to czuła, lecz droga i stosunkowo słabo dostępna metoda. Materiał można pobrać do 4 tygodni od początku objawów; 
  • badania serologiczne – pojedyncze oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwko toksynie krztuścowej ma małą wartość diagnostyczną. Bardziej wiarygodny jest co najmniej 4-krotny wzrost miana w dwóch różnych oznaczeniach w ciągu 4 tygodni. 

W diagnostyce krztuśca u dorosłych i dzieci cenne są także badania uzupełniające. W późnej fazie nieżytowej i wczesnej fazie napadowej występuje leukocytoza (często 25 000 do 60 000) z limfocytozą. RTG klatki piersiowej jest przydatne, jednak niespecyficzne i może wykazywać zagęszczenia okołooskrzelowe, niedodmę lub nacieki. Choć nie jest to często spotykane, klasycznym objawem krztuśca jest „kudłata” granica prawej części serca. Inne oznaczenia zależą od stanu pacjenta, a wskazana do ich wykonania są indywidualne. 

morfologia krwi

Jak leczyć krztusiec? 

Leczenie krztuśca polega w dużej mierze na leczeniu wspomagającym. Obejmuje podanie tlenu (w cięższych przypadkach), odsysanie wydzieliny, odpowiednie nawodnienie i unikanie substancji drażniących drogi oddechowe. Wpływ antybiotyków na czas trwania lub ciężkość choroby jest minimalny – głównym celem leczenia jest ograniczenie zakaźności.

W tym celu stosuje się głównie antybiotyki z grupy makrolidów:

  • erytromycynę (40 do 50 mg/kg na dzień, maksymalnie 2 g na dzień, w 2 do 3 dawkach podzielonych (w Polsce ta postać leku jest słabo dostępna);
  • azytromycynę (10 mg/kg na dobę w pierwszym dniu, a następnie 5 mg/kg w dniach od 2 do 5);
  • klarytromycynę (15 mg/kg na dobę w 2 dawkach podzielonych przez 7 dni).

W przypadku nadwrażliwości/nietolerancji tej grupy leków stosuje się kotrimoksazol, jednak jego skuteczność jest wątpliwa. 

Krztusiec – powikłania 

Powikłania choroby wahają się od łagodnych do bardzo ciężkich. Najczęstsze obejmują: 

  • zapalenie ucha środkowego; 
  • zapalenie płuc i/lub niedodmę części płuca (wskutek zatkania części dróg oddechowych gęstą, lepką wydzieliną); 
  • zachłystowe zapalenie płuc (wymioty przy silnym kaszlu mogą prowadzić do aspiracji); 
  • drgawki lub nawet trwałe uszkodzenie mózgu, które mogą pojawić się wtórnie do niedotlenienia, hipoglikemii, lub krwawienia mózgowego spowodowanego zwiększonym ciśnieniem podczas kaszlu; 
  • nagłe wzrosty ciśnienia w klatce piersiowej i w jamie brzusznej, które mogą powodować obrzęk oczodołu, odmę opłucnową, odmę śródpiersia, rozedmę podskórną, pęknięcie przepony, przepuklinę pępkową i pachwinową oraz wypadanie odbytnicy; 
  • zwolnienie tętna, niedociśnienie i zatrzymanie akcji serca, na co szczególnie podatne są niemowlęta.

>> Może też zainteresować Cię: Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania 

Krztusiec – profilaktyka 

Podstawą profilaktyki są szczepienia ochronne. Według Programu Szczepień Ochronnych na rok 2024: 

  • Wszystkie nowo urodzone dzieci powinny zostać poddane obowiązkowemu szczepieniu szczepionką DTP (błonica, tężec, krztusiec) w drugim, trzecim lub czwartym, piątym i szesnastym-osiemnastym miesiącu życia.  
  • Kolejne dawki podaje się w szóstym i czternastym roku życia. Można także stosować szczepionki wysokoskojarzone (tzw. 6w1), które podaje się w drugim, czwartym, szóstym-siódmym i szesnastym-osiemnastym miesiącu życia.  
  • Nieobowiązkowe, ale zalecane jest podanie dodatkowej dawki w 19. roku życia zamiast trzeciej dawki szczepienia przypominającego przeciw błonicy i tężcowi.  
  • Rekomenduje się też podawanie dawki przypominającej osobom dorosłym co 10 lat.  

Grupami osób, które powinny zostać objęte szczepieniem jest personel medyczny pracujący z dziećmi, kobiety w ciąży (między 27. a 36. tygodniem), osoby w podeszłym wieku, które mają potencjalny kontakt z krztuścem, a także osoby z otoczenia noworodków i niemowląt.  

Niezależnie od statusu szczepień każda osoba mająca kontakt z chorym na krztusiec (potwierdzony mikrobiologicznie) powinna otrzymać profilaktykę poekspozycyjną, która jest taka sama jak leczenie (podanie antybiotyku makrolidowego). 

