Wodobrzusze, zwane również puchliną brzuszną, to stan, w którym dochodzi do nagromadzenia płynu w jamie brzusznej. Może być objawem wielu różnych chorób, w tym poważnych schorzeń wątroby, serca i nowotworów. Wodobrzusze nie jest chorobą samą w sobie, lecz objawem wskazującym na poważne problemy zdrowotne. Może ono prowadzić do znacznego dyskomfortu, a nawet poważnych powikłań zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowane i leczone.

Spis treści:

1. Co to jest wodobrzusze?
   • Jak wygląda wodobrzusze?
2. Wodobrzusze: przyczyny gromadzenia płynu w jamie brzusznej
   • Marskość wątroby i występowanie wodobrzusza
   • Wodobrzusze a problemy kardiologiczne
   • Wodobrzusze przy raku
   • Niewydolność nerek a wodobrzusze
   • Wodobrzusze przy zapaleniu trzustki
   • Hipoalbuminemia i wodobrzusze
3. Wodobrzusze: objawy
4. Kiedy zgłosić się do lekarza z wodobrzuszem?
5. Jak lekarz stawia rozpoznanie wodobrzusza?
6. Wodobrzusze: leczenie
   • Czym grozi nieleczone wodobrzusze

Co to jest wodobrzusze?

Wodobrzusze to patologiczne nagromadzenie płynu w jamie otrzewnowej – przestrzeni pomiędzy otrzewną pokrywającą narządy wewnętrzne a otrzewną ścienną wyściełającą ścianę brzucha. Normalnie, ilość płynu w tej przestrzeni jest minimalna (norma to maksymalnie 150 ml), jednak w przypadku wodobrzusza może dochodzić do zgromadzenia nawet kilku litrów płynu.

Wodobrzusze, w zależności od ilości zgromadzonego płynu w jamie brzusznej, można klasyfikować na łagodne, umiarkowane lub ciężkie.

Jak wygląda wodobrzusze?

Wodobrzusze objawia się głównie poprzez widoczne powiększenie obwodu brzucha, który staje się twardy i wyraźnie zaokrąglony oraz – w miarę gromadzenia się płynu – wygląda na opuchnięty. Skóra na jego powierzchni robi się napięta i błyszcząca. W zaawansowanych przypadkach brzuch przybiera charakterystyczny kształt, przypominający balon. U niektórych osób widoczne mogą być żyły na powierzchni dolnej części tułowia, co wynika z nacisku płynu na naczynia krwionośne.

Warto wiedzieć: Pacjenci, u których rozwija się wodobrzusze, mają charakterystyczny wygląd „kasztanowego ludzika” – tj. duży brzuch i chude kończyny.

Wodobrzusze można podzielić na:

1. Łagodne – możliwe do stwierdzenia tylko za pomocą USG.
2. Umiarkowane – możliwe do stwierdzenia w badaniu przedmiotowym, objętość płynu wynosi >500 ml.
3. Zaawansowane – widoczne gołym okiem, brzuch jest napięty, z wygładzeniem pępka; obecna duszność wskazuje, że w jamie otrzewnej zgromadziło się nawet do 15 l płynu.

>> To może Cię zainteresować: Brzuch tarczycowy – jak rozpoznać i zwalczyć otyłość brzuszną o podłożu hormonalnym

Wodobrzusze: przyczyny gromadzenia płynu w jamie brzusznej

Wodobrzusze może mieć wiele przyczyn, a każda z nich wskazuje na poważne problemy zdrowotne.

Płyn w jamie brzusznej może gromadzić się w wyniku różnych mechanizmów, takich jak: zwiększone ciśnienie w naczyniach krwionośnych, zmniejszona zdolność wątroby do produkcji białek, zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych czy zaburzenia w odpływie limfy.

Marskość wątroby i występowanie wodobrzusza

Najczęstszą przyczyną wodobrzusza jest marskość wątroby, która prowadzi do uszkodzenia i bliznowacenia tego narządu. W wyniku tych zmian dochodzi do zwiększenia ciśnienia w układzie żyły wrotnej oraz zmniejszenia produkcji albuminy, co sprzyja gromadzeniu płynu w jamie brzusznej. Pacjenci z marskością wątroby często mają również inne objawy, takie jak żółtaczka, świąd skóry czy krwawienia.

Wodobrzusze a problemy kardiologiczne

Niewydolność serca, szczególnie prawokomorowa, jest jedną z głównych przyczyn wodobrzusza. W wyniku niewystarczającej pracy prawej komory serca dochodzi do wzrostu ciśnienia w żyłach, co prowadzi do przenikania płynu z naczyń krwionośnych do jamy brzusznej. Pacjenci z prawokomorową niewydolnością serca mogą również doświadczać obrzęków kończyn dolnych.

Wodobrzusze przy raku

Nowotwory – zwłaszcza rak jajnika, trzustki, żołądka, jelit czy wątroby – mogą również powodować wodobrzusze. Mechanizmy, poprzez które nowotwory prowadzą do gromadzenia płynu, obejmują blokowanie naczyń limfatycznych i krwionośnych, co utrudnia odpływ płynu z jamy brzusznej. Wodobrzusze często świadczy o zaawansowanym stadium choroby.

Niewydolność nerek a wodobrzusze

Choroby nerek mogą prowadzić do zaburzeń równowagi płynów w organizmie, co również przyczynia się do powstawania wodobrzusza. W przypadku niewydolności nerek dochodzi do retencji sodu i wody, co sprzyja nagromadzeniu płynu w różnych częściach ciała, w tym w jamie brzusznej.

