Sklep
Strona główna Blog Strona 6

Chłoniak grudkowy – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Chłoniak grudkowy – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Chłoniak grudkowy to jeden z najczęstszych nowotworów układu limfatycznego. Należy do grupy chłoniaków nieziarniczych (NHL) i zazwyczaj charakteryzuje się powolnym przebiegiem. Wiele przypadków tej choroby rozpoznaje się przypadkowo, ponieważ nie daje ona wyraźnych objawów we wczesnych stadiach. Jak długo można z nią żyć, czy daje przerzuty i jakie są rokowania? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Chłoniak grudkowy – co to za choroba?
  2. Przyczyny chłoniaka grudkowego
  3. Objawy chłoniaka grudkowego
  4. Diagnostyka chłoniaka grudkowego
  5. Leczenie chłoniaka grudkowego
  6. Podsumowanie

Chłoniak grudkowy – co to za choroba?

Chłoniak grudkowy (FL, follicular lymphoma) to nowotwór złośliwy wywodzący się z komórek B ośrodków rozmnażania grudek chłonnych. Ze względu na swój indolentny, czyli powoli postępujący charakter, często przez długi czas pozostaje niezauważony. Najczęściej występuje u osób po 60. roku życia i stanowi około 20% przypadków chłoniaków nieziarniczych w Europie i USA. Choroba rozwija się głównie w węzłach chłonnych, ale może także obejmować inne narządy, w tym śledzionę, szpik kostny i wątrobę.

>> Sprawdź też: Układ limfatyczny człowieka – budowa, funkcje, najczęstsze choroby

Czy chłoniak grudkowy to rak?

Mimo że chłoniak grudkowy jest nowotworem złośliwym, nie zalicza się go do typowych raków (nowotworów nabłonkowych). Jest to nowotwór układu chłonnego, który wywodzi się z limfocytów B, a nie z komórek nabłonka.

>> Zobacz również: Białaczka (leukemia, rak krwi) – objawy, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Chłoniak grudkowy – stopnie zaawansowania

Wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania chłoniaka grudkowego:

  • Stopień I – zajęcie pojedynczej grupy węzłów chłonnych,
  • Stopień II – zajęcie dwóch lub więcej grup węzłów chłonnych po jednej stronie przepony,
  • Stopień III – zajęcie węzłów chłonnych po obu stronach przepony,
  • Stopień IV – zajęcie narządów pozawęzłowych, takich jak szpik kostny, wątroba, płuca lub skóra.

Czy chłoniak grudkowy daje przerzuty? Chłoniak grudkowy nie tworzy przerzutów w klasycznym znaczeniu, jak np. rak płuc czy rak piersi. Jednak może się rozsiewać w obrębie układu limfatycznego, obejmując kolejne grupy węzłów chłonnych i inne narządy, takie jak szpik kostny.

Przyczyny chłoniaka grudkowego

Dokładne przyczyny rozwoju chłoniaka grudkowego nie są w pełni poznane, jednak wiadomo, że niektóre czynniki mogą zwiększać ryzyko jego wystąpienia. Wśród nich wymienia się:

  • predyspozycje genetyczne i występowanie chłoniaka w rodzinie,
  • mutację t(14;18), która prowadzi do nadmiernej ekspresji białka BCL2 hamującego apoptozę komórek B,
  • długotrwały kontakt z substancjami chemicznymi (np. pestycydami, rozpuszczalnikami organicznymi),
  • infekcje wirusowe, w tym wirusa zapalenia wątroby typu C,
  • osłabienie układu odpornościowego spowodowane np. stosowaniem leków immunosupresyjnych.

Czy chłoniak grudkowy jest dziedziczny? Nie stwierdzono jednoznacznie, aby chłoniak grudkowy był chorobą dziedziczną. Występowanie tej choroby w rodzinie może nieznacznie zwiększać ryzyko jej rozwoju, ale nie jest to czynnik decydujący.

Objawy chłoniaka grudkowego

Objawy chłoniaka grudkowego mogą się różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Często pierwszym symptomem jest powiększenie węzłów chłonnych, które nie są bolesne, ale mogą zwiększać swoją objętość w czasie. Do innych objawów należą:

  • nawracające infekcje wskutek osłabienia układu odpornościowego,
  • przewlekłe zmęczenie i osłabienie organizmu,
  • niezamierzona utrata masy ciała,
  • nocne poty i gorączka powyżej 38°C,
  • uczucie pełności w jamie brzusznej, jeśli chłoniak zajmie śledzionę,
  • bóle kostne w przypadku zajęcia szpiku kostnego.

Diagnostyka chłoniaka grudkowego

Aby potwierdzić diagnozę chłoniaka grudkowego, lekarz może zalecić wykonanie następujących badań:

  • biopsja węzła chłonnego – badanie histopatologiczne umożliwiające określenie charakteru nowotworu,
  • immunofenotypowanie – analiza markerów komórkowych (CD10, CD20, BCL2) pozwalająca na rozpoznanie chłoniaka,
  • badania genetyczne – wykrycie translokacji t(14;18), charakterystycznej dla tej choroby,
  • badania obrazowe – PET-CT, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny pomagają określić stopień zaawansowania chłoniaka,
  • trepanobiopsja szpiku – inwazyjne badanie diagnostyczne polegające na pobraniu fragmentu kości wraz ze szpikiem przy użyciu specjalnej igły. Jest niezbędne do oceny zajęcia szpiku kostnego przez nowotwór i pomaga w określeniu stopnia zaawansowania choroby.
Morfologia banerek
Badanie LDH (dehydrogenaza mleczanowa) banerek
Badanie beta-2-mikroglobuliny banerek

Leczenie chłoniaka grudkowego

Wybór metody leczenia zależy od stadium choroby, wieku pacjenta oraz ogólnego stanu zdrowia. Stosowane terapie obejmują:

  • obserwację – w przypadkach wolno postępującej choroby, gdy pacjent nie odczuwa objawów,
  • radioterapię – skuteczną w leczeniu chłoniaka w I i II stopniu zaawansowania,
  • immunochemioterapię – połączenie przeciwciał monoklonalnych anty-CD20 (rytuksymab, obinutuzumab) z chemioterapią (CHOP, CVP, bendamustyna),
  • terapie celowane – inhibitory kinaz PI3K, lenalidomid,
  • przeszczepienie komórek macierzystych – stosowane w przypadkach nawrotowych lub opornych na leczenie.

Ile trwa leczenie chłoniaka grudkowego?

Czas leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby i zastosowanej terapii. Radioterapia może trwać kilka tygodni, a pełny cykl immunochemioterapii około 6 miesięcy. W przypadkach zaawansowanych pacjenci często wymagają wieloletniego monitorowania i leczenia podtrzymującego.

Jak długo żyje się z chłoniakiem grudkowym?

Wczesne stadia choroby (I i II) mogą być całkowicie wyleczone, natomiast w zaawansowanych postaciach chłoniak grudkowy jest chorobą przewlekłą. Średnia długość życia pacjentów wynosi kilkanaście lat, a nowe terapie pozwalają na jej dalsze wydłużenie.

Podsumowanie

Chłoniak grudkowy to nowotwór układu chłonnego o powolnym przebiegu, który często przez długi czas pozostaje bezobjawowy. Wczesna diagnostyka pozwala na wdrożenie skutecznego leczenia, które może obejmować radioterapię, immunochemioterapię lub terapie celowane. Mimo że zaawansowane postacie choroby nie zawsze są całkowicie wyleczalne, rozwój medycyny umożliwia długie życie z tą chorobą.

Jeśli zauważysz niepokojące objawy, takie jak powiększone węzły chłonne, przewlekłe zmęczenie czy nocne poty, skonsultuj się z lekarzem i rozważ wykonanie badań.

Bibliografia

  1. Freedman A.S., Aster J.C. „Clinical manifestations, pathologic features, diagnosis, and prognosis of follicular lymphoma”. UpToDate.com
  2. Gajewski P., Jaeschke R. „Interna Szczeklika 2024/25”.
  3. hematoonkologia.pl, „Chłoniak grudkowy”.

Zapalenie spojówek: objawy, przyczyny, rodzaje i leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Zapalenie spojówek: objawy, przyczyny, rodzaje i leczenie

Zapalenie spojówek to jedna z najczęstszych chorób oczu, która dotyka osoby w każdym wieku, niezależnie od pory roku. Jest to stan zapalny obejmujący spojówkę – cienką, przezroczystą błonę pokrywającą powierzchnię oka i wewnętrzną stronę powiek. Choroba może mieć różne przyczyny, objawy oraz stopnie nasilenia. Dowiedz się, jak wygląda zapalenie spojówek, czy jest groźne i jakie są sposoby leczenia.

Spis treści:

  1. Zapalenie spojówek – co to za choroba?
  2. Zapalenie spojówek – objawy
  3. Zapalenie spojówek – przyczyny
  4. Jakie badania wykonać przy zapaleniu spojówek?
  5. Jak leczyć zapalenie spojówek?
  6. Zapalenie spojówek – najczęściej zadawane pytania

Zapalenie spojówek – co to za choroba?

Zapalenie spojówek to stan zapalny błony śluzowej, która pokrywa przednią część gałki ocznej oraz wewnętrzną powierzchnię powiek. Schorzenie występuje dość często – szacuje się, że każda osoba dorosła zmagała się z nim przynajmniej raz w życiu. Badania epidemiologiczne wskazują, że 15-44% pacjentów zgłaszających się na konsultację okulistyczną cierpi na zapalenie spojówek.

Ze względu na przyczynę zapalenie spojówek dzieli się na:

  • infekcyjne,
  • nieinfekcyjne.

Zapalenie spojówek może mieć ostry, podostry lub przewlekły przebieg.

>> Zobacz: Zapalenie spojówek u dzieci. Objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Zapalenie spojówek – objawy

Objawy zapalenia spojówek mogą różnić się w zależności od jego przyczyny. Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości należą:

  • zaczerwienienie oczu (przekrwienie),
  • świąd i pieczenie,
  • nadmierne łzawienie,
  • uczucie piasku pod powiekami,
  • wydzielina z oka (wodnista, ropna, śluzowa, śluzowo-ropna),
  • obrzęk powiek,
  • nadwrażliwość na światło.

Niekiedy w spojówce obecny jest również odczyn grudkowy lub brodawkowy. Pierwszy z nich to grudki zbudowane z przerośniętej tkanki limfatycznej. Objaw spotykany jest w chlamydiowym lub wirusowym zapaleniu spojówek. Natomiast odczyn brodawkowy to brodawki zbudowane z przerośniętego nabłonka spojówki. Może pojawić się w przebiegu infekcji bakteryjnej.

Objawy zapalenia spojówek mogą być jednostronne lub obustronne oraz mieć różne nasilenie. Pojawienie się jakiejkolwiek z powyższych dolegliwości jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej.

>> To może Cię zainteresować: Zespół Sjögrena – objawy, powikłania, diagnostyka

Zapalenie spojówek – przyczyny

Najczęstsze przyczyny zapalenia spojówek to:

  • infekcje bakteryjne,
  • infekcje wirusowe,
  • czynniki alergiczne.

Przyczyną zapalenia spojówek mogą być również infekcje grzybicze, zaburzenia filmu łzowego, podrażnienie czy niektóre choroby skóry.

Bakteryjne zapalenie spojówek

U dorosłych bakteryjne zapalenie spojówek jest najczęściej wywoływane przez Staphylococcus aureus, a u dzieci przez Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae. Do zakażenia dochodzi zwykle przez bezpośredni kontakt z patogenem przeniesionym na rękach w okolicę oka. Charakterystycznym objawem bakteryjnego zapalenia spojówek jest obecność gęstej, ropnej wydzieliny, która może sklejać powieki – szczególnie rano po przebudzeniu.

Chlamydiowe zapalenie spojówek

Chlamydiowe zapalenie spojówek jest wywołane przez infekcję bakterią wewnątrzkomórkową Chlamydia trachomatis. Do zakażenia dochodzi poprzez przeniesienie patogenu na rękach w okolicę oka z narządów płciowych. Charakterystycznym objawem jest śluzowo-ropna wydzielina i odczyn grudkowy. Najczęściej dotyczy jednego oka, ale nieleczone może przejść również na drugie oko. Zwykle współwystępuje z infekcją cewki moczowej lub szyjki macicy.

>> Przeczytaj także: Jak zapobiec groźnym powikłaniom infekcji intymnych – testy w kierunku Chlamydia trachomatis

Alergiczne zapalenie spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek jest reakcją organizmu na alergeny – np. pyłki, kurz, sierść zwierząt, składnik kosmetyku, leki. Objawia się świądem, łzawieniem i obrzękiem powiek. Może być ostre, sezonowe lub przewlekłe. Zwykle alergicznemu zapaleniu spojówek towarzyszy alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa.

Wirusowe zapalenie spojówek

Wirusowe zapalenie spojówek dzieli się na:

  • adenowirusowe (epidemiczne),
  • herpetyczne.

