Witamina B to grupa kilku związków, które pełnią różne funkcje w naszym organizmie. Mimo wspólnego mianownika – wszystkie są witaminami B – ich działanie, objawy niedoborów i źródła w diecie są różne. Ciekawostką jest fakt, iż odkrywcą witaminy B1 – pierwszej z serii – był polski uczony Kazimierz Funk. Jest on również twórcą używanego na całym świecie terminu „witamina” (z łac. vita – życie, amina – związek zawierający grupę NH2). Kazimierz Funk jako pierwszy wysunął hipotezę, iż niedobór niezbędnych do życia substancji śladowych wywołuje choroby, w tym beri-beri, pelagrę, szkorbut czy krzywicę.

A o czym będzie artykuł? Jakie witaminy z grupy B znamy, za co odpowiadają, jakie są objawy niedoboru witamin z grupy B i jak można je uzupełniać.

Spis treści:

1. Witaminy z grupy B – jakie są i za co odpowiadają?
   • Brakujące ogniwa w witaminach z grupy B
2. Jakie są objawy niedoboru witamin z grupy B?
3. U kogo można podejrzewać niedobory witamin z grupy B?
4. Jak sprawdzić niedobór witamin z grupy B? Dlaczego należy zrobić badania?
   • Niedobory witamin z grupy B a niedokrwistość megaloblastyczna
   • Czy można przedawkować witaminy z grupy B?

Witaminy z grupy B – jakie są i za co odpowiadają?

Witaminy z grupy B są związkami rozpuszczalnymi w wodzie. Działają jako koenzymy – czyli związki wpływające na przebieg różnych reakcji chemicznych oraz aktywność enzymów.

Witaminy z grupy B wspierają układ nerwowy, mięśniowy, czerwonokrwinkowy, skórę i włosy. Jednak każda z nich działa na inny układ enzymatyczny i spełnia odrębne funkcje. Dlatego każdą z nich należy opisać osobno.

Na witaminy z grupy B składają się następujące związki:

• Witamina B1 – tiamina – to koenzym trzech kompleksów enzymatycznych, uczestniczących m.in. w przemianie węglowodanów, w cyklu kwasu cytrynowego i metabolizmie aminokwasów leucyny, izoleucyny i waliny. Witamina B1 ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, sercowo-naczyniowego i mięśni.

• Witamina B2 – ryboflawina – koenzym wielu enzymów biorących udział w procesach utleniania i redukcji. W praktyce spełnia funkcje istotne dla układu czerwonokrwinkowego (prawidłowa budowa erytrocytów), układu nerwowego, układu odpornościowego, skóry i narządu wzroku (chroniąc przed zaćmą).
• Witamina B3 – niacyna, witamina PP – prekursor dwóch kluczowych dla organizmu związków NAD i NADP, warunkujących prawidłowy przebieg oddychania komórkowego. NAD jest związkiem uczestniczącym w przemianach ponad 400 (!) enzymów i jest to zdecydowanie więcej niż w przypadku jakiejkolwiek innej witaminy.

• Witamina B5 – kwas pantotenowy – składnik i prekursor koenzymu A (CoA), biorący udział w wielu przemianach metabolicznych, warunkuje prawidłowy metabolizm tłuszczów i węglowodanów i jest ściśle powiązany z wytwarzaniem energii. Wpływa na prawidłową pracę układu nerwowego, mięśniowego oraz kory nadnerczy.
• Witamina B6 – pirydoksyna – koenzym 160 reakcji enzymatycznych, uczestniczący w przemianach węglowodanów, białek, tłuszczów i kwasów nukleinowych. Bierze udział we wchłanianiu magnezu w przewodzie pokarmowym, uczestniczy w rozpadzie homocysteiny, w powstawaniu hemoglobiny i funkcjonowaniu krwinek czerwonych, w przemianach tryptofanu do serotoniny. Jej praktyczne znaczenie to prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, immunologicznego, czerwonokrwinkowego, dba o stan skóry i włosów.
• Witamina B7 – witamina H, biotyna – uczestniczy w syntezie białek, metabolizmie węglowodanów i tłuszczów. Wspomaga funkcje tarczycy, a – dzięki zawartości siarki – skórę i włosy.