Zaburzenia w regulacji osmolalności, wynikające z nieprawidłowej gospodarki jonowej, również odgrywają istotną rolę w patogenezie wodobrzusza. Niewłaściwe stężenia jonów, takich jak ww. sód, mogą powodować przesunięcia płynów między przestrzenią wewnątrznaczyniową a zewnątrz naczyniową, co dodatkowo sprzyja gromadzeniu się płynu w jamie brzusznej.

Wodobrzusze przy zapaleniu trzustki

Zapalenie trzustki, zarówno ostre, jak i przewlekłe, może być kolejną przyczyną wodobrzusza. Proces zapalny w trzustce prowadzi do przesiąkania płynu do jamy brzusznej.

Hipoalbuminemia i wodobrzusze

Hipoalbuminemia, czyli niskie stężenie albuminy we krwi, może wynikać z różnych stanów chorobowych, takich jak niedożywienie, choroby wątroby czy zespół nerczycowy. Niski poziom albumin prowadzi do zmniejszenia ciśnienia onkotycznego, co sprzyja przesiąkaniu płynu do jam ciała, w tym jamy brzusznej.

Wodobrzusze: objawy

Objawy wodobrzusza mogą być różnorodne i obejmują:

• powiększenie obwodu brzucha,
• uczucie ciężkości i pełności w brzuchu,
• duszność (z powodu nacisku na przeponę),
• utratę apetytu i nudności,
• obrzęki kończyn dolnych.

>> Przeczytaj także: Opuchnięte nogi i kostki. Możliwe przyczyny opuchlizny nóg

Kiedy zgłosić się do lekarza z wodobrzuszem?

Do lekarza należy zgłosić się, jeśli zauważysz:

• szybkie powiększenie obwodu brzucha,
• ból lub dyskomfort w jamie brzusznej,
• postępujące pogorszenie tolerancji wysiłku fizycznego,
• trudności w oddychaniu,
• obrzęki nóg,
• nagłą utratę wagi,
• żółtaczkę.

Wczesna konsultacja medyczna jest kluczowa dla szybkiej diagnozy i leczenia.

Jak lekarz stawia rozpoznanie wodobrzusza?

Dokładna diagnoza w przypadku wodobrzusza wymaga przeprowadzenia szeregu badań diagnostycznych:

Lekarz rozpoczyna diagnozę od szczegółowego badania podmiotowego i przedmiotowego, gdzie ocenia cechy choroby podstawowej, takie jak: poszerzenie żył powłok brzusznych, powiększenie śledziony oraz stan wątroby (która może wskazywać na obecność marskości lub zmian nowotworowych).

Następnie specjalista stosuje badania obrazowe, takie jak USG i tomografia komputerowa (TK), które pozwalają na potwierdzenie obecności płynu w jamie otrzewnej i ocenę jego ilości oraz badanie struktury wątroby czy także identyfikację innych nieprawidłowości narządów.

Kluczowym krokiem w diagnostyce jest pobranie i analiza płynu puchlinowego, celem oznaczenia stężeń albuminy, białka całkowitego, glukozy, trójglicerydów, bilirubiny oraz aktywności LDH i amylazy. Analiza komórek w płynie może również pomóc w diagnozie samoistnego bakteryjnego zapalenia otrzewnej czy sprawdzenia obecności komórek nowotworowych. W razie podejrzenia infekcji (np. zapalenie otrzewnej) lub gruźlicy, wykonuje się posiew płynu puchlinowego w celu identyfikacji patogenów.

Wodobrzusze: leczenie

Leczenie wodobrzusza obejmuje zarówno terapię choroby podstawowej, jak i leczenie objawowe. W przypadku objawowego postępowania stosuje się leki moczopędne, znane jako diuretyki, które mogą być podawane doustnie lub dożylnie. Istnieje także konieczność uzupełnienia stężenia albumin, zwłaszcza przy niskim poziomie tych białek oraz monitorowanie poziomu jonów i ich ewentualna stabilizacja.

W zaawansowanych przypadkach wodobrzusza, gdy pacjent doświadcza duszności lub nie ma odpowiedzi na stosowane leki, może być konieczne wykonanie paracentezy (nakłucia jamy brzusznej) celem usunięcia części płynu z otrzewnej.

Czym grozi nieleczone wodobrzusze

Nieleczone wodobrzusze może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zakażenie płynu otrzewnowego (bakteryjne zapalenie otrzewnej), trudności w oddychaniu z powodu nacisku na przeponę, pogorszenie funkcji nerek, progresji choroby podstawowej. W skrajnych przypadkach może dojść do sepsy.

Wodobrzusze stanowi istotny objaw sygnalizujący poważniejsze problemy zdrowotne, które mogą mieć różnorodne podłoże. Szybkie zdiagnozowanie przyczyny oraz odpowiednie leczenie są niezbędne dla zapobiegnięcia powikłaniom. Każdy przypadek wodobrzusza wymaga indywidualnego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego, uwzględniającego przyczyny choroby oraz stan ogólny pacjenta. Zaniedbanie leczenia wodobrzusza może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego nie należy bagatelizować nawet pozornie łagodnych objawów i należy jak najszybciej zwrócić się o pomoc medyczną.

---

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/85082,wodobrzusze
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.38.
3. Chiejina M., Kudaravalli P., Samant H. Ascites. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.
4. Hou W., Sanyal AJ. Ascites: Diagnosis and Management.MedClin N Am 93 (2009) 801–817.

Egzema to szerokie pojęcie, które w dermatologii oznacza bardziej objaw, niż schorzenie samo w sobie. Jak objawia się egzema i czy jest to przypadłość zaraźliwa? Jak możemy poradzić sobie z objawami egzemy? Jakie preparaty warto wybierać i do jakiego lekarza się udać? Sprawdźmy!

