Sklep
Strona główna Blog Strona 54

Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Dieta śródziemnomorska to nazwa tradycyjnego modelu żywienia mieszkańców basenu Morza Śródziemnego. Czy jest odpowiednią, zdrową dietą dla naszej populacji? Czy jej stosowanie daje długookresowe efekty zdrowotne? Niniejszy artykuł przybliży nam, jakie zasady są wskazane przy stosowaniu diety śródziemnomorskiej oraz jaki ma ona wpływ na nasze zdrowie. Sprawdź, co jeść, aby odżywiać się w stylu śródziemnomorskim.

Spis treści:

  1. Dieta śródziemnomorska – co to takiego? Dla kogo dieta śródziemnomorska jest najlepsza?
  2. Jakie są zasady diety śródziemnomorskiej?
  3. Produkty wskazane w diecie śródziemnomorskiej
  4. Dieta Śródziemnomorska – przykładowy jadłospis
  5. Dieta śródziemnomorska – podsumowanie

Dieta śródziemnomorska – co to takiego? Dla kogo dieta śródziemnomorska jest najlepsza?

Dieta śródziemnomorska to jedna z najpopularniejszych diet na świecie. Jest doskonałym planem żywieniowym do codziennego stosowania.

Jest wskazana dla wszystkich w naszej populacji – osób starszych, dorosłych, dzieci, osób zdrowych oraz chorujących na większość chorób.

Charakteryzuje ją duży udział produktów i potraw o niskim stopniu przetworzenia. Zaleca się spożywanie świeżych warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, orzechów, nasion roślin strączkowych. Wskazana jest także umiarkowana podaż ryb i owoców morza, fermentowanych produktów mlecznych i nierafinowanej oliwy z oliwek oraz niskie spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i mięsa.

Dieta śródziemnomorska ma wysoki potencjał przeciwzapalny, ponieważ jest:

  • bogata w błonnik pokarmowy,
  • nienasycone kwasy tłuszczowe,
  • związki przeciwutleniające i bioaktywne.
badanie kwasów omega-3

Istnieją liczne dowody naukowe potwierdzające korzystne efekty zdrowotne wynikające ze stosowania diety śródziemnomorskiej:

  • ma pozytywny wpływ na osiągnięcie oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała,
  • powoduje wydłużenie średniej długości życia,
  • zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych takich jak: choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2, zespół metaboliczny, niektóre nowotwory, choroby neurodegeneracyjne,
  • ma korzystny wpływ na skład mikrobioty jelitowej.

Ze względu na wyżej wymienione korzystne efekty zdrowotne dieta jest rekomendowana do stosowania również w krajach spoza basenu Morza Śródziemnego.

Dlatego też obecnie dieta śródziemnomorska jest najczęściej zalecanym sposobem żywienia w profilaktyce i leczeniu chorób dietozależnych.

Jakie są zasady diety śródziemnomorskiej?

Najważniejsze zasady żywieniowe przy stosowaniu diety śródziemnomorskiej:

Pakiet witaminy podstawowy (5 badań)
  • Najważniejszym posiłkiem dnia jest śniadanie, zjadamy je maksymalnie do godziny od wstania, posiłki jemy co 3-4 godziny, w regularnych odstępach czasu, a ostatni posiłek zjadamy na 3 godziny przed snem.
  • Wybieramy pełnoziarniste produkty zbożowe, bo są bogate w błonnik pokarmowy oraz witaminy z grupy B. Produkty te są źródłem węglowodanów – pieczywo pełnoziarniste, makarony, płatki zbożowe, kasze, ryże powinny być elementem każdego posiłku.
  • Produkty będące źródłem białka powinny być częścią każdego posiłku – chude mięso, ryby, owoce morza, jajka, mleko o niższej zawartości tłuszczu i jego przetwory oraz nasiona roślin strączkowych.
  • Spożywamy 2 porcje naturalnych produktów mlecznych, najlepiej fermentowanych, które są dobrym źródłem białka i wapnia (1 porcja to np. 1 kubek jogurtu).
  • Wybieramy produkty niskotłuszczowe, zawierające maksymalnie do 3% tłuszczu. Zwracamy uwagę, aby nie zawierały dodatków w postaci np. słodkich musów owocowych czy czekolady.
  • Najlepiej dwa razy w tygodniu mięso zastępujemy rybami lub owocami morza. Zalecane jest spożywanie nasion roślin strączkowych nawet kilka razy w tygodniu. Ograniczamy z diety spożycie mięsa czerwonego i jego przetworów.
  • Komponujemy posiłki w następujący sposób: połowę talerza podczas I i II śniadania, obiadu i kolacji powinny zajmować warzywa (do 3-4 posiłków (ca 400-500g)) i do jednego posiłku owoce (200g). Warzywa i owoce są źródłem błonnika pokarmowego, witamin oraz składników o działaniu antyoksydacyjnym. Warzywa i owoce najlepiej spożywać surowe, zblanszowane, gotowane al’dente lub pieczone.
Pakiet witaminy podstawowy (5 badań)
  • Zdrowe tłuszcze – w diecie śródziemnomorskiej zalecana jest przede wszystkim oliwa z oliwek, orzechy, nasiona, pestki dyni czy słonecznika. To produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe o działaniu przeciwzapalnym. Z diety eliminujemy produkty będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych: tłuste mięsa, wędliny, pełnotłusty nabiał, masło.
  • Sól – używamy w rozsądnych ilościach, nie należy przekraczać rekomendowanej dziennej ilości 5 gramów. W tej ilości jest już zawarta sól dodawana do produktów spożywczych np. sery, wędliny czy słone przekąski.

>> Zobacz też: Sól w diecie i jej wpływ na zdrowie

  • Woda – w codziennej diecie wypijamy minimum 1,5l wody niegazowanej (kobiety) oraz 2l wody niegazowanej (mężczyźni).  Wodę pijemy małymi porcjami, przez cały dzień. Napoje słodzone czy gazowane zastępujemy eliminujemy z diety. Zalecane są lekkie napary herbat oraz ziół.
  • Regularna aktywność fizyczna przynosi wiele korzyści dla naszego organizmu. Jesteśmy lepiej dotlenieni. Utrzymujemy prawidłową masę ciała. Zwiększa się wrażliwość tkanek na insulinę. Staramy się uprawiać sport każdego dnia około 30-45 minut. Ważne, aby aktywność fizyczna była dostosowana do indywidualnych potrzeb każdego z nas. Nawet takie aktywności jak spacer, wchodzenie po schodach i ćwiczenia na maci, stosowane regularnie przynoszą korzyści dla naszego zdrowia.
  • Eliminujemy całkowicie alkohol z diety oraz rezygnujemy z palenia wyrobów tytoniowych.
  • Posiłki spożywamy w spokojnej, przyjaznej atmosferze.
  • Dbamy o prawidłowy, regularny i odpowiedniej długości sen, najlepiej 7-8 godzin na dobę. Staramy się kłaść i wstawać o stałych porach.

Produkty wskazane w diecie śródziemnomorskiej

Charakterystyka wybranych produktów spożywczych zalecanych w diecie śródziemnomorskiej:

dieta srodziemnomorska tabela
Źródło: Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Dieta Śródziemnomorska – przykładowy jadłospis

Zobacz, co możesz jeść na co dzień na diecie śródziemnomorskiej.

I śniadanie

Płatki owsiane z jogurtem naturalnym 2%, do tego maliny i gruszka oraz nasiona chia.

II śniadanie

Pieczywo żytnie pełnoziarniste z wędzonym łososiem. Sałatka z roszponki, pomidorków cherry, żółtej papryki i dymki. Całość polewamy oliwą z oliwek z dodatkiem ulubionych ziół.

Obiad

Udziki z kurczaka obtoczone w kurkumie, papryce słodkiej, pieprzu z odrobiną soli, następnie upieczone w piekarniku w folii. Surówka z marchewki, selera w bulwie i jabłka, starte na drobnej tarce z dodatkiem jogurtu naturalnego 2%. Podajemy z ziemniakami z wody.

Podwieczorek

Carpaccio z buraka, posypane drobniutko posiekaną natką pietruszki.

Kolacja

Kaszotto warzywne: ugotowany al’dente, drobny pęczak łączymy z podduszonymi na odrobinie wody z oliwą z oliwek i warzywami: cukinią, boczniakami, pomidorem bez skórki. Wszystko razem mieszamy, doprawiamy do smaku ulubionymi ziołami. Wierzch posypujemy posiekanym drobno szczypiorkiem.

pakiet witamin rozszerzony

Dieta śródziemnomorska – podsumowanie

Dieta śródziemnomorska kolejny rok z rzędu wygrywa ranking wśród najzdrowszych diet. Potwierdzają to wyniki plebiscytów „U.S. News & World Report”. Dieta śródziemnomorska zwyciężyła również w innych kategoriach, w tym:

  • najlepsza dieta oparta na roślinach,
  • najlepsza dieta dla diabetyków,
  • najlepsza dieta dla osób z chorobami serca,
  • najlepsza dieta dla zdrowego stylu odżywiania,
  • najłatwiejsza dieta do stosowania.

Powyższe podsumowanie pokazuje, że dla dobrego zdrowia warto stosować dietę śródziemnomorską. Sprawdza się zarówno u osób chorych jak i u zdrowych oraz u wszystkich, którzy chcą uniknąć chorób cywilizacyjnych.

>> Przeczytaj też: Otyłość i jej zapobieganie – profilaktyka otyłości pierwotnej i wtórnej

Bibliografia

1, Cichocka A.: Praktyczny poradnik żywieniowy w odchudzaniu oraz profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. III wydanie, Wyd. Medyk, Warszawa; 2016. 1-408.

2. Cybulska B., Kłosiewicz-Latoszek L.  Europejskie wytyczne dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych w praktyce klinicznej z roku 2016 – co się zmieniło? Med. Prakt.; 2016. 11: 29-33.

3. Jarosz M.: Otyłość i nadwaga – dlaczego wciąż przegrywamy? IV Narodowy Kongres Żywieniowy. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu − postępy 2018. Materiały kongresowe. Warszawa; 25-26 stycznia 2019.

4. Jarosz M. [red.]: Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej. Projekt KIK/34 w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy. Wyd. Ministerstwo Zdrowia, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2016.

5. Szostak W.B., A. Cichocka: Dieta śródziemnomorska w chorobach sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Wyd. Medyk, Warszawa; 2016. U.S. News & World Report 2018 Best Diets.

Dieta w anemii. Co jeść, by zmniejszyć niedobory żelaza?

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta w anemii. Co jeść, by zmniejszyć niedobory żelaza?