Krztusiec – podsumowanie 

Krztusiec to uciążliwa i groźna choroba zakaźna, szczególnie groźna dla małych dzieci. W przypadku zachorowania nie istnieje zbyt wiele metod pozwalających na złagodzenie dolegliwości, można jedynie skrócić czas zakaźności stosując antybiotyki. Na szczęście istnieją szczepienia, które znacznie obniżają ryzyko zachorowania, a w przypadku jego wystąpienia zapobiegają powikłaniom (z których część jest bardzo ciężka) i łagodzą przebieg. 

Źródła:

  1. Kandeil W, van den Ende C, Bunge EM, Jenkins VA, Ceregido MA, Guignard A. A systematic review of the burden of pertussis disease in infants and the effectiveness of maternal immunization against pertussis. Expert Rev Vaccines. 2020 Jul;19(7):621-638. doi: 10.1080/14760584.2020.1791092. Epub 2020 Aug 9. PMID: 32772755.[https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14760584.2020.1791092] 
  2. Macina D, Evans KE. Pertussis in Individuals with Co-morbidities: A Systematic Review. Infect Dis Ther. 2021 Sep;10(3):1141-1170. doi: 10.1007/s40121-021-00465-z. Epub 2021 Jun 12. PMID: 34117998; PMCID: PMC8322178.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8322178/] 
  3. Decker MD, Edwards KM. Pertussis (Whooping Cough). J Infect Dis. 2021 Sep 30;224(12 Suppl 2):S310-S320. doi: 10.1093/infdis/jiaa469. PMID: 34590129; PMCID: PMC8482022. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8482022/] 
  4. Kilgore PE, Salim AM, Zervos MJ, Schmitt HJ. Pertussis: Microbiology, Disease, Treatment, and Prevention. Clin Microbiol Rev. 2016 Jul;29(3):449-86. doi: 10.1128/CMR.00083-15. PMID: 27029594; PMCID: PMC4861987. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4861987/] 
  5. Esposito S. Prevention of pertussis: from clinical trials to Real World Evidence. J Prev Med Hyg. 2018 Sep 28;59(3):E177-E186. doi: 10.15167/2421-4248/jpmh2018.59.3.1041. PMID: 30397673; PMCID: PMC6196371. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6196371/] 
  6. Nunes A, Abreu A, Furtado B, Soares da Silva A, Coelho EB, de Barros EN. Epidemiology of pertussis among adolescents, adults, and older adults in selected countries of Latin American: a systematic review. Hum Vaccin Immunother. 2021 Jun 3;17(6):1733-1746. doi: 10.1080/21645515.2020.1827613. Epub 2021 Mar 18. PMID: 33734002; PMCID: PMC8115456 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8115456/] 
  7. Lauria AM, Zabbo CP. Pertussis. [Updated 2022 Oct 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519008/] 
  8. KOMUNIKAT GŁÓWNEGO INSPEKTORA SANITARNEGO z dnia 27 października 2023 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2024. 

Prolaktyna u kobiet – ile wynosi referencyjna wartość? Prolaktyna w ciąży i w menopauzie

Damian Matusiak
-
0
Prolaktyna u kobiet – ile wynosi referencyjna wartość? Prolaktyna w ciąży i w menopauzie

Prolaktyna jest białkiem składającym się ze 199 aminokwasów – syntetyzowanym i uwalnianym głównie przez komórki przedniego płata przysadki mózgowej, a w niewielkim stopniu także w innych tkankach. Hormon ten jest głównie kojarzony z laktacją, jednak pełni o wiele więcej ról. Sprawia to, że odpowiedni, fizjologiczny rytm wydzielania prolaktyny jest niezbędny do zachowania dobrego zdrowia.  

Spis treści:

  1. Za co odpowiada prolaktyna u kobiet?
  2. Poziom prolaktyny a zajście w ciążę 
  3. Co oznacza podwyższona wartość prolaktyny w ciąży? 
  4. Jaki powinien być poziom prolaktyny podczas menopauzy?
  5. Prolaktyna u kobiet – podsumowanie

Za co odpowiada prolaktyna u kobiet? 