• Witamina B9 – kwas foliowy, folacyna – wpływa na metabolizm aminokwasów (seryny, glicyny, metioniny, homocysteiny, histydyny), co przekłada się na prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia i obniżanie ryzyka miażdżycy (podwyższony poziom homocysteiny jest czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, zachodząca z udziałem kwasu foliowego i witaminy B12 remetylacja homocysteiny jest przemianą gwarantującą obniżenie jej poziomu), prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i systemu antyoksydacyjnego organizmu człowieka. Kwas foliowy jest również krytycznie ważny dla prawidłowego rozwoju płodu, jego niedobór może skutkować wadami cewy nerwowej.
• Witamina B12 – kobalamina – największa gabarytowo cząsteczka witaminy, zawierająca w swojej budowie atom kobaltu. Niezbędna do prawidłowej pracy układu nerwowego oraz czerwonokrwinkowego. Wraz z kwasem foliowym bierze udział w syntezie DNA, aminokwasów i białek szpiku.

Brakujące ogniwa w witaminach z grupy B

Uważny czytelnik poprzedniego akapitu na pewno zauważył, iż w liście witamin z grupy B brakuje niektórych liczb. Dlaczego? Substancje opisane tymi numerami w chwili odkrycia uważano za witaminy.

Wraz z rozwojem nauki okazało się, iż nie spełniają kryterium bycia witaminą i stąd luki w nazewnictwie. Poniżej kilka przykładów:

• cholina – uważana za witaminę B4,
• inozytol – pierwotnie uznany na witaminę B8,
• kwas paraaminobenzoesowy (pABA lub PABA), składnik kwasu foliowego – w przeszłości znany jako witamina B10,
• witamina B11 – tak bywa również określany kwas foliowy,
• kwas orotowy – witamina B13,
• kwas pangamowy – witamina B15,
• amigdalina – witamina B17.

Jakie są objawy niedoboru witamin z grupy B?

Witaminy z grupy B nie są grupą jednorodną. Niedobory witamin z grupy B mogą objawiać się problemami skórnymi, zaburzeniami ze strony układu nerwowego, pokarmowego lub niedokrwistością. Awitaminozy niektórych witamin są specyficzną przyczyną takich chorób jak beri-beri czy pelagra.

Poniżej opisano, z czym wiąże się niedobór każdej z witamin z grupy B.

• Niedobór tiaminy – witaminy B1 – jej znaczący brak lub niedobór w spożywanych pokarmach wywołuje chorobę beri-beri, nazywaną również polineuritis, czyli zapalenie wielonerwowe. Choroba objawia się zapaleniem nerwów obwodowych, które w początkowej fazie niedoborów objawia się brakiem apetytu, zmęczeniem, zaburzeniami pracy serca, bólami nóg. Pogłębianie się awitaminozy skutkuje utratą masy ciała, wychudzeniem, utratą czucia i w efekcie paraliżem. Obecnie choroba występuje już rzadko, niedobory tiaminy w diecie spotykane są sporadycznie, mogą dotyczyć osób z jej złym wchłanianiem, np. w rezultacie choroby alkoholowej.
• Niedobór ryboflawiny – witaminy B2 – to charakterystyczne symptomy skórne (swędzenie, ogniska zapalne), zmiany w jamie ustnej (zmiany w kącikach ust, „zajady”, pękanie warg, ciemnowiśniowe zabarwienie na języku, zmiany w narządzie wzroku (pieczenie, łzawienie, uczucie piasku pod powiekami, nadwrażliwość na światło), zmiany ze strony układu nerwowego (osłabienie, zmęczenie, zaburzenia nastroju, parestezje kończyn dolnych). Niedobór witaminy B2 wiąże się także z zaburzeniami metabolizmu witaminy B6 i kwasu foliowego oraz sprzyja powstawaniu anemii.

