Sklep
Strona główna Blog Strona 5

Dieta bezmleczna matki karmiącej

Jagoda Matusiak
-
0
Dieta bezmleczna matki karmiącej

Dieta matki karmiącej odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu prawidłowego rozwoju niemowlęcia. Diety eliminacyjne stosuje się ze wskazań medycznych w celu uniknięcia potencjalnych alergenów, które mogą przeniknąć do mleka i wywołać niepożądane reakcje u dziecka. Jedną z najczęściej występujących alergii w okresie niemowlęcym jest alergia na białka mleka krowiego (ABMK). Dowiedz się, jak w takim przypadku wygląda dieta bezmleczna matki karmiącej.

Spis treści:

  1. Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej?
  2. Jak długo stosuje się dietę bezmleczną i kiedy jest skuteczna?
  3. Kiedy stosuje się dietę bezmleczną?
  4. Dieta bezmleczna przy karmieniu piersią – produkty zakazane
  5. Zamienniki produktów mlecznych
  6. Co można jeść na diecie bezmlecznej? Jadłospis
  7. Dieta bezmleczna a suplementacja
  8. Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej? Podsumowanie

Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej?

Dieta bezmleczna w przypadku matki karmiącej polega na czasowym wyeliminowaniu z jadłospisu produktów zawierających białko mleka krowiego (BMK). W tym czasie z diety eliminuje się mleko i jego przetwory, czyli sery, jogurty, kefiry, masło, śmietany, a także produkty, które w swoim składzie zawierają mleko (np. pieczywo, słodycze, wędliny).

Celem diety jest zapobieganie przenikaniu do mleka matki alergenów, które mogą wywoływać niepożądane reakcje u dziecka. Może ona mieć charakter diagnostyczny lub leczniczy.

>> Sprawdź też: Alergia pokarmowa – z czym to się je?

Dieta bezmleczna jest stosowana wyłącznie z zaleceń lekarskich zgodnie z określonym algorytmem postępowania i nie należy jej przeprowadzać na własną rękę. Nie zaleca się profilaktycznego unikania spożywania BMK i innych alergenów w obawie przed wystąpieniem alergii u dziecka.

Jak długo stosuje się dietę bezmleczną i kiedy jest skuteczna?

Dietę eliminacyjną u matki karmiącej stosuje się przez 1-4 tygodnie, w zależności od przypadku klinicznego. Od odpowiedzi dziecka na dietę eliminacyjną (stopnia ustępowania objawów) zależy dalsze postępowanie. Szybkie ustępowanie objawów stanowi wstępne potwierdzenie przyczynowej roli BMK w wywoływaniu objawów. W celu potwierdzenia rozpoznania ABMK niezbędna jest próba prowokacji. Jeśli będzie ona dodatnia, dietę eliminacyjną kontynuuje się w czasie laktacji.

>> Zobacz także: Diagnostyka alergii na mleko i jajko

Jeśli po wykluczeniu z diety matki produktów mlecznych objawy u dziecka uległy jedynie częściowej poprawie, należy rozważyć czy w diecie nie ma ukrytych źródeł BMK lub czy nie występuje alergia krzyżowa, np. na produkty sojowe.

W przypadku utrzymywania się objawów alergii u noworodka/niemowlęcia kobieta karmiąca powraca do normalnej diety, a dalszą diagnostykę objawów powinien poprowadzić specjalista pediatra, alergolog lub gastroenterolog dziecięcy.

Kiedy stosuje się dietę bezmleczną?

Dieta bezmleczna u matki karmiącej jest zalecana w przypadku podejrzenia lub zdiagnozowania ABMK u niemowlęcia. Objawy kliniczne mogą przybierać różne formy – od postaci ciężkich, cechujących się gwałtownością objawów, do postaci lżejszych, utrzymujących się przez kilka miesięcy.

Łagodna lub umiarkowanej postać ABMK może obejmować:

Ciężka postać ABMK manifestuje się objawami alarmującymi. Należą do nich:

  • wstrząs anafilaktyczny,
  • zaburzenia przyrostu masy ciała (w tym z powodu biegunki, regurgitacji lub wymiotów),
  • odmowa przyjmowania pokarmu kobiecego,
  • krew w stolcu,
  • ciężka postać atopowego zapalenia skóry,
  • ostry obrzęk krtani lub obturacja oskrzeli,
  • ciężka postać anemii (niedobór żelaza),
  • hipoalbuminemia.

>> Przeczytaj też: Alergia: objawy, przyczyny, rodzaje, rozpoznanie

Okres wczesnego dzieciństwa (od urodzenia od 3. roku życia) cechuje niedojrzałość anatomiczna i czynnościowa barier ochronnych organizmu (zwłaszcza przewodu pokarmowego) oraz niedojrzałość innych mechanizmów immunologicznych.

Z tego powodu małe dzieci są predysponowane do zwiększonej absorpcji alergenów pokarmowych w organizmie. W okresie karmienia piersią alergeny przenikają z przewodu pokarmowego matki do gruczołu piersiowego, a następnie do jej mleka, wraz z którym mogą się one dostawać do przewodu pokarmowego niemowlęcia i powodować wyżej wymienione objawy.

>> Dowiedz się więcej: Mleko kobiece czy modyfikowane?

Dieta bezmleczna przy karmieniu piersią – produkty zakazane

Podczas stosowania diety bezmlecznej należy unikać produktów zawierających BMK. Należą do nich:

  • mleko i jego przetwory, tj. mleko krowie, śmietana, jogurty, kefiry, maślanka, sery (żółte, białe, pleśniowe) oraz masło,
  • produkty przetworzone zawierające w swoim składzie mleko, tj. ciasta, ciasteczka, czekolada, lody, gotowe sosy, zupy w proszku,
  • pieczywo zawierające w swoim składzie mleko,
  • niektóre wędliny (zawierające dodatek mleka lub serwatki),
  • ze względu na możliwość występowania alergii krzyżowej nie zaleca się spożywania mleka innych ssaków (koziego i owczego).

Zaleca się czytanie etykiet produktów spożywczych. BMK może być ukryte pod następującymi nazwami: serwatka, kazeina, laktoza, białka mleka.

>> To może Cię zainteresować: Alergia na białko mleka i nietolerancja laktozy, czyli dieta eliminacyjna w praktyce

Zamienniki produktów mlecznych

Na rynku polskim dostępnych jest wiele zamienników produktów mlecznych, które warto uwzględnić podczas stosowania diety bezmlecznej. Należą do nich:

  • napoje roślinne, np. sojowy, owsiany, migdałowy,
  • jogurty roślinne na bazie soi, kokosa lub migdałów,
  • ser na bazie mleka sojowego (tofu),
  • sery na bazie orzechów nerkowca,
  • masło i margaryny roślinne,
  • śmietany roślinne.

Szczególne znaczenie w diecie bezmlecznej kobiety karmiącej mają produkty bogate w wapń, ponieważ zapotrzebowanie na ten mikroelement u matki karmiącej jest szczególnie duże. Należą do nich:

  • rośliny strączkowe (fasola, groch, soczewica, soja),
  • produkty zbożowe (amarantus, komosa ryżowa, płatki owsiane, kasza gryczana, ryż brązowy),
  • jaja kurze,
  • konserwy rybne wraz z ościami (szprot i sardynki),
  • orzechy (włoskie i laskowe),
  • nasiona (maku, sezamu i lnu),
  • figi suszone,
  • napoje roślinne wzbogacane w wapń (sojowy, owsiany i migdałowy),
  • inne napoje (kawa zbożowa wzbogacana w wapń i woda wysokozmineralizowana).
Badanie wapń całkowity w surowicy banerek

Co można jeść na diecie bezmlecznej? Jadłospis

Na diecie bezmlecznej zaleca się spożywanie produktów bogatych w składniki odżywcze. Poniżej wymieniono produkty, które są bezpieczne i mogą stanowić podstawę jadłospisu kobiety karmiącej na diecie bezmlecznej:

  • warzywa: wszystkie świeże i mrożone, m.in. brokuły, szpinak, jarmuż, marchew, ziemniaki, bataty, pomidor, ogórek.
  • owoce: wszystkie świeże i mrożone, m.in. cytrusy, banan, jabłko, kiwi, jagody, truskawki
  • białko: mięso (drobiowe, wołowe, wieprzowe), jaja, tofu, ryby (łosoś, halibut, makrela, pstrąg, tuńczyk, szprot), rośliny strączkowe (fasola, soczewica, ciecierzyca).
  • zboża: ryż, kasze (gryczana, jaglana), quinoa, makaron bezmleczny, pieczywo bezmleczne.
  • tłuszcze: oleje roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany), awokado, orzechy (włoskie, laskowe, migdały, pistacje, brazylijskie), pestki dyni, nasiona (sezamu, słonecznika), oliwki, tahini (pasta sezamowa), masło orzechowe.
  • zamienniki produktów mlecznych: napoje roślinne wzbogacane w wapń (migdałowe, sojowe, owsiane, ryżowe), jogurty roślinne (sojowe, kokosowe, migdałowe), serki bezmleczne.

Przykładowy jadłospis jakościowy dla matki karmiącej na diecie bezmlecznej

  • Śniadanie: Owsianka na napoju roślinnym z sezamem, bananem, orzechami i malinami
  • II śniadanie: Kanapki z pieczywa bezmlecznego z awokado i jajkiem; sok pomarańczowy
  • Obiad: Pieczony filet z kurczaka z kaszą gryczaną i surówką z marchewki i jabłka; kompot
  • Podwieczorek: Koktajl z napoju roślinnego, jabłka, gruszki, szpinaku, pietruszki i migdałów
  • Kolacja: Sałatka z komosą ryzową, ciecierzycą, ogórkiem i dressingiem (olej lniany, tahini, cytryna, miód)

>> Porównaj z: Dieta matki karmiącej – co jeść, a czego unikać w okresie karmienia piersią?

Dla zapewnienia bezpieczeństwa i skuteczności leczenia można skorzystać z konsultacji dietetycznej. Dietetyk na podstawie przeprowadzonego wywiadu oraz dzienniczka żywieniowego może ocenić, czy dieta jest prawidłowo zbilansowana i czy nie są popełniane błędy w stosowaniu diety eliminacyjnej, mogące wpływać na skuteczność jej zastosowania.