U kobiet prolaktyna jest jednym z kluczowych hormonów regulujących laktację, a także procesy psychiczne. Do głównych funkcji prolaktyny u kobiet należą: 

  • promowanie syntezy mleka i utrzymanie laktacji po porodzie. Prolaktyna wraz z estradiolem, progesteronem, laktogenem łożyskowym, insuliną i kortyzolem przygotowuje pierś do laktacji poporodowej;
  • udział w regulacji cyklu miesiączkowego. Wraz z rosnącym stężeniem prolaktyny dochodzi do hamowania funkcji jajników;
  • udział w kształtowaniu procesów psychicznych – prolaktyna stymuluje zachowania ukierunkowane na potomstwo, w tym czułości wobec dziecka, chęci karmienia, pielęgnacji i zwiększania motywacji matki; 
  • kształtowanie libido – wysokie stężenie prolaktyny prowadzi do spadku popędu seksualnego; 
  • udział w regulacji metabolizmu glukozy – hormon zwiększa masę komórek produkujących insulinę w czasie ciąży, jednak jego nadmiar w stanach chorobowych (np. przy gruczolaku przysadki) nasila insulinooporność;
  • udział w odpowiedzi układu odpornościowego – pełni rolę białka dającego sygnał komórkom odpornościowym. Dzieje się tak w przypadku stężeń fizjologicznych – zbyt wysokie w przebiegu chorób prowadzą do osłabienia odporności;
  • zwiększanie wchłaniania wody i soli mineralnych w jelitach oraz zmniejszanie wydalania sodu i potasu przez nerki;
  • udział w procesach regeneracyjnych tkanki nerwowej – prolaktyna może stymulować proliferację, różnicowanie i migrację neuronalnych komórek macierzystych. 

Poziom prolaktyny poniżej 25 µg/l jest obecnie uważany za prawidłowy, natomiast podejrzenie guza przysadki (prolactinoma) pojawia się, gdy przekracza 200 µg/l. Wartości w granicach 25–100 µg/l mogą być reakcją na chwilowe bodźce, takie jak stres, hipoglikemia wywołana insuliną, podniecenie seksualne, intensywny trening fizyczny i wahania rytmu dobowego. Można założyć, że wartości w zakresie od 25 do 100 µg/l, przy braku innych rozpoznawalnych przyczyn patologicznych, mogą stanowić reakcję fizjologiczną na żądanie zwiększenia aktywności metabolicznej.

W niektórych stanach fizjologicznych, takich jak ciąża i laktacja, stężenie prolaktyny może być wyższe i mieści się w zakresie 80 – 400 µg/l. Podobnie obserwuje się zmianę stężenia w zależności od fazy cyklu miesiączkowego – w pierwszej poniżej 20, a w drugiej poniżej 40 µg/l. 

Poziom prolaktyny a zajście w ciążę 

Prolaktyna jest jednym z hormonów regulujących cykl miesiączkowy i warunkujących płodność. Praca jajników zależy od odpowiedniego wydzielania przez przysadkę mózgową dwóch hormonów, tzw. gonadotropin – LH i FSH. Ich nadrzędnym ośrodkiem jest podwzgórze – struktura mózgu, która wytwarza hormon zwany gonadoliberyną (GnRH). To on „decyduje” o uwalnianiu LH i FSH, a tym samym warunkuje funkcjonowanie jajników.

Nadmierne stężenie prolaktyny hamuje wytwarzanie GnRH, LH i FSH, a także zmniejsza wrażliwość jajników na LH i FSH. Sprawia to, że hiperprolaktynemia jest silnym czynnikiem utrudniającym – a najczęściej uniemożliwiającym – zajście w ciążę. 

>> Dowiedz się więcej: Diagnostyka niepłodności – przebieg, rodzaje badań

Kiedy podejrzewać hiperprolaktynemię u kobiet? 

Znajomość objawów i stanów towarzyszących hiperpolaktynemii umożliwia sprawną diagnostykę. Szczegółowy wywiad lekarski wraz z badaniem przedmiotowym i zestaw kilku badań laboratoryjnych zazwyczaj pozwalają szybko ustalić przyczyny lub wykluczyć najgroźniejsze z nich.

wybrane objawy hiperprolaktynemii u kobiet infografika

Diagnostykę w kierunku hiperprolaktynemii warto rozpocząć w przypadku: 

  • wtórnego braku miesiączki, 
  • niepłodności (definiowanej jako brak ciąży po 12 miesiącach regularnego współżycia), 
  • trudności z utrzymaniem ciąży (poronienia), 
  • obniżenia libido i/lub spadku napędu psychoruchowego, 
  • niedoczynności tarczycy (objawiającej się m.in. zmęczeniem, zaparciami, wzrostem masy ciała), 
  • mlekotoku u kobiety, która nie jest w okresie ciąży lub laktacji, 
  • suchości pochwy i bolesnych stosunków płciowych, 
  • hirsutyzmu – pojawienia się owłosienia w miejscach charakterystycznych dla mężczyzn (twarz, klatka piersiowa), 
  • wystąpienia lub nasilenia trądziku. 
badanie prolaktyny

Co oznacza podwyższona wartość prolaktyny w ciąży? 

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, stężenie prolaktyny w ciąży jest naturalnie podwyższone. Ma to na celu:

  1. przygotowanie gruczołów sutkowych do produkcji mleka;
  2. zahamowanie cyklu miesiączkowego (wraz z innymi hormonami).