• Niedobór niacyny – witaminy B3 – awitaminoza PP wywołuje pelagrę, chorobę przejawiającą się głównie w postaci zmian skórnych (dermatitis – stan zapalny skóry dotyczący głównie części ciała wystawianych na słońce – objawia się zaczerwienieniem, szorstkością skóry, mogą pojawiać się pęcherze, złuszczanie się naskórka), którym towarzyszy stan zapalny jamy ustnej (nalot na języku, jaskrawoczerwony i błyszczący język), zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i układu nerwowego (zapalenie nerwów). Pelagra to choroba przewlekła, może występować z okresami nasilania się objawów i remisji, obecnie występuje w biednych krajach Afryki lub Azji. W Europie nie notuje się niedoborów niacyny w diecie, choroba może towarzyszyć schorzeniom powodującym złe wchłanianie witaminy PP.
• Niedobór kwasu pantotenowego – witaminy B5 – występuje bardzo rzadko, ponieważ witamina jest powszechnie dostępna w diecie. Symptomy niedoboru i awitaminozy obserwuje się w krajach uboższych i są to: bóle głowy, bóle brzucha, zmęczenie, osłabienie, mdłości, biegunka, wymioty, parestezje kończyn, drgawki. Mogą się również pojawić zmiany skórne, zaburzenia pracy nadnerczy, zmniejszenie odporności na infekcje.
• Niedobór pirydoksyny – witaminy B6 – skutkuje stanami zapalnymi skóry, przypominającymi łojotokowe zapalenie skóry, podrażnienie języka i błon śluzowych jamy ustnej, poza tym apatia, bezsenność, zaburzenia odporności. Niedobór pirydoksyny to również ryzyko podwyższonego poziomu homocysteiny, a co za tym idzie miażdżycy oraz zaburzenia wchłaniania magnezu.

• Niedobór biotyny – witaminy B7 – zazwyczaj nie powoduje objawów u osób dorosłych, ale może skutkować problemami z włosami (wypadanie, zmniejszony wzrost) i paznokciami.
• Niedobór kwasu foliowego – witaminy B9 – efektem niedoboru kwasu foliowego może być niedokrwistość megaloblastyczna. Niedobór kwasu foliowego u kobiet w ciąży jest niebezpieczny dla płodu.
• Niedobór kobalaminy – witaminy B12 – głęboki niedobór tej witaminy to również niedokrwistość megaloblastyczna, niewielkie niedobory mogą skutkować problemami z pamięcią, bólami i zawrotami głowy, rozdrażnieniem, zaburzeniami węchu i smaku, szumami usznymi, drętwieniem kończyn, mrowieniami.

>> Przeczytaj również: Jak zdiagnozować wczesny niedobór witaminy B12?

U kogo można podejrzewać niedobory witamin z grupy B?

Niedobory witamin z grupy B występują w Polsce bardzo rzadko, ponieważ są to związki powszechnie dostępne w diecie przeciętnego człowieka. Jednak niektóre z nich są obecne wyłącznie w produktach:

• pochodzenia zwierzęcego,
• roślinnych, ale w mniejszych ilościach.

Na niedobór witamin B mogą być narażone osoby na dietach wegetariańskich lub wegańskich.

W pewnych stanach zapotrzebowanie na witaminy z grupy B może wzrastać, np. u kobiet ciężarnych, w czasie laktacji lub przy zwiększonej podaży białka.

Niedobór witamin z grupy B może być również związany z:

• chorobami przewodu pokarmowego i stanami gorszego wchłaniania składników pokarmowych (np. SIBO, celiakią, zespołem jelita drażliwego, nietolerancją pokarmową);
• zażywaniem niektórych leków (np. metforminy, inhibitorów pompy protonowej)
• nadużywaniem alkoholu i paleniem papierosów.

Ostatnia grupa narażona na ich niedobory to osoby starsze, u których maleje zdolność wchłaniania składników odżywczych w przewodzie pokarmowym.

>> Przeczytaj także: Wysoki poziom witaminy B12 a choroby nowotworowe

Warto wiedzieć: Jeśli u pacjentów obserwuje się objawy ze strony układu nerwowego, skóry lub związane niedokrwistością, należałoby zmodyfikować dietę i wykonać badania w kierunku niedoborów witamin z grupy B. Szczególnie, jeśli należą do omówionych wyżej grup ryzyka niedostatecznej podaży tych związków.

Jak sprawdzić niedobór witamin z grupy B? Dlaczego należy zrobić badania?

Niedobory witamin z grupy B można sprawdzić przy pomocy badań z krwi lub z moczu. Można także zrobić oznaczenia substancji, które wskazują na wczesny niedobór witamin, nawet w sytuacji, gdy ich poziom we krwi ciągle pozostaje prawidłowy – dotyczy to witaminy B12. Suplementacja witamin z grupy B w przypadku, gdy nie ma niedoborów powoduje, iż organizm musi poradzić sobie z ich nadmiarem i po prostu wydalić, co niepotrzebnie go obciąża.