Spis treści:

1. Co to jest egzema?
   • Egzema egzogenna
   • Egzema endogenna
2. Jakie są przyczyny egzemy?
3. Egzema – objawy
4. Czy egzema jest zaraźliwa?
5. Diagnostyka egzemy – jakie badania wykonać?
6. Jak leczyć egzemę?
   • Nieleczona egzema – do czego prowadzi?

Co to jest egzema?

Literatura medyczna opisuje egzemę jako stan zapalny zlokalizowany w obrębie skóry, który obejmuje powierzchowne jej warstwy, a więc naskórek (najbardziej zewnętrzną warstwę skóry) oraz część skóry właściwej, a dokładniej jej warstwę brodawkowatą. Egzemę uważamy więc za składową innych schorzeń dermatologicznych. Problem ten może dotykać zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe.

Egzema skóry może być elementem klinicznym takich schorzeń jak:

• alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
• wyprysk pieniążkowaty,
• kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia,
• wyprysk z braku natłuszczania,
• atopowe zapalenie skóry.

Egzema egzogenna

Jedno z kryteriów podziału egzemy dzieli tę przypadłość na egzogenną (zewnętrzną) oraz endogenną (wewnętrzną). Egzema egzogenna to stan zapalny skóry, który wywoływany jest przez alergeny pochodzenia zewnętrznego, a więc na przykład składniki stosowanych kosmetyków, spożywanych pokarmów, czy też alergeny wziewne.

Egzema endogenna

Egzema endogenna wynika z przyczyn wewnętrznych, a więc predyspozycji genetycznej, czy zaburzeń immunologicznych. Należy mieć jednak świadomość, że jest to dość sztywny podział, ponieważ wiele schorzeń, których elementem klinicznym jest egzema ma złożoną etiopatogenezę. Oznacza to, że za pojawienie się objawów odpowiadają zarówno czynniki środowiskowe (w tym narażenie na alergeny), czynniki immunologiczne, jak i predyspozycja genetyczna.

Jakie są przyczyny egzemy?

Przyczyny pojawienia się egzemy są złożone. W zależności od konkretnego przypadku za egzemę może odpowiadać:

• alergia kontaktowa – wywołana przez alergeny takie jak na przykład nikiel, kobalt, czy chrom. Warto zaznaczyć, że metale to jedne z najczęściej uczulających alergenów, ale uczulać może również wiele innych składników,

• narażenie na substancje drażniące – na przykład detergenty, farby, mydła czy cement. Tego rodzaju substancje mogą uszkodzić barierę hydrolipidową skóry, co prowadzi do pojawienia się objawów egzemy, 

• wysuszenie skóry – wynikające na przykład z niedostatecznej aktywności gruczołów łojowych, używania drażniących kosmetyków, czy schorzeń przewlekłych. Jest to problem, który często pojawia się u osób starszych i prowadzi do wspomnianego już wyprysku z braku natłuszczania,

• czynniki genetyczne – odgrywają one istotną rolę w rozwoju atopowego zapalenia skóry, którego istotą jest defekt bariery naskórkowej. Jest to związane między innymi z defektem filagryny, a więc białka odpowiadającego za prawidłowe funkcjonowanie i budowę naskórka.

>> Przeczytaj także: Alergeny, czyli co najczęściej uczula. Rodzaje i lista alergenów

Egzema – objawy

Klasyczne objawy egzemy to pojawienie się na skórze zmian o charakterze rumieniowo-złuszczającym. Oznacza to, że skóra jest zaczerwieniona, wysuszona oraz łuszczy się. W przebiegu egzemy mogą się pojawić również zmiany grudkowe, a więc wykwity wyniosłe ponad poziom skóry, a czasami także pęknięcia i rozpadliny. Zmiany skórne są zazwyczaj swędzące, co wywołuje odruch drapania i duży dyskomfort.

Pacjenci często borykają się z dolegliwością, jaką jest egzema dłoni. Wynika to przede wszystkim z faktu, że dłonie to ten obszar ciała, który ma kontakt z wieloma alergenami mogącymi wywołać stan zapalny. Dłonie są również wystawione na działanie niekorzystnych warunków środowiskowych takich jak wiatr, mróz, czy zmiany temperatur, co dodatkowo pogarsza objawy.

Czy egzema jest zaraźliwa?

Należy wyraźnie podkreślić, że egzema nie jest zaraźliwa, ponieważ nie wynika z przyczyn infekcyjnych – nie powoduje jej żaden drobnoustrój, a więc bakteria, wirus czy grzyb. Nie ma więc obaw, że po kontakcie (nawet bezpośrednim) z pacjentem borykającym się z egzemą, sami będziemy chorować.

Diagnostyka egzemy – jakie badania wykonać?

Schorzenia, których elementem klinicznym jest egzema diagnozowane są typowo na podstawie obrazu klinicznego. Jeżeli lekarz podejrzewa kontaktowe zapalenie skóry, to możliwe jest wykonanie naskórkowych testów płatkowych, które pozwalają na identyfikację alergenów, które wywołują objawy choroby.

W wątpliwych przypadkach, gdy konieczne jest różnicowanie egzemy z innymi schorzeniami dermatologicznymi (na przykład z łuszczycą czy grzybicą – które mogą wyglądać podobnie) konieczne jest pobranie wycinka skóry i wykonanie badania histopatologicznego.

W niektórych sytuacjach, pomocne mogą okazać się również badania laboratoryjne, polegające na oznaczeniu:

• stężenia IgE całkowitego,

• stężenia swoistych IgE,

• morfologii krwi obwodowej,

• stężenia CRP.

Jak leczyć egzemę?

Leczenie egzemy wymaga zazwyczaj zastosowania preparatów o działaniu przeciwzapalnym, do których należą:

• miejscowe leki sterydowe (w postaci maści, kremu, emulsji, aerozolu),

• miejscowe inhibitory kalcyneuryny (maści z zawartością takrolimusu i pimekrolimusu).