Wraz z kolejnymi tygodniami ciąży stężenie prolaktyny stopniowo rośnie i w III trymestrze osiąga do 400 µg/l. 

Jaki powinien być poziom prolaktyny podczas menopauzy? 

Menopauza to stan, w którym jajniki utraciły zdolność do przeprowadzania owulacji, przez co nie jest już możliwe zajście w ciążę czy laktacja. Z tego względu u kobiet po menopauzie bazowe stężenie prolaktyny jest niskie. Jak podają dane z badań naukowych, jest ono podobne do stężenia u mężczyzn, czyli nie przekracza 20 µg/l. Wzrost powyżej tej wartości może być uwarunkowany przyczynami prozaicznymi (np. wysiłkiem, stresem, stosowaniem niektórych leków) jak i poważnymi (gruczolakiem przysadki, niedoczynnością tarczycy, urazem głowy i/lub klatki piersiowej). Szczególnie w tej grupie pacjentek nadmierny poziom prolaktyny wymaga nieco szerszej diagnostyki. 

Prolaktyna u kobiet – podsumowanie

Prolaktyna jest ważnym hormonem regulującym produkcję mleka oraz warunkującym funkcjonowanie jajników, a tym samym płodność. Niedocenianym efektem biologicznym prolaktyny jest regulowanie życia psychicznego, libido (wyższe stężenie – niższy popęd), a także instynktu macierzyńskiego. Objawy sugerujące nadmierny poziom prolaktyny u kobiety wymagają weryfikacji i diagnostyki, gdyż nieleczona hiperprolaktynemia niesie za sobą m.in. ryzyko niepłodności.  

>> Może zainteresować Cię też: Jaką rolę odgrywa prolaktyna u mężczyzn?

Źródła:

  1. Pirchio R, Graziadio C, Colao A, Pivonello R, Auriemma RS. Metabolic effects of prolactin. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Sep 27;13:1015520. doi: 10.3389/fendo.2022.1015520. PMID: 36237192; PMCID: PMC9552666. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9552666/] 
  2. Saleem M, Martin H, Coates P. Prolactin Biology and Laboratory Measurement: An Update on Physiology and Current Analytical Issues. Clin Biochem Rev. 2018 Feb;39(1):3-16. PMID: 30072818; PMCID: PMC6069739.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6069739/] 
  3. Kirsch P, Kunadia J, Shah S, Agrawal N. Metabolic effects of prolactin and the role of dopamine agonists: A review. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Sep 30;13:1002320. doi: 10.3389/fendo.2022.1002320. PMID: 36246929; PMCID: PMC9562454. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9562454/] 
  4. Iancu ME, Albu AI, Albu DN. Prolactin Relationship with Fertility and In Vitro Fertilization Outcomes-A Review of the Literature. Pharmaceuticals (Basel). 2023 Jan 13;16(1):122. doi: 10.3390/ph16010122. PMID: 36678618; PMCID: PMC9867499. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9867499/] 
  5. Georgescu T, Swart JM, Grattan DR, Brown RSE. The Prolactin Family of Hormones as Regulators of Maternal Mood and Behavior. Front Glob Womens Health. 2021 Dec 1;2:767467. doi: 10.3389/fgwh.2021.767467. PMID: 34927138; PMCID: PMC8673487.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8673487/] 
  6. Tanner MJ, Hadlow NC, Wardrop R. Variation of female prolactin levels with menopausal status and phase of menstrual cycle. Aust N Z J Obstet Gynaecol. 2011 Aug;51(4):321-4. doi: 10.1111/j.1479-828X.2011.01321.x. Epub 2011 Jun 9. PMID: 21806583.[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21806583/] 

Jak wygląda świerzbiączka guzkowa? 

Damian Matusiak
-
0
Jak wygląda świerzbiączka guzkowa? 

Uporczywy świąd skóry może znacząco obniżyć jakość życia. Przejawia się to w wielu wymiarach – zadrapania pogarszają wygląd skóry, swędzenie utrudnia zasypianie, a przewlekły charakter dolegliwości wywołuje frustrację. Jedną z przyczyn tego typu objawów jest świerzbiączka guzkowa. Jakie są jej objawy? Co ją powoduje i jak wygląda leczenie? Sprawdź w artykule! 

Spis treści:

  1. Co to jest świerzbiączka guzkowa? 
  2. Co powoduje świerzbiączkę guzkową? Przyczyny choroby 
  3. Jak wygląda świerzbiączka guzkowa? Objawy 
  4. Świerzbiączka guzkowa – jak leczyć? 
  5. Diagnoza świerzbiączki guzkowej – jakie badania należy wykonać? 
  6. Jaką rolę w leczeniu świerzbiączki guzkowej odgrywa dieta? 
  7. Świerzbiączka guzkowa – podsumowanie 

Co to jest świerzbiączka guzkowa? 