Niedobory witamin z grupy B a niedokrwistość megaloblastyczna

Innym problemem jest fakt, iż w przypadku niedokrwistości megaloblastycznej – spowodowanej niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego. Zażywanie jednej z tych witamin maskuje objawy i pozornie poprawia stan pacjenta, ale nie leczy choroby. Skutkuje to opóźnianiem diagnozy i możliwością doprowadzenia do groźnych w skutkach powikłań.

>> Zobacz też: Diagnostyka niedoborów kwasu foliowego. Niedokrwistość megaloblastyczna

Czy można przedawkować witaminy z grupy B?

Wiele osób zażywa suplementy witamin z grupy B, uważając, iż nie można ich przedawkować. Rzeczywiście nie są one toksyczne i w większości nie powodują groźnych w skutkach problemów zdrowotnych. Pomimo tego ich nadmierne dawki mogą powodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (bóle brzucha, nudności itp.) i – jak napisano wyżej – muszą zostać wydalone z organizmu.

Witaminy z grupy B to osiem różnych związków, działających poprzez różne mechanizmy. Niedobór tych witamin jest obecnie spotykany u osób ze specyficznymi problemami zdrowotnymi (zaburzenia wchłaniania) lub prowadzących określony styl życia. Najlepszym sposobem uzupełniania niewielkich niedoborów jest zrównoważona dieta. Jeśli mamy wątpliwości, gdzie znaleźć witaminy z grupy B, można zwrócić się po poradę do dietetyka.

---

Bibliografia

1. Tanaka K, Ao M, Kuwabara A. Insufficiency of B vitamins with its possible clinical implications. J Clin Biochem Nutr. 2020 Jul;67(1):19-25. doi: 10.3164/jcbn.20-56. Epub 2020 Jun 9. PMID: 32801464; PMCID: PMC7417807.
2. D.J. Lanska, Funk Casimir, Encyclopedia of the Neurological Sciences (Second Edition), Academic Press, 2014, Pages 373-374, ISBN 9780123851581, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-385157-4.00881-2.
3. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
4. Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 201
5. Moszczyński P., Pyć R., Biochemia witamin. Część I – witaminy z grupy B i koenzymy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Łódź 1998.

Zażywanie suplementów diety w opinii wielu Polaków jest przejawem dbałości o zdrowie. Jeśli suplementy są zażywane z powodu istniejących w organizmie niedoborów pewnych składników pokarmowych, jest to robione pod kontrolą badań laboratoryjnych w konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, przynosi rzeczywiste korzyści. Jednak większość z nas zażywa suplementy „profilaktycznie”, traktując je jako zamiennik zdrowej diety. Na dodatek zażywamy po kilka – kilkanaście suplementów jednorazowo, nie zwracając uwagi na ich wzajemne interakcje, na działania niepożądane i wpływ na stosowane leki.

Wielu z nas jest również przekonanych, iż suplementy diety są równoważne z lekami, a ich rejestracja wiąże się badaniem ich składu i działania oraz monitorowaniem działań niepożądanych. Jak jest naprawdę? Zapraszamy do lektury.

Spis treści:

1. Co to jest suplement diety?
2. Jak wygląda rejestracja i wprowadzenie do obrotu suplementu diety?
   • Czy istnieje rejestr suplementów diety?
3. Lek (produkt leczniczy) a suplement diety – czym się różnią? Czy suplement diety podlega takim samym przepisom jak lek?

Co to jest suplement diety?

Suplement diety jest zwykłą żywnością, dlatego jego definicję znajdujemy w „Ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia”. Zgodnie z tą definicją suplement diety to „środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych, lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy, lub inny fizjologiczny”.

Ponieważ jednak suplementy diety są dostępne w formie kapsułek, tabletek czy saszetek z rozpuszczalnym proszkiem, czasem w postaci syropu, oraz są skoncentrowanym źródłem witamin, składników mineralnych i innych substancji wywierających efekt fizjologiczny lub odżywczy, kojarzymy je z lekami i wydaje nam się, iż są tak samo monitorowane i kontrolowane jak leki. Niestety jest inaczej.

Warto wiedzieć: Suplementy diety są błędnie kojarzone z lekami – nie wykazują właściwości leczniczych ani profilaktycznych.

Jak wygląda rejestracja i wprowadzenie do obrotu suplementu diety?