Niedokrwistość z niedoboru żelaza występuje wtedy, gdy wskutek zbyt małej ilości żelaza w organizmie doszło do upośledzenia syntezy hemu i powstawania czerwonych krwinek mniejszych niż prawidłowe i zawierających mniej hemoglobiny. Niniejszy artykuł wyjaśni, czym jest anemia z niedoboru żelaza, jaką dietę należy wprowadzić i jakich produktów unikać. Dowiedz się, jak postępować w codziennym życiu, aby uniknąć niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Spis treści:

  1. Przyczyny powstawania niedokrwistości oraz dlaczego potrzebna jest specjalna dieta w niedoborach żelaza?
  2. Najważniejsze zalecenia żywieniowe diety w anemii z niedoboru żelaza.
  3. Co jeść przy niedoborach żelaza a czego unikać w diecie przy anemii?
  4. Dieta w anemii – przykładowy jadłospis
  5. Dieta w anemii – podsumowanie

Przyczyny powstawania niedokrwistości oraz dlaczego potrzebna jest specjalna dieta w niedoborach żelaza?

Organizm człowieka pozyskuje żelazo z dostarczanego pokarmu. Jest ono wchłaniane w jelitach wraz z innymi substancjami odżywczymi, a następnie przedostaje się do krwiobiegu i jest rozprowadzane po naszym organizmie. Kobiety fizjologicznie tracą żelazo podczas krwawień miesiączkowych.

pakiet anemii rozszerzony baner

Główne przyczyny niedokrwistości z niedoboru żelaza:

  • utrata krwi:
    • obfite miesiączki, mięśniaki
    • przez przewód pokarmowy, gdy występuje np. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, rak żołądka, żylaki przełyku, pasożyty i inne
    • powtarzające się krwawienia z nosa
    • urazy i operacje
  • zwiększone zapotrzebowanie, gdy niedostateczna jest podaż żelaza z dietą:
    • okres ciąży (II i III trymestr) i laktacji
    • wcześniaki, noworodki niekarmione mlekiem matki
    • młodzież w okresie dojrzewania
    • w trakcie leczenia niedoboru witaminy B12
    • bardzo intensywna aktywność fizyczna
  • upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego:
    • po usunięciu żołądka, po operacji bariatrycznej, po usunięciu fragmentu jelita
    • zapalenie żołądka wywołane przez H. pylori,
    • celiakia
  • nieodpowiednia dieta – ubogobiałkowa, bogata w fosforany, szczawiany lub dieta wegetariańska czy wegańska bez regularnej kontroli poziomu żelaza i innych witamin np. B12
  • niedokrwistość z niedoboru żelaza oporna na leczenie żelazem.

Do najczęstszych objawów niedokrwistości z niedoboru żelaza należą:

  • osłabienie
  • męczliwość
  • upośledzenie koncentracji i uwagi
  • bóle, zawroty głowy
  • tachykardia, duszności
  • bladość, suchość skóry i błony śluzowej wewnątrz jamy ustnej, spojówek.
  • osłabienie paznokci oraz włosów (łamliwość i wypadanie włosów).

Aby uniknąć wyżej wymienionych przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza, niezbędne jest wprowadzenie odpowiedniej diety. Organizm na co dzień musi być odpowiednio wzbogacany w niezbędne pierwiastki, do których należy żelazo (Fe).

>> Dowiedz się więcej: Anemia – przyczyny, objawy i rodzaje niedokrwistości

Pamiętaj, że żelazo obecne w organizmie wpływa na układ odpornościowy oraz nerwowy, a dzięki hemoglobinie tlen jest przekazywany do wszystkich komórek naszego ciała.

Najważniejsze zalecenia żywieniowe diety w anemii z niedoboru żelaza.

Aby zapobiegać anemii z niedoboru żelaza, powinno się przestrzegać następujących zasad:

  • codzienna dieta powinna być urozmaicona i zróżnicowana;
  • należy zapobiegać występowaniu niedoborów witamin i składników mineralnych;
  • dieta powinna składać się z żelaza hemowego (pochodzenia zwierzęcego – mięso, ryby, jaja), gdyż jest lepiej przyswajalne niż niehemowe (pochodzenia roślinnego), Należy pamiętać, że zgodnie z rekomendacjami ilość spożywanych produktów odzwierzęcych powinna być umiarkowana.;
  • dieta powinna składać się z chudego mięsa (drób), jaj i ryb (spożywanych 2 razy w tygodniu);
  • pomimo mniejszej przyswajalności żelaza niehemowego, produkty roślinne wciąż stanowią istotne źródło żelaza i nie należy wykluczać ich z codziennej diety;
  • witamina C zwiększa przyswajalność żelaza, więc żywność bogatą w żelazo należy łączyć w tych samych posiłkach z produktami, które są jej bezpośrednim źródłem: papryka czerwona, pomidory, warzywa kapustne, natka pietruszki, czarna porzeczka czy maliny;
  • przyswajalność żelaza wspomaga także witamina B6, gdyż bierze ona udział w procesie krwiotworzenia.  Warto wprowadzać do diety: pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne, ziemniaki, awokado, banany oraz orzechy;
  • warto wyeliminować z diety produkty wysoko przetworzone, które są źródłem substancji ograniczających wchłanianie żelaza;
  • nie łączymy produktów zawierających żelazo (np. warzyw strączkowych) z bogatymi w wapń przetworami mlecznymi;
  • dieta powinna być bogata w produkty fermentowane (kiszonki, pieczywo na zakwasie), dzięki którym następuje uwolnienie żelaza z połączeń z fitynianami i szczawianami;
  • warto wyeliminować alkohol z diety, bo upośledza on wchłanianie folianów;
  • należy pamiętać, że przy niedokrwistości często występują osłabienie i męczliwość, co skutecznie zmniejsza możliwość podejmowania aktywności fizycznej.

>> Przeczytaj też: Żelazo – zapotrzebowanie, źródła w diecie, niedobór i nadmiar

Należy podkreślić, że niedokrwistość jest zaburzeniem często występującym u sportowców wyczynowych (15-35% kobiet i 3-11% mężczyzn). Ma na nią wpływ wiele czynników. Można wśród nich wyróżnić:

  • reakcję hormonalną organizmu w odpowiedzi na wysiłek, która zmniejsza wchłanianie żelaza w jelitach,
  • zwiększoną utratę żelaza z potem,
  • krwawienie do przewodu pokarmowego o niskim nasileniu,
  • niedostateczną podaż z dietą.

Dlatego odpowiednio ułożona, prawidłowa dieta powinna być nieodzownym elementem stylu życia każdego sportowca.

pakiet anemii baner

Co jeść przy niedoborach żelaza a czego unikać w diecie przy anemii?

Produkty zalecane i niezalecane w anemii obrazuje nam poniższa tabela:

dieta w anemii tabela
Źródło: Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Dieta w anemii – przykładowy jadłospis

Co można jeść na co dzień, by wspierać organizm podczas anemii? Przykładowe posiłki to:

I śniadanie

Płatki owsiane naturalne (zalane wrzątkiem, po kilku minutach odlewamy wodę, woda łączy się ze szczawianami z płatków i nie odkładają się one w naszym organizmie) z dodatkiem kefiru naturalnego, nasion chia i truskawek.

II śniadanie

Chleb żytni na zakwasie z chudą wędliną z indyka. Dodatki to papryka czerwona pokrojona w paseczki i pomidorki koktajlowe.

Obiad

Miruna natarta ulubionymi ziołami i upieczona w piekarniku. Podana z komosą ryżową kolorową wymieszaną z posiekaną natką pietruszki. Surówka ze zblanszowanych różyczek brokuła, pomidorków koktajlowych i uprażonych pestek słonecznika, skropiona oliwą z oliwek.

Do picia sok z czarnej porzeczki.

Podwieczorek

Hummus z ciecierzycy, a do tego obrane i pokrojone w słupki warzywa: papryka czerwona, marchewka.

Kolacja

Jajka na twardo, a do nich pomidor malinowy i szczypior posiekany drobno, ułożone na rukoli, skropione mixem oleju rzepakowego i limonki oraz doprawione ulubionymi ziołami.

Podane z pieczywem żytnim pełnoziarnistym.

Dieta w anemii – podsumowanie

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest najczęstszym rodzajem niedokrwistości. Nie zaleca się suplementacji żelazem bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej i ustalenia przyczyny niedokrwistości. Pamiętaj, że suplementację przepisaną przez lekarza wspomaga się odpowiednią dietą, uwzględniającą produkty bogate w żelazo.

Zalicza się do nich:

  • mięso i przetwory mięsne,
  • pełnoziarniste produkty zbożowe,
  • jaja,
  • nasiona roślin strączkowych,
  • niektóre warzywa i owoce.

Jednym z najważniejszych czynników decydujących o tym jak żelazo zostanie wykorzystane, jest obecność substancji zmniejszających lub zwiększających jego przyswajalność w danym produkcie żywieniowym czy pokarmie.

Obecność w posiłku produktów bogatych w witaminę C (warzywa i owoce) ułatwia wchłanianie żelaza. Inne czynniki wspomagające wchłanianie żelaza to kwasy organiczne obecne w produktach kiszonych.

Bibliografia

  1. D.Włodarek, E.Lange, L.Kozłowska, D.Głąbska „Dietoterapia”,PZWL, Wydanie 1- 3 dodruk, Warszawa 2015
  2. mp.pl, lek. Magdalena Wiercińska, „Niedokrwistość z niedoboru żelaza – objawy, przyczyny i leczenie”
  3. Benson C. S, Shah A., Stanworth S. J., Frise C. J., Spiby H., Lax S. J., Murray J., Klein A. A.. The effect of iron deficiency and anaemia on women’s health. Anaesthesia. 2021;76 Suppl 4: 84-95.

doi: 10.1111/anae.15405.

Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Angelika Janowicz
-
0
Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Zawroty głowy to dolegliwość, która może znacząco wpływać na jakość życia. Objawiają się jako uczucie wirowania otoczenia lub własnego ciała. Chociaż mogą być wynikiem przejściowych i niegroźnych stanów, takich jak zmęczenie czy stres, niekiedy stoją za nimi poważniejsze problemy zdrowotne. Dowiedz się, jakie są przyczyny zawrotów głowy, kiedy udać się do lekarza i jakie badania wykonać.

Spis treści:

  1. Częste zawroty głowy – przyczyny
  2. Mocne zawroty głowy – do jakiego lekarza się zgłosić?
  3. Jak leczyć zawroty głowy?