Dieta bezmleczna a suplementacja

Eliminacja produktów mlecznych może prowadzić do niedoborów, zwłaszcza wapnia i witaminy D. Kobiety w okresie laktacji są szczególnie na nie narażone ze względu na to, iż mają one większe zapotrzebowanie niż kobiety niekarmiące.

Zalecane dzienne spożycie wapnia dla kobiet karmiących jest znacznie większe i wynosi 1000-1300 mg. Według stanowisk polskich towarzystw naukowych u kobiet na diecie bezmlecznej suplementacja farmakologiczna wapniem jest konieczna (1000 mg dziennie). Wapń należy również pozyskać ze źródeł pokarmowych.

Badanie wapń w moczu banerek

Witamina D jest niezbędna dla wchłaniania wapnia i innych szklaków metabolicznych zachodzących w organizmie. Maksymalna dawka dobowa cholekalcyferolu w profilaktyce niedoboru witaminy D u kobiet w trakcie laktacji wynosi 4000 IU dziennie. Niemniej jednak zaleca się suplementację witaminy D pod kontrolą stężenia 25(OH)D.

Badanie witaminy D banerek

Na czym polega dieta bezmleczna matki karmiącej? Podsumowanie

  • Dietę bezmleczną u matki karmiącej stosuje się w przypadku podejrzenia lub zdiagnozowania alergii na białko mleka krowiego (ABMK) u dziecka.
  • Dieta bezmleczna matki karmiącej polega na wyeliminowaniu z jadłospisu produktów mlecznych i zawierających białko mleka krowiego.
  • W czasie stosowania diety bezmlecznej matki karmiącej należy zadbać o prawidłowe zbilansowanie posiłków, wprowadzając zamienniki wyeliminowanych produktów. Zapewni to prawidłowy stan odżywienia kobiety i umożliwi dalsze karmienie piersią. W tym czasie konieczna jest suplementacja preparatami wapnia i witaminy D.
  • Dietę bezmleczną należy stosować według wytycznych otrzymanych od lekarza prowadzącego, dotyczących czasu jej trwania, suplementacji i wykonania badań kontrolnych.

Piśmiennictwo

  1. Horvath A., Diagnostyka i leczenie alergii na białka mleka krowiego. Stanowisko sekcji alergii na pokarmy polskiego towarzystwa gastroenterologii, hepatologii i żywienia dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria, T. 18., 2021.
  2. Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E. Alergia i nietolerancja pokarmowa. Mleko i inne pokarmy. Kraków, Wydawnictwo Help-Med., 2013.
  3. Venter, C., Brown, T., Meyer, R. et al. Better recognition, diagnosis and management of non-IgE-mediated cow’s milk allergy in infancy: iMAP – an international interpretation of the MAP (Milk Allergy in Primary Care) guideline. Clin Transl Allergy 7, 26 (2017).
  4. Sosnowska C., Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D – aktualizacja z 2023 r. w Polsce., Standardy Medyczne/Pediatria, 2023, t. 20, 365-374.
  5. Borszewska-Kornacka M., Rachtan-Janicka J., Wesołowska A. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria 2013, T.10, 265-279.
  6. Jeleń K., Wiens F., Paluszyńska D. Odżywianie w okresie ciąży i laktacji a ryzyko wystąpienia choroby atopowej u dziecka. Standardy Medyczne/Pediatria, 2015, T. 12, 587-592.

Choroby przenoszone drogą płciową (choroby weneryczne) – jakie badania wykonać i jak często się badać?

Izabela Grabowska
-
0
Choroby przenoszone drogą płciową (choroby weneryczne) – jakie badania wykonać i jak często się badać?

Choroby przenoszone drogą płciową należą do najczęstszych chorób zakaźnych. Obecnie znanych jest ponad 40 drobnoustrojów, które mogą je wywoływać. Zakażenie jedną z chorób przenoszonych drogą płciową sprzyja innym chorobom przenoszonym w ten sposób.

Negatywne konsekwencje infekcji można wyprzedzić zawczasu, sprawdzając, czy nie doszło do zakażenia. Jeśli namierzy się zakażenie, można je monitorować, dobierając odpowiednie postępowanie, które pozwoli najlepiej zadbać o zdrowie.

Spis treści:

  1. Czy choroby przenoszone drogą płciową i choroby weneryczne to to samo?
  2. Jak można zarazić się chorobą przenoszoną drogą płciową?
  3. Jakie mogą być objawy chorób przenoszonych drogą płciową?
  4. Jak można wykryć choroby przenoszone drogą płciową?
  5. Jak zapobiegać chorobom przenoszonym drogą płciową?

Czy choroby przenoszone drogą płciową i choroby weneryczne to to samo?

Chociaż terminy – choroby przenoszone drogą płciową oraz choroby weneryczne – używane są naprzemiennie, nie są one dokładnie tym samym.

Choroby weneryczne – to nazwa historyczna – oznaczają infekcje przenoszone drogą płciową (STI ang. sexually transmitted infection), które mogą rozwinąć się w chorobę przenoszoną drogą płciową (STD ang. sexually transmitted disease).

Nazwa choroby weneryczne pochodzi od imienia Wenery – rzymskiej bogini płodności i miłości, jednak budziła negatywne emocje. Dlatego w 1991 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zarekomendowała używanie nowego nazewnictwa – choroby przenoszone drogą płciową.

Jak można zarazić się chorobą przenoszoną drogą płciową?

Główną drogą zakażenia drobnoustrojami wywołującymi choroby przenoszone drogą płciową są kontakty seksualne bez stosowania prezerwatywy. Do zakażenia może dojść podczas stosunku:

  • waginalnego,
  • analnego,
  • oralnego.

Już pierwszy kontakt seksualny niesie ze sobą ryzyko infekcji. Do zakażenia może dojść również podczas ciąży, porodu i karmienia piersią, jak również poprzez kontakt z zakażoną krwią lub produktami krwiopochodnymi.

Badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową należy wykonać zawsze, kiedy rozpoczyna się nowy związek.

Do jednych z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową należą:

  • kiła – terapia jest bardzo skuteczna, przy wczesnym rozpoznaniu,
  • chlamydioza – terapia jest bardzo skuteczna, przy wczesnym rozpoznaniu,
  • rzeżączka – terapia jest bardzo skuteczna, przy wczesnym rozpoznaniu,
  • rzęsistkowica – terapia jest bardzo skuteczna, przy wczesnym rozpoznaniu,
  • opryszczka narządów płciowych – terapia i monitorowanie do końca życia,
  • wirusowe zapalenie wątroby typu B i C – terapia i monitorowanie do końca życia,
  • AIDS – terapia i monitorowanie do końca życia,
  • brodawki wirusowe narządów płciowych (kłykciny kończyste) wywołane wirusem brodawczaka ludzkiego HPV – niektóre typy wirusa HPV mają potencjał onkogenny i mogą prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy, a także prącia czy raka odbytu u mężczyzn – terapia i monitorowanie do końca życia.

Powyższe choroby mogę się rozwijać przez długi czas, nie dając żadnych objawów.

Jakie mogą być objawy chorób przenoszonych drogą płciową?

Drobnoustroje wywołujące choroby przenoszone drogą płciową oddziałują głównie na narządy płciowe, jednak mogą lokalizować się w innych częściach ciała, np. w odbycie lub jamie ustnej.

Objawy częściej występują u mężczyzn, natomiast u kobiet, ze względów anatomicznych, mogą być niezauważalne, ponieważ dotyczą głównie szyjki macicy i pochwy.

Warto zwrócić uwagę na takie symptomy jak:

  • swędzenie i pieczenie w pochwie,
  • nieprawidłowa wydzielina z dróg rodnych – pod względem koloru, zapachu czy ilości,
  • zmiany skórne narządów rodnych,
  • dolegliwości bólowe podczas współżycia i/lub oddawania moczu,
  • pogorszone samopoczucie i osłabienie,
  • gorączka,
  • powracające infekcje intymne,
  • niepłodność.

Brak powyższych objawów nie wyklucza zakażenia. Bardzo ważna jest wczesna diagnostyka i podjęcie działań terapeutycznych.

Pakiet zdrowie intymne podstawowy (6 badań) banerek

Jak można wykryć choroby przenoszone drogą płciową?

Choroby przenoszone drogą płciową we wczesnym stadium przebiegają bezobjawowo lub skąpoobjawowo.

Poza opryszczką narządów płciowych, której pierwsze zakażenie przebiega z silnymi objawami ogólnymi, a im dłużej pozostają nieleczone, tym większe ryzyko pojawienia się powikłań zagrażających zdrowiu, a w ekstremalnych przypadkach nawet życiu.

Diagnostyka w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową obejmuje:

  • wywiad lekarski,
  • obraz kliniczny,
  • badania laboratoryjne.

Należy pamiętać, że wynik dodatni zawsze wymaga konsultacji lekarskiej!

Badania diagnostyczne w kierunku chorób przenoszonych droga płciową zalecane są szczególnie dla:

  • kobiet planujących ciążę lub będących w ciąży,
  • par mających problemy z płodnością,
  • osób aktywnych seksualnie, a szczególnie zmieniających partnerów, podejmujących ryzykowane zachowania seksualne oraz mających partnera z aktywną chorobą weneryczną,
  • osób mających kontakt z krwią osoby zakażonej.

Poniżej przedstawiono, kto, kiedy i jakie badania, powinien wykonać w kierunku:

  • Kiły

Badania z krwi:

Badania powinny wykonać kobiety w ciąży – przy pierwszej wizycie ginekologicznej oraz w 28. tygodniu ciąży, a także osoby aktywne seksualnie z czynnikami ryzyka.

  • Rzeżączki

Wymaz pobrany z pochwy, szyjki macicy lub cewki moczowej, rzadziej z innych miejsc. Posiew w kierunku Neisseria gonorrhoeae, a także badania molekularne test rzeżączka (Neisseria gonorrhoeae) DNA metoda Real Time-PCR.

Badania powinni wykonać mężczyźni (raz w roku), kobiety ≤25 r.ż. (raz w roku), kobiet >25 r.ż. (raz w roku u kobiet podejmujących ryzykowne zachowania seksualne) oraz kobiety w ciąży.