W celu zmniejszenia dolegliwości świądowych stosuje się również doustne leki antyhistaminowe (leki przeciwalergiczne), do których należy na przykład bilastyna, cetyryzyna czy też lewocetyryzyna. W ciężkich przypadkach konieczne może być włączenie leczenia ogólnego, na przykład z wykorzystaniem leków sterydowych lub zakwalifikowanie pacjenta do leczenia immunosupresyjnego (między innymi z wykorzystaniem cyklosporyny).

Bardzo ważne jest również nawilżanie skóry z użyciem emolientów, a więc dermokosmetyków, wspierających barierą naskórkową oraz zmniejszających przeznaskórkową utratę wody. Nie można zapomnieć również o unikaniu alergenów, które zostały zidentyfikowane w testach alergicznych i odpowiadają za wywoływanie objawów.

>> Warto przeczytać: Grzybice powierzchowne skóry

Nieleczona egzema – do czego prowadzi?

Nieleczona lub nieodpowiednio leczona egzema może prowadzić do zajęcia większych obszarów skóry, ale również pojawienia się przewlekłych zmian zapalnych, a czasami nadkażenia bakteryjnego wykwitów. Ponadto, długo utrzymujące się zmiany (szczególnie egzema na twarzy i egzema na rękach) prowadzą do istotnego obniżenia jakości życia oraz pogorszenia funkcjonowania społecznego.

Egzema to element kliniczny wielu schorzeń dermatologicznych. Egzema może mieć złożone przyczyny, ale należy wyraźnie podkreślić, że nie są one związane z czynnikami infekcyjnymi. Jeżeli pojawiają się u nas objawy, mogące wskazywać na egzemę, to konieczna jest konsultacja dermatologiczna i włączenie odpowiedniego leczenia.

---

Bibliografia

1. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
2. J. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
3. M. Wiercińska, Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna. [dostęp online],
4. R. Nowicki i inni, Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2019, 106, 354–371.

Za kruchymi i rozdwajającymi się paznokciami stoi wiele przyczyn. Może być to zakażenie grzybicze, choroby ogólnoustrojowe lub błędy dietetyczne. Z artykułu dowiesz się, czym są łamliwe paznokcie, jakie są przyczyny ich występowania, a także jakie badania warto wykonać.

Spis treści:

1. Czym są łamliwe, kruche i rozdwajające się paznokcie?
2. Łamliwe, rozdwajające się i kruche paznokcie – przyczyny
   • Rozdwajające się i kruche paznokcie – czego brakuje w organizmie?
   • Łamliwe paznokcie w niedoczynności tarczycy
   • Nadczynność tarczycy a kruche paznokcie
   • Grzybica paznokci i ich rozdwojenie
3. Kruche i łamliwe paznokcie – jakie badania warto wykonać?
4. Leczenie rozdwajających się paznokci
5. Pielęgnacja kruchych i łamliwych paznokci

Czym są łamliwe, kruche i rozdwajające się paznokcie?

Łamliwość paznokci to zjawisko, któremu towarzyszy m.in.:

• podłużne rozwarstwienie płytki paznokcia,
• nierówny brzeg z ubytkami.

Nasilona kruchość i osłabienie struktury paznokcia może towarzyszyć wielu chorobom, zarówno miejscowym, jak i ogólnoustrojowym.

Warto pamiętać: Zwiększona łamliwość paznokci występuje częściej u dłoni niż stóp – płytka jest mniej elastyczna i bardziej narażona na urazy mechaniczne.

Łamliwe, rozdwajające się i kruche paznokcie – przyczyny

Przyczyn rozdwajających się, łamliwych i kruchych paznokci jest wiele. Jedną z nich są błędy dietetyczne, np. dieta uboga w składniki mineralne i witaminy o znaczeniu dla włosów i innych wytworów skóry, ale też zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia).

Inne przyczyny mogące prowadzić do zmian w strukturze i wytrzymałości paznokci to:

• zaburzenia wchłaniania, np. zespół złego wchłaniania lub choroby, którym może ono towarzyszyć, np. celiakia;
• ostre i przewlekłe choroby dermatologiczne skóry, które mogą objąć również paznokcie, np. łysienie plackowate, łuszczyca, liszaj płaski, egzema;
• zaburzenia endokrynologiczne, np. niedoczynność i nadczynność tarczycy;
• zaburzenia metaboliczne, np. cukrzyca;
• przewlekła niewydolność nerek (40% pacjentów dializowanych zmaga się z onycholizą, czyli odklejenie się płytki paznokcia od łożyska);
• zespół Raynauda i inne choroby naczyń obwodowych.

Wśród przyczyn zwiększonej łamliwości i kruchości paznokci wymienia się kontakt z rozpuszczalnikami organicznymi (narażenie zawodowe), a także nadużywanie lakierów i/lub zmywaczy do paznokci. Znaczenie mają również leki, np. przeciwnowotworowe, przeciwretrowirusowe i pochodne witaminy A (doustna terapia).

Warto wiedzieć: Czy wiesz, że pod paznokciami mogą kryć się zmiany barwnikowe? Zobacz, czym jest czerniak podpaznokciowy w artykule o czerniaku skóry.

Rozdwajające się i kruche paznokcie – czego brakuje w organizmie?

Znaczenie dla struktury i wytrzymałości paznokci, jak również funkcjonowania skóry mają:

• minerały (cynk, selen, krzem, żelazo);
• witaminy (z grupy B – w szczególności biotyny, B12 i kwasu foliowego).

Łamliwość paznokci zależy również od zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 w diecie.