Częste zawroty głowy – przyczyny

Zawroty głowy często powstają w wyniku uszkodzenia układu przedsionkowego, który obejmuje błędnik wraz z unerwieniem obwodowym, a także ośrodki w korze mózgu, jądrach podkorowych, móżdżku i pniu mózgu. Ze względu na przyczynę dzieli się je na:

  • zawroty głowy obwodowe (przyczyna leży poza ośrodkowym układem nerwowym),
  • zawroty głowy ośrodkowe (przyczyna leży po stronie ośrodkowego układu nerwowego).

W pierwszym przypadku przyczyny zawrotów głowy to m.in.:

  • uraz ucha wewnętrznego,
  • choroba lokomocyjna,
  • ciało obce w uchu,
  • zapalenie trąbki słuchowej,
  • zapalenie błędnika,
  • niedokrwienie błędnika,
  • wodniak błędnika,
  • bakteryjne lub wirusowe zapalenie ucha środkowego i wewnętrznego,
  • nowotwór ucha wewnętrznego.

Zdarza się, że objawy określane jako zawroty głowy pojawiają się w reakcji na stres, silne przeżycia emocjonalne, przewlekłe zmęczenie lub hałas. Mogą być także skutkiem ubocznym przyjmowanych leków. Natomiast ośrodkowe przyczyny obejmują m.in.:

  • napad padaczkowy,
  • przemijające ataki niedokrwienne mózgu,
  • zawał pnia mózgu lub móżdżku,
  • urazy ośrodkowego układu nerwowego,
  • stwardnienie rozsiane (gdy ognisko demielinizacji znajduje się w strefie wejścia korzenia nerwu VIII),
  • niektóre choroby neurologiczne.
Warto wiedzieć
Na zawroty głowy cierpi około 10% populacji. Ryzyko ich wystąpienia rośnie wraz z wiekiem.

Zawroty głowy mogą mieć różny stopień nasilenia – od łagodnych po silne, znacznie utrudniające normalne funkcjonowanie oraz nagły lub stopniowy początek. Zdarza się, że towarzyszą im dodatkowe objawy – m.in. nudności, wymioty, zaburzenia widzenia, szumy w uszach.

Silne zawroty głowy – na jakie choroby mogą wskazywać?

Silne zawroty głowy mogą być jednym z objawów choroby. Schorzenia, w których stwierdza się obecność tej dolegliwości to m.in.:

  • choroby naczyniowe mózgu,
  • migrena,
  • stwardnienie rozsiane,
  • epilepsja,
  • łagodne położeniowe zawroty głowy,
  • choroba Meniere’a,
  • nowotwory układu nerwowego,
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Objawy określane przez pacjentów jako zawroty głowy mogą wystąpić przy nadciśnieniu tętniczym, niskim ciśnieniu krwi, niedokrwistości, zaburzeniach pracy tarczycy oraz chorobach serca (np. arytmii). Występują także przy spadku stężenia glukozy we krwi.

Pamiętaj
W przypadku osób starszych najczęstszą przyczyną zawrotów głowy jest prezbiastazja (multisensoryczne zawroty głowy). Schorzenie jest związane z procesem starzenia i degeneracją układów odpowiedzialnych za utrzymanie równowagi i koordynacji ruchowej.

>> Sprawdź też: Cukrzyca epidemią XXI wieku

Zawroty głowy – jakie badania wykonać?

Niepokój powinny budzić przede wszystkim silne lub częste zawroty głowy, którym towarzyszą dodatkowe objawy. W takich przypadkach konieczne jest zgłoszenie się do lekarza i wykonanie badań pozwalających ustalić przyczynę problemu.

Diagnostyka zawrotów głowy obejmuje:

  • dokładny wywiad medyczny (ustalenie m.in. charakteru zawrotów, czynników wyzwalających, objawów towarzyszących),
  • badanie przedmiotowe (m.in. pomiar ciśnienia krwi, ocena położenia gałek ocznych), a także badanie neurologiczne,
  • badania laboratoryjne krwi (m.in. morfologia krwi obwodowej, stężenie hormonów tarczycy, stężenie żelaza, ferrytyny i transferyny).

Przy zawrotach głowy wykonuje się także badania dodatkowe. Ich rodzaj dopasowywany jest do prawdopodobnej przyczyny problemu. Mogą to być m.in. tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, badanie słuchu.

morfologia krwi

Mocne zawroty głowy – do jakiego lekarza się zgłosić?

Mocne zawroty głowy należy zawsze skonsultować z lekarzem. W pierwszej kolejności można zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu (POZ), który po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu podstawowych badań wyda skierowanie do odpowiedniego specjalisty.

Diagnostyką i leczeniem zawrotów głowy zajmują się głównie:

  • neurolog – w przypadku, gdy przyczyna zawrotów pochodzi z układu nerwowego,
  • laryngolog – jeżeli zaburzenia związane są z chorobami uszu lub problemami z błędnikiem.

Przydatna może być także konsultacja z kardiologiem, który ustali, czy odczuwane objawy są związane z problemami kardiologicznymi.

pakiet anemii rozszerzony baner

Jak leczyć zawroty głowy?

Leczenie zawrotów głowy ma na celu:

  • złagodzenie objawów,
  • wyeliminowanie przyczyny (jeżeli jest to możliwe),
  • rehabilitację skutków uszkodzenia układu przedsionkowego.

Objawowe leczenie zawrotów głowy polega na przyjmowaniu preparatów przeciw zawrotom. W tej grupie znajdują się środki farmakologiczne, takie jak m.in. leki przeciwhistaminowe, benzodiazepiny, neuroleptyki. Terapia przyczynowa zależy od przyczyny problemu i jest dopasowywana indywidualnie do każdego przypadku.

Rehabilitacja przedsionkowa powinna być wprowadzona możliwie jak najwcześniej. Obejmuje m.in. wykonywanie ćwiczeń polegających na powtarzaniu określonych ruchów gałek ocznych głowy i całego ciała.

Zawroty głowy mogą mieć różne przyczyny. Ważne jest, aby nigdy nie ignorować objawów i zgłosić się na konsultację lekarską w celu przeprowadzenia dokładnej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Szczególnie, gdy obecne są silne lub częste zawroty głowy. Badania wykonywane w ramach diagnostyki to m.in. testy laboratoryjne krwi, tomografia komputerowa, badanie słuchu. Wczesna interwencja medyczna pozwala znacząco poprawić jakość życia i zapobiec powikłaniom.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

A. Prusiński, Zawroty głowy, Polski Przegląd Neurologiczny 2011, t. 7, nr 1, s. 11–19

M. Bodzioch, Zawroty głowy, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.40. (dostęp 09.08.2024)

P. Nowacki, Zawroty głowy w praktyce lekarza POZ, Lekarz POZ 1/2019, s. 41–48

J. Olszewski, Nagłe zawroty głowy – przyczyny i postępowanie, https://podyplomie.pl/stanynaglepodyplomie/34448,nagle-zawroty-glowy-przyczyny-i-postepowanie?page=3 (dostęp 09.08.2024)

H. Sienkiewicz-Jarosz, K. Rejdak, Zawroty głowy; przyczyny, epidemiologia, rodzaje i leczenie, Polski Przegląd Neurologiczny, 2018, t. 14, nr 2, s. 67–74

Chromogranina A (CgA) – co to jest? Badanie markeru, wskazania, wyniki

Weronika Dobrewa
-
0
Chromogranina A (CgA) – co to jest? Badanie markeru, wskazania, wyniki

Chromogranina A (CgA) jest białkiem o istotnym znaczeniu diagnostycznym, szczególnie w kontekście nowotworów neuroendokrynnych. Jego rola w medycynie nie ogranicza się jednak tylko do tego obszaru. Jako marker biochemiczny, CgA jest także cennym narzędziem diagnostycznym w identyfikacji i monitorowaniu różnych stanów patologicznych, w tym chorób układu sercowo-naczyniowego oraz zaburzeń metabolicznych. W artykule omawiamy, czym jest chromogranina A, jak wygląda badanie tego markera, kiedy jest zalecane oraz jak interpretować jego wyniki.

Spis treści:

  1. Chromogranina – co to jest?
  2. Kiedy przeprowadzić badanie chromograniny A?
  3. Chromogranina A – jak interpretować wynik badania?

Chromogranina – co to jest?

Chromogranina A (CgA) to glikoproteina, która odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu komórek neuroendokrynnych, występujących w różnych narządach, takich jak trzustka, nadnercza czy przewód pokarmowy. Jest magazynowana w ziarnistościach wydzielniczych tych komórek i uwalniana do krwi w odpowiedzi na różne bodźce. CgA działa jako prekursor do produkcji szeregu peptydów o istotnym znaczeniu fizjologicznym, które biorą udział w regulacji ciśnienia tętniczego krwi, modulacji układu immunologicznego oraz kontroli procesów metabolicznych.

W diagnostyce medycznej chromogranina A pełni rolę niespecyficznego markera biochemicznego, wykorzystywanego przede wszystkim w identyfikacji i monitorowaniu przebiegu nowotworów neuroendokrynnych. Zwiększone stężenie CgA we krwi może wskazywać na obecność tych nowotworów, ale może również być związane z innymi stanami patologicznymi, takimi jak niewydolność serca czy przewlekłe choroby zapalne.

W praktyce klinicznej badanie poziomu CgA pozwala nie tylko na wstępną diagnostykę, ale również na śledzenie przebiegu choroby oraz skuteczności terapii.

Ciekawostka
Istnieją dowody na to, że CgA może oddziaływać na mechanizmy regulujące apetyt i metabolizm poprzez modulowanie poziomu neuroprzekaźników, hormonów metabolicznych oraz procesów zapalnych, co wpływa na kontrolowanie wagi ciała i rozwój otyłości.

Kiedy przeprowadzić badanie chromograniny A?

Badanie stężenia chromograniny A wykonuje się głównie:

  • w diagnostyce nowotworów neuroendokrynnych (guzy trzustki, rakowiak czy guza chromochłonnego),
  • w monitorowaniu odpowiedzi na terapię, wykrywaniu nawrotów choroby oraz prognozy przeżycia nowotworów neuroendokrynnych,
  • jako marker w chorobach niezwiązanych z nowotworami, takich jak niewydolność serca czy przewlekła choroba zapalna jelit.

To może Cię zainteresować: Choroba Leśniowskiego-Crohna – ciężka choroba o wielu twarzach

Chromogranina A – jak się przygotować do badania?

Badanie chromograniny A polega na pobraniu próbki krwi na czczo, ponieważ jej stężenie zwiększa się po przyjęciu pokarmu.

Warto wiedzieć
Niektóre leki mogą podnosić poziom CgA we krwi. Dotyczy to zwłaszcza inhibitorów pompy protonowej oraz inhibitorów receptora H2. Dlatego zaleca się przerwanie ich stosowania na 7–14 dni przed badaniem po uprzedniej konsultacji z lekarzem. Wskazane jest również unikanie intensywnego wysiłku fizycznego oraz stresu przed badaniem, gdyż mogą one wpłynąć na wynik.