Wprowadzenie do obrotu suplementu diety również jest regulowane przez tę ustawę, która mówi tylko, iż suplement diety, jego deklarowany skład, porcja produktu zalecana do dziennego spożycia oraz ostrzeżenia, aby nie przekraczać zalecanych dawek, muszą być zgłoszone do rejestru Głównego Inspektora Sanitarnego, który jest po prostu rejestrem produktów zgłaszanych po raz pierwszy do obrotu na terytorium Polski.

Suplement diety nie ma żadnych innych wymogów, dlatego na drugi dzień po zgłoszeniu dany produkt można legalnie sprzedawać. Prawo nie nakłada również na producenta wymogu przedstawienia jakichkolwiek dokumentów potwierdzających, iż deklarowany skład jest zgodny ze stanem rzeczywistym. Oznacza to, iż jeśli producent napisze, że w produkcie jest 1000 mg witaminy C, to trzeba mu uwierzyć. W rzeczywistości może być 500 mg tej witaminy, może być 2000, a może w ogóle jej tam nie być (sic!).

>> Przeczytaj też: Z czym nie łączyć witaminy C? Dietetyczne fakty i mity na temat witaminy C

Czy istnieje rejestr suplementów diety?

Główny Inspektor Sanitarny prowadzi rejestr produktów zgłoszonych do pierwszego prowadzenia do obrotu, dane z tego rejestru są publikowane na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego. W praktyce jest to jedyne miejsca, gdzie można sprawdzić, czy dany suplement diety jest „zarejestrowany”.

Dalej ustawa mówi również, iż po otrzymaniu powiadomienia Główny Inspektor Sanitarny może (podkreślamy MOŻE) przeprowadzić postępowanie mające na celu wyjaśnienie, czy suplement diety spełnia warunki określone w przepisach. Oznacza to, iż może sprawdzić, czy produkt zawiera składniki dopuszczone w suplementach, oraz czy ich ilość nie przekracza dozwolonych dla suplementu poziomów.

Więcej o tym, jakie witaminy i minerały, i w jakich dawkach, może zawierać suplement w artykule: Czy nadmiar witamin szkodzi? Bezpieczna suplementacja witamin i minerałów

Lek (produkt leczniczy) a suplement diety – czym się różnią? Czy suplement diety podlega takim samym przepisom jak lek?

Lek jest przeznaczony do leczenia chorób u ludzi lub ich zapobiegania. Wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu poprzedza cały proces rejestracji, w przeciwieństwie do suplementu diety, gdzie wystarczy zwykłe zgłoszenie.

Procedura rejestracyjna dla leku (produktu leczniczego) weryfikuje jego jakość, skład, skuteczność oraz bezpieczeństwo. Producent jest zobowiązany do dostarczenia obszernej dokumentacji, w tym badań, potwierdzających dane zawarte we wniosku. Takiej procedurze podlega każdy wprowadzany do obrotu lek.

Suplement diety nie jest objęty taką procedurą jak lek. Dodatkowo – jak już wyjaśniono powyżej – GIS nie musi rozpoczynać weryfikacji i w praktyce tego nie robi. W roku 2021 Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport, z którego wynika, iż w latach 2017-2020 do GIS wpłynęło 62 808 zawiadomień o wprowadzeniu do obrotu suplementu diety, z tego proces weryfikacji został przeprowadzony i zakończony w przypadku 5% zgłoszeń. Następne 5% to weryfikacja rozpoczęta, ale do maja 2021 niezakończona, natomiast w przypadku pozostałych 90% procesu weryfikacji w ogóle nie rozpoczęto.

Warto wiedzieć: W praktyce suplementy diety w Polsce nie podlegają żadnej kontroli, całe ryzyko związane z ich przyjmowaniem ponosi pacjent.

---

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Dziennik Ustaw 2006 nr 171,poz. 1225
2. Informacja o wynikach kontroli. Wprowadzenie do obrotu suplementów diety. Raport NIK, 23.11.2021
3. Leki, wyroby medyczne, suplementy diety – różnice i ryzyko zakupu sfałszowanych. prof. dr hab. n. farm. Zbigniew Fijałek, Zakład Farmacji Kryminalistycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
   Prezes Stowarzyszenia „Stop Nielegalnym Farmaceutykom”. Medycyna Praktyczna dla lekarzy/Gastrologia/Wykłady i wywiady, dostęp 29.07.2024.