  • Chlamydiozy

Wymaz z szyjki macicy, cewki moczowej, gardła, spojówek, spermy lub próbka moczu („mocz poranny”): test Chlamydia trachomatis DNA metodą Real Time-PCR.

Badania z krwi: oznaczenie poziomu przeciwciał klasy IgM oraz IgG, specyficznych dla Chlamydia trachomatis.

Badania powinni wykonać mężczyźni (raz w roku) oraz kobiety  ≤25 r.ż.:

  • niebędących w ciąży – badanie raz w roku (zwłaszcza przed planowaną ciążą),
  • kobiety w ciąży – badanie w I i III trymestrze (zalecane przy pierwszej wizycie),
  • kobiety >25 r.ż.:
  • niebędących w ciąży – badanie przynajmniej raz w roku, zwłaszcza u kobiet podejmujących ryzykowne zachowania seksualne, zwłaszcza przed planowaną ciążą,
  • kobiety w ciąży – badanie w I trymestrze (zalecane przy pierwszej wizycie), w III trymestrze tylko u kobiet w grupie ryzyka.
  • Rzęsistkowicy

Wymaz z pochwy i/lub cewki moczowej lub mocz: test rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis) DNA.

Badania powinny wykonać osoby z objawami zakażenia, a także podejmujące ryzykowne zachowania seksualne.

  • Opryszczki narządów płciowych

Badania z krwi: oznaczenie poziomu przeciwciał – test opryszczka, wirus HSV typ 1/2, przeciwciała IgM oraz IgG.

Wymaz z pochwy i/lub cewki moczowej: test opryszczka (wirus HSV-1, HSV-2) DNA metoda Real Time-PCR.

Badania powinny wykonać osoby z objawami oraz przy okazji wykonywania innych badań w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową, jak również osoby podejmujących ryzykowne zachowania seksualne.

  • Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)

Wymaz z szyjki macicy i/lub cewki moczowej: testy genotypowania HPV, np. test HPV wykrywanie DNA 14 wysokoonkogennych typów wirusa z genotypowaniem.

Badania powinny wykonać osoby podejmujące ryzykowne zachowania seksualne oraz przy podejrzeniu nowotworu, szczególnie raka szyjki macicy lub prącia, a także sromu, pochwy, odbytnicy, głowy i szyi.

  • Zakażenia wirusem HIV

Badania z krwi: HIV test przesiewowy (przeciwciała przeciwko anty-HIV i antygen p24).

Badanie powinna wykonać każda osoba przynajmniej raz w życiu, a także osoby podejmujące ryzykowne zachowania seksualne oraz mogące mieć kontakt z krwią osoby zarażonej.

  • Wirusowego zapalenia wątroby typu B

Badania z krwi: oznaczenie antygenu HBs, a także poziomu przeciwciał przeciw HBs, jak również test wirus zapalenia wątroby typu B (WZW C, HBV) DNA metodą PCR.

Badanie powinny wykonać kobiety w ciąży, osoby podejmujące ryzykowne zachowania seksualne oraz przed planowanym przyjęciem do szpitala.

>> Warto przeczytać także: Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

  • Wirusowego zapalenia wątroby typu C

Badania z krwi: oznaczenie poziomu przeciwciał przeciw HCV, test wirus zapalenia wątroby typu C (WZW C, HCV) RNA metodą PCR.

Badanie powinny wykonać osoby urodzone między 1945 r. a 1965 r., a także z czynnikami ryzyko, takimi jak m.in.:

  • stosowanie narkotyków dożylnie lub donosowo,
  • otrzymanie transfuzji krwi przed 1992 r.,
  • długotrwała hemodializa,
  • urodzenie przez matkę z zapaleniem wątroby typu C,
  • wykonywanie zabiegów kosmetycznych z naruszeniem ciągłości skóry.

Dodatkowo wszystkie osoby, u których zdiagnozowano rzeżączkę, powinny zostać przebadane pod kątem innych chorób przenoszonych drogą płciową, w tym:

  • chlamydiozy,
  • kiły,
  • HIV.

Rozszerzoną diagnostykę w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową należy wykonywać raz w roku u osób zakażonych wirusem HIV.

Nieleczone choroby przenoszone drogą płciową mogą prowadzić do powikłań w postaci, m.in.:

  • ciężkich stanów zapalnych narządów rodnych,
  • przewlekłego bólu,
  • niepłodności.

W przypadku zakażenia HPV rozwoju raka szyjki macicy, prącia, odbytu, gardła czy krtani.

W sytuacji nieleczonego zakażenia wirusem WZW typu B i C może dojść do marskości wątroby, a w dalszej konsekwencji do rozwoju raka wątroby. Nieleczony wirus HIV i kiła mogą prowadzić do zgonu.

Pakiet zdrowie intymne rozszerzony (8 badań)

Jak zapobiegać chorobom przenoszonym drogą płciową?

Styl życia w istotny sposób wpływa na częstość występowania chorób przenoszonych drogą płciową. Aby cieszyć się zdrowiem intymnym należy:

  • wykonywać regularnie badania profilaktyczne, w tym badania laboratoryjne na nosicielstwo drobnoustrojów wywołujących choroby przenoszone drogą płciową,
  • wykonać badania profilaktyczne w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową, przed podjęciem współżycia z kolejnym/ą partnerem/ą seksualnym/ą,
  • stosować prezerwatywy – chociaż nie zabezpieczają w pełni przed wszystkimi chorobami, warto ich używać, ponieważ redukują ryzyko infekcji,
  • zaszczepić się przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) i wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV),
  • regularnie myć ręce,
  • stosować artykuły higieny osobistej, takie jak: ręcznik, maszynka do golenia czy szczoteczka do zębów tylko przez jedną osobę.

Piśmiennictwo

  1. Crowley J.S., Geller A.B., Vermund S.H. Sexually Transmitted Infections: Adopting a Sexual Health Paradigm. National Academies Press, 2021.
  2. HufstetlerK., Llata E., Miele K. i in. Clinical Updates in Sexually Transmitted Infections, 2024. J Womens Health (Larchmt), 2024, 33(6), 827-837.
  3. UnemoM., Ross J., Serwin A.B. Background review for the '2020 European guideline for the diagnosis and treatment of gonorrhoea in adults’. Int J STD AIDS, 2021, 32(2), 108-126.

Agranulocytoza – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Agranulocytoza – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Agranulocytoza to poważne schorzenie hematologiczne, charakteryzujące się znacznym spadkiem liczby granulocytów (rodzaj białych krwinek), co prowadzi do zwiększonej podatności na różnego rodzaju zakażenia. Jeśli chcesz wiedzieć, jakie są jej przyczyny, objawy oraz jak wygląda proces diagnostyczny i leczenie, to ten tekst jest właśnie dla Ciebie.

Spis treści:

  1. Czym jest agranulocytoza?
  2. Jakie są przyczyny agranulocytozy?
  3. Objawy agranulocytozy
  4. Profilaktyka przy agranulocytozie
  5. Leczenie agranulocytozy
  6. Podsumowanie

Czym jest agranulocytoza?

Agranulocytoza to stan, w którym dochodzi do znacznego zmniejszenia liczby granulocytów, czyli jednego z rodzajów białych krwinek odpowiedzialnych za zwalczanie infekcji, zwłaszcza bakteryjnych i grzybiczych.

Te ważne komórki są jedną z pierwszych linii obrony, których zadaniem jest „pożeranie” patogenów, które atakują organizm. Daje to czas limfocytom na wyprodukowanie przeciwciał.

Stąd nie dziwi fakt, że granulocyty są kluczowym elementem układu odpornościowego, a ich niedobór może prowadzić do poważnych, a nawet zagrażających życiu infekcji.

Agranulocytoza jest definiowana jako spadek liczby granulocytów poniżej 500/μL krwi. Choroba może wystąpić:

  • nagle (ostra agranulocytoza),
  • rozwijać się stopniowo (przewlekła agranulocytoza).

Bez odpowiedniego leczenia agranulocytoza może prowadzić do sepsy, niewydolności narządów, a nawet zgonu.

>> Może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Jakie są przyczyny agranulocytozy?

Agranulocytoza może być spowodowana różnymi czynnikami, w tym:

  • Leki – najczęstsza przyczyna agranulocytozy. Niektóre, takie jak przeciwpsychotyczne (np. klozapina), przeciwtarczycowe (np. tiamazol), chemioterapeutyki oraz antybiotyki (np. penicylina), mogą hamować produkcję granulocytów w szpiku kostnym lub prowadzić do ich niszczenia.
  • Infekcje – niektóre infekcje wirusowe (np. HIV, wirus Epsteina-Barr, grypa, SARS-CoV-2) lub bakteryjne mogą powodować przejściowy spadek liczby granulocytów.
  • Choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty układowy, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki, w tym granulocyty.
  • Niedobory witamin i minerałów, np. niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego może zaburzać produkcję krwinek w szpiku kostnym.
  • Choroby szpiku kostnego, np. białaczka, zespoły mielodysplastyczne lub aplazja szpiku, które mogą prowadzić do niewydolności tego narządu.

W niektórych przypadkach przyczyna agranulocytozy pozostaje nieznana (idiopatyczna agranulocytoza).

Objawy agranulocytozy

Objawy agranulocytozy są związane ze znacznie zwiększoną podatnością na infekcje. Do najczęstszych należą:

  • nawracające infekcje – zwłaszcza bakteryjne i grzybicze, takie jak zapalenie płuc, zakażenia skóry, infekcje dróg moczowych czy posocznica,
  • gorączka – często pierwszy objaw infekcji, który może być jedynym sygnałem agranulocytozy,
  • owrzodzenia w jamie ustnej – bolesne zmiany w jamie ustnej, gardle lub przełyku,
  • osłabienie i zmęczenie – wynikające z infekcji i ogólnego stanu zapalnego organizmu,
  • powiększenie węzłów chłonnych – jako reakcja na infekcję,
  • objawy ogólnoustrojowe – np. dreszcze, nocne poty, utrata masy ciała.
Pamiętaj:
W ciężkich przypadkach agranulocytoza może prowadzić do wstrząsu septycznego, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia! Nie lekceważ powyższych objawów. Nie są one swoiste dla agranulocytozy, jednak często występują także w przypadku innych schorzeń hematologicznych. Stąd pamiętaj, oznaczenie morfologii z rozmazem – proste, tanie i łatwo dostępne, może uratować Ci życie.