Chcesz poznać stan swojego zdrowia, aby móc lepiej zadbać o siebie? Wykonaj badanie:

Badanie chromograniny A (CgA)

Chromogranina A – jak interpretować wynik badania?

Interpretacja wyników badania poziomu CgA jest złożona i zależy od wielu czynników, takich jak stan kliniczny pacjenta, przyjmowane leki oraz obecność innych schorzeń.

Normy poziomu CgA mogą się różnić w zależności od laboratorium i używanej metody badania, choć często przyjmuje się, że poziom poniżej 93 ng/ml jest prawidłowy. Warto jednak pamiętać, że różnice między laboratoriami mogą wpływać na zakres norm, dlatego zaleca się, aby wszystkie badania kontrolne były przeprowadzane w tym samym laboratorium.

Należy również uwzględnić, że stężenie CgA może być zależne od wielkości guza. W przypadku bardzo małych guzów poziom chromograniny A może pozostawać w granicach normy. Co więcej, samo podwyższenie poziomu CgA nie jest wystarczającym kryterium do rozpoznania nowotworu, a tym bardziej jego rodzaju, a prawidłowe wartości nie wykluczają jego obecności. Do dokładnej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań!

>> Przeczytaj również: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Podwyższony poziom CgA

Podwyższony poziom chromograniny A jest często związany z:

  • obecnością nowotworów (rak trzustki, rakowiak, guz chromochłonny, rak prostaty, drobnokomórkowy rak płuc czy neuroblastoma).
  • innymi chorobami (niewydolność serca, nerek oraz wątroby, cukrzyca, nieswoiste zapalenie jelit, reumatoidalne zapalenie stawów, niedokrwistość czy zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka).

Należy jednak pamiętać, że podwyższony poziom CgA może być także spowodowany przyjmowaniem leków, takich jak inhibitory pompy protonowej, co może prowadzić do fałszywie dodatnich wyników.

Obniżony poziom CgA

Obniżony poziom chromograniny A jest rzadziej spotykany i zwykle nie ma znaczenia diagnostycznego.

Chromogranina A jest cennym markerem w diagnostyce i monitorowaniu nowotworów neuroendokrynnych oraz innych zaburzeń endokrynologicznych. Pomimo swojej wartości diagnostycznej, interpretacja poziomu CgA wymaga uwzględnienia wielu czynników, w tym stanu klinicznego pacjenta oraz wpływu leków. Z tego powodu, wyniki badania chromograniny A powinny być zawsze analizowane w kontekście klinicznym, z uwzględnieniem pełnej historii medycznej pacjenta.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/171836,chromogranina-a
  2. Modlin IM., Gustafsson BI., Moss SF. et al. Chromogranin A–biological function and clinical utility in neuro endocrine tumor disease. Ann Surg Oncol. 2010 Sep;17(9):2427-43.
  3. Helle KB., Corti A., Metz-Boutigue MH. et al. The endocrine role for chromogranin A: A prohormone for peptides with regulatory properties. Cell. Mol. Life Sci. 64, 2863–2886 (2007).
  4. Xing Y., Shi H., Guo Q. et al. Chromogranin A as a diagnostic marker of pheochromocytoma and paraganglioma: A systematic review and meta-analysis. Int J Urol. 2024 Jun;31(6):637-645.
  5. Bourebaba Y., Mularczyk M., Marycz K., Bourebaba L. Catestatin peptide of chromogranin A as a potential new target for several risk factors management in the course of metabolic syndrome. Biomed Pharmacother. 2021 Feb;134:111113.

Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Stan zapalny może dotyczyć każdego narządu i tkanki w organizmie człowieka, również nerek. Nerki to niezwykle istotne narządy, bez których nie jest możliwe prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jakie rodzaje zapalenia nerek można wyróżnić? Czy kłębuszkowe zapalenie nerek jest wyleczalne? Jakie badania laboratoryjne wykorzystuje się w diagnostyce zapalenia nerek? Dowiedz się więcej na temat tej grupy schorzeń.

Spis treści:

  1. Rola nerek w organizmie człowieka
  2. Rodzaje zapalenia nerek. Przyczyny dolegliwości
  3. Jak rozpoznać zapalenie nerek: objawy przypadłości
  4. Diagnostyka zapalenia nerek: jakie badania warto wykonać?
  5. Leczenie zapalenia nerek
  6. Czy zapalenie nerek jest groźne?

Rola nerek w organizmie człowieka

Nerki to parzysty narząd, należący do układu moczowo-płciowego, który pełni w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji. Jedną z nich jest produkowanie moczu, jednak należy mieć świadomość, że nerki pełnią również inne, kluczowe role, w tym regulacyjną oraz hormonalną. Odpowiadają bowiem przede wszystkim za:

  • utrzymywanie prawidłowej objętości płynów ustrojowych,
  • produkcję erytropoetyny, która stymuluje krwiotworzenie,
  • regulację ciśnienia tętniczego,
  • produkcję witaminy D,
  • regulację gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu.
badanie ogólne moczu baner

Rodzaje zapalenia nerek. Przyczyny dolegliwości

Stan zapalny może dotykać różnych elementów nerki. Różnorodne mogą być również przyczyny odpowiedzialne za pojawienie się stanu zapalnego w ich obrębie.

Najważniejsze, podstawowe rodzaje zapalenia nerek to:

  • kłębuszkowe zapalenie nerek, które również dzieli się na pewne typy, do których należy na przykład:
    • ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
    • gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek,
    • mezangialne kłębuszkowe zapalenie nerek,
    • błoniastorozplemowe uszkodzenie kłębuszków nerkowych,
    • submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek,
  • odmiedniczkowe zapalenie nerek,
  • śródmiąższowe zapalenie nerek (zarówno ostre, jak i przewlekłe).

Szczegółowe informacje o podstawowych rodzajach zapalenia nerek znajdują się w kolejnych akapitach tego artykułu.

Kłębuszkowe zapalenie nerek

W tym przypadku stan zapalny dotyczy kłębuszków nerkowych, a więc tych struktur, które odpowiadają za proces filtracji i powstawanie moczu pierwotnego. Klasyczne, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek wynika najczęściej z obecności kompleksów immunologicznych, które odkładając się w kłębuszkach i prowadzą do ich uszkodzenia. Kłębuszkowe zapalenie nerek może być powikłaniem poinfekcyjnym, na przykład w przebiegu zakażenia paciorkowcem β-hemolizującym grupy A (drobnoustrój ten wywołuje między innymi anginę).

>> To może Cię zainteresować: Krótko o metodach szacowania filtracji kłębuszkowej u osób dorosłych

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest zazwyczaj konsekwencją zakażenia, które wstępuje z dolnego odcinka układu moczowego, a więc z pęcherza moczowego czy cewki moczowej. W tym przypadku stan zapalny dotyczy układu kielichowo-miedniczkowego oraz miąższu rdzenia nerki.

Za odmiedniczkowe zapalenie nerek odpowiadają najczęściej bakterie takie jak Escherichia coli, Staphylococcus saprophyticus, Enterococcus spp., Proteus mirabilis, czy też Klebsiella spp.

Śródmiąższowe zapalenie nerek

W tej sytuacji stan zapalny dotyka kompartmentu cewkowo–śródmiąższowego, który otacza nefrony. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek może wynikać z działania takich czynników jak na przykład:

  • leki – w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne, niektóre antybiotyki, allopurynol, inhibitory pompy protonowej, interferon czy też cytostatyki,
  • infekcje ogólnoustrojowe,
  • sarkoidoza,
  • reakcje autoimmunologiczne.

Zdarza się również tak, że nie jest możliwe zidentyfikowanie przyczyny cewkowo–śródmiąższowego zapalenia nerek – taki przypadek nazywany jest idiopatycznym cewkowo–śródmiąższowym zapaleniem nerek.

pakiet zakażenie układu moczowego

Jak rozpoznać zapalenie nerek: objawy przypadłości

W zależności od rodzaju zapalenia najczęstszymi objawami związanymi z zapaleniem nerek to:

  • ból w okolicy lędźwiowej,
  • dreszcze i gorączka,
  • objawy dyzuryczne – pieczenie podczas oddawania moczu, częstomocz,
  • wymioty, nudności,
  • tkliwość w podbrzuszu,
  • skąpomocz, bezmocz,
  • osutka plamisto-grudkowa,
  • bóle kostno-stawowe,
  • osłabienie, pogorszone samopoczucie.

W przypadku ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek zaobserwować można charakterystyczną triadę objawów, które obejmuje obrzęki, nadciśnienie tętnicze oraz zmiany w moczu takie jak krwinkomocz. Kłębuszkowe zapalenie nerek może przebiegać również w sposób bezobjawowy.

>> Sprawdź też: Krwinkomocz i krwiomocz – co trzeba o nich wiedzieć?

Diagnostyka zapalenia nerek: jakie badania warto wykonać?

Diagnostyka zapalenia nerek obejmuje zarówno badania fizykalne, jak i badania laboratoryjne oraz obrazowe. Bardzo ważne jest również wykonanie badania ogólnego moczu wraz z oceną jego osadu. Szczegółowe informacje o tym, jakie badania warto wykonać, znajdują się w poniższych akapitach tego artykułu.

Badania fizykalne

Podstawowym badaniem, które przeprowadza każdy lekarz, jest badanie fizykalne. W kontekście zapalenia nerek bardzo ważne jest badanie palpacyjne jamy brzusznej. W przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek można spotkać się z objawem Goldflama, który polega na wywołaniu bolesności poprzez uderzenie pięścią w okolice kąta żebrowo-kręgosłupowego.

Badanie i posiew moczu

Ważnym badaniem, które jest niezbędne w przebiegu zapalenia nerek, jest badanie ogólne moczu wraz z oceną jego osadu. W badaniu tym widoczne są w zależności od przypadku takie odchylenia jak:

  • białkomocz,
  • krwinkomocz,
  • leukocyturia,
  • erytrocyty i wałeczki erytrocytowe widoczne w osadzie moczu.

W sytuacji podejrzenia odmiedniczkowego zapalenia nerek przed włączeniem antybiotykoterapii konieczne jest wykonanie posiewu moczu, a więc badania, które pozwala na identyfikację drobnoustrojów w obrębie moczu. Posiew moczu pozwala również na ocenę antybiotykowrażliwości zidentyfikowanych drobnoustrojów, co pozwala na włączenie celowanego leczenia.

posiew moczu

Badanie krwi

Badania laboratoryjne wykonywane z krwi, które znajdują zastosowanie w diagnostyce zapalenia nerek to między innymi:

pakiet nerkowy

Badania obrazowe

Badania obrazowe wykonuje się w celu oceny budowy nerek. W przebiegu zapalenia nerek, w zależności od jego etiologii zastosowanie znajduje między innymi:

  • USG jamy brzusznej,
  • tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej.