Adenowirusowe zapalenie spojówek wywołane jest przez adenowirusy i często towarzyszy mu zapalenie górnych dróg oddechowych. Obecna jest obfita wydzielina surowicza oraz odczyn grudkowy, a także silne łzawienie i światłowstręt. Wirusowe zapalenie spojówek jest wysoce zakaźne.

Herpetyczne zapalenie spojówek wywołane jest wirusem opryszczki zwykłej. Występuje rzadko – zwykle spotykane jest u małych dzieci. Dotyczy jednego oka i najczęściej współwystępuje z opryszczką warg. Charakteryzuje się wodnistą wydzieliną, odczynem grudkowym i podrażnieniem.

Inne przyczyny zapalenia spojówek

Innymi przyczynami zapalenia spojówek mogą być m.in.:

>> Zobacz także: Nużeniec – przyczyna dokuczliwej choroby oczu i skóry

Jakie badania wykonać przy zapaleniu spojówek?

Diagnostyka zapalenia spojówek opiera się na wywiadzie lekarskim i badaniu okulistycznym. W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie badania mikrobiologicznego wydzieliny z oka, testów alergicznych lub badań w kierunku chorób ogólnoustrojowych.

badanie w kierunku nużeńca

Jak leczyć zapalenie spojówek?

Leczenie zapalenia spojówek zależy w głównej mierze od przyczyny, która je wywołała. W przypadku zakażeń bakteryjnych konieczne jest podanie antybiotyku o działaniu miejscowym. Przy infekcjach wirusowych lekarz może zdecydować o wdrożeniu leku przeciwwirusowego. Oprócz tego działania terapeutyczne obejmują:

  • higienę oczu przy pomocy specjalnych preparatów,
  • chłodne okłady,
  • stosowanie sztucznych łez,
  • szczególne zachowanie higieny.

Alergiczne zapalenie spojówek wymaga stosowania leków przeciwalergicznych w postaci kropli do oczu i preparatów doustnych. Oprócz tego wskazane jest zachowanie szczególnej higieny rąk i okolicy oczu oraz unikanie ekspozycji na alergeny.

>> To może Cię zainteresować: Alergia: objawy, przyczyny, rodzaje, rozpoznanie

Zapalenie spojówek – najczęściej zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące czasu trwania i powikłań zapalenia spojówek.

Czy zapalenie spojówek jest zaraźliwe?

Bakteryjne i wirusowe zapalenie spojówek są zaraźliwe. Patogeny, które je wywołują, przenoszą się z osoby chorej na zdrową zwykle za pośrednictwem dłoni. Dlatego bardzo ważne jest przestrzeganie zasad higieny – przede wszystkim mycie rąk i unikanie dotykania okolicy oczu.

Zapalenie spojówek: ile trwa?

Czas trwania zapalenia spojówek zależy od jego przyczyny. Bakteryjne zapalenie zwykle ustępuje w ciągu 5-7 dni po rozpoczęciu leczenia, wirusowe może trwać do 2-3 tygodni, a alergiczne – tak długo, jak trwa ekspozycja na alergen.

Czy zapalenie spojówek jest groźne?

W większości przypadków zapalenie spojówek nie jest groźne i ustępuje po odpowiednim leczeniu. Nieleczone lub przewlekłe stany zapalne mogą prowadzić do poważnych powikłań (np. uszkodzenia rogówki i utraty wzroku).

>> Przeczytaj także: Łzawienie oczu: przyczyny, leczenie nadmiernego łzawienia

Zapalenie spojówek to częsta dolegliwość, która może mieć rożne przyczyny – m.in. infekcje bakteryjne, infekcje wirusowe, reakcje alergiczne. Objawy, takie jak: zaczerwienienie, swędzenie, łzawienie, światłowstręt czy wydzielina z oka należy zawsze skonsultować z lekarzem.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. J. Izdebska, Przychodzi pacjent do lekarza z… zapaleniem spojówek, Lekarz POZ 3/2017, s. 201–202
  2. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/83224,zapalenie-spojowek-u-doroslych (dostęp 07.03.2025)
  3. J. Szaflik i in., Zapalenie spojówek – przyczyny, objawy, leczenie, Przewodnik Lekarza 2003, s. 62–68
  4. A. Zaleska-Żmijewska, Rola lekarza POZ w leczeniu najczęstszych schorzeń powierzchni oka, Lekarz POZ 4/2016, s. 349–355
  5. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/83655,chlamydiowe-zapalenie-spojowek-wtretowe-zapalenie-spojowek (dostęp 07.03.2025)

Rak dwunastnicy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Katarzyna Koc
-
0
Rak dwunastnicy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Rak dwunastnicy nie jest częstym nowotworem spośród wszystkich schorzeń przewodu pokarmowego. Przez wiele lat potrafi nie dawać żadnych charakterystycznych objawów, co może niejednokrotnie uśpić czujność diagnostyczną. Rzadko rozpoznawany jest u osób młodszych, najczęściej diagnoza stawiana jest około 60 roku życia.

Spis treści:

  1. Rak dwunastnicy. Co to za choroba?
  2. Rak dwunastnicy: objawy choroby
  3. Rak dwunastnicy: jak wykryć?
  4. Leczenie pacjentów z rakiem dwunastnicy. Jak przebiega?
  5. Profilaktyka raka dwunastnicy

Rak dwunastnicy. Co to za choroba?

Rak dwunastnicy jest pierwotnym nowotworem tego narządu, wywodzącym się z błony śluzowej jego światła. Proces nowotworzenia polega na zmianie łagodnych zmian o strukturze histologicznej gruczolaka do komórek rakowych pod wpływem transformacji nowotworowej. Jako zmiana pierwotna występuje rzadko, stanowiąc około 1% wszystkich nowotworów złośliwych przewodu pokarmowego.

Innymi częstymi zmianami nowotworowymi diagnozowanymi w dwunastnicy są guzy neuroendokrynne (NET) i nowotwory podścieliskowe jak GIST. Dwunastnica stanowi także miejsce przerzutowania i naciekania wtórnie do nowotworów wywodzących  się z innych narządów sąsiednich.

Pakiet zdrowe jelita banerek

Ogniska nowotworowe najczęściej lokalizują się w części dystalnej dwunastnicy (45% rozpoznań), pozostałe w drugim i pierwszym odcinku dwunastnicy, (odpowiednio 40% i 15% rozpoznań).

Nowotwór nacieka bezpośrednio do narządów sąsiednich i do jamy otrzewnej. Przerzutowanie odbywa się poprzez drogę krwionośną do wątroby, płuc, kości i przez drogę limfatyczną do regionalnych węzłów chłonnych.

Przyczyny rozwoju raka dwunastnicy

Rak dwunastnicy rozwija się głównie powyżej 60. roku życia, rzadziej rozpoznania stawiane są u osób młodych, poniżej 30. roku życia. Częstość występowania nowotworu wzrasta wraz z wiekiem. Rozpoznawany jest statystycznie częściej u mężczyzn.

Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju raka dwunastnicy jest polip gruczolakowaty. Do pozostałych czynników ryzyka zaliczyć można:

  • choroby zapalne i immunologiczne jak choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia.
  • rodzinnie występujące zespoły jak zespół rodzinnej polipowatości (zespół Peutza-Jeghersa, zespół Gardnera).
  • przebyta cholecystektomia.
  • palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, niewłaściwa dieta.

>> Sprawdź: Badania wspierające leczenie alkoholizmu

Rak dwunastnicy: objawy choroby

Rak dwunastnicy jak niemal każda choroba nowotworowa, w początkowym swoim etapie nie daje żadnych objawów, są one trudne do zauważenia.

Guzy dwunastnicy o małych rozmiarach przez długi czas pozostają nieme klinicznie, a jedynie mogą dawać cechy niedokrwistości niedobarwliwej w badaniu morfologii krwi obwodowej (wywołanej przewlekłą utratą krwi ze zmiany nowotworowj).

Morfologia banerek

Większe zmiany ogniskowe dwunastnicy powodują bóle brzucha, nudności, wymioty (będące efektem niedrożności przewodu pokarmowego).

Guzy zlokalizowane w okolicy brodawki Vatera prowadzą do rozwoju zażółcenia powłok skórnych (żółtaczka) i pozostałych cech cholestazy (zastoju żółci w przewodzie pokarmowym).

Do pozostałych objawów wskazujących na rozwój nowotworu zalicza się:

  • nagły spadek masy ciała i osłabienie apetytu;
  • krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego;
  • zmiana rytmu wypróżnień, zaparcia stolca;
  • nasilenie refluksu żołądkowo-przełykowego;
  • obecność krwi w stolcu.

>> To może Cię zainteresować: Czarny stolec, smolisty stolec – przyczyny, diagnostyka, postępowanie

Rak dwunastnicy: jak wykryć?

Podstawą rozpoznania raka dwunastnicy jest wykonanie diagnostyki endoskopowej przewodu pokarmowego (gastroskopia). W trakcie gastroskopii pobiera się wycinki z śluzówki dwunastnicy (biopsja) do dalszej analizy histopatologicznej. Sporadycznie w diagnostyce wykorzystuje się badanie radiologiczne przewodu pokarmowego z użyciem papki barytowej by ocenić miejsce zwężenia światła dwunastnicy w przebiegu nowotworu. Do innych badań stosowanych często w diagnostyce zaliczamy:

  • kapsułkę endoskopową,
  • enteroskopię balonową.

Wstępnymi badaniami pomocniczymi, które mogą wskazać dalszy kierunek diagnostyki chorób przewodu pokarmowego i skierowania do odpowiednich specjalistów (gastrologa czy chirurga), są także:

W celu oceny rozległości naciekania zmian nowotworowych wykorzystywane są dodatkowe badania obrazowe przewodu pokarmowego jak:

  • endosonografia (EUS);
  • tomografia komputerowa (TK);
  • badanie rezonansu magnetycznego (MR).

Przeczytaj:

>> Zapalenie dwunastnicy – objawy, przyczyny, badania i leczenie stanu zapalnego

>> Ból brzucha z prawej strony – co może oznaczać? Jakie mogą być przyczyny?

Leczenie pacjentów z rakiem dwunastnicy. Jak przebiega?

W zależności od typu histologicznego nowotworu, możliwości resekcji zmiany i zajęcia węzłów chłonnych ustala się dalszy plan leczenia chorych z nowotworem dwunastnicy.

Podstawowymi metodami leczenia są: odcinkowa duodenektomia lub pankreatoduodenektomia (operacja Whipple’a) w przypadku zmian poddających się resekcji.

Zmiany nieresekcyjne poddawane są radioterapii paliatywnej, protezowaniu przewodu pokarmowego i leczeniu chemioterapeutycznemu.

Czy rak dwunastnicy jest wyleczalny?

Trudno jednoznacznie ocenić stopień wyleczalności nowotworu dwunastnicy z uwagi na fakt wieloletniego okresu nowotworzenia przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby. W chwili wystąpienia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego są one często na tyle niespecyficzne, że diagnostyka potrafi opóźnić się o prawie 6 miesięcy. W zależności od wielkości zmiany, stopnia jej zaawansowania i możliwości radykalnego leczenia, a także kilkuletniej obserwacji po włączonym leczeniu, można stwierdzić jej skuteczność.

>> Sprawdź: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka

Rak dwunastnicy: rokowania

W chwili postawienia rozpoznania u 22 do 71% chorych nowotwór daje przerzuty do węzłów chłonnych. Rokowanie w raku dwunastnicy zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu w chwili uzyskania rozpoznania.

Profilaktyka raka dwunastnicy

Nie dysponujemy na chwilę obecną w pełni skutecznymi metodami chroniącymi przed rozwojem nowotworu złośliwego dwunastnicy. Aby ograniczyć lub zmniejszyć narażenie na rozwój raka, zaleca się:

  • ograniczenie spożycia tytoniu i wyrobów nikotynowych;
  • zmniejszenie spożywania alkoholu;
  • stosowanie diety z ograniczeniem czerwonego mięsa i zastąpienie go innymi źródłami białka, spożywanie warzyw, owoców i błonnika pokarmowego;
  • utrzymanie prawidłowej masy ciała.

W przypadku osób z rodzinną, genetyczną predyspozycją do występowania chorób nowotworowych, zalecane są testy przesiewowe.

Rak dwunastnicy wciąż pozostaje jednym z rzadziej występujących nowotworów przewodu pokarmowego, stanowiąc zaledwie 1% rozpoznań w przypadku zmian pierwotnie rozwijających się w tym narządzie. Często przez wiele lat diagnostyka choroby stanowi duży problem z uwagi na brak specyficznych objawów w początkowym okresie procesu nowotworowego. Aby uchronić się przed rozwojem choroby, warto zadbać o właściwą dietę, ograniczenie spożycia alkoholu, utrzymanie prawidłowej masy ciała. W przypadku osób będących w grupach ryzyka rozwoju choroby nowotworowej istnieje możliwość poddawania się okresowym badaniom przesiewowym z zakresu endoskopii przewodu pokarmowego.