Profilaktyka przy agranulocytozie

Profilaktyka agranulocytozy polega głównie na unikaniu czynników ryzyka i regularnym monitorowaniu stanu zdrowia. Oto kilka kluczowych zaleceń:

  • ostrożne stosowanie leków – pacjenci przyjmujący leki, które mogą powodować agranulocytozę, powinni regularnie wykonywać morfologię krwi,
  • unikanie infekcji – osoby z obniżoną liczbą granulocytów powinny unikać kontaktu z osobami chorymi, dbać o higienę i uzupełnić kalendarz szczepień na tyle, na ile to możliwe,
  • zdrowa dieta – bogata w witaminy i minerały, która zapobiega niedoborom ważnych mikroelementów,
  • regularne badania krwi – szczególnie u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi lub innymi schorzeniami, które mogą zwiększać ryzyko agranulocytozy.
Morfologia banerek

Leczenie agranulocytozy

Leczenie agranulocytozy zależy od jej przyczyny i nasilenia objawów. Główne metody obejmują:

  • odstawienie leków indukujących chorobę – jeśli agranulocytoza jest spowodowana lekami, pierwszym krokiem jest ich natychmiastowe odstawienie,
  • antybiotyki i leki przeciwgrzybicze – stosowane w celu zwalczania infekcji, które często towarzyszą agranulocytozie,
  • czynniki wzrostu granulocytów – np. filgrastym, który stymuluje szpik kostny do produkcji granulocytów,
  • transfuzje granulocytów – w ciężkich przypadkach, gdy liczba granulocytów jest bardzo niska,
  • leczenie choroby podstawowej – np. terapia immunosupresyjna w przypadku chorób autoimmunologicznych.

W przypadku ciężkich infekcji może być konieczna hospitalizacja, w tym leczenie w ramach oddziału intensywnej opieki medycznej.

Podsumowanie

Agranulocytoza to poważne schorzenie, które może prowadzić do groźnych, zagrażających życiu zakażeń. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla poprawy rokowania i zapobiegania powikłaniom.

Objawy, takie jak gorączka, nawracające infekcje czy owrzodzenia w jamie ustnej, powinny skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Jeśli podejrzewasz agranulocytozę u siebie lub bliskiej Ci osoby to nie zwlekaj z wykonaniem podstawowych badań – wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie mogą uratować życie.

Źródła:

  1. Curtis BR. Drug-induced immune neutropenia/agranulocytosis. Immunohematology. 2014;30(2):95-101. PMID: 25247619. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25247619/ (dostęp 25.03.2025).
  2. Lorenzo-Villalba N, Alonso-Ortiz MB, Maouche Y, Zulfiqar AA, Andrès E. Idiosyncratic Drug-Induced Neutropenia and Agranulocytosis in Elderly Patients. J Clin Med. 2020 Jun 10;9(6):1808. doi: 10.3390/jcm9061808. PMID: 32531979; PMCID: PMC7356965. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7356965/ (dostęp 25.03.2025).
  3. Munir F, Javaid HW, Rana MBM, Shaukat F. Ceftriaxone-Induced Reversible Agranulocytosis: A Case Report and Review of Drug-Induced Agranulocytosis. Cureus. 2022 Mar 16;14(3):e23226. doi: 10.7759/cureus.23226. PMID: 35449634; PMCID: PMC9012477. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9012477/ (dostęp 25.03.2025).
  4. Sedhai YR, Lamichhane A, Gupta V. Agranulocytosis. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559275/ (dostęp 25.03.2025).
  5. Katsaras G, Koutsi S, Psaroulaki E, Gouni D, Tsitsani P. Neutropenia in Childhood-A Narrative Review and Practical Diagnostic Approach. Hematol Rep. 2024 Jun 16;16(2):375-389. doi: 10.3390/hematolrep16020038. PMID: 38921186; PMCID: PMC11203312. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11203312/ (dostęp 25.03.2025).

Zespoły mielodysplastyczne – objawy, diagnostyka i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Zespoły mielodysplastyczne – objawy, diagnostyka i leczenie

Zespoły mielodysplastyczne (MDS) to pewien zbiór chorób krwi, które charakteryzują się nieprawidłowym funkcjonowaniem szpiku kostnego, co prowadzi do niewystarczającej produkcji zdrowych krwinek.

Co prowadzi do zachorowania? Jakie są główne objawy? Jak wygląda proces diagnostyczny i leczenie? Oprócz odpowiedzi na powyższe pytania dowiesz się również, jak MDS wpływają na długość życia i jakie są rokowania.

Przeczytaj i sprawdź, dlaczego wczesne wykrycie choroby jest kluczowe dla skutecznej terapii i poprawy jakości życia.

Spis treści:

  1. Czym są zespoły mielodysplastyczne?
  2. Zespoły mielodysplastyczne – jakie są przyczyny choroby?
  3. Zespół mielodysplastyczny a nowotwór
  4. Jakie są objawy zespołów mielodysplastycznych?
  5. Zespoły mielodysplastyczne – diagnostyka
  6. Zespoły mielodysplastyczne – proces leczenia
  7. Jak zespoły mielodysplastyczne wpływają na długość życia?
  8. Zespoły mielodysplastyczne – podsumowanie

Czym są zespoły mielodysplastyczne?

Zespoły mielodysplastyczne (MDS) to grupa chorób hematologicznych, w których szpik kostny nie produkuje wystarczającej ilości zdrowych krwinek. W MDS dochodzi do nieprawidłowego dojrzewania komórek krwi, co skutkuje niedoborem:

Choroba ta jest często nazywana „stanem przedbiałaczkowym”, ponieważ u części pacjentów może przekształcić się w ostrą białaczkę szpikową (AML).

MDS występują głównie u osób starszych, zwykle po 60. roku życia, ale mogą dotyczyć również młodszych pacjentów. Choroba ma różne podtypy, które różnią się stopniem zaawansowania i rokowaniem.

Zespoły mielodysplastyczne – jakie są przyczyny choroby?

Przyczyny zespołów mielodysplastycznych nie są w pełni poznane, ale wyróżnia się kilka czynników ryzyka:

  • wiek – występują częściej u osób starszych, co sugeruje, że proces starzenia się komórek może odgrywać rolę w rozwoju choroby,
  • narażenie na chemikalia – długotrwała ekspozycja na benzen, pestycydy lub metale ciężkie może zwiększać ryzyko zachorowania,
  • promieniowanie jonizujące – osoby narażone na promieniowanie, np. podczas radioterapii, są bardziej podatne na MDS,
  • chemioterapia – niektóre leki stosowane w leczeniu nowotworów mogą uszkadzać szpik kostny i prowadzić do rozwoju choroby,
  • czynniki genetyczne – mutacje w genach takich jak TP53, TET2 czy ASXL1 są często spotykane u pacjentów z MDS.

W większości przypadków do zachorowania dochodzi wskutek działania wielu czynników, lecz u niektórych pacjentów mogą występować predyspozycje genetyczne.

Zespół mielodysplastyczny a nowotwór

Zespoły mielodysplastyczne są klasyfikowane jako nowotwory krwi, ponieważ wiążą się z niekontrolowanym wzrostem nieprawidłowych komórek w szpiku kostnym. Chociaż MDS nie są tak agresywne, jak ostre białaczki, mogą przekształcić się w ostrą białaczkę szpikową (AML) u około 30% chorych.

Ryzyko transformacji w AML zależy od:

  • podtypu MDS,
  • stopnia zaawansowania choroby,
  • obecności określonych mutacji genetycznych.

W przeciwieństwie do innych nowotworów MDS charakteryzują się raczej niewydolnością szpiku kostnego niż nadmiernym wzrostem komórek. Dlatego bywają niekiedy nazywane „nowotworami z niedoboru”.

>> Warto przeczytać: Białaczka (leukemia, rak krwi) – objawy, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Jakie są objawy zespołów mielodysplastycznych?

Objawy zespołów mielodysplastycznych są związane z niedoborem zdrowych komórek tworzących krew i mogą obejmować:

  • niedokrwistość – spowodowaną niedoborem erytrocytów, objawia się zmęczeniem, osłabieniem, bladością skóry i dusznością,
  • nawracające infekcje – wynikające z niedoboru leukocytów, które są kluczowe dla generowania odpowiedzi immunologicznej,
  • łatwe krwawienia i siniaki – spowodowane małopłytkowością, czyli niedoborem płytek krwi,
  • powiększenie śledziony – może prowadzić do uczucia pełności w brzuchu lub bólu w lewym podżebrzu,
  • utrata masy ciała i nocne poty – objawy ogólnoustrojowe, które mogą występować w zaawansowanych stadiach choroby.
Warto wiedzieć:
W niektórych przypadkach MDS mogą przebiegać bezobjawowo i zostać wykryte przypadkowo podczas rutynowych badań krwi. Pamiętaj, nie lekceważ badań profilaktycznych!
Badanie hematologia - genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

Zespoły mielodysplastyczne – diagnostyka

Diagnostyka zespołów mielodysplastycznych opiera się na kilku kluczowych badaniach:

  • morfologia krwi obwodowej z rozmazem – może wykazać niedobór jednego lub więcej typów krwinek,
  • badanie szpiku kostnego – biopsja jest niezbędna do oceny liczby i wyglądu komórek krwi oraz dostarcza materiału do dalszych badań (poniżej),
  • badania cytogenetyczne – pozwalają na identyfikację mutacji, które mogą wpływać na rokowanie i sposób leczenia,
  • immunofenotypowanie – służy do oceny markerów powierzchniowych (charakterystycznych białek) komórek krwi,
  • badania molekularne – np. sekwencjonowanie DNA, aby wykryć mutacje w genach takich jak TP53, TET2 czy ASXL1.
Pamiętaj:
Wczesne rozpoznanie jest kluczowe dla wdrożenia odpowiedniego leczenia i poprawy rokowania.
Morfologia banerek

Zespoły mielodysplastyczne – proces leczenia

Leczenie zespołów mielodysplastycznych zależy od podtypu choroby, wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia oraz obecności mutacji genetycznych. Główne metody obejmują:

  • terapia podtrzymująca – transfuzje krwi w przypadku niedokrwistości oraz przetaczanie płytek krwi w przypadku małopłytkowości,
  • czynniki wzrostu – np. erytropoetyna, aby stymulować produkcję czerwonych krwinek,
  • chemioterapia – leki takie jak azacytydyna lub decytabina są stosowane w leczeniu zaawansowanych MDS,
  • przeszczep szpiku kostnego – jedyna metoda, która może prowadzić do wyleczenia, ale jest zarezerwowana dla młodszych pacjentów w dobrym stanie zdrowia,
  • leczenie objawowe – np. antybiotyki w przypadku infekcji oraz leki przeciwbólowe.