W przypadku kłębuszkowego i śródmiąższowego zapalenia nerek konieczne może być wykonanie biopsji nerki.

>> To może Cię zainteresować: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Leczenie zapalenia nerek

Leczenie zapalenia nerek zależy od jego rodzaju i obrazu klinicznego, jaki prezentuje pacjent. W przypadku cewkowo-śródmiąższowego zapalenia leczenia polega na usunięciu przyczyny schorzenia (o ile jest ona znana i jest to możliwe), a także na stosowaniu leków immunosupresyjnych. W przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek leczenia stosuje się antybiotykoterapię, w oparciu o wynik posiewu moczu.

Z kolei w przypadku stwierdzenia kłębuszkowego zapalenia nerek (KZN) terapia polega na:

  • ograniczeniu podaży sodu,
  • ograniczeniu podaży płynów,
  • leczeniu moczopędnym,
  • leczeniu hipotensyjnym – obniżaniu ciśnienia tętniczego.

Warto podkreślić, że w przeciwieństwie do cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek, w przebiegu KZN o etiologii infekcyjnej nie stosuje się typowo leczenia immunosupresyjnego.

>> Przeczytaj także: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Czy zapalenie nerek jest groźne?

Zdarza się, że zapalenie nerek niesie ze sobą ryzyko wystąpienia pewnych powikłań, w tym rozwoju ostrej niewydolności nerek. U części chorych może utrzymywać się różnego stopnia pogorszenie czynności nerek. Należy jednak podkreślić, że przebieg choroby zależy od konkretnej jednostki chorobowej oraz ogólnej kondycji organizmu.

Zapalenia nerek to złożona grupa schorzeń o różnej etiologii. Diagnostyka zapaleń nerek wymaga wykonania zarówno badań laboratoryjnych, jak i obrazowych oraz przeprowadzenia wnikliwego wywiadu i badania przedmiotowego. Sposób leczenia zapalenia nerek zależy od konkretnego rodzaju tego zapalenia oraz stanu klinicznego pacjenta.

Bibliografia

  1. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018,
  2. M. Myśliwiec, Nefrologia, Wielka interna, Medical Tribune Polska, Warszawa 2017.

Mięczak zakaźny u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie   

Kacper Staniszewski
-
0
Mięczak zakaźny u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie   

Mięczak zakaźny (łac.molluscum contagiosum) jest powszechną wirusową infekcją skóry, która dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Choroba ta jest wywoływana przez wirus z rodziny Poxviridae, który powoduje charakterystyczne zmiany skórne. Pomimo, że mięczak zakaźny jest zwykle łagodny i samoograniczający się, może prowadzić do znaczących problemów estetycznych oraz dyskomfortu, szczególnie u osób z osłabionym układem odpornościowym. W niniejszym artykule przedstawione zostaną informacje na temat przyczyn, objawów, diagnostyki i leczenia mięczaka zakaźnego, z uwzględnieniem najnowszych badań i zaleceń klinicznych.

Spis treści:

  1. Mięczak zakaźny – co to za choroba?
  2. Przyczyny mięczaka zakaźnego
  3. Objawy mięczaka zakaźnego
  4. Diagnostyka mięczaka zakaźnego
  5. Mięczak zakaźny – jak leczyć?

Mięczak zakaźny – co to za choroba?

Mięczak zakaźny jest chorobą skóry spowodowaną przez wirus mięczaka zakaźnego (Molluscum contagiosum virus, MCV). Należy on do rodziny Poxviridae i jest jednym z wielu wirusów powodujących zmiany skórne. Choroba ta dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych, a jej cechą charakterystyczną jest powstawanie małych, perłowobiałych grudek, które są zazwyczaj bezbolesne.

Czy wiesz że?
Nazwa „mięczak zakaźny” pochodzi od łacińskiego słowa „molluscus,” oznaczającego „miękki.” Odnosi się to do gładkiego i błyszczącego wyglądu grudek skórnych wywołanych przez wirus.

Jak wygląda mięczak zakaźny?

Zmiany skórne związane z mięczakiem zakaźnym są charakterystyczne i łatwe do rozpoznania. Grudki mają średnicę od 1 do 5 mm, są okrągłe i posiadają centralne wgłębienie, które przypomina małą dziurkę. Skóra w obrębie zmian jest gładka, a zmiany mogą mieć kolor od perłowobiałego po różowy.

Przyczyny mięczaka zakaźnego

Mięczak zakaźny jest wywoływany przez wysoce zakaźny wirus MCV.  MCV występuje w czterech typach (MCV-1 do MCV-4), z których MCV-1 jest najczęściej spotykany i odpowiada za większość przypadków (90%) mięczaka zakaźnego. Typ MCV-2 jest bardziej powszechny wśród dorosłych, szczególnie w kontekście zakażeń przenoszonych drogą płciową. Wirus mięczaka zakaźnego jest wirusem o dużych rozmiarach, który zawiera materiał DNA i jest otoczony przez podwójną błonę lipidową.

Czy wiesz że?
Mięczak zakaźny jest częściej spotykany w ciepłym, wilgotnym klimacie. W krajach tropikalnych infekcje są bardziej powszechne, co może być związane z łatwiejszym przenoszeniem wirusa w wilgotnych warunkach.

Mięczak zakaźny – jak  można się zarazić?

Zarażenie mięczakiem zakaźnym następuje poprzez bezpośredni kontakt z zainfekowaną skórą lub przez kontakt z przedmiotami, które miały kontakt z wirusem, takimi jak ręczniki, odzież, zabawki czy sprzęt sportowy. Choroba jest szczególnie łatwo przenoszona w środowiskach, gdzie ludzie mają bliski kontakt ze sobą, np. w szkołach, przedszkolach czy na basenach.

Ciekawostka
Mięczak zakaźny jest często diagnozowany u zawodników sportów kontaktowych, takich jak zapasy, judo czy rugby. Bezpośredni kontakt skórny w tych sportach zwiększa ryzyko przenoszenia wirusa.

Objawy mięczaka zakaźnego

Głównym objawem mięczaka zakaźnego są charakterystyczne guzki na skórze. Chociaż zmiany są zazwyczaj bezbolesne, mogą powodować świąd, szczególnie jeśli są podrażnione lub zainfekowane wtórnie.

W przypadku dzieci zmiany mogą występować na różnych częściach ciała, w tym na tułowiu, kończynach szyi, twarzy i powiekach. U dorosłych zmiany te najczęściej lokalizują się na wewnętrznej powierzchni ud, genitaliach i w okolicy pachwinowej, w okolicy łonowej i na podbrzuszu.

Mięczak zakaźny występuje u co najmniej 20% pacjentów z zakażeniem HIV. U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym zmiany skórne są zazwyczaj nieliczne, od kilku do kilkudziesięciu. Natomiast w zaawansowanym stadium AIDS liczba zmian może sięgać setek.

>> Przeczytaj także: HIV – wczesna diagnoza i podjęcie leczenia daje szansę na normalne życie.

Diagnostyka mięczaka zakaźnego

Diagnostyka mięczaka zakaźnego opiera się głównie na obrazie klinicznym i ocenie charakterystycznych zmian skórnych. W większości przypadków rozpoznanie jest łatwe, dzięki typowym cechom zmian, takim jak centralne wgłębienie i gładka powierzchnia grudek. Jednak w przypadku wątpliwości, szczególnie gdy zmiany są nietypowe lub towarzyszą im inne objawy, lekarz może zalecić dodatkowe badania.

Dermatoskopia polegająca na dokładnej ocenie struktury zmian skórnych przy użyciu dermatoskopu, urządzenia optycznego, które umożliwia powiększenie obrazu i lepsze oświetlenie, pozwala na potwierdzenie diagnozy. W niektórych przypadkach może być konieczne pobranie wycinka skóry (biopsja) do badania histopatologicznego w celu wykluczenia innych schorzeń, takich jak brodawki wirusowe, liszaj płaski czy nowotwory skóry.

Mięczak zakaźny – jak leczyć?

Leczenie mięczaka zakaźnego nie zawsze jest konieczne, ponieważ zmiany skórne często ustępują samoistnie w ciągu kilku miesięcy do dwóch lat przy prawidłowo funkcjonującym układzie odpornościowym.

W przypadku, gdy zmiany są liczne, powodują dyskomfort, są wyjątkowo nieestetyczne lub nie ustępują samoistnie, dostępne są różne metody terapeutyczne. Wybór metody leczenia zależy od wielu czynników, w tym od liczby zmian, ich lokalizacji, wieku pacjenta i ogólnego stanu zdrowia.

Najczęściej stosowane metody to:

  • Krioterapia (zamrażanie zmian ciekłym azotem),
  • Kiretaż (mechaniczne usunięcie guzków),
  • Terapia laserowa,
  • Leczenie farmakologiczne, np. kremy z substancjami przeciwwirusowymi lub keratolitycznymi,
  • W przypadku trudnych do leczenia infekcji, lekarze mogą rozważyć inne opcje, takie jak terapia immunologiczna z użyciem interferonów.

Mięczak zakaźny to powszechna, łagodna infekcja wirusowa skóry, która może powodować problemy estetyczne i dyskomfort. Choć choroba często ustępuje samoistnie, dostępne metody leczenia mogą przyspieszyć gojenie zmian i zmniejszyć ryzyko powikłań. Wybór odpowiedniej terapii zależy od liczby guzków, ich lokalizacji oraz stanu zdrowia pacjenta. Ważne jest również unikanie kontaktu z zakażonymi przedmiotami i osobami, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.11.
  2. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/80515,mieczak-zakazny
  3. Meza-Romero R., Navarrete-Dechent C., Downey C. Molluscum contagiosum: an update and review of new perspectives in etiology, diagnosis, and treatment. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2019 May 30;12:373-381.
  4. Forbat E., Al-Niaimi F., Ali FR. Molluscum Contagiosum: Review and Update on Management. Pediatr Dermatol. 2017 Sep;34(5):504-515.

Rak piersi – objawy, przyczyny, rodzaje i badania

Angelika Janowicz
-
0
Rak piersi – objawy, przyczyny, rodzaje i badania

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym rozpoznawanym u Polek. Jest też drugą przyczyną zgonów z powodu nowotworów – zaraz po raku płuca. Wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia może znacząco poprawić rokowania. Dowiedz się, jakie są pierwsze objawy raka piersi oraz jak wyglądają diagnostyka, leczenie i profilaktyka.