Świerzbiączka guzkowa jest przewlekłą chorobą skóry, która charakteryzuje się silnym świądem. Objawia się nadżerkami, grudkami i guzkami, które są symetrycznie rozmieszczone na skórze. Statystycznie, choroba dotyka około 70 na 100 000 osób. Źródła naukowe wskazują, że świerzbiączka guzkowa częściej występuje u kobiet w wieku 50-60 lat. Choroba nie jest zakaźna, więc nie można się nią zarazić.

>> Przeczytaj też: Trąd – relikt minionych wieków? Czy trąd jest uleczalny?

Co powoduje świerzbiączkę guzkową? Przyczyny choroby 

Przyczyna choroby nie została jednoznacznie określona, niemniej warto dodać, że świerzbiączka guzkowa jest rozpoznaniem klinicznym. Z tego względu do wystąpienia choroby może prowadzić kilka różnych ścieżek. Ich wyrazem jest wzorzec reakcji skórnych wynikający z przewlekłego swędzenia i powtarzającego się drapania, co prowadzi zarówno do nasilania się, jak i powstawania zmian skórnych.  

Do najczęstszych czynników predysponujących do wystąpienia przewlekłego świądu, a dalej do świerzbiączki guzkowej należą: 

  • choroby skóry, w największym stopniu kolejno: atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, liszaj płaski, łupież i bielactwo nabyte; 
  • zaburzenia i choroby psychiczne: depresja, stany lękowe, nadużywanie substancji psychoaktywnych, choroba afektywna dwubiegunowa, zespół stresu pourazowego, ADHD, zaburzenia odżywiania, schizofrenia; 
  • choroby sercowo-naczyniowe: nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa; 
  • choroby z autoagresji: reumatoidalne zapalenie stawów; 
  • choroby nowotworowe, głównie nowotwory skóry; 
  • Inne choroby, takie jak cukrzyca typu 2, choroby tarczycy, dna moczanowa, fibromialgia, osteoporoza, zespół jelita drażliwego, przewlekła choroba nerek, przewlekła choroba wątroby (w tym WZW typu C) i zakażenie wirusem HIV. 
pakiet wątrobowy baner

Do świerzbiączki guzkowej dochodzi zatem, gdy jakakolwiek choroba/stan związany ze świądem staje się procesem przewlekłym. Łagodzenie dolegliwości poprzez drapanie prowadzi do powstania zmian skórnych, wtórnie swędzących i nasilających świąd. Stwarza to mechanizm „błędnego koła”, który trudno przerwać. 

>> Odkryj czym charakteryzuje się: Trądzik dorosłych

Jak wygląda świerzbiączka guzkowa? Objawy 

Zmiany skórne w przebiegu świerzbiączki guzkowej mogą być rozsiane po całym ciele i lokalizują się symetrycznie, głównie na powierzchniach prostowników ramion i nóg. Zazwyczaj nie obejmują twarzy, dłoni, podeszwy stopy i obszarów zgięciowych. Trudno dostępne obszary ciała zwykle nie są objęte zmianami chorobowymi. Zmiany skórne przyjmują postać: 

  • czerwonych plamek o wymiarach od kilku- do kilkunastu milimetrów; 
  • guzków z nadżerkami – ich kolor może być cielisty, rumieniowy, różowy i brązowy (różne kolory wynikają z różnego czasu powstawania zmian); 
  • przeczosów – widocznych śladów po drapaniu. 

Zmiany skórne mogą nasilać się w wyniku pocenia i podrażnienia przez odzież. Ciągłe drapanie przebudowuje receptory skórne, co prowadzi do uczucia pieczenia, mrowienia i nadwrażliwości na temperaturę.  

>> Sprawdź czym jest: Trądzik odwrócony – jak rozpoznać sygnały ostrzegawcze?

Świerzbiączka guzkowa – jak leczyć? 

Nie istnieje jedna skuteczna metoda leczenia, a dostępne środki wykazują się różną (niekiedy mało satysfakcjonującą) skutecznością. Do najczęściej stosowanych terapii należą: 

  • miejscowe kortykosteroidy o dużej sile działania (np. betametazon) – leczenie I rzutu, które początkowo trwa 2 miesiące; 
  • bezpośrednie wstrzyknięcie kortykosteroidów w dotknięte obszary, czasami w połączeniu z krioterapią; 
  • emolienty; 
  • w łagodnych postaciach choroby – balsam z pramoksyną, lidokaina w sprayu i kilkuskładnikowe kremy znieczulające; 
  • leki przeciwhistaminowe; 
  • w przypadkach opornych i/lub ciężkich – leki immunosupresyjne, takie jak cyklosporyna i systemowe glikokortykosteroidy. 
pakiet tarczycowy

Diagnoza świerzbiączki guzkowej – jakie badania należy wykonać? 