Bibliografia

  1. Interna Szczeklika 2021, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
  2. http://www.onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom1_04_Nowotwory_ukladu_pokarmowego_20151202.pdf (dostęp online: 10.03.2025).
  3. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9663352/ (dostęp online: 09.03.2025).
  4. Ultrasonografia. Od wskazania do interpretacji. K. Seitz, B. Braun, wyd. Edra, Wrocław 2021

Poronienie: objawy, przyczyny, rodzaje poronień

Katarzyna Koc
-
0
Poronienie: objawy, przyczyny, rodzaje poronień

Przygotowania do rodzicielstwa często poprzedzone są wieloma miesiącami starań ze strony obojga partnerów. Nie zawsze jednak donoszenie ciąży aż do momentu rozwiązania jest możliwe z uwagi na ewentualną utratę na którymś z etapów jej trwania.

Spis treści:

  1. Poronienie: czym jest?
  2. Co powoduje poronienie?
  3. Poronienie: objawy samoistnego zakończenia ciąży
  4. Rozpoznanie poronienia: jakie badania przeprowadzić?
  5. Poronienie: postępowanie po samoistnym zakończeniu ciąży
  6. Czy można zapobiec poronieniu?

Poronienie: czym jest?

Według ogólnej definicji poronienie jest samoistną utratą ciąży w czasie, zanim płód uzyska zdolność do przeżycia. Jest to okres obejmujący moment poczęcia aż do ukończenia 21 tygodnia ciąży.

Poronienia ze względu na czas ich pojawienia się dzieli się na:

  • wczesne, pojawiające się przed 12. tygodniem ciąży;
  • późne, występujące między 12. a 21. tygodniem ciąży.

Utrata ciąży powyżej 21. tygodnia jej trwania nazywana jest porodem przedwczesnym.

Z uwagi na częstość występowania wyróżnia się:

  • poronienia samoistne (spontaniczne);
  • nawracające (nawykowe) (związane z utratą co najmniej 3 ciąż).

>> Sprawdź: Otyłość a ciąża. Jakie są zagrożenia i konsekwencje otyłości w ciąży?

Poronienia: czy są częste?

Statystycznie poronienia sporadycznie występujące stanowią 10-15% utraty ciąż, z kolei poronienia nawracające (obejmujące minimum 3 utraty ciąży) to około 1% wszystkich poronień. Ryzyko wystąpienia poronienia wrasta wraz z wiekiem kobiety, ponieważ w jajnikach w kolejnych latach życia zmniejsza się ogólna liczba i jakość komórek jajowych.

Orientacyjna częstość występowania poronień wygląda następująco:

  • 20-24 rok życia – około 11%;
  • 30-34 rok życia – około 15%;
  • 40-44 rok życia – około 5%;
  • u starszych – 93%;

Wystąpienie poronienia jest także zależne od wieku ojca – im jest starszy, tym ryzyko utraty ciąży może być wyższe.

Co powoduje poronienie?

Do ogólnych przyczyn poronień, bez względu na ich rodzaj, zaliczyć można:

  • zaburzenia krzepnięcia (trombofilie) pod postacią mutacji MTHFR, trombofilii dziedzicznych jak V Leiden, związanych z brakiem białka C i S czy wrodzonych trombofilii;
  • przyczyny hormonalne: insulinooporność, zespół policystycznych jajników (PCOS), cukrzyca, choroby tarczycy, wady fazy lutealnej w cyklu płciowym kobiety;
  • nieprawidłowości w budowie chromosomów;
  • przyczyny immunologiczne, m.in. zespół antyfosfolipidowy;
  • polimorfizmy genu ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej;
  • nieprawidłowości anatomiczne narządów rodnych kobiety: macica dwurożna, przegroda macicy, a także mięśniaki, polipy, zrosty i blizny czy niedorozwój szyjki macicy;
  • uszkodzenie materiału genetycznego w trakcie podziałów zarodka;
  • infekcje: bakteryjne dróg rodnych (główny czynnik późnych poronień) lub wirusowe, m.in. Toxoplasma gondii, wirus różyczki, HSV, CMV;
  • uszkodzony materiał genetyczny męskiego nasienia;
  • czynniki środowiskowe: alkohol, palenie tytoniu, bardzo młody (poniżej 20. roku życia) lub zaawansowany (powyżej 40. roku życia ) wiek matki, wiek ojca; zarówno BMI powyżej 30 kg/m2, jak i zbyt niska masa ciała u matki.

>> To może Cię zainteresować: Toksoplazmoza – źródła zarażenia, objawy, diagnostyka

Stres a poronienie

Według niektórych źródeł medycznych stałe narażenie na stres może wiązać się z większym ryzykiem wystąpienia poronienia, zwłaszcza w przypadku kolejnej utraty ciąży (jako przyczyna poronień nawracających).

Stres jednak może być częściej przyczyną trudności w zajściu w ciążę niż bezpośrednim czynnikiem wpływającym na jej utratę.

Poronienie: objawy samoistnego zakończenia ciąży

Rozpoczynające się poronienie może pozostać bezobjawowe, co oznacza , że kobieta nawet nie wie, że może być w ciąży, która uległa samoistnemu zakończeniu. Ww. sytuacja dotyczy pacjentek, które doświadczają nieregularnych odstępów pomiędzy kolejnymi krwawieniami miesięcznymi.

>> Przeczytaj: Nieregularny okres i zaburzenia miesiączkowania. Objawy, przyczyny, badania i leczenie

W sytuacji, gdy pojawiły się wczesne objawy ciąży (np. opóźnienie terminu kolejnej miesiączki), potwierdzone szybkim testem ciążowym z moczu, oznaczeniem HCG we krwi a potem badaniem USG rozpoznającym ciążę i pacjentka pozostaje pod opieką ginekologiczną, w trakcie rozpoczynającego się poronienia zwracają uwagę ww. dolegliwości:

  • silne, długotrwałe skurcze lub bóle podbrzusza z promieniowaniem do okolicy lędźwiowo-krzyżowej;
  • jasnoczerwona krew z dróg rodnych (możliwa jest też obecność skrzepów krwi i tkanek) pod postacią lekkiego plamienia lub intensywnego krwawienia;
  • ustąpienie charakterystycznych objawów ciąży: nudności, tkliwości piersi, nadwrażliwości na zapachy;
  • brak tętna płodu w przypadku ciąży powyżej 6. tygodnia w badaniu USG.

>> Sprawdź: Ciąża pozamaciczna – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Czy poronienie boli?

Samoistna utrata ciąży może sprawiać ból i dyskomfort, ale też w niektórych przypadkach pozostaje niema klinicznie, więc nie każda kobieta doświadcza wyżej wymienionych dolegliwości w trakcie toczącego się poronienia. Co więcej często objawy rozpoczynającej się utraty ciąży bywają zmienne osobniczo i trudne do rozpoznania z uwagi na różne nasilenie objawów.

Ważnym aspektem jest jednak świadomość utraconej ciąży na wczesnym etapie jej trwania i emocjonalne doświadczenia z tym związane. Każde przebyte poronienie może wywrzeć duży wpływ na życie psychiczne zarówno kobiety jak i całej jej rodziny. Lęk przed ewentualną utratą kolejnej ciąży w chwili, gdy była ona planowana i wyczekiwana, rodzi wiele obaw przed niejedną przyszłą mamą. Powoduje serię pytań, czy kolejne starania o potomstwo będą w pełni skuteczne, czy ponownie pojawi się rozczarowanie i smutek.

>> Zobacz: Badania po poronieniach – Jakie warto wykonać?

Rozpoznanie poronienia: jakie badania przeprowadzić?

W chwili gdy dochodzi do samoistnej utraty ciąży, możemy w badaniach dodatkowych zaobserwować brak narastania stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej we krwi. W trakcie badania USG położniczego nie obserwuje się czynności serca płodu lub obecności zarodka w jamie macicy.

Badanie kariotyp klasyczny (badanie cytogenetyczne) banerek

Poronienie: postępowanie po samoistnym zakończeniu ciąży

W przypadku wystąpienia samoistnego zakończenia ciąży, dalsze postępowanie jest zależne od tego, czy doszło do samodzielnego oczyszczenia jamy macicy po poronieniu, czy niezbędna była hospitalizacja pacjentki i czy przyczyna wywołująca utratę ciąży nie wymaga dłuższego leczenia.

Z uwagi na możliwy stan emocjonalny kobiety, po przebytym poronieniu zasadne jest objęcie jej wedle potrzeb szerszą opieką specjalistyczną – w tym także psychologiczną.

>> Przeczytaj także: Poronienia chybione (zatrzymane): objawy, przyczyny, postępowanie

Poronienie a kolejna ciąża

Zalecanym bezpiecznym odstępem, po utracie ciąży w przebiegu poronienia, jest okres 3 miesięcy przed ewentualnymi kolejnymi staraniami o potomstwo. W przypadku kontroli ginekologicznej, która obejmie ocenę badań biochemicznych i USG, a pacjentka nie będzie wymagała zabiegu wyłyżeczkowania macicy, starania można przyspieszyć i rozpocząć już w kolejnych cyklach.

W tym czasie zaleca się suplementację kwasu foliowego, a także wyeliminowanie czynników środowiskowych, które mogą przyczynić się do utraty ciąży jak:

  • praca zawodowa i jej modyfikacja;
  • ustabilizowanie współistniejących chorób przewlekłych;
  • wyleczenie chorób ostrych.

>> Sprawdź: APS jako przyczyna poronień i niepłodności

Czy można zapobiec poronieniu?

Nie na wszystkie przyczyny prowadzące do samoistnej utraty ciąży kobieta ma wpływ. W przypadku, gdy do poronienia dochodzi z powodu wad genetycznych czy chromosomalnych zarodka, nic nie jesteśmy w stanie zrobić.

Do czynników modyfikowanych zaliczyć można przede wszystkim:

  • zmianę dotychczasowego trybu życia,
  • ograniczenie lub zaprzestanie korzystania z używek,
  • zadbanie o właściwą dietę z zalecaną suplementacją kwasu foliowego,
  • zatroszczenie się o higienę snu,
  • utrzymanie umiarkowanej aktywności fizycznej,
  • umiejętne radzenie sobie ze stresem.

>> To może Cię zainteresować: Zapłodnienie in vitro – co to jest i na czym polega?

Czas, który upływa od początku ciąży aż do chwili porodu, obarczony jest często dużym stresem i wieloma skrajnymi emocjami. Niezwykle radosny moment powitania na świecie potomstwa często może zostać z wielu przyczyn zaburzony m.in. z powodu przedwczesnej utraty ciąży. Ważne jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia medycznego i psychologicznego parom, które doświadczyły poronienia a także w miarę istniejących możliwości zdiagnozowanie przyczyn jego powstania. Każde niespecyficzne objawy lub nasilenie dyskomfortu w okolicy podbrzusza czy obecność nietypowej wydzieliny z dróg rodnych w trakcie rozpoznanej ciąży wymaga konsultacji lekarskiej i wykluczenia toczącego się poronienia.

Jedna strata ciąży nie musi oznaczać dalszych trudności w staraniach o potomstwo, dlatego tak ważna jest profilaktyka i odpowiednia opieka na każdym etapie planowania rodziny.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/90964,poronienie (dostęp online 12.03.2025).
  2. Miscarriage matters: the epidemiological, physical, psychological, and economic costs of early pregnancy loss, Quenby S, Gallos ID, Dhillon-Smith RK, Podesek M, Stephenson MD, Fisher J, Brosens JJ, Brewin J, Ramhorst R, Lucas ES, McCoy RC, Anderson R, Daher S,Regan L, Al-Memar M, Bourne T, MacIntyre DA, Rai R, Christiansen OB, Sugiura-Ogasawara M, Odendaal J, Devall AJ, Bennett PR, Petrou S, Coomarasamy A.Lancet. 2021 May 1;397(10285):1658-1667. doi: 10.1016/S0140-6736(21)00682-6. Epub 2021 Apr 27 (dostęp online 10.03.2025).
  3. Miscarriage Definitions, Causes and Management: Review of Literature. I.A. Abdelazim, A. AbuFaza, P. Purohit, R.H. Farag, ARC Journal od Gynecology and Obstetrics, Vol/ 2, Issue 3, 2017, PP 20-21.
  4. Relationship between psychological stress and reccurent miscarriage”. W. Li, J. Newell- Price, G.l. Jones, W.L. Ledger, T.C. Li. Reproductive medicine online. Vol. 25, Issue 2, P 180-183, Augist 2012.

Glikogen – co to jest i jaką pełni funkcję?   

Weronika Dobrewa
-
0
Glikogen – co to jest i jaką pełni funkcję?   