Spis treści:

  1. Rak piersi – przyczyny zachorowania
  2. Objawy raka piersi
  3. Diagnostyka raka piersi – na czym polega?
  4. Leczenie raka piersi – na czym polega?
  5. Profilaktyka raka piersi – czy można ograniczyć ryzyko zachorowania?

Rak piersi – przyczyny zachorowania

Przyczyny raka piersi są złożone i wieloczynnikowe. Nowotwór rozwija się na skutek nieprawidłowego i niekontrolowanego namnażania się komórek na skutek zachodzących mutacji genetycznych. Za zjawisko to odpowiadają uszkodzenia mechanizmów kontrolujących rozrost komórek na poziomie genetycznym i molekularnym.

Czynniki zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi to:

  • wiek po 35. roku życia (szczyt zachorowań w grupie 50–70 lat),
  • nosicielstwo mutacji w genach BRCA1 lub BRCA2,
  • występowanie raka piersi w rodzinie,
  • długotrwała hormonalna terapia zastępcza,
  • długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
  • pierwsza miesiączka we wczesnym wieku,
  • menopauza w późnym wieku,
  • późne urodzenie pierwszego dziecka,
  • otyłość,
  • radioterapia klatki piersiowej przed 30. rokiem życia,
  • wcześniejsze rozpoznanie niektórych łagodnych chorób piersi.

Na rozwój raka piersi może mieć również wpływ prowadzony styl życia. Ryzyko zachorowania mogą zwiększać m.in. palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu czy brak aktywności fizycznej.

>> Sprawdź też: Badania laboratoryjne u pacjentek przyjmujących hormony (antykoncepcję hormonalną, HTZ)

Jak długo rozwija się rak piersi?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, jak długo rozwija się rak piersi. Zwykle proces nowotworowy jest długotrwały i zajmuje kilka lat. W tym czasie nie pojawiają się żadne objawy, a wykrycie nieprawidłowości jest możliwe wyłącznie w badaniach obrazowych. Należy pamiętać, że wpływ na tempo rozwoju mają także rodzaj raka piersi oraz indywidualne cechy organizmu.

Objawy raka piersi

Przed długi czas mogą nie występować żadne objawy raka piersi. Zwykle pierwszym sygnałem świadczącym o nieprawidłowościach jest przypadkowo wyczuwalne zgrubienie lub nieregularny guzek w piersi.

Inne możliwe objawy raka piersi to:

  • wciągnięcie brodawki sutkowej,
  • zmiana kształtu piersi,
  • wyciek z brodawki,
  • owrzodzenie piersi,
  • zaczerwienienie i obrzęk piersi,
  • widoczne drobne zagłębienia widoczne na skórze piersi („skórka pomarańczy”),
  • obrzęk kończyny górnej po stronie chorej piersi,
  • poszerzenie żył na skórze piersi.

Jeżeli pojawią się przerzuty raka piersi, obecne są także ich objawy (m.in. powiększenie węzłów chłonnych, bóle kości).

>> To może Cię zainteresować: Samobadanie piersi – ważne narzędzie diagnostyczne w rękach każdej kobiety

Czy rak piersi boli?

Zazwyczaj w początkowych stadiach rak piersi nie powoduje bólu. Wyczuwalne zgrubienie lub guzek są niebolesne. Dolegliwości bólowe mogą pojawić się w miarę postępu choroby, gdy guz zwiększa swoje rozmiary i uciska sąsiadujące tkanki. Bolesne będą również zaawansowane zmiany na skórze piersi – na przykład owrzodzenia.

Diagnostyka raka piersi – na czym polega?

W wielu przypadkach guzek w piersi wykrywany jest przypadkowo podczas samobadania piersi lub w profilaktycznych badaniach obrazowych. Stwierdzenie obecności zmiany jest wskazaniem do rozszerzenia diagnostyki w celu potwierdzenia lub wykluczenia rozpoznania.

Diagnostyka obrazowa

Podstawową metodą diagnostyki obrazowej w przypadku raka piersi jest mammografia. Polega ona na wykonaniu serii zdjęć gruczołu piersiowego przy użyciu promieni rentgenowskich. Badanie pozwala na wykrycie nawet tych guzków, które są niewyczuwalne w badaniu palpacyjnym. Do metod diagnostyki obrazowej należy także USG piersi, a do oceny stopnia zaawansowania choroby wykorzystuje się m.in. tomografię komputerową i scyntygrafię.

Badania krwi

W badaniach krwi możliwe jest wykrycie mutacji genetycznych, które zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi. Mowa przede wszystkim o nieprawidłowościach w obrębie genów BRCA1 i BRCA2. Można wykonać także oznaczenie markera CA 15-3, co jest przydatne w monitorowaniu przebiegu leczenia lub wykrywaniu wznów choroby.

Biopsja przy raku piersi

Biopsja umożliwia pobranie materiału do badania histopatologicznego, które pozwala ostatecznie potwierdzić rozpoznanie raka piersi, ustalić typ komórek nowotworowych oraz stopień zaawansowania choroby. Wyróżnia się:

  • biopsję gruboigłową – pobranie materiału tkankowego przy pomocy igły,
  • biopsję chirurgiczną – pobranie materiału podczas usuwania zmiany.

Innym rodzajem badania jest biopsja cienkoigłowa, która polega na pobraniu materiału komórkowego z podejrzanej zmiany do badania cytologicznego.

>> To może Cię zainteresować: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Leczenie raka piersi – na czym polega?

Leczenie raka piersi dopasowywane jest indywidualnie do każdego przypadku. Pod uwagę brane są m.in. stopień zaawansowania choroby, ogólny stan zdrowia, rodzaj nowotworu, rokowania.

Leczenie raka piersi może obejmować m.in.:

  • chirurgiczne usunięcie zmiany nowotworowej lub całej piersi wraz z węzłami chłonnymi,
  • radioterapię,
  • brachyterapię,
  • chemioterapię,
  • hormonoterapię,
  • terapię celowaną molekularnie.
Warto wiedzieć
Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Turku w Finlandii wskazują, że regularna aktywność fizyczna może być pomocna w leczeniu raka piersi. Już 30-minutowe ćwiczenia sprawiają, że w organizmie rośnie liczba komórek niszczących komórki nowotworowe.

Profilaktyka raka piersi – czy można ograniczyć ryzyko zachorowania?

Nie można całkowicie wyeliminować ryzyka zachorowania na raka piersi. Możliwe jest jednak jego zmniejszenie. W tym celu zalecane jest:

  • unikanie nadwagi i otyłości,
  • zrezygnowanie z palenia tytoniu,
  • ograniczenie picia alkoholu,
  • zwiększenie aktywności fizycznej.

Profilaktyka raka piersi obejmuje comiesięczne samobadanie piersi, a także regularną mammografię lub USG piersi. W przypadku osób z rodzinną historią zachorowań wskazane są badania genetyczne. Przy stwierdzonym nosicielstwie mutacji genowych możliwe jest wykonanie profilaktycznej mastektomii.

Rak piersi jest nowotworem złośliwym. Przez długi czas może rozwijać się bez żadnych objawów. Zwykle guz wykrywany jest przypadkowo. Regularne wykonywanie samobadania piersi i badań przesiewowych (głównie mammografii) pozwala na wczesne stwierdzenie nieprawidłowości i zapobieżenie ich dalszemu rozwojowi – to znacznie poprawia rokowania.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

J. Jassem, M. Krzakowski M, B. Bobek-Billewicz, et al. Breast cancer. Oncol Clin Pract 2020; 16

Ż. Hurko i in., Opieka nad pacjentką z rakiem piersi [w:] Holistyczny wymiar współczesnej medycyny 2020, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

T. Koivula i in., The effect of exercise and disease status on mobilization of anti-tumorigenic and pro-tumorigenic immune cells in women with breast cancer, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38979417/ (dostęp 09.08.2024)

Co to jest alpha-fetoproteina (AFP) i co pozwala wykryć badanie?

Weronika Dobrewa
-
0
Co to jest alpha-fetoproteina (AFP) i co pozwala wykryć badanie?

Alfa-fetoproteina (AFP) to białko płodowe, które odgrywa istotną rolę w diagnostyce wielu schorzeń. Jego poziom we krwi może dostarczyć cennych informacji o stanie zdrowia, szczególnie w kontekście chorób nowotworowych oraz zaburzeń funkcjonowania wątroby. W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest AFP, jakie badania służą do oceny poziomu alfa-fetoproteiny oraz jakie choroby i stany zdrowotne mogą wpływać na jej stężenie.

Spis treści:

  1. Co to jest alfa-fetoproteina (AFP)?
  2. Kiedy należy zgłosić się na badanie wskaźnika AFP?
  3. Przygotowanie do badania alfa-fetoproteiny
  4. Przy jakich chorobach wzrasta stężenie AFP?
  5. Co może oznaczać niski poziom AFP?
  6. Czy można przeciwdziałać i leczyć zbyt wysoki lub zbyt niski poziom AFP?

Co to jest alfa-fetoproteina (AFP)?

Alfa-fetoproteina to białko produkowane głównie przez płód w trakcie ciąży, szczególnie w wątrobie, pęcherzyku żółciowym oraz przewodzie pokarmowym. U dorosłych AFP jest wytwarzana w znacznie mniejszych ilościach, głównie przez wątrobę.

W kontekście klinicznym, poziom AFP w surowicy krwi służy jako marker diagnostyczny i prognostyczny w różnych schorzeniach, w tym nowotworach i chorobach wątroby. Szczególnie przydatna jest w monitorowaniu oraz ocenie skuteczności leczenia raka wątrobowokomórkowego (HCC) i niektórych nowotworów zarodkowych.

Warto wiedzieć
AFP działa jak „bariera ochronna”, chroniąc płód przed odrzuceniem ciąży. Pomaga w tłumieniu produkcji przeciwciał matczynych oraz zmniejsza aktywność komórek odpornościowych, co zabezpiecza rozwijający się płód przed niepożądanym atakiem układu odpornościowego matki.

>> Warto przeczytać: GBS – badanie przesiewowe u kobiet w ciąży

Kiedy należy zgłosić się na badanie wskaźnika AFP?

Badanie poziomu AFP zleca się u kobiet w ciąży, a także w diagnostyce chorób nowotworowych, szczególnie w przypadku podejrzenia raka wątroby – a dokładniej raka wątrobowo-komórkowego

Badanie poziomu AFP u kobiet w ciąży

W czasie ciąży poziom AFP jest mierzony w ramach testu przesiewowego w drugim trymestrze ciąży (około 15-20 tygodnia). Test ten jest często częścią trójpaku lub czteropaku badań prenatalnych. Pomaga ocenić ryzyko wystąpienia wad wrodzonych, takich jak przepuklina rdzeniowa czy zespół Downa.