Naukowe towarzystwa dermatologiczne podkreślają, że zwłaszcza w przypadkach ciężkich i/lub opornych na leczenie należy przeprowadzić szereg badań diagnostycznych w celu ustalenie podłoża choroby. Zakres diagnostyki zależy od wywiadu i badania przedmiotowego. Jednak z uwagi na częstość chorób prowadzących do świerzbiączki guzkowej, podstawowa ocena obejmuje: 

  • oznaczenie TSH i fT4, a niekiedy przeciwciał anty-TPO i/lub anty-TG; 
  • oznaczenie stężenia glukozy na czczo, kreatyniny, transaminaz (ALT, AST), bilirubiny, kwasu moczowego; 
  • oznaczenie całkowitego poziomu przeciwciał w klasie IgE, a w przypadku współistniejącego AZS i/lub alergii płatkowe testy skórne lub panel swoistych IgE; 
  • badania obrazowe: w zależności od podejrzewanego podłoża mogą być bardzo różne, np. USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, TK klatki piersiowej, brzucha itp. 
Badanie przeciwciał IgE (poziom całkowity)

Jaką rolę w leczeniu świerzbiączki guzkowej odgrywa dieta? 

Dotychczas nie opracowano zaleceń dietetycznych, które byłyby standardem postępowania dla większości pacjentów ze świerzbiączką guzkową. Rutynowo nie powinno się stosować diet eliminacyjnych, ponieważ może to prowadzić do niedoborów pokarmowych bez istotnych korzyści. W przypadku, gdy świerzbiączka guzkowa powstaje na tle choroby alergicznej i spożywanie określonych składników nasila świąd i zmiany skórne, można zastosować dietę eliminacyjną. Jednak taka decyzja powinna być zawsze podejmowana w porozumieniu z lekarzem. 

Świerzbiączka guzkowa – podsumowanie 

Świerzbiączka guzkowa to przewlekły, uporczywy świąd z symetrycznymi zmianami skórnymi, które najczęściej pojawiają się w miejscach dostępnych dla rąk pacjenta. Objawy te mogą wynikać z innych dolegliwości, takich jak przewlekłe choroby skóry, serca, wątroby, nerek czy tarczycy. Istnieje wiele metod leczenia, ale brak jednego „złotego środka”. Jeśli cierpisz z powodu długotrwałego świądu, nie zwlekaj i zbadaj się! Im wcześniej rozpoczniesz leczenie, tym większa szansa na zatrzymanie rozwoju objawów. 

Źródła:

  1. Leis M, Fleming P, Lynde CW. Prurigo Nodularis: Review and Emerging Treatments. Skin Therapy Lett. 2021 May;26(3):5-8. PMID: 34077168.[https://www.skintherapyletter.com/dermatology/prurigo-nodularis-treatments/] 
  2. Wong LS, Yen YT. Chronic Nodular Prurigo: An Update on the Pathogenesis and Treatment. Int J Mol Sci. 2022 Oct 16;23(20):12390. doi: 10.3390/ijms232012390. PMID: 36293248; PMCID: PMC9604302.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9604302/] 
  3. Ständer S, Ketz M, Kossack N, Akumo D, Pignot M, Gabriel S, Chavda R. Epidemiology of Prurigo Nodularis compared with Psoriasis in Germany: A Claims Database Analysis. Acta Derm Venereol. 2020 Nov 4;100(18):adv00309. doi: 10.2340/00015555-3655. PMID: 33021323; PMCID: PMC9309863.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9309863/] 
  4. Satoh T, Yokozeki H, Murota H, Tokura Y, Kabashima K, Takamori K, et al. 2020 guidelines for the diagnosis and treatment of prurigo. J Dermatol. 2021; 48: e414–e431. [https://doi.org/10.1111/1346-8138.16067] 
  5. Taghaddos D, Savinova I, Abu-Hilal M. Clinical Characteristics and Treatment Outcomes of Prurigo Nodularis: A Retrospective Study. J Cutan Med Surg. 2024 Mar-Apr;28(2):141-145. doi: 10.1177/12034754241227808. Epub 2024 Jan 28. PMID: 38281092; PMCID: PMC11015701 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC11015701/] 
  6. Yook HJ, Lee JH. Prurigo Nodularis: Pathogenesis and the Horizon of Potential Therapeutics. Int J Mol Sci. 2024 May 9;25(10):5164. doi: 10.3390/ijms25105164. PMID: 38791201; PMCID: PMC11121340.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC11121340/] 
  7. Müller S, Zeidler C, Ständer S. Chronic Prurigo Including Prurigo Nodularis: New Insights and Treatments. Am J Clin Dermatol. 2024 Jan;25(1):15-33. doi: 10.1007/s40257-023-00818-z. Epub 2023 Sep 17. PMID: 37717255; PMCID: PMC10796623.[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10796623/] 

Magnez pomaga na skurcze mięśni – fakt czy mit?