Badania w kierunku cynku i selenu? Zobacz:

>> Więcej nt. wpływu i znaczenia diety na kondycję m.in. skóry, przeczytasz na naszym blogu: Co jeść na zdrowe włosy i paznokcie?

Łamliwe paznokcie w niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy wpływa również na wygląd i funkcjonowanie skóry oraz jej wytworów. W przebiegu hipotyreozy występują suche, łamliwe i matowe paznokcie. Zdarza się, że ich wzrost jest spowolniony, a na płytce widoczne są dodatkowo poprzeczne lub podłużne prążkowania.

Zobacz gotowy pakiet badań w kierunku chorób tarczycy.

Nadczynność tarczycy a kruche paznokcie

Hipertyreoza towarzyszy nadczynności tarczycy i może mieć wpływ na paznokcie, co odnotowuje się u 5% pacjentów. To m.in. powolny wzrost żółtych paznokci. Oprócz tego obserwuje się onycholizę (odwarstwienie płytki paznokcia), a także brak obłączka i oskórka (tzw. paznokcie Plummera).

Grzybica paznokci i ich rozdwojenie

Grzybicy paznokci towarzyszą zróżnicowane zmiany, a zakażenie to najczęściej rozpoczyna się od wolnego brzegu. W jej trakcie mogą pojawiać się plamy i rogowacenia podpaznokciowe. Zmiany dotyczące płytki obejmują jej zgrubienie, przebarwienie, rozwarstwienie, wykruszanie i bruzdowanie.

>> Więcej nt. grzybicy paznokci przeczytasz na naszym blogu: Grzybica – częsta choroba płytki paznokcia.

Kruche i łamliwe paznokcie – jakie badania warto wykonać?

Diagnostyka rozdwajających się i słabych paznokci wykorzystuje zróżnicowane badania. Wykorzystuje się m.in. testy laboratoryjne w kierunku anemii, czyli niedokrwistości z niedoboru żelaza. W jej ramach oznaczane są co najmniej 2 parametry – poziom żelaza i ferrytyny. Uzupełniająco przeprowadza się również morfologię krwi.

Zobacz gotowy pakiet badań w kierunku anemii, której objawem mogą być osłabione paznokcie.

Oprócz tego wykonuje się pomiar innych parametrów, na uwagę zasługuje badanie:

• stężenia biotyny i witaminy B12;
• poziomu hormonów tarczycy.

Pomocne są również badania mikologiczne w przypadku podejrzenia zakażenia grzybiczego w kierunku dermatofitów.

Leczenie rozdwajających się paznokci

Leczenie łamliwych, kruchych i rozdwajających się paznokci zależy ściśle od przyczyny – choroby podstawowej. Zależnie od niej m.in.:

• modyfikuje się dietę – z naciskiem na zwiększenie spożycia witamin (np. A i E), minerałów (np. żelazo z witaminą C) i kwasów omega-3 o znaczeniu dla skóry i jej wytworów – paznokci i włosów i/lub suplementację tych składników;
• stosuje się doustną terapię lewotyroksyną w niedoczynności tarczycy lub tiamazol w nadczynności tego narządu.

W przypadku zmian grzybiczych paznokci stosuje się leki dermatologiczne w formie lakierów i/lub doustnej.

Pielęgnacja kruchych i łamliwych paznokci

Paznokciom przyda się również odrobina uwagi i ich zabezpieczenie oraz odżywienie z użyciem dedykowanego kremu do rąk i paznokci, które w swoim składzie zawierają witaminy, powlekające oleje roślinne, a także lanolinę.

Warto również ograniczyć ich kontakt ze środkami czystości lub odczynnikami chemicznymi stosując rękawice ochronne.

Istnieje wiele przyczyn rozdwajających się i słabych paznokci – nie stanowią one jedyne problemu estetycznego. To potencjalny objawy choroby dermatologicznej lub ogólnoustrojowej, np. tarczycy. Może wiązać się również z niewłaściwą dietą, w której brakuje cynku, selenu lub biotyny. W przypadku długo utrzymujących się zmian i słabej kondycji paznokci warto rozważyć wykonanie podstawowych i rozszerzonych badań krwi.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

---

Bibliografia

• Chessa MA, Iorizzo M, Richert B, López-Estebaranz JL, Rigopoulos D, Tosti A, Gupta AK, Di Chiacchio N, Di Chiacchio NG, Rubin AI, Baran R, Lipner SR, Daniel R, Chiheb S, Grover C, Starace M, Piraccini BM. Pathogenesis, Clinical Signs and Treatment Recommendations in Brittle Nails: A Review. Dermatol Ther (Heidelb). 2020 Feb;10(1):15-27. doi: 10.1007/s13555-019-00338-x. Epub 2019 Nov 20. Erratum in: Dermatol Ther (Heidelb). 2020 Feb;10(1):231-232. doi: 10.1007/s13555-019-00348-9. PMID: 31749091; PMCID: PMC6994568.
• Lee DK, Lipner SR. Optimal diagnosis and management of common nail disorders. Ann Med. 2022 Dec;54(1):694-712. doi: 10.1080/07853890.2022.2044511. PMID: 35238267; PMCID: PMC8896184.
• Reinecke JK, Hinshaw MA. Nail health in women. Int J Womens Dermatol. 2020 Feb 5;6(2):73-79. doi: 10.1016/j.ijwd.2020.01.006. PMID: 32258335; PMCID: PMC7105659.
• Rudnicka L, Olszewska M, Rakowska A, Sar-Pomian M (2022) Współczesna dermatologia Tom 1-2, Warszawa: PZWL
• Doboszyńska A (2013) Objawy chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów, Warszawa: PZWL
• https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/61633,jak-wzmocnic-cienkie-i-lamliwe-paznokcie, dostęp 11.07.2024

Metaliczny posmak w ustach to specyficzne doznanie, które może mieć różnorodne przyczyny. W wielu przypadkach to całkowicie niegroźny i przejściowy objaw. Jednak zdarza się, że jest zwiastunem poważniejszych problemów zdrowotnych. Dowiedz się, o czym świadczy metaliczny posmak w ustach i jak można sobie z nim poradzić.