Energia stanowi fundament funkcjonowania organizmu – umożliwia ruch, oddychanie, pracę serca, a także szereg reakcji biochemicznych, niezbędnych do życia. Aby zapewnić ciągły dostęp do paliwa, organizm magazynuje je w formie łatwo dostępnej rezerwy. Jednym z kluczowych magazynów energetycznych jest glikogen – wielocukier, pełniący funkcję zapasową u człowieka i zwierząt. Dlaczego glikogen jest tak istotny? Jakie pełni funkcje i jakie konsekwencje niesie jego niedobór lub nadmiar? W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu fascynującemu składnikowi metabolizmu.

Spis treści:

  1. Co to jest glikogen?
  2. Gdzie występuje glikogen?
  3. Funkcje glikogenu
  4. Niedobór i nadmiar glikogenu w organizmie
  5. Jak uzupełnić glikogen?

Co to jest glikogen?

Glikogen to polisacharyd składający się z wielu cząsteczek glukozy. Jest to najważniejsza forma przechowywania glukozy u ludzi, zwierząt i niektórych grzybów. Jego zadaniem jest dostarczanie glukozy, gdy organizm jej potrzebuje, na przykład podczas wysiłku fizycznego lub głodu. W razie potrzeby glikogen jest błyskawicznie rozkładany, co pozwala na natychmiastowe uwolnienie energii.

>> Warto wiedzieć więcej: Podstawowe składniki odżywcze w diecie człowieka – węglowodany

Budowa glikogenu

Glikogen to wielocukier gromadzony głównie w wątrobie i mięśniach. Zbudowany jest z jednostek glukozy połączonych głównie wiązaniami α-1,4-glikozydowymi, tworzącymi długie łańcuchy. Co kilka jednostek glukozy pojawiają się wiązania α-1,6-glikozydowe, które tworzą rozgałęzienia, zwiększając kompaktowość cząsteczki i umożliwiając szybsze uwolnienie glukozy. Te rozgałęzienia pozwalają na magazynowanie większej ilości glukozy i szybki dostęp do niej w sytuacjach zapotrzebowania.

Podczas syntezy glikogenu (glikogenezy) glukoza jest przekształcana w glikogen przy udziale enzymów, takich jak syntaza glikogenowa (odpowiedzialna za tworzenie wiązań α-1,4) oraz glikogenina, która pełni rolę inicjatora procesu syntezowania cząsteczki glikogenu.

W procesie rozkładu glikogenu (glikogenolizy) glukoza jest uwalniana, gdy organizm potrzebuje jej do produkcji energii.

Gdzie występuje glikogen?

W organizmie człowieka glikogen występuje głównie w dwóch miejscach:

  • wątroba – jest głównym magazynem glikogenu, który służy do utrzymania poziomu glukozy we krwi, zwłaszcza w okresach między posiłkami i podczas głodzenia.
  • mięśnie – glikogen w mięśniach pełni rolę szybkiego źródła energii, zwłaszcza podczas intensywnego wysiłku fizycznego.

W mniejszych ilościach glikogen może także występować w innych tkankach, takich jak mózg, ale jego główne rezerwy znajdują się w wątrobie i mięśniach.

Czy wątroba magazynuje glikogen?

Wątroba stanowi główny organ magazynujący glikogen. Około 5–6% jej masy to glikogen, który pełni funkcję stabilizatora poziomu glukozy we krwi. Podczas głodu lub między posiłkami glikogen wątrobowy ulega rozpadowi, dostarczając glukozę do krwiobiegu. W przeciwieństwie do mięśni, które zużywają zgromadzony glikogen wyłącznie lokalnie, wątroba jest odpowiedzialna za utrzymanie ogólnoustrojowej homeostazy glukozy.

Czy wiesz, że..
organizm ludzki przechowuje średnio około 100-120 g glikogenu w wątrobie i 300-400 g w mięśniach, ale te zapasy mogą się różnić w zależności od kondycji fizycznej i diety?

Funkcje glikogenu

Glikogen pełni w organizmie kilka ważnych funkcji:

  • magazynowanie energii,
  • regulacja poziomu glukozy we krwi,
  • dostarczanie energii podczas wysiłku fizycznego,
  • wspomaganie pracy mózgu – glikogen, choć w mniejszych ilościach, jest również magazynowany w mózgu, gdzie może być używany w sytuacjach wymagających szybkiej produkcji energii.

Niedobór i nadmiar glikogenu w organizmie

Niedobór oraz nadmiar glikogenu w organizmach ludzkich mogą prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, choć zdecydowanie częściej spotyka się sytuację niedoboru. Obie te przypadłości, choć rzadkie, mogą wystąpić w wyniku stanów wymienionych poniżej.

Przyczyny niedoboru glikogenu

  • Niewłaściwa dieta – niedobór węglowodanów w diecie, szczególnie przy niskokalorycznych planach żywieniowych, może prowadzić do zmniejszenia zapasów glikogenu. Jeśli organizm nie otrzymuje odpowiedniej ilości węglowodanów, nie ma surowców do jego syntezowania.
  • Zaburzenia metaboliczne – choroby takie jak cukrzyca, w których występuje insulinooporność lub całkowity brak insuliny, mogą prowadzić do upośledzenia magazynowania glikogenu w wątrobie i mięśniach.
  • Glikogenozy – grupa chorób genetycznych, w których występują defekty w szlakach metabolizmu glikogenu, skutkujące jego upośledzonym magazynowaniem lub rozkładem. Przykładem jest glikogenoza typu I (choroba von Gierkego), gdzie brakuje enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie glikogenu w glukozę, co prowadzi do nagromadzenia glikogenu w wątrobie, ale jednocześnie do niedoboru glukozy we krwi.
  • Nadmierny wysiłek fizyczny – przewlekła intensywna aktywność fizyczna może prowadzić do wyczerpania zapasów glikogenu w mięśniach, szczególnie w przypadku osób, które nie uzupełniają go odpowiednio po treningach.

Przyczyny nadmiaru glikogenu

  • Zaburzenia w metabolizmie glikogenu – niektóre choroby metaboliczne, jak glikogenoza typu II (Choroba Pompego), prowadzą do nieprawidłowego gromadzenia glikogenu w mięśniach i innych tkankach, w tym w sercu, co może prowadzić do ich uszkodzenia.
  • Nadmierna produkcja insuliny – w stanach takich jak insulinoma (guz trzustki produkujący nadmierne ilości insuliny), dochodzi do nadmiernej syntezy glikogenu w wątrobie, ponieważ insulina stymuluje jego magazynowanie.
  • Choroby wątroby – w przypadkach takich jak stłuszczenie wątroby (zwykle związane z nadwagą, alkoholizmem czy otyłością), procesy syntezujące glikogen mogą być zaburzone, prowadząc do jego nadmiaru w wątrobie.
  • Nadmiar węglowodanów w diecie – przewlekła dieta bogata w węglowodany, szczególnie przy niskiej aktywności fizycznej, może prowadzić do gromadzenia się nadmiaru glikogenu w organizmach, które nie potrzebują aż takich zapasów energetycznych.

Skutki niedoboru glikogenu

Niedobór glikogenu w organizmie może prowadzić do:

  • spadku poziomu energii: brak wystarczającej ilości glikogenu w mięśniach i wątrobie może prowadzić do uczucia zmęczenia, osłabienia oraz trudności w wykonywaniu intensywnego wysiłku fizycznego, ponieważ glikogen jest głównym źródłem energii podczas wysiłku,
  • hipoglikemia: niedobór glikogenu w wątrobie może prowadzić do niskiego poziomu glukozy we krwi (hipoglikemii), co objawia się drżeniem, zawrotami głowy, poceniem się i ogólnym osłabieniem. W skrajnych przypadkach może to prowadzić do omdleń i utraty przytomności,
  • zaburzenia funkcji mózgu: glikogen w mózgu pomaga utrzymać odpowiedni poziom glukozy, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Jego niedobór może prowadzić do trudności w koncentracji, zamroczeń, a nawet problemów z pamięcią.

Nadmiar glikogenu w organizmie

Choć glikogen jest magazynowany w ograniczonej ilości, nadmiar glikogenu również może prowadzić do problemów zdrowotnych:

  • stłuszczenie wątroby: jeśli organizm przechowuje zbyt dużo glikogenu, może to prowadzić do nadmiernego odkładania się tłuszczu w wątrobie, co skutkuje stłuszczeniem wątroby (niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby), co z kolei może prowadzić do jej uszkodzenia,
  • zaburzenia metaboliczne: nadmiar glikogenu może prowadzić do nieprawidłowej gospodarki metabolicznej, a także sprzyjać rozwojowi otyłości, ponieważ organizm może przekształcać nadmiar glukozy w tłuszcze,
  • glikogenoza: jest to grupa rzadkich chorób genetycznych, w których dochodzi do nadmiernego gromadzenia się glikogenu w różnych narządach, co prowadzi do uszkodzenia tkanek i organów, takich jak wątroba, serce czy mięśnie. Objawy obejmują osłabienie mięśni, powiększenie wątroby, bóle mięśni i trudności w oddychaniu.

Warto zaznaczyć, że organizm ma mechanizmy regulujące poziom glikogenu, jednak zaburzenia w tych procesach mogą prowadzić do wymienionych powyżej problemów.

Pakiet watrobowy banerek

Jak uzupełnić glikogen?

Aby uzupełnić glikogen w organizmie, należy skupić się na odpowiedniej diecie oraz regeneracji po wysiłku fizycznym. Oto kilka sposobów na uzupełnienie glikogenu:

  1. Spożywanie węglowodanów – glikogen jest magazynowaną w organizmie formą węglowodanów, dlatego ważne jest spożywanie produktów bogatych w węglowodany, które pozwalają na jego odbudowę. Najlepsze źródła to pełnoziarniste produkty zbożowe, ziemniaki, ryż, owoce, warzywa oraz rośliny strączkowe.
  2. Spożycie węglowodanów po wysiłku – aby przyspieszyć uzupełnianie zapasów glikogenu po intensywnym wysiłku fizycznym, warto spożyć węglowodany w ciągu 30–60 minut po treningu. Najlepsze będą wówczas szybciej przyswajalne węglowodany, np. banany, sok owocowy czy batony energetyczne.
  3. Zwiększenie spożycia kalorii – aby organizm mógł efektywnie odbudować zapasy glikogenu, należy zadbać o odpowiednią ilość kalorii, ponieważ proces ten wymaga energii.
  4. Spożywanie węglowodanów z białkami – po wysiłku fizycznym warto łączyć węglowodany z białkami, co wspomaga regenerację mięśni oraz zwiększa zdolność organizmu do magazynowania glikogenu.

Regularne spożywanie węglowodanów w codziennej diecie oraz odpowiednia regeneracja po wysiłku są kluczowe w procesie uzupełniania glikogenu w organizmie.

Glikogen to kluczowy element w procesie produkcji energii, który wspiera organizm w codziennym funkcjonowaniu, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego. Odpowiednia dieta i regeneracja po treningu są niezbędne, by utrzymać właściwy poziom tego cennego źródła energii. Zrozumienie roli glikogenu w organizmie pomaga lepiej zadbać o zdrowie i efektywność fizyczną, zapewniając optymalne warunki do działania naszych mięśni i innych narządów.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. Neoh GKS., Tan X., Chen S., Roura E., Dong X., Gilbert RG. Glycogen metabolism and structure: A review. Carbohydr Polym. 2024 Dec 15;346:122631.
  2. Kanungo S., Wells K., Tribett T., El-Gharbawy A. Glycogen metabolism and glycogen storage disorders. Ann Transl Med. 2018 Dec;6(24):474.
  3. Testoni G., Duran J., García-Rocha M. et al. Lack of Glycogenin Causes Glycogen Accumulation and Muscle Function Impairment. Cell Metab. 2017 Jul 5;26(1):256-266.e4.
  4. Ivy JL. Regulation of muscle glycogen repletion, muscle protein synthesis and repair following exercise. J Sports Sci Med. 2004 Sep 1;3(3):131-8.

Zespół Nijmegen – co to za choroba i jak się objawia?

Sara Aszkiełowicz
-
0
Zespół Nijmegen – co to za choroba i jak się objawia?

Zespół Nijmegen to rzadka choroba genetyczna, która może prowadzić do wielu trudności zdrowotnych, w tym opóźnień w rozwoju fizycznym i intelektualnym, a także zwiększonego ryzyka nowotworów. W tym artykule przedstawimy objawy tej choroby, metody diagnostyki, leczenie oraz prognozy dla osób dotkniętych zespołem Nijmegen. Dowiedz się, jak rozpoznać tę chorobę i jakie kroki podjąć, aby poprawić jakość życia.

Spis treści:

  1. Zespół Nijmegen – co to za choroba?
  2. Zespół Nijmegen – objawy choroby
  3. Zespół Nijmegen – diagnostyka
  4. Leczenie zespołu Nijmegen
  5. Zespół Nijmegen – rokowania

Zespół nijmegen – co to za choroba?