Magdalena Konowrocka
-
0
Magnez pomaga na skurcze mięśni – fakt czy mit?

Skurcze mięśni to bolesna dolegliwość, która dotyka bardzo wielu osób, zwłaszcza w czasie upałów. Doświadczają ich sportowcy w trakcie lub po wysiłku. Skurcze są też bardzo częste u seniorów i kobiet w ciąży. W powszechnej świadomości najlepszym sposobem radzenia sobie ze skurczami jest suplementacja magnezu. Badania wskazują jednak, że magnez – mimo że wpływa na pobudliwość tkanki nerwowej i mięśniowej – nie zmniejsza częstotliwości skurczów. Więcej o tym, czy magnez pomaga na skurcze, znajdziesz w tym artykule.  

Spis treści:

  1. Czym są skurcze mięśni i jakie są przyczyny?  
  2. Czy suplementacja magnezu zapobiega skurczom mięśni?  
  3. Działanie magnezu na skurcze mięśni – co mówi nauka?

Czym są skurcze mięśni i jakie są przyczyny?  

Skurcze mięśni to bolesne i nagłe skurcze włókien mięśni szkieletowych. Mimowolne skurcze kończyn dolnych mogą pojawiać się: 

  • w nocy, podczas dłuższych okresów odpoczynku – mówimy wówczas o nocnych skurczach nóg; 
  • w czasie wysiłku fizycznego lub po nim – u sportowców;  
  • w przebiegu chorób – takich jak zaburzenia hormonalne (niedoczynność tarczycy), cukrzyca, niewydolność nerek, zaburzenia gospodarki wapniowej (choroby przytarczyc); 
  • w wyniku zaburzeń elektrolitowych – niedoborów potasu, magnezu, odwodnienia; 
  • u kobiet w ciąży; 
  • w czasie zażywanie niektórych leków (moczopędnych – stosowanych w nadciśnieniu tętniczym, lub β2-mimetyków – stosowanych w astmie i POCHP).  

Nocne skurcze nóg występują szczególnie często u osób starszych, chociaż mogą pojawić się w każdym wieku. W populacji Wielkiej Brytanii na nocne skurcze skarży się ponad połowa osób (54%) powyżej 80 r.ż., a w USA na tę dolegliwość cierpi 56% amerykańskich weteranów wojennych.  

Zaburzenie często występuje również u kobiet w ciąży, nawet połowa z nich może je odczuwać, szczególnie w trzecim trymestrze.  

Badania wskazują, że nie ma jednej przyczyny skurczów. Mogą one być inicjowane przez różne mechanizmy, dlatego jedna strategia zapobiegania lub leczenia nie jest efektywna.  

magnez na skurcze infografika
Rys. 1.: Możliwe przyczyny skurczów nóg.

>>> Przeczytaj też: Skurcze łydek i nóg. Co jest przyczyną bolesnych skurczy mięśni?

Czy suplementacja magnezu zapobiega skurczom mięśni?  

Magnez jest jednym z pierwiastków, które są niezbędne dla sprawnego funkcjonowania układu nerwowego i mięśni. Dlatego jego doustna suplementacja promowana jest jako skuteczna profilaktyka skurczów mięśni. Istnieją przesłanki teoretyczne, że może to przynosić korzyści. Badania eksperymentalne sugerują, iż magnez może zwiększać wychwyt glukozy, dzięki czemu ogranicza gromadzenie się mleczanu w mięśniach szkieletowych, co jest korzystne dla sportowców. 

>> Sprawdź: Skurcze łydek i nóg. Co jest przyczyną bolesnych skurczy mięśni?

Czy magnez rzeczywiście pomaga na skurcze mięśni?  

Odpowiedzi na to pytanie starało się dostarczyć wiele badań. Jedno z nich to przegląd 11 prac klinicznych z udziałem 735 pacjentów – osób zdrowych, starszych i kobiety w ciąży, które cierpią na skurcze o niewyjaśnionych przyczynach. Pacjenci zażywali magnez doustnie (100-520 mg dziennie) lub pozajelitowo (domięśniowo lub dożylnie). Głównym celem obserwacji było sprawdzenie, czy liczba skurczów mięśni maleje po 4 i 12 tygodniach przyjmowania magnezu w porównaniu do stanu przed rozpoczęciem suplementacji. Oceniano również intensywność i bolesność skurczów (w skali trzypunktowej – od łagodnych do ciężkich). Zwrócono też uwagę na liczbę pacjentów, u których skurcze trwały co najmniej 1 minutę. Wyniki porównywano z działaniem placebo. Jakie są wnioski z tego badania?  