Spis treści:

1. Co oznacza metaliczny posmak w ustach?
2. Metaliczny posmak w ustach: przyczyny
   • Higiena jamy ustnej a metaliczny posmak w buzi
   • Metaliczny posmak a odwodnienie
   • Posmak metalu w ustach a niedobory mikro- i makroelementów
3. Metaliczny posmak w ustach w ciąży
4. Posmak metalu w ustach: o jakiej chorobie może świadczyć?
5. Jak pozbyć się metalicznego smaku w ustach?
6. Kiedy posmak metalu w ustach powinien być powodem do niepokoju?

Co oznacza metaliczny posmak w ustach?

Metaliczny posmak w ustach jest specyficznym wrażeniem smakowym, często uznawanym za nieprzyjemny. Zwykle opisywany jest jako smak żelaza lub miedzi. W zależności od przyczyny pojawia się sporadycznie i mija samoistnie lub utrzymuje się przez dłuższy czas. W drugim przypadku posmak metalu w ustach nigdy nie powinien być bagatelizowany, ponieważ może wskazywać na problemy zdrowotne wymagające interwencji lekarskiej.

Metaliczny posmak w ustach: przyczyny

Przyczyny metalicznego posmaku w buzi mogą być różne. Jest to objaw niezwiązany z żadną konkretną jednostką chorobową. W wielu przypadkach nie świadczy o żadnych problemach zdrowotnych, a jest wynikiem m.in. nieprawidłowej higieny jamy ustnej, palenia papierosów czy skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków (np. chemioterapeutyków, antybiotyków, preparatów żelaza lub cynku).

Inne możliwe przyczyny posmaku metalu w ustach to:

• infekcje wirusowe lub grzybicze,
• zaburzenia w odczuwaniu bodźców smakowych (halucynacje smakowe mimo braku bodźca smakowego),
• zespół pieczenia jamy ustnej (schorzenie dotyczące osób w średnim i starszym wieku),
• odwodnienie,
• ciąża,
• nadmiar potasu lub wapnia,
• choroby jamy ustnej,
• kwasica ketonowa,
• przewlekła choroba nerek,
• choroby wątroby,
• krwawienie w jamie ustnej,
• choroby dziąseł.

Metaliczny posmak w ustach może być objawem zatrucia rtęcią lub ołowiem. Natomiast smak metaliczno-słodki występuje przy zatruciu miedzią.

>> Sprawdź też: Pierwiastki śmierci – kadm, rtęć, ołów

Higiena jamy ustnej a metaliczny posmak w buzi

Z powodu braku lub nieodpowiedniej higieny jamy ustnej dochodzi do zalegania resztek pokarmowych. Są one pożywką dla bakterii, które odpowiadają za rozwój próchnicy, ale też innych problemów stomatologicznych (np. chorób przyzębia, krwawienia z dziąseł). Jednym z ich objawów może być smak metalu w ustach.

Metaliczny posmak a odwodnienie

Metaliczny posmak w buzi może być jedną z oznak odwodnienia hipotonicznego. Dochodzi do niego najczęściej w sytuacji, gdy utrata wody jest uzupełniana płynami bezelektrolitowymi. Dodatkowymi objawami są: bóle głowy, nudności, zawroty głowy, kurcze mięśni, zaburzenia świadomości, tachykardia, zmniejszona elastyczność skóry, stan podgorączkowy.

Posmak metalu w ustach a niedobory mikro- i makroelementów

Posmak metalu w ustach może pojawić się u osób z niedoborami cynku lub żelaza, jako skutek uboczny stosowanego leczenia. Ponadto zaburzenia smaku obserwuje się u osób z niedoborami witaminy B12.

Metaliczny posmak w ustach w ciąży

Metaliczny posmak w ustach towarzyszy wielu ciężarnym – szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży. Objaw ten jest związany ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie kobiety po zapłodnieniu. Wpływają one na całe ciało – również zmysł smaku i węchu. Metaliczny posmak w ciąży często pojawia się po spożyciu pokarmów lub współwystępuje w nudnościami i wymiotami. W większości przypadków mija samoistnie w kolejnych tygodniach ciąży. Jeżeli jednak utrzymuje się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem.

Posmak metalu w ustach: o jakiej chorobie może świadczyć?

Metaliczny posmak w ustach może świadczyć również o chorobach. Objaw ten zgłasza część osób, która zmaga się z infekcją górnych dróg oddechowych, zapaleniem zatok, gardła lub grzybicą (kandydozą) jamy ustnej. Występuje on także przy problemach z wątrobą, takich jak zapalenie czy marskość wątroby. Ponadto zaburzenia smaku dotyczą większości chorych z niewydolnością nerek.

Jak pozbyć się metalicznego smaku w ustach?

Aby zredukować metaliczny posmak w ustach, należy:

• dokładnie szczotkować zęby rano i wieczorem (a w miarę możliwości również po każdym posiłku),
• czyścić przestrzenie międzyzębowe przy pomocy nici dentystycznej lub irygatora,
• regularnie czyścić język specjalną szczoteczką,
• stosować płyn do płukania jamy ustnej,
• jeść kwaśne owoce lub pić soki z kwaśnych owoców.

Jeżeli metaliczny posmak w ustach ma przyczynę chorobową, smak zwykle wraca do normy po rozpoczęciu leczenia.

Kiedy posmak metalu w ustach powinien być powodem do niepokoju?