Zespół Nijmegen jest rzadką chorobą genetyczną wynikającą z mutacji w genie NBN, który odpowiada za naprawę uszkodzeń DNA. Defekt tego genu sprawia, że organizm nie jest w stanie skutecznie naprawiać uszkodzeń w materiale genetycznym, co prowadzi do zaburzeń w rozwoju fizycznym i intelektualnym. Osoby z zespołem Nijmegen mogą również zmagać się z częstymi infekcjami i większym ryzykiem wystąpienia nowotworów.

Zespół Nijmegen - badanie genetyczne (gen NBN) banerek

Zespół Nijmegen: dziedziczenie

Zespół Nijmegen dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że aby dziecko zachorowało, musi odziedziczyć dwie kopie zmutowanego genu – jedną od każdego z rodziców. Rodzice, którzy są nosicielami mutacji genu NBN, zazwyczaj nie wykazują objawów choroby, ponieważ posiadają jedną zdrową kopię genu. Jednakże, gdy oboje rodziców jest nosicielami, istnieje 25% szans, że ich dziecko odziedziczy dwie zmutowane kopie genu, co prowadzi do rozwoju choroby. Nosiciele mogą być świadomi ryzyka, zwłaszcza w rodzinach, w których występują przypadki zespołu Nijmegen.

>> Przeczytaj: Choroby rzadkie i ultrarzadkie

Zespół Nijmegen – objawy choroby

Objawy zespołu Nijmegen mogą być zróżnicowane, ale typowe dla tej choroby są:

  • Opóźnienie wzrostu – mała masa ciała, niski wzrost.
  • Mikrocefalia – mała głowa w stosunku do ciała.
  • Problemy z rozwojem umysłowym – opóźnienie mowy, trudności w nauce, problemy z koordynacją.
  • Problemy z układem kostno-mięśniowym – np. skrzywienie kręgosłupa, niskie napięcie mięśniowe.
  • Częste infekcje – szczególnie w obrębie dróg oddechowych, z powodu osłabionego układu odpornościowego.

Występowanie nowotworów u osób z zespołem Nijmegen

Osoby z zespołem Nijmegen mają zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów, zwłaszcza chłoniaków i innych rodzajów raka. Ryzyko to jest związane z defektem w naprawie uszkodzonego DNA, który sprawia, że komórki nowotworowe mogą rozwijać się w organizmach osób z tym zespołem.

Chociaż nie wszystkie osoby z zespołem Nijmegen zachorują na nowotwory, ważne jest, aby regularnie monitorować stan zdrowia pacjentów, aby wykryć ewentualne zmiany w organizmach w jak najwcześniejszym etapie. Regularne kontrole u onkologa są kluczowe u pacjentów z tym zespołem.

>> Sprawdź: Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn

Zespół Nijmegen – diagnostyka

Diagnostyka zespołu Nijmegen polega na kilku kluczowych badaniach, które pozwalają na wykrycie choroby:

  • Badaniach genetycznych – testy w kierunku mutacji w genie NBN.
  • Dodatkowo, badania immunologiczne – w ocenie funkcji układu odpornościowego. U większości pacjentów występuje hipogammaglobulinemia, czyli obniżony poziom przeciwciał IgG i IgA. To sprawia, że organizm ma trudności w walce z infekcjami. Ponadto, liczba limfocytów B (komórek odpowiedzialnych za produkcję przeciwciał) jest zmniejszona, co prowadzi do problemów z odpowiedzią organizmu na szczepienia.
  • Innym istotnym badaniem jest ocena liczby limfocytów T – u pacjentów z zespołem Nijmegen, liczba tych komórek jest często obniżona, a także ich odpowiedź na testy sprawdzające funkcje układu odpornościowego jest słabsza. Regularne badania pomagają monitorować stan układu odpornościowego i pozwalają na szybsze wykrycie ewentualnych problemów zdrowotnych.

Leczenie zespołu Nijmegen

Leczenie zespołu Nijmegen jest głównie objawowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Dzieci z NBS wymagają opaski wielospecjalistycznej, co oznacza współpracę z różnymi specjalistami, takimi jak neurolog, immunolog, fizjoterapeuta czy psycholog, aby zapewnić odpowiednie wsparcie w rozwoju fizycznym i intelektualnym. Wczesne wsparcie rozwojowe jest kluczowe, ponieważ może pomóc w poprawie umiejętności motorycznych i językowych.

>> To może Cię zainteresować: „Skoki rozwojowe” – o czym warto wiedzieć?

Pacjentów z zespołem Nijmegen należy szczególnie monitorować pod kątem rozwoju nowotworów, ponieważ są oni bardziej narażeni na ich wystąpienie. W związku z tym należy ograniczać narażenie na promieniowanie jonizujące i ultrafioletowe (UV), które może dodatkowo zwiększyć ryzyko nowotworów.

W przypadku pacjentów z niedoborem przeciwciał, co jest częstym objawem zespołu, stosuje się substytucję immunoglobulin, czyli regularne podawanie przeciwciał, aby wspomóc układ odpornościowy. Dla niektórych pacjentów, u których występują szczególnie ciężkie problemy zdrowotne, rozważane jest przeszczepienie macierzystych komórek krwiotwórczych (alogeniczne), co może pomóc w poprawie funkcji układu odpornościowego i ogólnego stanu zdrowia.

>> Sprawdź również: Badania immunologiczne – czym są i na czym polegają? Kiedy są wskazane?

Zespół Nijmegen – rokowania

Rokowania w przypadku zespołu Nijmegen zależą od nasilenia objawów oraz wczesnej diagnozy. Wiele osób z tym zespołem zmaga się z przewlekłymi problemami zdrowotnymi, takimi jak opóźnienie rozwoju czy częste infekcje, ale przy odpowiedniej opiece medycznej możliwe jest prowadzenie względnie normalnego życia. Zwiększone ryzyko nowotworów wymaga regularnego monitorowania zdrowia, jednak wczesne wykrycie nowotworów i zastosowanie odpowiedniego leczenia może znacząco poprawić rokowania.

Zespół Nijmegen to poważna, genetyczna choroba, która wymaga wczesnej diagnozy i stałej opieki medycznej. Choć nie ma na nią lekarstwa, odpowiednie leczenie objawowe oraz monitorowanie stanu zdrowia mogą pomóc w poprawie jakości życia pacjentów. Jeśli zauważysz jakiekolwiek objawy, które mogą sugerować tę chorobę, skonsultuj się z lekarzem i rozważ wykonanie odpowiednich badań genetycznych. Regularne kontrole i wczesna diagnoza są kluczowe w zapobieganiu groźnych konsekwencji, w tym powikłaniom nowotworów. Zdrowie Twoje i Twoich bliskich jest najważniejsze – nie zwlekaj z podjęciem działań.

Bibliografia

  1. Smith, J. i wsp. (2020). Nijmegen Syndrome: A Comprehensive Review of Clinical Features and Molecular Pathogenesis. Journal of Genetic Disorders.
  2. Chrzanowska, K.H. i wsp. . (2012). Nijmegen breakage syndrome (NBS). Orphanet Journal of Rare Diseases.

Podstawowe składniki odżywcze – tłuszcze (lipidy)

Magdalena Konowrocka
-
0
Podstawowe składniki odżywcze – tłuszcze (lipidy)

„Tłuszcze” to szerokie i wieloznaczne pojęcie. Może oznaczać grupę związków chemicznych o określonych właściwościach. Często określane są w ten sposób tłuszcze jadalne, czy grupa składników odżywczych spożywana w pokarmach. Czasem pod pojęciem tłuszcz kryje się także tkanka tłuszczowa. W tym artykule opisujemy tłuszcze jako podstawowe składniki pokarmowe. Sprawdź, co warto o nich wiedzieć.

Spis treści:

  1. Czym są tłuszcze? Co to są lipidy?
  2. Budowa tłuszczów
  3. Tłuszcze – podział
  4. Tłuszcze – funkcje fizjologiczne
  5. Zapotrzebowanie na tłuszcze w organizmie
  6. Trawienie i wchłanianie tłuszczów
  7. Nadmiar i niedobór tłuszczów w diecie
  8. Podsumowanie

Czym są tłuszcze? Co to są lipidy?

Tłuszcze to organiczne związki chemiczne o różnorodnej budowie, ich wspólną cechą jest to, iż są nierozpuszczalne w wodzie. Tłuszcze pokarmowe to wszystkie lipidy obecne w tkankach roślinnych i zwierzęcych, spożywane z dietą.

>> Zobacz też: Podstawowe składniki odżywcze w diecie człowieka – węglowodany

Budowa tłuszczów

Podstawowa cząsteczka tłuszczu jest triglicerydem, czyli estrem zbudowanym z jednej cząsteczki glicerolu i trzech reszt tłuszczowych, zawiera węgiel, wodór i tlen.

Tłuszcze różnią się między sobą długością łańcucha węglowego – może je tworzyć 6-24 atomów węgla.

Tłuszcze proste zawierają tylko trzy już wspomniane pierwiastki, tłuszcze złożone mogą mieć w swoim składzie fosfor, azot lub siarkę.

Tłuszcze – podział

Jak zaznaczono wyżej, tłuszcze to zróżnicowana grupa związków, dlatego możemy je podzielić stosując kilka kryteriów.

Tłuszcze – podział ze względu na pochodzenie

Pierwszym kryterium jest pochodzenie, gdzie wyróżniamy:

  • tłuszcze roślinne – przeważają w nich kwasy nienasycone
  • tłuszcze zwierzęce – dominują w nich nasycone kwasy tłuszczowe
  • tłuszcze sztuczne i modyfikowane – powstają jako wynik przemysłowego utwardzania olejów i tłuszczów roślinnych.

Tłuszcze roślinne – dzięki zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych – są korzystniejsze dla zdrowia. Do zdrowych tłuszczów należą np. olej rzepakowy lub oliwa z oliwek. Wyjątkiem od tej reguły są tłuszcze roślinne zawierające przede wszystkim kwasy nasycone – olej palmowy i olej kokosowy. Popularny jest również tłuszcz pozyskiwany ze słonecznika – olej słonecznikowy. Inne rośliny, z których można wytworzyć używane w diecie tłuszcze to soja, siemię lniane, awokado, wiesiołek, krokosz, rokitnik czy orzechy.

W tłuszczach zwierzęcych przeważają nasycone kwasy tłuszczowe, szczególnie palmitynowy i stearynowy. Zawartość NKT decyduje o tym, iż tłuszcze zwierzęce w temperaturze pokojowej mają stałą konsystencję. Wyjątkiem są oleje pozyskiwane z ryb, które są źródłem kwasów wielonienasyconych.

Tłuszcze sztuczne i modyfikowane wytwarzane są z olejów roślinnych, w czasie produkcji wzbogaca się je w cząsteczki wodoru i poddaje działaniu wysokiej temperatury.

Lipidy proste, lipidy złożone i sterole

Ze względu na złożoność budowy chemicznej tłuszcze dzielimy na proste, złożone i sterole.

Tłuszcze proste zbudowane są z trzech pierwiastków: węgla, wodoru i tlenu. Zaliczamy do nich:

  • tłuszcze właściwe, będące substratem dostarczającym energii, pełnią również funkcje termoizolacyjne
  • woski – będące estrami wyższych kwasów tłuszczowych i długołańcuchowych alkoholi, należą do nich wosk pszczeli (mirycyna) czy wosk z owczej wełny (lanolina).

Tłuszcze złożone zbudowane są z alkoholi, kwasów tłuszczowych i innych związków. Zalicza się do nich:

  • fosfolipidy – związki organiczne zawierające resztę kwasu fosforowego. Dodatkowym elementem fosfolipidów mogą być zasady zawierające azot, np. cholina. Fosfolipidy są głównym elementem strukturalnym błon komórkowych;
  • glikolipidy – oprócz alkoholu i kwasów tłuszczowych zawierają resztę cukrową, np. glukozę lub galaktozę. Są ważnym składnikiem tkanki nerwowej i błon komórkowych;
  • inne lipidy – lipoproteiny – występujące w osoczu, transportujące we krwi lipidy nierozpuszczalne w wodzie, ponadto aminoilipidy, sulfolipidy;
  • sterole – należą do nich zoosterole (substancje pochodzenia zwierzęcego, do których należy cholesterol, a także wiele hormonów), fitosterole (sterole pochodzenia roślinnego, przypominające budową cholesterol) mykosterole (sterole stanowiące składnik błony komórkowej grzybów, należy do nich ergosterol – prekursor witaminy D2).

Podział tłuszczów ze względu na obecność wiązań podwójnych

Łańcuch węglowy w kwasach tłuszczowych może zawierać podwójne wiązania pomiędzy atomami węgla – mamy wówczas do czynienia w kwasami nienasyconymi.

Jeżeli brak jest podwójnych wiązań kwas tłuszczowy jest nasycony. Obecność podwójnych wiązań warunkuje właściwości zdrowotne lipidów.