Badanie AFP (alfa-fetoproteina)

Wysoki poziom AFP w surowicy matki może sugerować:

  • ryzyko wad cewy nerwowej, takich jak rozszczep kręgosłupa, lub inne wady rozwojowe płodu,
  • stany zagrożenia życia płodu,
  • ciążę obumarłą,
  • ciążę mnogą.

W takim przypadku zaleca się potwierdzenie wyniku poprzez ponowne oznaczenie poziomu AFP, a następnie wykonanie USG płodu oraz analizy AFP w płynie owodniowym, aby dokładniej ocenić stan zdrowia płodu.

Z kolei niski poziom AFP może być związany z zespołem Downa i innymi aberracjami chromosomalnymi.

>> Sprawdź też: Inwazyjne badania prenatalne to ostateczność – wykonaj badania przesiewowe, by wykluczyć wady wrodzone jeszcze w czasie ciąży

Jakie AFP przy nowotworze?

AFP jest często badana przy podejrzeniu niektórych  nowotworów, a jej poziom może pomóc w monitorowaniu choroby i ocenie skuteczności leczenia.

Wysokie wartości AFP mogą wskazywać na obecność:

  • raka wątrobowokomórkowego (szczególnie gdy AFP >500 µg/l),
  • germinalne nowotwory zarodkowe – niektóre nowotwory jądra lub jajnika,
  • w rzadkich przypadkach chłoniaka, raka żołądka, trzustki lub płuc.

Poziom alfa-fetoproteiny przy chorobach wątroby

Podwyższony poziom AFP może również wskazywać na przewlekłe choroby wątroby, takie jak marskość wątroby, ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby (w tym zapalenie wirusowe typu B i C). W takich przypadkach AFP może być używana jako marker monitorujący progresję choroby i potencjalne ryzyko rozwoju nowotworu wątroby.

>> To może Cię zainteresować: Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

Przygotowanie do badania alfa-fetoproteiny

Do badania poziomu AFP nie są wymagane specjalne przygotowania, jednak zazwyczaj zaleca się pobranie krwi na czczo, aby uniknąć wpływu ostatnich posiłków na wyniki. Warto również poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i chorobach przewlekłych, które mogą wpływać na poziom AFP.

Przy jakich chorobach wzrasta stężenie AFP?

Jak wspomniano podwyższony poziom AFP może towarzyszyć:

  • zaawansowanej marskości wątroby,
  • ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby,
  • urazom wątroby,
  • chorobom nowotworowym,
  • niewydolności nerek,
  • w trakcie ciąży – w przypadku wad cewy nerwowej oraz w innych, wymienionych powyżej przypadkach.

>> Przeczytaj także: Test Harmony – nowoczesne badanie prenatalne NIPT

Co może oznaczać niski poziom AFP?

W przypadku kobiet w ciąży, niski poziom AFP może sugerować zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu Downa lub innych wad genetycznych.

U dorosłych w kontekście chorób nowotworowych spadek stężenia AFP może wskazywać na skuteczność leczenia lub niski stopień zaawansowania choroby.

Należy pamiętać, iż niski poziom AFP nie wyklucza obecności nowotworu czy chorób wątroby.

>> Sprawdź też: Amylaza – co oznacza niski i wysoki poziom? Wartości referencyjne

Czy można przeciwdziałać i leczyć zbyt wysoki lub zbyt niski poziom AFP?

Nie istnieje bezpośrednie leczenie mające na celu wyrównanie stężenia AFP w organizmie, ponieważ jest to jedynie wskaźnik, a nie przyczyna choroby. Zamiast tego, terapia skupia się na leczeniu podstawowych schorzeń, które wpływają na stężenie AFP.

Alfa-fetoproteina (AFP) jest cennym wskaźnikiem diagnostycznym, który może dostarczyć ważnych informacji o stanie zdrowia pacjenta. Regularne monitorowanie poziomu AFP w kontekście chorób nowotworowych oraz zaburzeń wątroby pozwala na wczesne wykrycie problemów zdrowotnych i odpowiednie dostosowanie leczenia, co może znacząco wpłynąć na skuteczność terapii oraz rokowanie.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/172759,alfa-fetoproteina-afp (dostęp: 12.08.2024)
  2. Crandall BF. Alpha-fetoprotein: a review. Crit Rev Clin Lab Sci. 1981;15(2):127-85.
  3. Adigun OO., Yarrarapu SNS., Zubair M., Khetarpal S. Alpha-Fetoprotein Analysis. 2024 May 1. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–.
  4. Murray MJ., Nicholson JC. α-Fetoprotein. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2011 Aug;96(4):141-7.
  5. Trevisani F., Garuti F., Neri A. Alpha-fetoprotein for Diagnosis, Prognosis, and Transplant Selection. Semin Liver Dis. 2019 May;39(2):163-177.
  6. Galle PR., Foerster F., Kudo M. et al. Biology and significance of alpha-fetoprotein in hepatocellular carcinoma. Liver Int. 2019 Dec;39(12):2214-2229.

Ciemny i czarny mocz – przyczyny. Co oznacza bardzo ciemny mocz i jakie badania wykonać?

Angelika Janowicz
-
0
Ciemny i czarny mocz – przyczyny. Co oznacza bardzo ciemny mocz i jakie badania wykonać?

Dla wielu osób zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszą jest niepokojącym objawem. Może mieć wiele różnych przyczyn – od zupełnie niegroźnych po poważne problemy zdrowotne. Dlatego ważne jest, aby obserwować swój organizm, a w razie potrzeby niezwłocznie skonsultować się z lekarzem i wykonać niezbędne badania. Dowiedz się, o czym świadczy ciemny mocz.

Spis treści:

  1. Od czego zależy barwa moczu?
  2. Mocz ciemnożółty i ciemny: czy zawsze musi oznaczać chorobę?
  3. Objawem jakiej choroby może być ciemny lub czarny mocz?
  4. Ciemny mocz w ciąży – czy to powód do zmartwień?
  5. Jakie objawy mogą towarzyszyć ciemnej barwie moczu?
  6. Ciemny i czarny mocz: jakie badania wykonać, aby wykluczyć chorobę?

Od czego zależy barwa moczu?

Za zabarwienie moczu odpowiada urochrom. Jest to barwnik będący produktem rozpadu hemu. Nadaje on żółte zabarwienie, którego odcień zależy od stopnia zagęszczenia moczu. Im mocz jest bardziej gęsty, tym ma ciemniejszy kolor.

Kolor moczu może ulegać zmianie również wtedy, gdy obecne są w nim dodatkowe składniki. Są to m.in. związki chemiczne, które dostarczane są wraz z pożywieniem lub lekami, a także elementy związane z procesem chorobowym toczącym się w organizmie.

>> Przeczytaj też: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?

Jak prawidłowo pobrać mocz do badania?

Podczas pobierania moczu do badania konieczne jest przestrzeganie poniższych zasad:

  1. Mocz należy pobrać do czystego pojemnika (lub jałowego, jeżeli będzie wykonywany posiew moczu).
  2. Do analizy należy pobrać próbkę z pierwszego porannego moczu.
  3. Przed pobraniem moczu zalecane jest zachowanie standardowej higieny (umycie ujścia cewki moczowej wodą i osuszenie jednorazowym ręcznikiem).
  4. Mocz należy pobrać ze środkowego strumienia. Niewielką ilość należy oddać do toalety, a następnie napełnić pojemnik.
  5. Do pojemnika należy zebrać około 50-100 mililitrów moczu.

Pobrany mocz należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Jeżeli jest to niemożliwe, dopuszczalne jest przechowywanie go w lodówce maksymalnie przez 24 godziny.

Przygotowania do badania moczu powinny rozpocząć się na dzień przed pobraniem próbki do analizy. Należy zrezygnować z intensywnego wysiłku fizycznego, spożywania alkoholu i zachować wstrzemięźliwość seksualną. Ponadto nie zaleca się zwiększania ani zmniejszania ilości przyjmowanych płynów.

posiew moczu

Mocz ciemnożółty i ciemny: czy zawsze musi oznaczać chorobę?

Ciemnożółty lub ciemny mocz nie zawsze oznacza chorobę. Na zmianę zabarwienia mogą wpłynąć:

  • odwodnienie,
  • spożycie niektórych pokarmów (np. buraków, jagód),
  • przyjmowanie niektórych leków lub suplementów diety,
  • intensywny wysiłek fizyczny,
  • menstruacja.

Bardzo ważne jest, aby obserwować, czy ciemniejszy mocz jest jednorazowym objawem, czy utrzymuje się przez dłuższy czas.

Ciemny mocz a przyjmowane leki

Ciemny mocz bardzo często jest spowodowany przyjmowaniem leków. Są to m.in.:

  • leki przeciwmalaryczne (np. chinina, chlorochina),
  • leki przeciwbólowe (np. salicylany, fenacetyna),
  • leki stosowane w zakażeniach dróg moczowych (np. furazydyna),
  • leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona (lewodopa),
  • leki stosowane w infekcjach (np. metronidazol).

Ciemnożółty mocz może również pojawić się podczas suplementacji witaminy C lub witamin z grupy B.

>> Sprawdź też: Witaminy z grupy B – objawy niedoboru, rola w organizmie

Objawem jakiej choroby może być ciemny lub czarny mocz?

Zdarza się, że ciemny mocz jest objawem chorób. Zmiana zabarwienia moczu może występować m.in. przy:

  • kłębuszkowym zapaleniu nerek,
  • kamicy nerkowej,
  • nowotworach układu moczowego,
  • zakażeniach układu moczowego,
  • chorobach wątroby i dróg żółciowych,
  • chorobach trzustki,
  • chorobach uwarunkowanych genetycznie (np. porfirii, zespole Gilberta).

Najbardziej niepokojący może być bardzo ciemny (niemal czarny) mocz. Przyczyny są związane z obecnością w moczu dużej ilości hemoglobiny lub mioglobiny. Objaw ten można zaobserwować m.in. przy niedokrwistości hemolitycznej lub rozległych urazach.

>> Zobacz też: Mętny mocz – jakie są jego przyczyny? Czy jest powodem do niepokoju?

Kłębuszkowe zapalenie nerek

W kłębuszkowym zapaleniu nerek proces zapalny zajmuje i uszkadza kłębuszki nerkowe, co zaburza pracę nerek. W wyniku zaburzeń filtracji w moczu pojawiają się erytrocyty, co powoduje jego ciemne zabarwienie.