Okazuje się, że przyjmowanie magnezu: 

  • nie zmniejszyło częstotliwości występowania skurczów po miesiącu przyjmowania suplementów;  
  • nie zwiększyło liczby osób, które odpowiadają na leczenie w wyniku 4-tygodniowego przyjmowania magnezu;  
  • nie zmniejszało intensywności skurczów ani czasu ich trwania po 4 tygodniach przyjmowania leków.  

Badania pokazało, że przyjmowanie magnezu na skurcze mięśni nie jest postępowaniem skutecznym, natomiast może skończyć się występowaniem działań niepożądanych. Pacjenci zażywający magnez doustnie zgłaszali przede wszystkim biegunki (11% do 37% osób), a ok. 50% osób przyjmujących magnez dożylnie zgłosiło pieczenie w miejscu wlewu. 

>>> Przeczytaj też: Diagnostyka zaburzeń gospodarki magnezowej w organizmie

Co zrobić w przypadku występowania skurczów?

Przede wszystkim należy pamiętać, że skurcze nóg, np. łydek mogą być objawem choroby. Problem pojawia się, kiedy pacjenci, którzy suplementują magnez na własną rękę, nie zgłaszają tych objawów lekarzom. Dlatego w przypadku nawracających i uporczywych skurczów, należy problem skonsultować z lekarzem.  

magnez całkowity w surowicy

Niestety nie ma jednoznacznych danych wskazujących, co należy zrobić w przypadku występowania skurczów, aby zmniejszyć ich częstotliwość i nasilenie. Istnieje ciekawe badanie, przeprowadzone u młodych, lekko odwodnionych mężczyzn, które dowodzi, że skurcze może łagodzić picie zalewy z pikli. W tym samym badaniu picie wody nie wykazało takiego efektu. Autorzy badania stawiają hipotezę, że może na to mieć wpływ jeden ze składników zalewy – kwas octowy.  

Osoby, które cierpią na nawracające skurcze, powinny zadbać o równowagę wodno-elektrolitową i wyrównywać ewentualne niedobory. W świetle badań nie warto suplementować magnezu, chociaż na pewno warto zadbać o to, aby w naszym organizmie nie było jego niedoborów. 

Pakiet elektrolity (4 badania)

Osobom uprawiającym aktywność fizyczną poleca się rozciąganie lub rolowanie mięśni. Mogą to być skuteczne techniki przeciwdziałające skurczom po wysiłku fizycznym.  

Działanie magnezu na skurcze mięśni – co mówi nauka?

Skurcze mięśni są bardzo dokuczliwym objawem – ich przyczyny niestety nadal nie są wyjaśnione. Wiemy jednak, że mogą mieć różne źródła, więc nie ma jednego uniwersalnego sposobu na ich leczenie. 

>> Dowiedz się więcej: Diagnostyka zaburzeń magnezowych

Biorąc pod uwagę badania, możemy również stwierdzić, że suplementacja magnezem w przypadku skurczów mięśni będzie raczej stratą pieniędzy, a dodatkowo może powodować skutki uboczne, dlatego nie warto tego robić. Czasem pacjenci pytają, który magnez jest najlepszy na skurcze. W świetle badań odpowiedź brzmi, że żaden.  

Źródła:

  1. Maughan RJ, Shirreffs SM. Muscle Cramping During Exercise: Causes, Solutions, and Questions Remaining. Sports Med. 2019 Dec;49 (Suppl 2):115-124. doi: 10.1007/s40279-019-01162-1. PMID: 31696455; PMCID: PMC6901412. 
  2. Lau WY, Kato H, Nosaka K. Effect of oral rehydration solution versus spring water intake during exercise in the heat on muscle cramp susceptibility of young men. J Int Soc Sports Nutr. 2021 Mar 15;18(1):22. doi: 10.1186/s12970-021-00414-8. PMID: 33722257; PMCID: PMC7962362. 
  3. 3. Paul Sebo, Bernard Cerutti, Dagmar M Haller, Effect of magnesium therapy on nocturnal leg cramps: a systematic review of randomized controlled trials with meta-analysis using simulations, Family Practice, Volume 31, Issue 1, February 2014, Pages 7–19, https://doi.org/10.1093/fampra/cmt065 
  4. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152437,skurcze-kurcze-i-sztywnosc-miesni-przyczyny-objawy-i-leczenie.
  5. Miller KC, Mack GW, Knight KL, Hopkins JT, Draper DO, Fields PJ, Hunter I. Reflex inhibition of electrically induced muscle cramps in hypohydrated humans. Med Sci Sports Exerc. 2010 May;42(5):953-61. doi: 10.1249/MSS.0b013e3181c0647e. PMID: 19997012.  
Page 61 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...606162...122Strona 61 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.