  • Tłuszcze nienasycone – są to tzw. zdrowe tłuszcze, wśród nich wyróżnia się kwasy jednonienasycone i wielonienasycone – NNKT (niezbędnie, nienasycone kwasy tłuszczowe). Ta grupa lipidów wywiera korzystny wpływ m.in. w profilaktyce miażdżycy poprzez obniżanie poziomu cholesterolu LDL oraz trójglicerydów. Szczególne miejsce wśród kwasów nienasyconych zajmują kwasy omega-3 i omega-6.
  • Tłuszcze nasycone – są lipidami głównie pochodzenia zwierzęcego, chociaż występują także w oleju palmowym i kokosowym. Ta grupa lipidów w nadmiarze nie jest korzystna dla zdrowia, zwiększają poziom cholesterolu przyspieszając rozwój miażdżycy i przyczyniając się do zwiększania ryzyka chorób nowotworowych.

Tłuszcze – funkcje fizjologiczne

W organizmie człowieka tłuszcz jest przede wszystkim źródłem energii, która jest niezbędna do utrzymywania funkcji życiowych. Jeden gram tłuszczu to 9 kcal, dla porównania 1 g białka lub 1 g węglowodanów dostarcza 4 kcal.

Tkanka tłuszczowa pełni również funkcję ochronną, chroniąc narządy wewnętrzne przed urazami.

Lipidy pokarmowe są źródłem NNKT, których ludzki organizm sam nie produkuje, są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, decydują o właściwościach błon komórkowych. Biorą udział w syntezie hormonów, prostaglandyn, wspierają pracę układu nerwowego i krwionośnego.

Pomimo tak ważnej roli biologicznej, spożycie tłuszczów musi pozostawać pod kontrolą.

Zapotrzebowanie na tłuszcze w organizmie

Zapotrzebowanie na tłuszcze w organizmie zdrowego człowieka zależy od wielu czynników.

Są to:

  • wiek,
  • płeć,
  • stan fizjologiczny – ciąża, laktacja,
  • rodzaj aktywności fizycznej.

Nie jest zalecane ograniczanie tłuszczów w diecie niemowląt i małych dzieci. W mleku kobiecym 50% energii pochodzi z tłuszczu, a zalecenia dla tych grup wiekowych naśladują ten wzorzec.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Poziom spożycia tłuszczu całkowitego wynosi:

  • > 7-11 miesięcy – 40% energii z tłuszczu całkowitego
  • 1-3 r.ż. – 35-40% energii z tłuszczu całkowitego
  • 4-18 lat – 20-35% energii z tłuszczu całkowitego
  • osoby dorosłe – 20-35% energii z tłuszczu całkowitego.

Zapotrzebowanie na tłuszcze jest większe u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Dodatkowa porcja energii, jaka powinna pochodzić z tłuszczów to:

  • +3% w I trymestrze ciąży
  • +10% w II trymestrze ciąży
  • +16-19% w III trymestrze ciąży
  • +17-20% u kobiet karmiących (laktacja 0-6 miesięcy) jedno dziecko.

>> Zobacz też: Dieta matki karmiącej – co jeść, a czego unikać w okresie karmienia piersią?

Spożywane z dietą tłuszcze powinny należeć przede wszystkim do grupy nienasyconych kwasów tłuszczowych. Rekomenduje się, aby spożycie kwasów nasyconych było tak niskie jak to tylko możliwe.

Trawienie i wchłanianie tłuszczów

Wchłanianie tłuszczów może się odbywać po ich uprzednim strawieniu, czyli rozłożeniu do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Pierwszy etap tego procesu ma miejsce w żołądku, gdzie działają enzymy: lipaza ślinowa i żołądkowa, które poddają tłuszcz wstępnej hydrolizie.

Niestety, kwaśne środowisko żołądka ogranicza ten proces, dlatego właściwe trawienie lipidów zaczyna się dopiero w dwunastnicy i początkowym odcinku jelita cienkiego. Działają tam lipaza trzustkowa i lipaza jelitowa.

Bardzo ważną rolę odgrywa także żółć wytwarzana w wątrobie i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Żółć stymuluje aktywność enzymów trzustkowych, pomaga rozdrabniać tłuszcz na małe cząsteczki, ułatwia przesuwanie treści pokarmowej do dalszych odcinków jelita.

W trawieniu tłuszczów złożonych dodatkowo aktywne są fosfolipaza – odszczepiająca kwasy tłuszczowe od fosfolipidów oraz esteraza karboksylowa – działająca na estry cholesterolu i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Strawione tłuszcze są następnie wchłaniane w górnym odcinku jelita cienkiego, część z nich (kwasy o krótkich i średnich łańcuchach) przedostaje się do wątroby, a pozostałe (długołańcuchowe kwasy tłuszczowe) wędrują do tkanek docelowych.

Nadmiar i niedobór tłuszczów w diecie

Tłuszcze są w diecie niezbędne dla zachowania zdrowia, jednak powinny być przyjmowane w ilościach zalecanych przez dietetyków, ponieważ zarówno niedobór jak i nadmiar poszczególnych lipidów mają działanie niekorzystne.

Zbyt mała podaż tłuszczu w diecie powoduje:

  • ryzyko niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A,D,E,K;
  • ryzyko zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego – dotyczy to zwłaszcza kwasów omega-3;
  • ryzyko zaburzeń odporności;
  • ryzyko niedoborów niektórych hormonów płciowych, a w konsekwencji niepłodności;
  • problemy z mikrobiotą jelitową;
  • pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci.
Badanie kwasów omega-3 banerek

>> Przeczytaj także: Wpływ żywienia na płodność

Niedobory tłuszczów w diecie niemowląt i małych dzieci zaburzają ich prawidłowy rozwój – kwasy omega-3 są niezbędne do harmonijnego funkcjonowania mózgu.

Zbyt wysokie spożycie tłuszczów to:

  • ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych, nadwagi i otyłości;
  • wzrost ryzyka występowania chorób sercowo-naczyniowych;
  • wzrost ryzyka nowotworów – kwasy tłuszczowe nasycone.

Podsumowanie

Pełne zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka wymaga odpowiedniej dawki tłuszczów. Obniżanie pozyskiwania energii z tłuszczów nie jest rekomendowane w diecie zdrowego człowieka, z jednym wyjątkiem. Zalecane jest jak najniższe spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych oraz izomerów trans.

PIŚMIENNICTWO

  1. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020
  2. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.

Dlaczego nie stosujemy antybiotyków na wirusy?

Elwira Zawidzka
-
0
Dlaczego nie stosujemy antybiotyków na wirusy?

Antybiotyki są lekami stosowanymi w zwalczaniu chorób zakaźnych. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego, że terapia antybiotykami dotyczy wyłącznie chorób wywoływanych przez bakterie. Stosowanie tych leków w infekcjach wirusowych, np. przy zwykłych przeziębieniach, grypie czy COVID-19,  jest niekorzystne dla zdrowia pacjenta i prowadzi do narastania oporności bakterii. Dlaczego tak się dzieje? Dowiedz się więcej o antybiotykoterapii.

Spis treści:

  1. Jak działają antybiotyki? Mechanizm
  2. Infekcja wirusowa a infekcja bakteryjna – różnice
  3. Czy antybiotyki działają na wirusy?
  4. Kiedy zaleca się stosowanie antybiotyków?
  5. Jak bezpiecznie stosować antybiotyki?
  6. Podsumowanie

Jak działają antybiotyki? Mechanizm

Antybiotyki są lekami przeciwdrobnoustrojowym stosowanymi w zwalczaniu infekcji wywoływanych przez bakterie. Efektem ich działania jest śmierć lub zahamowanie procesów życiowych bakterii (Tabela nr 1).

Dochodzi do tego na skutek blokowania syntezy ściany komórkowej bakterii, uszkodzenia ich błony komórkowej, blokowania syntezy białek lub blokowania syntezy DNA (Tabela nr 2).

Ze względu na zakres działania dzielimy antybiotyki na leki szerokospektralne, czyli takie, które działają na wiele gatunków bakterii oraz wąskospektralne, które są skuteczne wobec ograniczonej grupy bakterii.

Im szersze jest spektrum działania antybiotyków, tym bardziej prawdopodobny jest ich negatywny wpływ na mikrobiotę organizmu, czyli pożyteczne bakterie zasiedlające różne obszary naszego ciała.

>> Przeczytaj też: Antybiotyki – czy nadal są skuteczne?

Antybiotyk_na_wirusy_talebla_1
Tabela 1 Efekt działania antybiotyków na komórkę bakteryjną
Antybiotyk_na_wirusy_talebla_2
Tabela 2 Mechanizm działania antybiotyków

Infekcja wirusowa a infekcja bakteryjna – różnice

Rozróżnienie infekcji wirusowej i bakteryjnej jest niezwykle istotne dla zastosowania odpowiedniego leczenia. Dzięki właściwej terapii nie tylko zwiększamy prawdopodobieństwo powrotu pacjenta do zdrowia, ale również  zapobiegamy skutkom ubocznym działania leków oraz ograniczamy szerzenie się oporności na leki wśród drobnoustrojów.

W zakażeniach wywoływanych przez wirusy (np. przeziębienie, grypa, COVID-19)  stosuje się zazwyczaj leczenie objawowe, łagodzące przebieg choroby. W ciężkich przypadkach wybranych infekcji wirusowych podawane są leki przeciwwirusowe.

W zakażeniach bakteryjnych stosowane są antybiotyki, które na wirusy nie działają.

Mimo, że rozróżnienie infekcji wirusowej od bakteryjnej bywa trudne, pewne objawy w przebiegu choroby są bardziej charakterystyczne dla zakażenia wirusami, inne występują częściej przy zakażeniu bakteriami.

Przy infekcji wirusowej objawy pojawiają się zazwyczaj stopniowo, a infekcja bakteryjna ma zwykle nagły początek i gwałtowny przebieg. Zakażenie bakteriami jest często następstwem choroby wirusowej, która przyczyniając się do osłabienia organizmu stworzyła korzystne warunki do namnażania bakterii.  

>> Przeczytaj także: Sezonowe zakażenia układu oddechowego

Objawy infekcji wirusowej

  • ogólne osłabienie organizmu
  • złe samopoczucie
  • stan podgorączkowy (temperatura zazwyczaj nie przekracza 38°C) i dreszcze
  • uczucie zatkanego nosa
  • wodnisty katar
  • ból i zaczerwienienie gardła (bez ropnej wydzieliny)
  • suchy kaszel
  • bóle mięśni i stawów
  • objawy są często uogólnione

Objawy infekcji bakteryjnej

  • ból i silne zaczerwienienia gardła
  • ropne naloty na migdałkach podniebiennych
  • gorączka (temperatura zazwyczaj > 38°C)
  • mokry kaszel
  • gęsty, ropny katar
  • powiększenie węzłów chłonnych
  • bóle brzucha, wymioty
  • senność, utrata apetytu
  • objawy mogą być umiejscowione (ograniczone do jednej partii ciała)
Antybiotyk_na_wirusy_talebla_3
Tabela 3 Infekcja wirusowa a infekcja bakteryjna – porównanie (Porównanie obejmuje najczęściej pojawiające się cechy infekcji bakteryjnych i wirusowych)

Czy antybiotyki działają na wirusy?

Podawanie antybiotyków w infekcjach wirusowych jest bezskuteczne, ponieważ antybiotyki nie działają na wirusy. Antybiotyki są lekami przeciwdrobnoustrojowymi, które powodują śmierć lub zahamowanie procesów życiowych bakterii poprzez wiązanie się ze strukturami obecnymi w ich komórkach.

Wirusy, zależne w pełni od pasożytowania na organizmie żywiciela, pozbawione są struktury komórkowej. Antybiotyki nie znajdują więc w wirusach docelowego miejsca swojego działania.

Zastosowanie antybiotyków w chorobie wirusowej nie tylko nie zwalczy infekcji, ale może prowadzić do zniszczenia własnej flory bakteryjnej, która pełni w organizmie bardzo pożyteczną rolę.

Kiedy zaleca się stosowanie antybiotyków?

Podawanie antybiotyków uzasadnione jest wyłącznie w chorobach wywołanych przez bakterie. O tym, czy należy przyjmować antybiotyk, decyduje lekarz na podstawie wywiadu przeprowadzonego z pacjentem, objawów chorobowych i wyników badań laboratoryjnych. Dobór antybiotyków zależny jest od rodzaju infekcji i wrażliwości drobnoustrojów.  Do wykupienia antybiotyku w aptece niezbędna jest recepta wystawiona przez lekarza.

W placówkach POZ (podstawowej opieki zdrowotnej) antybiotyki są najczęściej przepisywane bez wykonywania badań laboratoryjnych (leczenie empiryczne). Lekarz opiera swoją decyzję na objawach klinicznych i danych epidemiologicznych wskazujących na najbardziej prawdopodobny czynnik odpowiedzialny za infekcję. W takich przypadkach niezwykle istotna jest również wiedza na temat aktualnej, najbardziej prawdopodobnej wrażliwości/oporności bakterii.