Wybór leczenia jest zawsze indywidualny i powinien być omówiony z hematologiem.

Jak zespoły mielodysplastyczne wpływają na długość życia?

Rokowanie w zespołach mielodysplastycznych zależy od wielu czynników, w tym:

  • podtypu choroby,
  • wieku pacjenta,
  • stopnia zaawansowania,
  • obecności mutacji genetycznych.

Średni czas przeżycia waha się od kilku miesięcy do kilku lat. Pacjenci z niskim ryzykiem transformacji w AML mogą żyć przez wiele lat, podczas gdy pacjenci z wysokim ryzykiem mają gorsze rokowanie.

Wskaźnik przeżycia można poprawić dzięki wczesnemu rozpoznaniu i odpowiedniemu leczeniu. Przeszczep szpiku kostnego pozostaje jedyną metodą, która może prowadzić do wyleczenia, ale jest obarczony ryzykiem powikłań, w tym GVHD (choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi).

Zespoły mielodysplastyczne – podsumowanie

Zespoły mielodysplastyczne to poważne choroby krwi, które wymagają wczesnego rozpoznania i odpowiedniego leczenia. Objawy, takie jak zmęczenie, nawracające infekcje czy krwawienia, powinny skłonić do natychmiastowej konsultacji z hematologiem.

Wczesna diagnoza i wdrożenie terapii mogą znacząco poprawić jakość życia i rokowanie pacjentów.

Jeśli zauważasz u siebie lub swoich bliskich niepokojące objawy, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty. Regularne badania krwi i monitorowanie stanu zdrowia mogą uratować Ci życie.

Źródła

  1. Bejar R, Stevenson K, Abdel-Wahab O, Galili N, Nilsson B, Garcia-Manero G, Kantarjian H, Raza A, Levine RL, Neuberg D, Ebert BL. Clinical effect of point mutations in myelodysplastic syndromes. N Engl J Med. 2011 Jun 30;364(26):2496-506. doi: 10.1056/NEJMoa1013343. PMID: 21714648; PMCID: PMC3159042. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3159042/ (dostęp 24.03.2025).
  2. Greenberg PL, Tuechler H, Schanz J, Sanz G, Garcia-Manero G, Solé F, Bennett JM, Bowen D, Fenaux P, Dreyfus F, Kantarjian H, Kuendgen A, Levis A, Malcovati L, Cazzola M, Cermak J, Fonatsch C, Le Beau MM, Slovak ML, Krieger O, Luebbert M, Maciejewski J, Magalhaes SM, Miyazaki Y, Pfeilstöcker M, Sekeres M, Sperr WR, Stauder R, Tauro S, Valent P, Vallespi T, van de Loosdrecht AA, Germing U, Haase D. Revised international prognostic scoring system for myelodysplastic syndromes. Blood. 2012 Sep 20;120(12):2454-65. doi: 10.1182/blood-2012-03-420489. Epub 2012 Jun 27. PMID: 22740453; PMCID: PMC4425443. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4425443/ (dostęp 24.03.2025).
  3. Haferlach T, Nagata Y, Grossmann V, Okuno Y, Bacher U, Nagae G, Schnittger S, Sanada M, Kon A, Alpermann T, Yoshida K, Roller A, Nadarajah N, Shiraishi Y, Shiozawa Y, Chiba K, Tanaka H, Koeffler HP, Klein HU, Dugas M, Aburatani H, Kohlmann A, Miyano S, Haferlach C, Kern W, Ogawa S. Landscape of genetic lesions in 944 patients with myelodysplastic syndromes. Leukemia. 2014 Feb;28(2):241-7. doi: 10.1038/leu.2013.336. Epub 2013 Nov 13. PMID: 24220272; PMCID: PMC3918868. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3918868/ (dostęp 24.03.2025).
  4. Fenaux P, Mufti GJ, Hellstrom-Lindberg E, Santini V, Finelli C, Giagounidis A, Schoch R, Gattermann N, Sanz G, List A, Gore SD, Seymour JF, Bennett JM, Byrd J, Backstrom J, Zimmerman L, McKenzie D, Beach C, Silverman LR; International Vidaza High-Risk MDS Survival Study Group. Efficacy of azacitidine compared with that of conventional care regimens in the treatment of higher-risk myelodysplastic syndromes: a randomised, open-label, phase III study. Lancet Oncol. 2009 Mar;10(3):223-32. doi: 10.1016/S1470-2045(09)70003-8. Epub 2009 Feb 21. PMID: 19230772; PMCID: PMC4086808. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4086808/ (dostęp 24.03.2025).

Jajniki – budowa, funkcje, regulacja hormonalna

Agata Strukow
-
0
Jajniki – budowa, funkcje, regulacja hormonalna

Jajnik to parzysty gruczoł rozrodczy kobiety, produkujący hormony płciowe oraz komórki rozrodcze. Jak zbudowane są jajniki? Gdzie jajniki są zlokalizowane? Czy jajniki występują także u mężczyzn? Jakie choroby mogą dotyczyć jajników? Tego wszystkiego dowiesz się z naszego artykułu.

Spis treści:

  1. Jajniki – budowa, położenie, wielkość
  2. Funkcje jajników w organizmie
  3. Czy mężczyzna ma jajniki?
  4. Choroby jajników
  5. Jajniki – jak zadbać o ich zdrowie? Badania profilaktyczne

Jajniki – budowa, położenie, wielkość

Jajnik jest gruczołem parzystym, o kształcie spłaszczonej elipsoidy, czasem bywa również porównywany do migdała. Jakie są wymiary tego gruczołu, jak jest zbudowany i gdzie się znajduje?

Jajniki – wielkość

Jajnik to narząd o niewielkich wymiarach. U dojrzałej kobiety jego masa wynosi 5-8 g, a wielkość jajników to:

  • długość – ok. 2-5 cm długości
  • szerokość – ok. 1,5-3 cm
  • grubość – ok. 1 cm.

>> To może Cię zainteresować: Równowaga hormonalna u kobiet

Położenie – gdzie są jajniki u kobiety? Jajniki a jajowody

Jajnik leży wewnątrzotrzewnowo, w dole jamy brzusznej, po dwóch stronach macicy. Drugi brzeg gruczołu sąsiaduje ze ścianą boczną miednicy mniejszej, do której jest przymocowany za pomocą więzadeł.

Górne bieguny jajników objęte są przez lejki jajowodów. Komórka jajowa wyprodukowana w jajniku odprowadzana jest do jajowodu – struktury łączącej jajnik z macicą. Jajowód jest też miejscem, w którym dochodzi do połączenia komórki jajowej z plemnikiem i zapłodnienia.

Anatomia jajnika

Jajnik z zewnątrz pokryty jest nabłonkiem jednowarstwowym o różnej wysokości komórek. Niektóre z nich są płaskie, na drugim biegunie są komórki sześcienne. Powierzchnia jajnika jest pofałdowana, a pofałdowanie zwiększa się z wiekiem kobiety.

Na przekroju jajnika widać dwie wyodrębnione części – korę i rdzeń.

Kora jajnika to warstwa miąższowa, położona tuż pod powierzchnią gruczołu. Składa się z różnych typów komórek tkanki łącznej i tworzą tzw. podścielisko jajnika. To właśnie w części korowej jajnika leżą komórki jajowe, w różnych stadiach dojrzewania. Najbardziej zewnętrznie leżą pęcherzyki jajnikowe pierwotne, czyli komórki jajowe zamknięte w pęcherzyku z komórek nabłonkowych, nazywane oocytami I rzędu. Głębiej położone są pęcherzyki jajnikowe wzrastające, a jeszcze głębiej dojrzały pęcherzyk z komórką jajową, uwypuklającą powierzchnię jajnika.

Rdzeń jajnika to warstwa zbudowana z tkanki łącznej o bardziej włóknistej strukturze niż kora. Zawiera liczne naczynia krwionośne, odżywiające cały gruczoł.

Unaczynienie jajnika to tętnica jajnikowa, będąca odgałęzieniem aorty, i gałąź jajnikowa tętnicy macicznej. Krew z jajnika odprowadzają żyła jajnikowa i gałąź jajnikowa żyły macicznej. Prawa żyła jajnikowa uchodzi do żyły głównej dolnej, a lewa do żyły nerkowej.

Jajnik zawiera również naczynia chłonne, biegnące m.in. w więzadłach jajnika i uchodzące do węzłów chłonnych lędźwiowych.

Funkcje jajników w organizmie

Jajniki pełnią dwie, bardzo ważne funkcje:

  • endokrynna – produkcja hormonów, w tym kluczowych żeńskich hormonów płciowych
  • prokreacyjna – miejsce wytwarzania i dojrzewania komórek jajowych.
Budowa_jajnika_ramka_1

>> Przeczytaj też: Brak miesiączki – możliwe przyczyny braku okresu. Jakie badania przeprowadzić?

Funkcja endokrynna – jakie hormony produkują jajniki?