Dieta przy nietolerancji fruktozy jest odpowiednia dla osób, których organizm nie trawi cukru owocowego. Tego typu dieta łagodzi objawy nietolerancji pokarmowej oraz zapobiega nawrotom dolegliwości. Na czym polega dieta przy nietolerancji fruktozy? Które produkty są wskazane przy nietolerancji fruktozy? Czego unikać, gdy organizm nie trawi cukru owocowego?  

Spis treści:

1. Czym jest zaburzenie nietolerancji fruktozy? 
2. Jakie są przyczyny nietolerancji fruktozy? 
3. Nietolerancja fruktozy – objawy 
4. Zasady odpowiedniego żywienia przy nietolerancji fruktozy 
5. Nietolerancja fruktozy – produkty zakazane 
6. Nietolerancja fruktozy – co można jeść? 
7. Nietolerancja fruktozy – przykładowy jadłospis 
8. Nietolerancja fruktozy a dieta – podsumowanie 

Czym jest zaburzenie nietolerancji fruktozy? 

Nietolerancja fruktozy wynika z nieprawidłowego wchłaniania w jelicie cienkim, dochodzi do jego przeciążenia. Fruktoza trafia w wysokich stężeniach do jelita grubego, co powoduje, że tamtejszy mikrobiom metabolizuje ją do wodoru, metanu, dwutlenku węgla i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych co ostatecznie powoduje dolegliwości i duży dyskomfort w codziennym życiu chorego. 

Jakie są przyczyny nietolerancji fruktozy? 

Przyczyny nietolerancji fruktozy nie zostały jeszcze do końca poznane. Może rozwinąć się w przebiegu takich chorób, jak ostre zapalenie żołądka czy jelit, celiakia czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Nadmierne spożycie produktów wysokoprzetworzonych, także może negatywnie wpływać na rozwój w organizmie chorego nietolerancji na fruktozę. 

Nietolerancja fruktozy – objawy 

Objawy złego wchłaniania fruktozy dotyczą zwykle niemowląt i dzieci poniżej 9. roku życia, a także pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS). W wyniku zaburzenia wchłaniania fruktozy chorzy mogą zmagać się z biegunką osmotyczną, uporczywymi gazami, nawracającymi bólami brzucha, nudnościami, odbijaniem czy uczuciem wzdęcia brzucha (jelit). 

Zasady odpowiedniego żywienia przy nietolerancji fruktozy 

Żeby złagodzić i wyeliminować dolegliwości wynikające z nietolerancji fruktozy należy trzymać się zasad: 

• Osoby z wrodzoną nietolerancją fruktozy (fruktozemią) muszą stosować dietę eliminująca fruktozę przez całe życie. Nie tolerują nawet niewielkich ilości produktów zawierających cukier owocowy. Nieprzestrzeganie zasad diety może doprowadzić do wielu zaburzeń w przewodzie pokarmowym, a w skrajnych przypadkach do niewydolności wątroby i nerek. 

• Chorzy zmagający się z zespołem złego wchłaniania fruktozy nie muszą całkowicie eliminować z diety owoców czy miodu oraz innych produktów spożywczych zawierających fruktozę. Mogą je spożywać, ale w takich ilościach, które akceptuje indywidualnie nasz organizm. Jednak gdy objawy nietolerancji fruktozy nasilą się, wówczas należy całkowicie wyeliminować cukier owocowy z diety. 

Nietolerancja fruktozy – produkty zakazane 

Należy pamiętać, że cukier owocowy znajduje się nie tylko w owocach. Może być też dodatkiem do produktów z oznaczonym na etykietce symbolem „E” (E420 – sorbitol, E473 i E474 – estry węglowodanów, E491-E495 – estry sorbitanu mogące uwalniać sorbitol). 