Pakiet po infekcji (4 badania) banerek

Raport Naczelnej Izby Kontroli z 2019 r. wykazał niestety, że w lecznictwie otwartym ponad 30% pacjentów poddanych terapii antybiotykowej powróciło do lekarza z powodu braku poprawy stanu zdrowia, a 40% spośród nich dostało receptę na nowy antybiotyk. Lekarze POZ najczęściej przepisywali antybiotyki na ostre zakażenie górnych dróg oddechowych o umiejscowieniu mnogim lub nieokreślonym oraz na ostre zapalenie oskrzeli i ostre zapalenie gardła, a więc choroby, które często wywoływane są przez wirusy.

Dane te wskazują na potrzebę zmian w myśleniu o terapii zakażeń i wykorzystaniu prężnie rozwijającej się dziedziny diagnostyki medycznej.  Dodatni wynik badania mikrobiologicznego jest pewnym potwierdzeniem choroby bakteryjnej, a test lekowrażliwości (antybiogram) stanowiący składową większości tego typu badań ułatwia lekarzowi dobór właściwego leku.

Pakiet po infekcji rozszerzony (6 badań) banerek

Nieracjonalna polityka antybiotykowa prowadzi do szerzenia się oporności bakterii na leki, co stanowi na tyle poważny problem, że zaczynamy mówić o erze postantybiotykowej. Niestety tempo opracowywania nowych leków przeciwdrobnoustrojowych jest znacznie wolniejsze niż nabywanie oporności przez bakterie.

Jak bezpiecznie stosować antybiotyki?

Antybiotyki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza. Każde odstępstwo może wpłynąć na niepowodzenie terapii oraz na nabycie oporności przez bakterie.

Do najważniejszych zasad przyjmowania antybiotyków należą:

  • przyjmowanie wyłącznie antybiotyków przepisanych przez lekarza na aktualną infekcję – nie należy stosować preparatów, które pozostały po wcześniejszej kuracji;
  • przyjmowanie antybiotyków w równych odstępach czasu w ciągu doby (np. co 6 h, co 12 h, co 24 h itp.), co zapewnia utrzymanie odpowiedniego terapeutycznego stężenia leku w organizmie;
  • popijanie leków wodą niegazowaną;
  • niespożywanie alkoholu w trakcie kuracji;
  • doprowadzenie kuracji do końca – nie należy odstawiać antybiotyku w momencie zaobserwowania pierwszych oznak poprawy zdrowia.

>> Zobacz też: Antybiotyki – do czego prowadzi ich nadużywanie i jak temu przeciwdziałać?

Antybiotyki – podsumowanie

  • Antybiotyki są lekami przeciwdrobnoustrojowymi działającymi na bakterie
  • Antybiotyki nie są skuteczne wobec wirusów
  • Stosowanie antybiotyków w infekcjach wirusowych (np. przy przeziębieniu, grypie, COVID-19) ma niekorzystny wpływ na mikrobiotę organizmu oraz przyczynia się do narastania oporności bakterii na leki
  • Badania mikrobiologiczne ułatwiają rozpoznanie przyczyny infekcji oraz dobranie właściwego leczenia
  • Przestrzeganie zasad przyjmowania antybiotyków zgodnie z zaleceniami lekarza jest podstawą skutecznej terapii

Piśmiennictwo

  1. prof. dr hab. med. Danuta Dzierżanowska „Antybiotykoterapia praktyczna” Wydanie V; α-medica Press 2009
  2. Informacja o wynikach kontroli  „Bezpieczeństwo pacjentów przy stosowaniu antybiotykoterapii w szpitalach” NIK KZD.430.001.2019 Nr ewid. 40/2019/P/18/058/KZD

Anaplazmoza – objawy, diagnostyka, leczenie

Elwira Zawidzka
-
0
Anaplazmoza – objawy, diagnostyka, leczenie

Anaplazmoza jest bakteryjną chorobą ludzi i zwierząt przenoszoną przez kleszcze. Zasięg występowania anaplazmozy pokrywa się z terenami występowania innych infekcji odkleszczowych, takich jak borelioza z Lyme, babeszjoza i kleszczowe zapalenie mózgu. Niewielka liczba przypadków anaplazmozy wykrywanych w Polsce może wynikać z niespecyficznych objawów klinicznych infekcji oraz z ograniczenia dostępu do diagnostyki laboratoryjnej w tym kierunku. Artykuł wyjaśnia czym jest anaplazmoza, jak ją rozpoznać i na czym polega leczenie infekcji.

Spis treści:

  1. Anaplazmoza – co to jest?
  2. Jak dochodzi do zakażenia anaplazmozą?
  3. Anaplazmoza – objawy
  4. Diagnostyka anaplazmozy
  5. Anaplazmoza – leczenie i profilaktyka
  6. Anaplazmoza – podsumowanie

Anaplazmoza – co to jest?

Ludzka anaplazmoza granulocytarna (dawna nazwa – ehrlichioza granulocytarna) wywoływana jest przez małe Gram-ujemne bakterie  z gatunku Anaplasma phagocytophilum. Choroba należy do grupy infekcji odzwierzęcych (zoonoz) przenoszonych przez kleszcze.

Bakterie wywołujące anaplazmozę są  obligatoryjnie wewnątrzkomórkowe i bytują głównie w granulocytach (neutrofilach, eozynofilach, bazofilach). Wewnątrzkomórkowa lokalizacja chroni drobnoustroje przed układem immunologicznym.

Anaplazmoza – występowanie choroby

Po raz pierwszy przypadki anaplazmozy opisano w latach 90-ch XX wieku u pacjentów w USA (w stanach Wisconsin i Minnesota). Obecnie wiadomo, że tereny endemicznego występowania zakażeń Anaplasma phagocytophilum spotykane są w Europie, Azji, Ameryce Północnej (najwięcej przypadków), wszędzie tam, gdzie bytują kleszcze z rodzaju Ixodes.

>> Sprawdź też: Kleszcze afrykańskie – jakie choroby przenoszą?

Anaplazmoza – liczba przypadków

Liczba przypadków anaplazmozy na świecie jest niedoszacowana ze względu na ograniczenia wynikające z braku wiedzy o tej infekcji i dostępu do testów laboratoryjnych służących rozpoznaniu choroby. Regionalne badania diagnostyczne związane z wykrywaniem anaplazmozy wskazują na jej rosnące znaczenie dla zdrowia publicznego na całym świecie.

Metaanaliza przypadków anaplazmozy przedstawiona w 2023 r. w Journal of Vector Borne Diseases wykazała ponad 41% wzrost globalnej częstości występowania choroby w okresie 15 lat. Jest to w dużym stopniu związane z globalnym ociepleniem klimatu, mającym wpływ na rozszerzanie zasięgu występowania kleszczy przenoszących bakterie.

>> Dowiedz się więcej: Sezon na kleszcze

W Polsce odnotowuje się w ciągu roku pojedyncze zachorowania na anaplazmozę, w Europie jest to kilkadziesiąt przypadków. Wyniki badań przeciwciał przeciwko Anaplasma phagocytophilum u ludzi świadczą jednak o dużo częstszym stykaniu się z patogenem, niż wynika to z liczby zgłoszeń – w populacji niemieckiej przeciwciała wykrywano u 2-6% pacjentów, wśród Belgów podejrzewanych o chorobę odkleszczową ten odsetek wynosił ok. 30%.

Jak dochodzi do zakażenia anaplazmozą?

Głównym rezerwuarem bakterii z gatunku  Anaplasma phagocytophilum są małe gryzonie (myszy, ryjówki, nornice), dzikie zwierzęta kopytne (jelenie, sarny) i owce.

Wektorami przenoszącymi patogeny na człowieka i zwierzęta są kleszcze z rodzaju Ixodes. Bakterie żyją zarówno w postaciach larwalnych kleszczy jak i w trakcie ich przeobrażeń z larwy w nimfę i postać dorosłą. Najwięcej zachorowań w Polsce przypada na okres maj – lipiec, a najczęstszym wektorem zakażenia są nimfy, rzadziej dorosłe kleszcze.

>> Przeczytaj też: Rumień wędrujący – jak rozpoznać objaw po ugryzieniu kleszcza?

Bakteria wnika do organizmu człowieka przez skórę, podczas ukłucia przez zakażonego kleszcza, a następnie rozprzestrzenia się drogą naczyń krwionośnych i chłonnych. Możliwe jest również zakażenie w trakcie przetaczania krwi, chociaż dzieje się to bardzo rzadko.

Okres wylęgania anaplazmozy trwa zazwyczaj 1-2 tygodnie (granicznie 5-30 dni).

Czynnikami ryzyka rozwoju ciężkiej postaci infekcji są:

  • opóźnione wdrożenie leczenia,
  • wiek > 65 r.ż.,
  • zaburzenia odporności,
  • liczne (masywne) ukąszenia przez kleszcze.

Anaplazmoza  – objawy

Przebieg anaplazmozy może przybrać różne nasilenie – od bezobjawowego (jedynym dowodem na przebycie zakażenia jest pojawienie się swoistych przeciwciał), po bardzo ciężkie przypadki, ze zgonem włącznie. Objawy kliniczne zakażenia nie są charakterystyczne, co jest utrudnieniem w prawidłowym ukierunkowaniu diagnostyki laboratoryjnej.

Wczesne objawy choroby (dni 1–5) są zazwyczaj łagodne lub umiarkowane i mogą obejmować:

  • gorączkę, dreszcze,
  • silny ból głowy,
  • bóle mięśni i stawów,
  • nudności, wymioty, biegunkę, utratę apetytu.

W dalszym przebiegu choroby zazwyczaj obserwuje się powiększenie wątroby i śledziony, może  wystąpić atypowe zapalenie płuc, wysypka.

Objawy ciężkiej (późnego stadium) choroby występują rzadko i mogą obejmować:

  • niewydolność oddechową,
  • zaburzenia neurologiczne,
  • krwawienia do przewodu pokarmowego i krwotoki wewnętrzne,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • niewydolność nerek,
  • zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego,
  • rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych,
  • wtórne zakażenia grzybicze i wirusowe,
  • zgon.

>> Zobacz także: Borelioza – najczęstsza choroba odkleszczowa

Diagnostyka anaplazmozy

Ze względu na brak charakterystycznych objawów, anaplazmozy nie można rozpoznać klinicznie. Sugestią do diagnozowania pacjenta w kierunku anaplazmozy są wyniki hematologicznych i biochemicznych badań surowicy krwi oraz wywiad epidemiologiczny.

Osobami podejrzanymi o zakażenie Anaplasma phagocytophilum są pacjenci ukąszeni przez kleszcze, z wysoką gorączką, małopłytkowością, granulocytopenią, podwyższonym stężeniem białka C-reaktywnego (CRP) oraz zwiększoną aktywnością aminotransferaz.

Badania laboratoryjne ukierunkowane na anaplazmozę obejmują:

  • preparat mikroskopowy – w rozmazie krwi obwodowej barwionej metodą Wrighta lub Giemsy w leukocytach obserwowane są wtręty (tzw. morule) charakterystyczne dla anaplazmozy. Zmiany widoczne są w ostrej fazie choroby u ponad 60% zakażonych;
  • badania serologiczne – służą wykrywaniu swoistych przeciwciał w krwi pacjenta, stosowane są metody  immunofluorescencji pośredniej (IFA), immunoblotting, testy ELISA;
  • badania molekularne – polegają na wykrywaniu materiału genetycznego Anaplasma phagocytophilum metodą PCR.
Badanie przeciwciał IgM przeciwko Anaplasma phagocytophilum (anaplazmoza) banerek
badanie przeciwciał IgG przeciwko Anaplasma phagocytophilum (anaplazmoza) banerek

Anaplazmoza  – leczenie i profilaktyka

W leczeniu anaplazmozy stosowane są antybiotyki przepisywane przez lekarza. Lekami z wyboru są tetracykliny. Doraźnie stosowane są leki obniżające gorączkę oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Dla większości chorych wystarczające jest leczenie ambulatoryjne, które kończy się całkowitym powrotem do zdrowia. W przypadku ciężkiego przebiegu infekcji konieczna może okazać się długotrwała rehabilitacja.

>> Sprawdź też: Kleszczowe zapalenie mózgu – objawy i diagnostyka

Najbardziej skuteczną metodą zapobiegania anaplazmozie jest unikanie kontaktu z kleszczami.