Jajniki są miejscem syntezy kilku hormonów płciowych, należą do nich:

  • estradiol – żeński hormon płciowy warunkujący występowanie owulacji i zapłodnienia, dominuje w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, maksimum stężenia osiąga n 24 godziny przed owulacją
  • progesteron – żeński hormon płciowy dominujący w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, jego główną funkcją przygotowanie macicy do ewentualnego zagnieżdżenia zapłodnionego zarodka
  • testosteron – w organizmie kobiety jego stężenie jest wielokrotnie niższe niż u mężczyzny, jednak spełnia również ważną rolę, regulując libido, wpływając na masę mięśniową oraz – pozostając w równowadze z estrogenem – warunkując prawidłowe funkcjonowanie jajników i płodność
  • AMH – hormon odzwierciedlający poziom rezerwy jajnikowej u kobiety, informujący o tym, ile czasu jej jeszcze zostało aby mogła zajść w ciążę
  • inhibina B – hormon białkowy, który – obok AMH – stosowany jest do oceny rezerwy jajnikowej.
Budowa_jajnika_infografika

Funkcja prokreacyjna – tworzenie komórek jajowych

Druga funkcja, którą spełniają jajniki, jest wytwarzanie komórek jajowych. Są również miejscem dojrzewania tych komórek, aby były gotowe do zapłodnienia.

Dojrzewanie komórek jajowych w organizmie kobiety zaczyna się wraz z dojrzewaniem, a kończy wraz z menopauzą.

Każda kobieta ma określoną pulę pęcherzyków jajnikowych tworzących rezerwę jajnikową – jej miarą jest AMH i inhibina B.

Cykl życia komórki jajowej

Cykl życia komórki jajowej rozpoczyna się jeszcze przed narodzinami kobiety i kończy się w momencie owulacji lub, w przypadku braku zapłodnienia, obumarciem komórki. Każda kobieta rodzi się z określoną pulą pęcherzyków jajnikowych – tzw. rezerwą jajnikową – maleje ona stopniowo wraz z wiekiem. W ciągu życia kobiety dojrzewa jedynie około 400–500 komórek jajowych gotowych do zapłodnienia.

Cykl życia komórki jajowej, który trwa średnio 28 dni, można podzielić na trzy kluczowe etapy:

  • faza folikularna – trwa od pierwszego dnia cyklu menstruacyjnego (pierwszego dnia miesiączki). W tej fazie dojrzewa ok. 20-30 pęcherzyków pierwotnych, jednak dominujący jest tylko jeden, jest to pęcherzyk Graafa
  • owulacja – całkowicie dojrzały pęcherzyk Graffa, o wielkości 15-20 mm, pęka w połowie cyklu i uwalnia komórkę jajową. Po jej uwolnieniu pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciałko żółte, syntetyzujące hormony (przede wszystkim progesteron, ale w mniejszych ilościach także estrogeny). Uwolniona komórka jajowa „wyrzucana” jest do jajowodu, gdzie może zostać zapłodniona
  • faza lutealna – jeśli komórka jajowa zostanie zapłodniona zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy i rozpoczyna się rozwój zarodka, a potem płodu. Jeśli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona obumiera w ciągu 24 godzin, zaczyna się proces złuszczania błony śluzowej macicy i występuje miesiączka. W tym ciałko żółte przekształca się w ciałko białawe.

>> Dowiedz się więcej: Komórka jajowa – budowa, funkcje, czas życia komórki jajowej

Czy mężczyzna ma jajniki?

W bardzo rzadkich przypadkach, na skutek zaburzeń różnicowania gonad u tej samej osoby, można stwierdzić obecność zarówno jąder jak i jajników, czyli hermafrodytyzm.

Większość pacjentów z hermafrodytyzmem to chłopcy lub mężczyźni, u których w okresie dojrzewania mogą pojawiać się następujące objawy:

  • ginekomastia – rozwój piersi
  • okresowy krwiomocz – objaw rozwoju macicy, która kończy się w drogach moczowych
  • wnętrostwo – niezstąpienie jąder do moszny.

Hermafrodytyzm prawdziwy należy podejrzewać u wszystkich dzieci, u których cechy płciowe są rozwinięte w sposób niejednoznaczny. U tych pacjentów mogą występować jądra, jajniki oraz tzw. ovotestis – gonady, które mają tkanką zarówno jąder, jak i jajników.

>> Sprawdź też: Krótkie kompendium wiedzy o dojrzewaniu płciowym

Obraz kliniczny i budowa układu płciowego u hermafrodytów jest zróżnicowany. Może występować sytuacja, gdy po jednej stronie ciała pacjenta zlokalizowane jest jądro, a po drugiej tkanki ovotestis lub dwie oddzielne gonady – jądro i jajnik. Może być również tak, iż po jednej stronie ciała występuje jądro, a po drugiej tylko jajnik.

Jajnik u hermafrodytów zlokalizowany jest najczęściej po lewej stronie ciała, zwykle zawiera niewielką liczbę pęcherzyków pierwotnych, a jego funkcjonalność jest upośledzona. Zdarzają się jednak przypadki, gdy jajnik jest prawidłowy pod względem budowy i spełnianej funkcji.

Choroby jajników

Choroby jajników objawiają się zaburzeniami funkcji hormonalnych, jak i funkcji prokreacyjnych. Czasami obserwuje się nakładanie obydwu grup zaburzeń, czyli występują zarówno zaburzenia wydzielania hormonów, jak i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych.

Choroby jajników to:

Jajniki – jak zadbać o ich zdrowie? Badania profilaktyczne

Prawidłowa praca jajników do jeden z filarów kobiecego zdrowia. Czynność hormonalna jajników regulowana jest przez oś podwzgórze-przysadka-jajnik oraz jej funkcjonowanie.

Zaburzenia funkcjonowania tej osi mogą być spowodowane przez choroby lub stres. Dlatego jednym z ważnych elementów dbałości o dobrą kondycję jajników jest umiejętność radzenia sobie ze stresem. Pozostałe składowe to:

  • dbałość o prawidłową masę ciała, czyli zrównoważona dieta i aktywność fizyczna;
  • badania: należą do nich badanie obrazowe – USG oraz badania laboratoryjne, głównie profil hormonów.

Jakie hormony należy oznaczyć w przypadku objawów sugerujących problemy z jajnikami? To zależy od celu diagnostyki i podejrzewanej choroby.

Często oznacza się nie tylko poziom hormonów wydzielanych przez jajniki, ale również tych, które regulują ich wydzielanie – czyli LH i FSH, które są wydzielanie przez przysadkę mózgową.

W ALAB laboratoria dysponujemy kilkoma pakietami. Są to:

  • Pakiet hormony kobiece – prawidłowa owulacja – zawiera estradiol, progesteron, FSH, LH
Pakiet hormony kobiece - zaburzenia miesiączkowania (5 badań) banerek
  • Pakiet hormony kobiece menopauza – estradiol, FSH, LH
Pakiet hormony kobiece menopauza (3 badania) banerek

Niezwykle groźną chorobą jajników, wykrywaną w późnym stadium, jest rak jajnika. Ryzyko wystąpienia tej choroby można oznaczyć przy pomocy TESTU ROMA.

Jednym z badań profilaktycznych raka jajnika (i raka piersi) jest również sprawdzenie, czy dana osoba jest nosicielką mutacji genów BRCA1 i BRCA2.

Piśmiennictwo

1.Kozak-Pawulska B., Sudoł-Szopińska I., Jakubowski W., Anatomia prawidłowa i ultrasonograficzna jajnika, w tym obraz zmian zachodzących w trakcie cyklu jajnikowego, Medycyna Rodzinna 2/2007, s. 43-49

2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012

3. Nistal M., Paniagua R., Non-neoplastic diseases of the testis, Editor(s): David G. Bostwick, Liang Cheng, Urologic Surgical Pathology (Second Edition), Mosby, 2008, Pages 614-755, ISBN 9780323019705, https://doi.org/10.1016/B978-0-323-01970-5.50014-2 (dostęp: 13.03.2025).

4. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1205,choroby-jajnikow?srsltid=AfmBOopK-upbacjQHRdqZTNJphu6xFYM_cXAryjXvaj_HDrHuAbvV9NR (dostęp: 13.03.2025).

Objawy wrzodów dwunastnicy, przyczyny, badania i leczenie

Agata Strukow
-
0
Objawy wrzodów dwunastnicy, przyczyny, badania i leczenie

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy to jedno z najczęstszych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jakie są objawy choroby wrzodowej dwunastnicy, czym różnią się wrzody dwunastnicy od wrzodów żołądka? Dowiedz się jak się je diagnozuje i leczy.

Spis treści:

  1. Wrzody dwunastnicy – co to jest?
  2. Przyczyny wrzodów dwunastnicy
  3. Wrzody dwunastnicy – objawy
  4. Wrzód dwunastnicy – postacie i powikłania choroby
  5. Wrzody dwunastnicy – diagnostyka
  6. Leczenie wrzodów dwunastnicy

Wrzody dwunastnicy – co to jest?

Wrzód dwunastnicy to zagłębienie w jej ścianie wywołane przez ubytek błony śluzowej. Wrzody trawienne pojawiają się też w żołądku, jednak czterokrotnie częściej spotykamy je w dwunastnicy – czyli początkowym odcinku jelita cienkiego, położonym tuż za żołądkiem.

Wrzody dwunastnicy to choroba, która częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet i jest przede wszystkim problemem pacjentów pomiędzy 30-50 r.ż., jednak można zachorować w każdym wieku.

Choroba wrzodowa dwunastnicy a żołądka – czym się różnią?

Istota choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy jest taka sama. W obydwu przypadkach mamy do czynienia z ubytkiem w błonie śluzowej i zagłębieniem w ścianie narządu.

Różnica dotyczy zatem umiejscowienia w przewodzie pokarmowym oraz czasu, jaki upływa od zjedzenia pokarmu do pojawienia się objawów, w tym bólu brzucha.

W klasyfikacji ICD-10 choroba wrzodowa dwunastnicy ma osobny kod, jest to K26. W przypadku żołądka – K25.

Wrzody dwunastnicy są najczęściej zlokalizowane w początkowej jej części, czyli w opuszce dwunastnicy, położnej tuż za żołądkiem. Rzadziej spotyka się wrzody położone w dalszej części tego narządu – pętli dwunastnicy.

wrzody dwunastnicy infografika

Przyczyny wrzodów dwunastnicy

Podstawową przyczyną wrzodów dwunastnicy jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Badania wskazują, iż H.pylori odpowiada za 75-90% wrzodów dwunastnicy.