Sporadyczna lub krótkotrwała zmiana smaku nie powinna stanowić powodu do niepokoju. Konsultacja z lekarzem jest niezbędna, jeżeli metaliczny posmak w ustach utrzymuje się przez dłuższy czas lub towarzyszą mu dodatkowe objawy, takie jak m.in.:

• nudności i wymioty,
• bóle brzucha,
• bóle zębów,
• nalot na języku lub błonach śluzowych jamy ustnej (pomimo odpowiedniej higieny),
• uczucie pieczenia w jamie ustnej,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• niezamierzona utrata masy ciała.

Powyższe objawy wskazują na poważniejsze problemy zdrowotne, które wymagają dokładnej diagnostyki i leczenia.

Metaliczny posmak w ustach może mieć różne przyczyny – od przejściowych stanów związanych z nieprawidłową higieną jamy ustnej lub przyjmowaniem leków po poważniejsze schorzenia. Dlatego ważne jest obserwowanie swojego organizmu i skonsultowanie się z lekarzem, gdy dolegliwość utrzymuje się lub towarzyszą jej jeszcze inne objawy.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

---

Bibliografia

M. Abendrot i in., Opieka farmaceutyczna – witaminy i minerały, informacje niezbędne farmaceucie  w prawidłowej opiece nad pacjentem, Farmacja Polska 2019, 75 (9), s. 510–518

R. Marciniak-Firadza, Istota zmysłu smaku w diagnozie i terapii logopedycznej osób dorosłych, Logopedia 2021, 50/1, s. 121–142

A. Tokajuk i in., Zespół pieczenia jamy ustnej jako problem interdyscyplinarny – przegląd piśmiennictwa, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Wydział Nauk o Zdrowiu, 2014

W.Z. Pawlak, M. Wawrocka-Pawlak, Hiperkalcemia w chorobie nowotworowej, Współczesna Onkologia 2003, t. 7, nr 7, s. 482–496

M. Trojanowska-Grigoriew, L. Majkowska, Cukrzycowa kwasica ketonowa bez hiperglikemii jako powikłanie stosowania inhibitorów SGLT2, Diabetologia Praktyczna 2016, t. 2, nr 2, s. 77–83

R. Danielewicz i in., Choroba nerek a leczenie nerkozastępcze. Poradnik dla pacjentów i ich rodzin, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

K. Herman i in., Wpływ metali toksycznych na tkanki jamy ustnej, Journal of Education, Health and Sport 2017, 7(1), s. 209–220

I. Idasiak-Piechocka, Odwodnienie – patofizjologia i klinika, Forum Nefrologiczne 2012, t. 5, nr 1, s. 73–78

S. Younes, The impact of micronutrients on the sense of taste, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666149723000488 (dostęp 05.07.2024)

Tiki nerwowe mogą występować zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Są uważane za nieszkodliwe, ale bardzo często powodują znaczny dyskomfort, stres, lęk, wstyd. Niekiedy są przyczyną izolacji społecznej. Dowiedz się, skąd się biorą tiki nerwowe i czy można je wyleczyć.

Spis treści:

1. Co to są tiki nerwowe?
   • Rodzaje tików nerwowych
   • Tiki nerwowe – przykłady
2. Jakie są przyczyny powstawania tików nerwowych?
   • Co wywołuje tiki nerwowe?
3. Na czym polega rozpoznanie tików nerwowych?
4. Jak wyleczyć tiki nerwowe u dorosłych?

Co to są tiki nerwowe?

Tiki nerwowe to nagłe, nawracające, szybkie, niemożliwe do opanowania, nierytmiczne ruchy lub wokalizacje. Najczęściej pojawiają się w seriach. Ich nasilenie i częstość są zmienne. Oznacza to, że ich ilość w ciągu każdego dnia może nie być taka sama. Zdarza się, że niektóre tiki nerwowe zanikają, a w ich miejsce pojawiają się nowe.

Zwykle wystąpienie tiku nerwowego jest poprzedzone uczuciem napięcia lub dyskomfortu. Może przybierać ono postać pieczenia, mrowienia czy swędzenia. Dzięki takiemu sygnałowi ostrzegawczemu możliwe jest chwilowe powstrzymanie się od wykonania tiku. Jednak skutkiem jest narastanie niepokoju. Powyższe objawy ustępują niezwłocznie po wykonaniu tiku.

Warto wiedzieć: W nomenklaturze medycznej stosuje się określenie “tiki” bez przymiotnika “nerwowe”.

Rodzaje tików nerwowych

Istnieje kilka podziałów tików nerwowych. Najczęściej klasyfikuje się je ze względu na rodzaj, stopień złożoności i czas utrzymywania się.

Podział tików nerwowych ze względu na rodzaj obejmuje:

• tiki ruchowe – mimowolne ruchy ciała; mogą być proste lub złożone,
• tiki głosowe (wokalne) – mimowolnie wydawane dźwięki lub wypowiadane słowa,
• tiki poznawcze – trudne do zignorowania myśli, słowa, wizualizacje pojawiające się w świadomości,
• tiki blokujące –  nagłe zatrzymanie wykonywanej czynności,
• tiki fantomowe – odczucia (np. łaskotanie lub mrowienie) pojawiające się w otaczających przedmiotach lub innych ludziach,
• tiki wyzwalane bodźcem – pojawiają się w odpowiedzi na bodziec wzrokowy, słuchowy, dotykowy lub myśl,
• tiki czuciowe – nagłe i krótkotrwałe odczucia zlokalizowane w różnych częściach ciała.