Do produktów niewskazanych w nietolerancji fruktozy należą: 

• owoce o dużej zawartości tego cukru, a ubogie w glukozę: jabłka, gruszki, kiwi, czarne jagody, truskawki, banany, owoce suszone (rodzynki, daktyle, figi); 

• produkty z owocami w postaci dodatków (ciasta z owocami, jogurty owocowe, maślanki, itp.); 

• przetwory z tych owoców (soki, dżemy); 

• warzywa o dużej zawartości substancji balastowych: kapusta, fasola, soczewica, czosnek; 

• miód i wypieki z miodem; 

• czekolada; 

• lody;  

• produkty bogate w węglowodany i substancje balastowe: orkisz, proso, płatki owsiane; 

• sosy, marynaty i produkty gotowe zawierające cukier owocowy (keczup, majonez, marynaty do mięs i ryb, gotowe dressingi do sałatek, zupy w proszku); 

• marynowane mięso;  

• ryby konserwowe;  

• produkty dla diabetyków i produkty dietetyczne z fruktozą, sztuczne słodziki (przede wszystkim z sorbitolem); 

• lemoniady, napoje gazowane, napoje typy cola, również w wersji light.  

Do słodzenia wskazane jest używanie glukozy.  

Załączone tabele pomogą w wyborze składników pokarmowych ze względu na zawartość fruktozy i glukozy na 100 g produktu.  

Nietolerancja fruktozy – co można jeść? 

Produkty, które mogą jeść osoby z nietolerancją fruktozy, to te o małej zawartości cukru owocowego.  

Są to: 

• w niewielkich ilościach owoce o małej zawartości fruktozy, a bogate w glukozę, np. papaja, awokado, rabarbar;  

• warzywa: seler naciowy, rzodkiewka, szpinak, groch, brokuły, ziemniaki;  

• grzyby: pieczarki, kurki, borowiki, skorzonera; 

• nabiał: naturalny jogurt, twaróg, sery, mleko, zsiadłe mleko, maślanka;  

• jaja; 

• mięso, ryby, wędliny; 

• produkty bogate w węglowodany: makaron, ryż, kukurydza, kasza gryczana; 

• chrupkie pieczywo bez dodatku cukru i miodu; 

• słone wypieki;  

• wywarzy warzywne, świeże przyprawy, sok cytrynowy (w małych ilościach); 

• woda mineralna, herbata, kawa, mleko; 

• cukier gronowy, czyli glukoza.  

Pacjent z nietolerancją fruktozy powinien obserwować swój organizm i w wypadku wystąpienia dolegliwości, od razu eliminować dany produkt spożywczy.

Nietolerancja fruktozy – przykładowy jadłospis 

I śniadanie 

Jogurt naturalny z morelami, nasionami chia i płatkami żytnimi. 

II śniadanie 

Pieczywo pełnoziarniste z szynką z udźca indyka oraz gruntowy ogórek. 

Obiad 

Pierś z kurczaka przyrządzona na parze, podana z ryżem jaśminowym, zsiadłym mlekiem i zblanszowanym kalafiorem. 

Podwieczorek 

Rukola i pokrojone w kostkę warzywa: papryka żółta, ogórek zielony. Na wierzchu układamy małe kulki mozzarelli przekrojone na połówki. Polewamy oliwą z oliwek z dodatkiem ulubionych ziół. 

Kolacja 

Twarożek ze szczypiorkiem i jogurtem naturalnym, do tego pieczywo graham oraz mix sałat z kiełkami brokułu i zieloną papryką. 

Nietolerancja fruktozy a dieta – podsumowanie 

Pacjenci z nietolerancją fruktozy zawsze powinni pamiętać, że poza owocami i niektórymi warzywami fruktoza dodawana jest do wielu produktów spożywczych, aby nadać im słodki smak.  

Możemy ją znaleźć np. w ketchupie, marynatach, płatkach śniadaniowych, daniach typu instant, niektórych rodzajach pieczywa, niektórych lekach.  

Aby mieć gwarancję, że dany produkt nie zawiera fruktozy, należy zawsze czytać etykiety umieszczone na produkcie. To złoty środek, aby spożycie niedozwolonego produktu nie zakończyło się dla nas dolegliwościami od strony układu pokarmowego. 

---

Bibliografia:

1. Krzysztof M., Kamińska B., Plata-Nazar K., Grabska-Nadolska M., Upośledzenie wchłaniania fruktozy: rola w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego u dzieci, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2010, tom 4, nr 2 
2. Melchior C i wsp, Fructose and irritable bowel syndrome, Nutrition Research Reviews. 2020, Volume 33, Issue 2 
3. Alruwaili NW, Alshdayed I, Fructose Metabolism and Its Effect on Glucose-Galactose Malabsorption Patients: A Literature Review, 2023,  
4. Dymek A i wsp, Nietolerancja fruktozy – Opis przypadków. Alergia, 2017, 2;