Zakażenie przenoszone jest drogą pokarmową, szacuje się iż ok. 70% dorosłej populacji jest nosicielem tego drobnoustroju, jednak nie każdy zachoruje na chorobę wrzodową. Bakteria produkuje toksyny uszkadzające błonę śluzową przewodu pokarmowego. Dodatkowymi czynnikami sprzyjającymi naruszeniom ciągłości ściany dwunastnicy są:

Drugim czynnikiem, który może wywołać wrzody dwunastnicy jest nadużywanie NLPZ – niesteroidowych leków przeciwzapalnych – oraz kwasu acetylosalicylowego. Leki z grupy NLPZ (ibuprofen, ketoprofen, diklofenak) mogą wywoływać uszkodzenia i nadżerki błony śluzowej przewodu pokarmowego, ułatwiając powstawanie wrzodów.

Szczególnie niebezpieczne jest:

  • zażywanie kilku leków z tej grupy jednoczasowo
  • przyjmowanie dużych dawek NLPZ
  • przyjmowanie NLPZ razem z inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) stosowanymi w leczeniu depresji lub lekami przeciwzakrzepowymi (antykoagulantami).
Pamiętaj:
Najczęstsze czynniki przyczyniające się do rozwoju choroby wrzodowej dwunastnicy to zakażenie H.pylori i zażywanie leków z grupy NLPZ.

Wrzody dwunastnicy – objawy

Charakterystycznym objawem choroby wrzodowej dwunastnicy jest ból brzucha o zmiennym nasileniu, który pojawia się ok. 2-3 godziny po posiłku. Dolegliwości często zmuszają chorych do zjedzenia czegokolwiek, ponieważ przynosi to ulgę.

Innym objawem wrzodów na dwunastnicy jest ssanie w żołądku, które ustępuje po niewielkim posiłku.

Charakterystyczne są wreszcie tzw. bóle głodowe – po kilku godzinach od zjedzenia, oraz bóle występujące w nocy, które wybudzają pacjenta ze snu.

Ulgę w bólu wywołanym wrzodami dwunastnicy przynosi nie tylko posiłek, ale także leki zobojętniające.

Z powodu częstego podjadania osoby z wrzodami dwunastnicy mogą mieć nadmierną masę ciała, co odróżnia je od – zazwyczaj szczupłych – pacjentów z wrzodami żołądka.

>> Sprawdź też: Zapalenie dwunastnicy – objawy, przyczyny, badania i leczenie stanu zapalnego

Ważne:
W przypadku wrzodów żołądka ból odczuwany jest w zasadzie tuż po posiłku, w przypadku wrzodów dwunastnicy występuje kilka godzin po jedzeniu lub w nocy.

Wrzód dwunastnicy – postacie i powikłania choroby

Wrzód dwunastnicy może mieć postać ostrą lub przewlekłą.

Ostry wrzód trawienny może przebiegać:

  • z krwotokiem – masywny krwotok objawia obfitymi wymiotami, w których znajduje się skrzepy krwi i jest to objaw wymagający interwencji lekarskiej.
  • z perforacją – co objawia się nagłym, przeszywającym bólem, które może towarzyszyć wstrząs.
  • zarówno z krwotokiem i perforacją.
  • bez ww. powikłań.

Przewlekły wrzód trawienny może występować bez tych powikłań, ale nieleczony może również skutkować perforacją lub krwotokiem. Zdarzają się również te dwa powikłania łącznie.

>> Zobacz także: Choroba wrzodowa, dyspepsja, infekcja Helicobacter pylori – diagnostyka i postępowanie

Wrzody dwunastnicy – diagnostyka

Diagnostyka choroby wrzodowej opiera się na:

  • potwierdzeniu wystąpienia wrzodu i ustalenia jego lokalizacji – podstawowym badaniem jest endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego, która potwierdza lub wyklucza istnienie wrzodu żołądka lub dwunastnicy
  • wykryciu zakażenia H.pylori – wykrywanie antygenu H.pylori w kale, oznaczanie przeciwciał przeciwko H. pylori we krwi.

Oznaczanie antygenu H. pylori w kale to nieinwazyjny test diagnostyczny, weryfikujący aktywne zakażenie. Na 4 tygodnie przed badaniem nie należy zażywać antybiotyków i preparatów z bizmutem, a 2 tygodnie przed badaniem nie mogą być przyjmowanie inhibitory pompy protonowej.

Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek

Weryfikacja aktywnego zakażenia powinna być wykonywana w laboratorium. Dostępne w aptekach testy wykorzystują mniej dokładne metody analityczne, dlatego ich wynik musi być potwierdzony walidowanymi i nowocześniejszymi metodami laboratoryjnymi.

Warto wiedzieć:
Wygodną i wiarygodną metodą wykrywania aktywnego zakażenia bakterią Helicobacter pylori jest wykrywanie antygenu w kale, wykonywane w laboratorium.

Leczenie wrzodów dwunastnicy

Głównym elementem leczenia wrzodów dwunastnicy jest farmakoterapia, zmierzająca do wyeliminowania (eradykacji) bakterii Helicobacter pylori. Jest to terapia łączona: pacjent przyjmuje antybiotyki, sole bizmutu i inhibitory pompy protonowej.

Dokładny schemat leczenia ustala lekarz, a powodzenie terapii zależy od przestrzegania zaleceń. Skuteczność leczenia ocenia się po 4-6 tygodniach od jego zakończenia.

Dieta w chorobie wrzodowej dwunastnicy pełni rolę pomocniczą. Nie stosuje się żadnych restrykcji dietetycznych. Zaleca się spożywanie posiłków lekkostrawnych oraz unikanie produktów nasilających dolegliwości.

Nie wolno pić alkoholu oraz należy zaprzestać palenia tytoniu.

>> Dowiedz się więcej: Choroba wrzodowa – farmakogenetyka i zoptymalizowane podejście do leczenia

Choroba wrzodowa dwunastnicy jest częstą przypadłością, której główną przyczyną jest infekcja H.pylori. Charakterystyczne dla tej choroby są bóle występujące kilka godzin po posiłku, tzw. bóle głodowe, lub dolegliwości występujące w nocy, które mogą wybudzać chorego ze snu. Leczenie choroby wrzodowej dwunastnicy polega na połączeniu kilku leków, kluczowe dla powodzenia terapii jest przestrzeganie zaleceń – odpowiednie dawkowanie zaordynowanych preparatów i czas terapii.

Piśmiennictwo

1.https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/804,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy?srsltid=AfmBOoqEcajN4BTpdKK7hI7NrompibsOS4PD72I7nqfKFkxxOESmKf1Z (dostęp 17.03.2025).

2.Dąbrowski A.: Zakażenie Helicobacter pylori i dyspepsja, Med. Prakt., 2020; 2: 112–118.

3. https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a5157/Czynniki-ryzyka-rozwoju-choroby-wrzodowej.html (dostęp 17.03.2025).

4. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/63409,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy (dostęp 17.03.2025).

5. Malik TF, Gnanapandithan K, Singh K. Peptic Ulcer Disease. [Updated 2023 Jun 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534792/ (dostęp 17.03.2025).

Uczulenie na alkohol – jak się objawia i jakie są jego przyczyny?

Angelika Janowicz
-
0
Uczulenie na alkohol – jak się objawia i jakie są jego przyczyny?

U niektórych osób spożycie nawet niewielkiej ilości napojów alkoholowych może prowadzić do wystąpienia nieprzyjemnych objawów – np. zaczerwienienia twarzy, świądu skóry, trudności w oddychaniu. Uczulenie na alkohol jest stosunkowo rzadkim zjawiskiem, ale nigdy nie należy go bagatelizować. Konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki i wdrożenie leczenia, aby uniknąć poważnych powikłań. Dowiedz się, jak wygląda uczulenie na alkohol, jakie są objawy i kiedy udać się do lekarza.

Spis treści:

  1. Alergia na alkohol – objawy
  2. Przyczyny alergii na alkohol
  3. Jak sprawdzić uczulenie na alkohol?
  4. Uczulenie na alkohol – leczenie
  5. Jak złagodzić objawy uczulenia na alkohol?

Alergia na alkohol – objawy

Uczulenie na alkohol może manifestować się na różne sposoby, w zależności od indywidualnej reakcji organizmu. Objawy najczęściej są łagodne, ale mogą też być bardziej nasilone lub przybierać formę reakcji zagrażających zdrowiu, a nawet życiu. Bardzo ważne jest, aby umieć je rozpoznać i odpowiednio reagować na ich wystąpienie.

Objawy uczulenia na alkohol to głównie:

  • zaczerwienienie skóry,
  • świąd skóry,
  • pokrzywka,
  • katar i zatkany nos,
  • skurcze żołądka lub jelit,
  • nudności i wymioty,
  • biegunka,
  • duszność,
  • kaszel,
  • bóle głowy,
  • obrzęk warg i gardła,
  • zaczerwienienie spojówek i łzawienie oczu,
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • tachykardia.

Objawy uczulenia na alkohol mogą pojawić się po każdym rodzaju napoju alkoholowego. Najmniej reakcji alergicznych występuje po spożyciu czystej wódki, najwięcej po winie czerwonym lub piwie.

Warto wiedzieć:

Najcięższą reakcją alergiczną jest wstrząs anafilaktyczny. Jego objawy pojawiają się nagle i szybko postępują. Są to znaczne obniżenie ciśnienia krwi, kołatanie serca, zawroty głowy, silne osłabienie, uczucie braku powietrza, bladość skóry i wzmożona potliwość, utrata przytomności. Alergia na alkohol rzadko powoduje wstrząs anafilaktyczny, ale spożycie alkoholu może zwiększyć ryzyko jego wystąpienia pod wpływem innego alergenu.

Uczulenie na alkohol – objawy widoczne na twarzy

Jednym z najczęstszych i najbardziej charakterystycznych objawów uczulenia na alkohol są reakcje skórne – szczególnie na twarzy. Zaczerwienienie skóry pojawia się głównie na policzkach, nosie i czole. Jest to tzw. „flushing”, który wynika z rozszerzenia naczyń krwionośnych. Często towarzyszy mu miejscowy wzrost temperatury ciała. Ponadto skóra może stać się wrażliwa, piec i swędzieć. Przy uczuleniu na alkohol na twarzy niekiedy pojawia się obrzęk wokół oczu i ust.