Kamica nerkowa

W przebiegu kamicy nerkowej w nerkach tworzą się i zalegają złogi będące skutkiem wytrącania się związków chemicznych obecnych w moczu. Gdy się przesuwają, uszkadzają nabłonek układu moczowego. Jednym z objawów jest ciemny mocz spowodowany obecnością erytrocytów.

>> To może Cię zainteresować: Kamica układu moczowego – przyczyny, rodzaje, objawy, zalecenia dietetyczne

Rak nerki lub pęcherza moczowego

Bardzo ciemny mocz jest jednym z objawów raka nerki lub raka pęcherza moczowego. W przebiegu obu procesów nowotworowych dochodzi do krwinkomoczu lub krwiomoczu, co skutkuje zmianą zabarwienia moczu na ciemniejszą (często brunatną).

Ciemny mocz w ciąży – czy to powód do zmartwień?

Ciemny mocz w ciąży nie zawsze oznacza chorobę. Może być wynikiem odwodnienia, suplementacji lub spożywania zwiększonej ilości niektórych pokarmów (np. warzyw liściastych, marchwi, buraków). Jeżeli zmiana zabarwienia moczu utrzymuje się przez dłuższy czas lub towarzyszą jej inne objawy, konieczna jest niezwłoczna konsultacja z lekarzem.

badanie ogólne moczu baner

Jakie objawy mogą towarzyszyć ciemnej barwie moczu?

Zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszą niezwiązana z procesem chorobowym zwykle przebiega bez żadnych dolegliwości. Niepokojące powinny być dodatkowe objawy, takie jak:

  • ból w dolnej części pleców,
  • gorączka,
  • nudności i wymioty,
  • trudności w oddawaniu moczu,
  • częste oddawanie moczu,
  • obrzęki,
  • ogólne złe samopoczucie lub osłabienie.

Każdy z powyższych objawów powinien skłonić do konsultacji z lekarzem.

>> Sprawdź też: Częstomocz, wielomocz i oddawanie moczu w nocy – jakie są przyczyny?

Ciemny i czarny mocz: jakie badania wykonać, aby wykluczyć chorobę?

W celu ustalenia przyczyny ciemnego moczu lekarz może zlecić wykonanie następujących badań:

  • badanie ogólne moczu wraz z oceną osadu lub posiew moczu,
  • testy laboratoryjne z krwi,
  • USG jamy brzusznej.

Zdarza się, że diagnostyka musi być rozszerzona o bardziej specjalistyczne badania. Są to m.in. tomografia komputerowa, cystoskopia lub biopsja.

Ciemny mocz nie zawsze powinien stanowić powód do zmartwień. Może być wynikiem odwodnienia, przyjmowania leków lub spożywania niektórych pokarmów. Jeżeli zmianie zabarwienia moczu towarzyszą dodatkowe objawy (np. gorączka, osłabienie, ból pleców), konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem i przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

A. Ostałowska, Mocz [w:] E. Birkner, S. Kasperczyk, Podstawy biochemii dla ratownictwa medycznego z elementami patobiochemii stanów nagłych,

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej dotyczące badania upostaciowanych elementów moczu w medycznym laboratorium diagnostycznym, Diag Lab 2019, 55(3), s. 145–198

C.P. McKay, Kamica nerkowa, Pediatria po Dyplomie 2011, t. 15, nr 4, s. 36–47

Senność po jedzeniu – jakie są jej przyczyny i kiedy powinna niepokoić?

Katarzyna Deptuła
-
0
Senność po jedzeniu – jakie są jej przyczyny i kiedy powinna niepokoić?

Delikatna senność po posiłku lub ospałość są zależne między innymi od rodzaju spożytego posiłku. Mogą być bardziej nasilone np. u pacjentów z cukrzycą, insulinoopornością lub niedoczynnością tarczycy. W artykule podpowiadamy, co oznacza zmęczenie i senność po posiłku, kiedy może wystąpić, jak z nią walczyć, a także jakie badania pozwalają poznać jej przyczynę.

Spis treści:

  1. Senność po jedzeniu – przyczyny
  2. Czy senność po jedzeniu należy skonsultować z lekarzem?
  3. Senność po jedzeniu – jakie badania warto wykonać?
  4. Jak sobie poradzić z sennością po jedzeniu?

Senność po jedzeniu – przyczyny

Łagodna senność po posiłku może wiązać się ze zmianami neurohormonalnymi występującymi w układzie pokarmowym.

Warto jednak wspomnieć, że senność po jedzeniu może wiązać się z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi. Przykładowo zbyt obfity posiłek, szczególnie taki o wysokim indeksie glikemicznym i zawierającym spore ilości węglowodanów, może nasilać senność poposiłkową. Konsekwencją tego jest szybki wyrzut insuliny do krwioobiegu, która jest produkowana przez komórki beta trzustki.

Z sennością po posiłku wiąże się dodatkowo obniżona czujność i spowolnienie funkcji psychologicznych. Problem może także nasilać spożywany do posiłku alkohol.

Warto wiedzieć
Pacjenci zmagający z się z insulinoopornością mogą doświadczać „ataku” senności po jedzeniu słodyczy lub obiedzie.

Senność po jedzeniu a cukrzyca i insulinooporność

Zarówno cukrzycy typu II, jak i insulinooporności towarzyszy hiperglikemia poposiłkowa (podniesiony poziom glukozy we krwi po jedzeniu), a z nią związana jest senność. To mało specyficzny objaw, który występuje również w stanie przedcukrzycowym.

Senności po jedzeniu może towarzyszyć również uczucie osłabienia i zmęczenia.

Warto wiedzieć
Senność po jedzeniu może wystąpić również u kobiet w ciąży, co może wiązać się z tzw. cukrzycą ciążową.
pakiet krzywa cukrowa i insulinowa

>> Przeczytaj także: Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2

Senność po jedzeniu a Hashimoto i choroby tarczycy

Niedoczynność tarczycy i autoimmunologiczne zapalenie tego narządu (np. choroba Hashimoto) są czynnikami ryzyka rozwoju insulinooporności. Wynika to z kilku mechanizmów, m.in.:

  • spowolnienia jelitowej absorpcji (wchłaniania) glukozy,
  • zmniejszenia zużycia glukozy zależnego od insuliny,

Po posiłku w przypadku niedoczynności tarczycy obserwuje się wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny. Wynika to m.in. z ograniczonego wychwytu glukozy przez mięśnie, do czego może przyczynić się „wadliwy” transporter glukozy w komórkach – GLUT4.

pakiet tarczycowy rozszerzony

Czy senność po jedzeniu należy skonsultować z lekarzem?

Sporadyczna senność po posiłku nie jest zwykle powodem do obaw, jednak jej częste występowanie powinno skłonić pacjenta do konsultacji z lekarzem. To mało specyficzny objaw mogący świadczyć o zaburzeniach gospodarki węglowodanowej – prowadzi do hiperglikemii lub rzadziej do hipoglikemii poposiłkowej.

Warto wiedzieć
Hipoglikemia wiąże się przede wszystkim z przedawkowaniem insuliny, doustnych leków przeciwcukrzycowych lub wysiłkiem fizycznym.

Senność po jedzeniu – jakie badania warto wykonać?

Badanie warte wykonania przy senności poposiłkowej to oznaczanie poziomu:

  • glukozy i insuliny, np. krzywa insulinowa i cukrowa – ich pomiar umożliwia oznaczenie wskaźnika insulinooporności HOMA-IR;
  • hemoglobiny glikowanej HbA1c – pozwala zobrazować średnie stężenie glukozy we krwi z ostatnich 2-3 miesięcy;
  • hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4) z uwzględnieniem przeciwciał anty-TPO oraz anty – TG – niezbędne w diagnostyce chorób tarczycy

W ramach kontroli glikemii pacjent powinien samodzielnie oznaczać poziom cukru za pomocą glukometru.

insulinooporność pakiet kompleksowy

Warto wiedzieć
Senność może wystąpić niezależnie od posiłku. Może przyczynić się do niej niedokrwistość z niedoboru żelaza, a także odwodnienie i hipersomnia (patologiczna nadmierna senność).

Jak sobie poradzić z sennością po jedzeniu?

W redukcji senności po jedzeniu sprzyja odpowiednio zbilansowana dieta o niskim indeksie glikemicznym. Jest to szczególnie ważne w przypadku cukrzycy, stanu przedcukrzycowego, insulinooporności, hiperglikemii i hipoglikemii poposiłkowej. Pozwoli to ograniczyć „skoki” poziomu glukozy, a także ograniczyć nadmierną sekrecję (wydzielanie) insuliny.

Przykłady produktów z niskim i wysokim indeksem glikemicznym

Wśród produktów o niskim indeksie glikemicznym wymienia się:

  • zielone warzywa,
  • pomidory,
  • cukinię,
  • makaron al dente,
  • kaszę gryczaną,
  • pełnoziarnisty chleb żytni,
  • rośliny strączkowe,
  • gorzką czekoladę.

Produkty o wysokim indeksie glikemicznym to m.in.:

  • pieczone ziemniaki,
  • mąka pszenna i produkowane z niej pieczywo,
  • arbuz,
  • gotowana marchewka.

>> Zobacz również: Jak obniżyć poziom cukru we krwi? Dieta cukrzycowa

Wzmożone i patologiczne uczucie senności po jedzeniu może towarzyszyć zaburzeniom gospodarki węglowodanowej – zarówno hiper, jak i hipoglikemii. Swój wpływ mają również choroby endokrynologiczne tarczycy, takie jak niedoczynność. W przypadku wystąpienia nasilonej senności i zmęczenia po posiłku rozważ konsultację z lekarzem i wykonanie badań wykorzystywanych, m.in. w diagnostyce cukrzycy. Istotna jest również dieta o niskim indeksie glikemicznym, która ogranicza nadmierny wzrost poziomu glukozy po jedzeniu.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. Gierach M, Gierach J, Junik R (2014) Insulinooporność a coroby tarczycy, Endokrynologia Polska, Tom/Volume 65; Zeszyt edukacyjny I/Education supplement I/2014
  2. Gorzkowska A, Klimkowicz-Mrowiec A (2023) Neurologia wieku podeszłego, Warszawa: PZWL
  3. Jeznach-Steinhagen A (2020) Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi, Warszawa: PZWL
  4. Karnafel W (2017) Hipoglemia, Warszawa: PZWL
  5. https://diabetologia.mp.pl/diagnostyka/121060,hipoglikemia-reaktywna
  6. https://diabetologia.mp.pl/diagnostyka/121060,hipoglikemia-reaktywna
  7. https://www.cell.com/iscience/fulltext/S2589-0042(23)02040-0
  8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15488646/
  9. https://www.mdpi.com/2072-6643/12/4/936
  10. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/68179,indeks-glikemiczny
Page 54 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...535455...122Strona 54 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.