Sprzyja temu:

  • unikanie przebywania na obszarze częstego występowania kleszczy,
  • odpowiedni ubiór w rejonach występowania kleszczy (np. lasy, łąki):
    • długie rękawy,
    • długie nogawki,
    • wysokie skarpety,
    • wysokie cholewki butów,
    • czapki z daszkiem,
    • jasne kolory ubrań,
    • stosowanie repelentów,
    • kontrola skóry po powrocie z terenów występowania kleszczy (szczególnie pach, pachwin, fałdów skórnych).
Pakiet panel koinfekcje (9 badań) banerek

Anaplazmoza – podsumowanie

  • Anaplazmoza jest bakteryjną chorobą zakaźną przenoszoną przez kleszcze z rodzaju Ixodes.
  • Na zakażenie najbardziej narażone są osoby przebywające na obszarze częstego występowania kleszczy (lasy, łąki).
  • Najwięcej zachorowań na anaplazmozę w Polsce przypada na okres maj – lipiec.
  • Objawy anaplazmozy nie są charakterystyczne i mogą przypominać inne infekcje odkleszczowe.
  • Diagnostyka anaplazmozy wymaga wykonania ukierunkowanych badań laboratoryjnych.
  • W leczeniu anaplazmozy stosowane są antybiotyki.
  • Zapobieganiu anaplazmozie sprzyja odpowiedni ubiór i stosowanie repelentów w rejonach częstego występowania kleszczy.

>> To może Cię zainteresować: Babeszjoza – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie u ludzi

Piśmiennictwo

  1. dr hab. n. med. Ernest Kuchar „Anaplazmoza”  https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/157139,anaplazmoza  (dostęp 22.02.2025 r.)
  2. Ludzka granulocytarna anaplazmoza – rzadka ale groźna choroba przenoszona przez kleszcze NIZP PZH  https://www.pzh.gov.pl/ludzka-granulocytarna-anaplazmoza-rzadka-ale-grozna-choroba-przenoszona-przez-kleszcze/ (dostęp 23.02.2025 r.)
  3. Karshima, Solomon Ngutor & others „Global status of Anaplasma phagocytophilum infections in human population: A 50-year (1970–2020) meta-analysis” Journal of Vector Borne Diseases 60(3):p 265-278, Jul-Sep (dostęp 22.02.2025 r.)
  4. Ludzka anaplazmoza granulocyt arna https://www.pzh.gov.pl/projekty-i-programy/profilaktyka-chorob-odkleszczowych/ludzka-anaplazmoza-granulocytarna/ (dostęp 24.02.2025 r.)

Przewlekła białaczka limfocytowa – objawy, diagnostyka, leczenie

Damian Matusiak
-
0
Przewlekła białaczka limfocytowa – objawy, diagnostyka, leczenie

Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) to najczęstszy rodzaj białaczki u dorosłych, charakteryzujący się niekontrolowanym wzrostem nieprawidłowych limfocytów we krwi, szpiku kostnym i węzłach chłonnych.

W artykule omówimy, czym jest choroba, jakie są jej przyczyny, kto jest najbardziej narażony na zachorowanie, jakie daje objawy, jak wygląda proces diagnostyczny oraz jakie metody leczenia są obecnie dostępne.

Dowiesz się również, dlaczego wczesne wykrycie choroby jest kluczowe dla skutecznej terapii. Przeczytaj i dowiedz się, jak ważne są regularne badania krwi i monitorowanie stanu zdrowia.

Spis treści:

  1. Przewlekła białaczka limfocytowa – co to za choroba?
  2. Jakie są przyczyny przewlekłej białaczki limfocytowej?
  3. Kto może zachorować na przewlekłą białaczkę limfocytową?
  4. Objawy przewlekłej białaczki limfocytowej
  5. Przewlekła białaczka limfocytowa – diagnostyka i badania
  6. Przewlekła białaczka limfocytowa – leczenie
  7. Przewlekła białaczka limfocytowa – podsumowanie

Przewlekła białaczka limfocytowa – co to za choroba?

Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) to nowotworowa choroba układu krwiotwórczego, która rozwija się w wyniku niekontrolowanego namnażania się nieprawidłowych limfocytów B, czyli komórek odpornościowych odpowiedzialnych za produkcję przeciwciał.

W przeciwieństwie do ostrych białaczek PBL postępuje powoli, a objawy mogą być łagodne lub nawet nieobecne przez wiele lat. Choroba ta jest najczęściej diagnozowana u osób starszych, a jej przebieg może być bardzo zróżnicowany – od łagodnego do agresywnego, wymagającego intensywnego leczenia.

Jest klasyfikowana jako rodzaj chłoniaka nieziarniczego, ponieważ nieprawidłowe limfocyty gromadzą się głównie w węzłach chłonnych, szpiku kostnym i krwi. W miarę postępu choroby dochodzi do upośledzenia funkcji szpiku kostnego, co prowadzi do:

Jakie są przyczyny przewlekłej białaczki limfocytowej?

Przyczyny choroby nie są w pełni poznane, ale naukowcy identyfikują kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko zachorowania. Do najważniejszych należą:

  • Mutacje genetyczne, które prowadzą do niekontrolowanego wzrostu limfocytów B. Dane naukowe podają, że mutacje w genach takich jak TP53, NOTCH1 czy SF3B1 mogą odgrywać kluczową rolę w rozwoju choroby.
  • Zachorowania na PBL wśród krewnych.
  • Narażenie na chemikalia.
  • Ekspozycja na promieniowanie jonizujące.
  • Palenie tytoniu.

Należy pamiętać, że wpływ czynników środowiskowych nie jest do końca jasny i wymaga dalszych badań.

Kto może zachorować na przewlekłą białaczkę limfocytową?

Przewlekła białaczka limfocytowa jest najczęściej diagnozowana u osób w wieku powyżej 60. roku życia, a ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. Mężczyźni chorują częściej niż kobiety, a choroba jest rzadko spotykana u osób poniżej 40. roku życia.

Osoby z rodzinną historią PBL lub innych chorób hematologicznych są również bardziej narażone na rozwój tej choroby. Warto podkreślić, że PBL występuje częściej w krajach zachodnich, co może być związane z czynnikami środowiskowymi lub genetycznymi. Jednak dokładne przyczyny tej różnicy geograficznej pozostają niejasne.

Objawy przewlekłej białaczki limfocytowej

We wczesnych stadiach przewlekła białaczka limfocytowa często przebiega bezobjawowo, a choroba jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowych badań krwi. W miarę postępu choroby mogą pojawić się następujące objawy:

  • powiększenie węzłów chłonnych – jest to jeden z najczęstszych objawów PBL; węzły mogą być powiększone, ale zwykle nie są bolesne,
  • zmęczenie i osłabienie – spowodowane niedokrwistością, która wynika z zajęcia szpiku kostnego przez nieprawidłowe limfocyty,
  • nawracające infekcje – ze względu na upośledzenie funkcji układu odpornościowego,
  • utrata masy ciała – niezwiązana z dietą lub zwiększoną aktywnością fizyczną,
UWAGA nr 1

Nieplanowana utrata masy ciała zawsze jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej, przeprowadzenia szczegółowego badania podmiotowego i przedmiotowego, a dalej do przeprowadzenia określonych (zależnych od wieku, czynników ryzyka i objawów) badań diagnostycznych!
  • nocne poty – mogą być związane z aktywnością choroby,
  • powiększenie śledziony lub wątroby – może prowadzić do uczucia pełności w brzuchu lub bólu w nadbrzuszu.

W zaawansowanych stadiach choroby mogą wystąpić objawy związane z małopłytkowością, takie jak krwawienia z dziąseł, siniaki czy przedłużone krwawienia po urazach.

>> Może Cię zainteresować:

Morfologia banerek

Przewlekła białaczka limfocytowa – diagnostyka i badania

Diagnostyka przewlekłej białaczki limfocytowej opiera się na kilku kluczowych badaniach. Pierwszym krokiem jest zwykle morfologia krwi obwodowej z rozmazem, która może wykazać zwiększoną liczbę limfocytów.

Jeśli liczba limfocytów przekracza 5000/μL i utrzymuje się przez co najmniej 3 miesiące, może to wskazywać na PBL.

Kolejnym krokiem jest wykonanie immunofenotypowania, które pozwala na identyfikację nieprawidłowych limfocytów B. Badanie to polega na ocenie markerów powierzchniowych komórek za pomocą cytometrii przepływowej.

Dodatkowo w celu oceny stopnia zaawansowania choroby, wykonuje się badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI).

W niektórych przypadkach konieczna może być biopsja szpiku kostnego, aby ocenić stopień jego zajęcia przez chorobę.

Badania genetyczne, takie jak analiza mutacji w genie TP53, są również ważne, ponieważ mogą wpływać na rokowanie i dostosowanie terapii.

Badanie hematologia - genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

Przewlekła białaczka limfocytowa – leczenie

Leczenie przewlekłej białaczki limfocytowej zależy od:

  • stopnia zaawansowania choroby,
  • wieku pacjenta,
  • ogólnego stanu zdrowia,
  • obecności określonych mutacji genetycznych.

We wczesnych stadiach choroby, gdy objawy są łagodne lub nieobecne, często stosuje się strategię „obserwacji i czekania” (watch and wait). Polega to na regularnym monitorowaniu stanu pacjenta bez wdrażania leczenia, dopóki choroba nie zacznie postępować.

W przypadku zaawansowanej choroby lub nasilonych objawów stosuje się różne metody leczenia, w tym:

  • chemioterapię – tradycyjne leczenie, które może obejmować leki takie jak chlorambucyl czy fludarabina,
  • terapia celowana – nowoczesne leki (głównie biologiczne), które działają na określone mechanizmy molekularne w komórkach nowotworowych,
  • immunoterapia – leki takie jak rytuksymab, które stymulują układ odpornościowy do walki z komórkami nowotworowymi,
  • przeszczep szpiku kostnego – może być rozważany u młodszych pacjentów z agresywną postacią choroby.

Wybór leczenia jest zawsze indywidualny i prowadzony przez hematologa.

Przewlekła białaczka limfocytowa – podsumowanie

Przewlekła białaczka limfocytowa to choroba, która może rozwijać się przez wiele lat bez wyraźnych objawów. Wczesne wykrycie jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy rokowania.

Regularne badania krwi, zwłaszcza u osób starszych lub z rodzinną historią choroby, mogą pomóc w szybkim rozpoznaniu PBL.

Jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy, takie jak powiększenie węzłów chłonnych, zmęczenie czy nawracające infekcje, koniecznie zgłoś się do lekarza.

Pamiętaj, że wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia i rokowanie. Jaki wniosek można wyciągnąć z powyższych informacji? Przede wszystkim taki, że nie należy odkładać badań profilaktycznych i dbania o swoje zdrowie.

Źródła

  1. Hallek M. Chronic lymphocytic leukemia: 2020 update on diagnosis, risk stratification and treatment. Am J Hematol. 2019 Nov;94(11):1266-1287. doi: 10.1002/ajh.25595. Epub 2019 Oct 4. PMID: 31364186. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ajh.25595 (dostęp 24.03.2025)
  2. Rawstron AC, Bennett FL, O’Connor SJ, Kwok M, Fenton JA, Plummer M, de Tute R, Owen RG, Richards SJ, Jack AS, Hillmen P. Monoclonal B-cell lymphocytosis and chronic lymphocytic leukemia. N Engl J Med. 2008 Aug 7;359(6):575-83. doi: 10.1056/NEJMoa075290. PMID: 18687638. https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa075290?url_ver=Z39.88-2003 (dostęp 24.03.2025)
  3. Goldin LR, Slager SL, Caporaso NE. Familial chronic lymphocytic leukemia. Curr Opin Hematol. 2010 Jul;17(4):350-5. doi: 10.1097/MOH.0b013e328338cd99. PMID: 20389242; PMCID: PMC2891437. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2891437/ (dostęp 24.03.2025)
  4. Hallek M, Cheson BD, Catovsky D, Caligaris-Cappio F, Dighiero G, Döhner H, Hillmen P, Keating M, Montserrat E, Chiorazzi N, Stilgenbauer S, Rai KR, Byrd JC, Eichhorst B, O’Brien S, Robak T, Seymour JF, Kipps TJ. iwCLL guidelines for diagnosis, indications for treatment, response assessment, and supportive management of CLL. Blood. 2018 Jun 21;131(25):2745-2760. doi: 10.1182/blood-2017-09-806398. Epub 2018 Mar 14. PMID: 29540348. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0006497120321340?via%3Dihub (dostęp 24.03.2025)
  5. Woyach JA, Ruppert AS, Heerema NA, Zhao W, Booth AM, Ding W, Bartlett NL, Brander DM, Barr PM, Rogers KA, Parikh SA, Coutre S, Hurria A, Brown JR, Lozanski G, Blachly JS, Ozer HG, Major-Elechi B, Fruth B, Nattam S, Larson RA, Erba H, Litzow M, Owen C, Kuzma C, Abramson JS, Little RF, Smith SE, Stone RM, Mandrekar SJ, Byrd JC. Ibrutinib Regimens versus Chemoimmunotherapy in Older Patients with Untreated CLL. N Engl J Med. 2018 Dec 27;379(26):2517-2528. doi: 10.1056/NEJMoa1812836. Epub 2018 Dec 1. PMID: 30501481; PMCID: PMC6325637. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6325637/ (dostęp 24.03.2025)
Page 6 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...567...122Strona 6 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.