Podział tików ze względu na stopień złożoności wyróżnia:

• tiki proste – proste tiki ruchowe to krótkie, szybkie ruchy, takie jak mruganie oczami, kręcenie głową czy szarpanie ramionami, zaś proste tiki głosowe to dźwięki nieartykułowane (np. chrząkanie, kaszel,piski),
• tiki złożone – złożone tiki ruchowe obejmują bardziej skomplikowane sekwencje ruchów, takie jak podskakiwanie, dotykanie przedmiotów lub wykonywanie gestów, zaś złożone tiki głosowe to powtarzanie słów, sylab, całych zdań lub przeklinanie.

Natomiast ze względu na czas utrzymywania się tiki dzieli się na:

• przemijające – tiki nerwowe utrzymujące się krócej niż rok,
• przewlekłe – tiki nerwowe utrzymujące się powyżej roku,
• zespół Tourette’a – utrzymujące się ponad rok liczne tiki nerwowe i przynajmniej jeden głosowy o zróżnicowanym i nasilonym przebiegu.

U jednej osoby mogą występować różne rodzaje tików jednocześnie.

Tiki nerwowe – przykłady

Tiki nerwowe u dorosłych mogą być różnorodne. Najbardziej powszechnym jest mrużenie oczu. Inne przykłady tików nerwowych to m.in.:

• uderzanie dłonią o stół,
• cmokanie,
• mruczenie,
• stękanie,
• naśladowanie odgłosów zwierząt,
• kiwanie głową,
• potrząsanie głową,
• wypychanie języka,
• pociąganie nosem,
• wzruszanie ramionami,
• strzelanie palcami,
• powtarzanie swoich słów,
• bezwiedne przeklinanie lub wypowiadanie nieodpowiednich komentarzy,
• powtarzanie w myślach konkretnego słowa lub zdania,
• naśladowanie ruchów innych osób,
• niemożność utrzymania kontaktu wzrokowego.

Zdarza się, że dana osoba ma tiki, które są specyficzne tylko dla niej.

Jakie są przyczyny powstawania tików nerwowych?

Tiki nerwowe są uznawane za zaburzenie hiperkinetyczne, które jest wywołane nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pozapiramidowego. Struktura ta odpowiada za automatyczne wykonywanie czynności. Współdziała także w regulowaniu napięcia mięśni szkieletowych i wyzwalaniu ruchów dowolnych.

Przyczyny tików nerwowych są złożone. Istotną rolę w ich powstawaniu mają czynniki genetyczne. Za ich rozwój odpowiada wiele genów jednocześnie. Ponadto w dużym stopniu tiki są dziedziczne.

W rozwoju zaburzeń tikowych rolę odgrywają także neuroprzekaźniki. Zaobserwowano, że sprzyja im zaburzona transmisja dopaminergiczna, glutaminergiczna czy serotoninergiczna.

Warto wiedzieć: Najczęściej tiki pojawiają się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania. Zazwyczaj ustępują samoistnie, ale zdarza się, że utrwalają się i są obecne do końca życia.

Co wywołuje tiki nerwowe?

Niektóre czynniki mogą zwiększać nasilenie tików. Zalicza się do nich m.in.:

• napięcie emocjonalne,
• podekscytowanie,
• stres,
• zmęczenie,
• choroby infekcyjne,
• złe samopoczucie,
• miesiączkę.

Ponadto tiki mogą się nasilać w czasie rozmowy, w której poruszany jest ich temat.

Na czym polega rozpoznanie tików nerwowych?

Pierwszym krokiem w diagnostyce tików jest szczegółowy wywiad medyczny, obejmujący historię objawów, ich nasilenie oraz czynniki wyzwalające. Ważne jest także przeprowadzenie badania neurologicznego. Zgodnie z klasyfikacją DSM-V rozpoznanie można postawić, gdy spełnione są określone warunki:

• obecne są pojedyncze lub mnogie tiki,
• pierwsze objawy wystąpiły przed 18. rokiem życia,
• objawy nie są związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych lub chorobą.

Diagnostyką tików zajmuje się lekarz neurolog lub psychiatra.

Jak wyleczyć tiki nerwowe u dorosłych?

Leczenie tików nerwowych u dorosłych obejmuje:

• psychoedukację,
• naukę technik odwracających uwagę,
• trening relaksacyjny,
• terapię poznawczo-behawioralną,
• terapię grupową,
• leczenie behawioralne (np. odwracanie nawyku, ekspozycję z powstrzymywaniem reakcji),
• leczenie farmakologiczne.

Decyzję o wdrożeniu leczenia tików zawsze podejmuje lekarz na podstawie nasilenia objawów i wpływu na jakość życia pacjenta. Sposób terapii jest dopasowywany indywidualnie do każdej osoby.

Tiki nerwowe to ruchy lub wokalizacje, które pojawiają się gwałtownie. Są nawracające, szybkie i trudne do opanowania. W większości przypadków są nieszkodliwe, ale mogą też znacząco wpływać na jakość życia. W takich przypadkach możliwe jest leczenie tików nerwowych np. poprzez terapię psychologiczną, terapię farmakologiczną, psychoedukację, treningi relaksacyjne i odwracające uwagę.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

---

Bibliografia

1. P. Janik, Obraz kliniczny i leczenie tików, Neurologia po Dyplomie 2013, https://podyplomie.pl/neurologia/15098,obraz-kliniczny-i-leczenie-tikow (dostęp 03.07.2024)
2. K. Wróbel, P. Chojna, Pytania o tiki, Polskie Stowarzyszenie Syndrom Tourette’a, Warszawa 2022
3. P. Janik i in., Postępowanie w tikach i zespole Gillesa de la Tourette’a — rekomendacje grupy ekspertów, Varia Medica 2018, t. 2, nr 6, s. 527–545
4. O. Malik, T. Hedderly, Diagnostyka i leczenie tików u dzieci, https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/208308,diagnostyka-i-leczenie-tikow-u-dzieci (dostęp 03.07.2024)