Przy uczuleniu na alkohol może rozwinąć się tzw. ustny zespół uczuleniowy. Manifestuje się on obrzękiem błony śluzowej jamy ustnej oraz jej świądem i zaczerwienieniem.

Pamiętaj:

Objawy uczulenia na alkohol ze strony układu oddechowego znacznie częściej występują u osób z astmą lub nieżytem nosa.

Przyczyny alergii na alkohol

Alergia na alkohol może mieć różne podłoże. W większości przypadków nie jest to reakcja na sam etanol, ale na inne składniki obecne w napojach alkoholowych. Są to m.in.:

  • pszenica, jęczmień, drożdże, chmiel stosowane do produkcji piwa,
  • białka winogronowe oraz składniki stosowane do klarowania i stabilizacji win (np. białka jaja kurzego, białka mleka krowiego),
  • konserwanty,
  • naturalne aromaty i dodatki spożywcze stosowane w celu poprawy smaku lub zapachu napoju alkoholowego.

Należy pamiętać, że bardzo często objawy po spożyciu alkoholu nie są spowodowane rzeczywistą alergią IgE-zależną, ale tzw. pseudoalergią, czyli nietolerancją nie-IgE-zależną na alkohole lub ich składniki. Jedną z nich jest nietolerancja histaminy – np. związana z niedoborem diaminooksydazy (DAO).

Badanie diaminooksydazy (DAO) banerek

>> Zobacz także: Nietolerancja histaminy czy alergia? Czym się różnią i dlaczego łatwo je pomylić?

Jak sprawdzić uczulenie na alkohol?

Pojawienie się objawów wskazujących na uczulenie na alkohol jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej. W ramach diagnostyki lekarz przeprowadza wywiad medyczny oraz kieruje pacjenta na dodatkowe testy. Bardzo ważne jest uzyskanie informacji na temat m.in.:

  • dolegliwości i ich nasilenia,
  • czasu wystąpienia objawów po spożyciu alkoholu,
  • rodzaju alkoholu wywołującego objawy alergii,
  • obecności innych alergii.

W diagnostyce alergii na alkohol zastosowanie mają punktowe testy skórne lub testy laboratoryjne z krwi (np. w kierunku oceny stężenia w surowicy enzymu diaminooksydazy przy podejrzeniu nietolerancji histaminy).

>> Przeczytaj: IgE całkowite – o czym świadczy wynik i w jakim celu przeprowadza się badanie?

Uczulenie na alkohol – leczenie

Leczenie uczulenia na alkohol polega przede wszystkim na unikaniu ekspozycji na alergen. W łagodzeniu objawów alergii efekty może przynieść stosowanie leków przeciwhistaminowych, glikokortykosteroidów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

>> Zobacz także: Zatrucie alkoholowe: objawy, przebieg, leczenie

Jak złagodzić objawy uczulenia na alkohol?

Osoby z uczuleniem na alkohol, które wywołuje nasilone objawy, powinny zostać zaopatrzone w leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy oraz adrenalinę. Konieczne jest ich przeszkolenie na temat postępowania w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Pojawienie się nasilonych i szybko narastających objawów wymaga natychmiastowego wezwania pogotowia ratunkowego.

Uczulenie na alkohol rzadko dotyczy etanolu, a częściej składników, które są używane do produkcji napojów alkoholowych. Objawy alergii to m.in. zaczerwienienie skóry, świąd, pokrzywka, obrzęk, bóle głowy, duszność, nudności, wymioty, biegunka i bóle brzucha. Ich wystąpienie jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej i przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. K. Buczyłko, Nowy wymiar zespołu białek przenoszących lipidy – zwrócenie uwagi na seks, narkotyki i alkohol, Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology 2021; 8, 4, s. 160–168
  2. M. Bocheńska-Marciniak i in., Nietolerancja alkoholu w praktyce lekarza alergologa, Alergia, 2015, 4, s. 21–27
  3. R. Gawlik, H. Kowalczyk, Nadwrażliwość na wino, Alergia 2/2018, s. 12–14
  4. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/92388,czy-mozliwa-jest-nietolerancja-alkoholu (dostęp 14.03.2025)
  5. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/anafilaksja/ (dostęp 14.03.2025)
  6. B. Rymarczyk, Skomplikowane związki AL-ergii i AL-koholu, Alergia Astma Immunologia 2024, 29(3), s. 115–123

Opuchnięte oczy – alergia i inne możliwe przyczyny  

Angelika Janowicz
-
0
Opuchnięte oczy – alergia i inne możliwe przyczyny  

Przyczyny opuchniętych oczu są różnorodne – od zupełnie niegroźnych, stanowiących jedynie defekt kosmetyczny, po poważne schorzenia wymagające diagnostyki i leczenia. Objaw może być wynikiem nieodpowiedniej diety, braku snu, nagromadzenia się wody w organizmie, alergii, infekcji, ale też chorób ogólnoustrojowych. Dowiedz się, kiedy opuchlizna oczu jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej.

Spis treści:

  1. Co jest przyczyną opuchniętych oczu?
  2. Opuchnięte oczy od alergii
  3. Opuchnięte oczy – kiedy zgłosić się do lekarza?

Co jest przyczyną opuchniętych oczu?

Opuchlizna wokół oczu to wynik gromadzenia się płynu w tkankach. Może być spowodowana zarówno miejscowymi czynnikami, jak i ogólnoustrojowymi problemami zdrowotnymi. Każda z przyczyn opuchniętych oczu wymaga innego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego.

Wśród najczęstszych przyczyn wymienia się: miejscowe infekcje, alergie, choroby nerek, zaburzenia tarczycy czy choroby zatok. Ale opuchnięte oczy mogą być również skutkiem:

  • przemęczenia i niewyspania,
  • płaczu,
  • nieodpowiedniej diety prowadzącej do zatrzymania wody w organizmie,
  • spożywania alkoholu,
  • podrażnienia (np. podczas zakładania soczewek kontaktowych),
  • urazu mechanicznego okolicy oka.

Opuchnięte oczy a nerki

Nerki odgrywają bardzo ważną rolę w gospodarce wodno-elektrolitowej. Gdy ich funkcja jest upośledzona, dochodzi do zatrzymywania wody w organizmie, co może objawiać się obrzękami. Opuchnięte oczy są efektem zwiększenia wchłaniania zwrotnego wody w nerkach lub zmniejszonego przesączania.

Opuchnięte oczy są typowym objawem zespołu nerczycowego. Jest to stan, w którym dochodzi do utraty białka z moczem (ponad 3,5 g na dobę). Jego przyczyną jest uszkodzenie kłębuszków nerkowych na skutek m.in.:

Opuchlizna oczu w chorobie nerek nasila się rano.

Opuchnięte oczy a tarczyca

Opuchnięte oczy mogą być jednym z objawów zaburzeń pracy tarczycy. Mowa przede wszystkim o chorobie Gravesa-Basedowa. To choroba autoimmunologiczna, w której organizm produkuje przeciwciała skierowane przeciwko receptorom TSH w komórkach tarczycy.

Pakiet Gravesa-Basedowa (4 badania) banerek

Obrzęk powiek w chorobie Gravesa-Basedowa jest jednym z objawów tzw. orbitopatii tarczycowej, czyli schorzenia dotyczącego narządu wzroku. Zalicza się do nich również: upośledzenie przepływu łez przez kanał łzowy, wytrzeszcz gałek ocznych, ograniczenie ruchomości gałek ocznych, zaczerwienienie spojówek, podwójne widzenie.

Orbitopatia tarczycowa jest wywołana autoimmunologicznym zapaleniem tkanek miękkich oczodołu. Prowadzi do uszkodzenia narządu wzroku.

Opuchnięte oczy od alkoholu

Nadmierne spożycie alkoholu może prowadzić do zatrzymania wody i powstawania obrzęków – w tym wokół oczu. Alkohol wpływa na przepuszczalność naczyń krwionośnych i sprzyja gromadzeniu się płynów w tkankach. Opuchlizna wokół oczu może być również objawem alergii na składniki napoju alkoholowego.

Opuchnięte oczy od zatok

Możliwe jest również opuchnięcie oczu od zatok. To jeden z objawów ich zapalenia. Inne dolegliwości to m.in. gorączka, złe samopoczucie, niedrożność nosa, wydzielina w jamach nosowych (śluzowa, śluzowo-ropna lub ropna), utrata węchu, uczucie rozpierania na twarzy, uczucie pełności w uchu. Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia zatok przynosowych jest infekcja wirusowa lub bakteryjna.

Opuchnięte oczy a miejscowe infekcje

Opuchnięte oczy mogą być jednym z objawów miejscowej infekcji wywołanej przez wirusy (m.in. adenowirusy, wirus Epsteina-Barr, wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus opryszczki zwykłej), bakterie (m.in. gronkowce, paciorkowce), ale też grzyby czy pasożyty (m.in. nużeńca ludzkiego). Infekcja przybiera postać m.in. zapalenia spojówek, zapalenia brzegów powiek, zapalenia gruczołu łzowego, jęczmienia, gradówki.

Badanie w kierunku nużeńca banerek

Opuchnięte oczy od alergii

Alergie są jedną z najczęstszych przyczyn opuchniętych oczu. Reakcja alergiczna może być wywołana przez różne czynniki, takie jak pyłki, sierść zwierząt, roztocza czy substancje obecne w kosmetykach i niektórych lekach. Opuchlizna oczu w przypadku alergii jest wynikiem uwolnienia histaminy, która powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepuszczalności tkanek.

Od jakiej alergii puchną oczy?

Opuchlizna oczu może być spowodowana różnymi typami alergii. Najczęściej są to:

  • alergia kontaktowa – miejscowa reakcja skórna na bezpośredni kontakt z alergenem (np. składnik kosmetyków),
  • alergia sezonowa – związana z obecnością w powietrzu alergenów wziewnych (np. pyłków traw, chwastów, drzew) występujących w określonym okresie roku,
  • przetrwałe alergiczne zapalenie spojówek – związana ze stałą obecnością alergenów w otoczeniu (np. roztoczy kurzu, sierści zwierząt, pleśni),
  • alergia pokarmowa – spowodowana spożyciem alergenu obecnym w pożywieniu (np. orzechy, soję).

Jak wyglądają oczy przy alergii?

Oczy przy alergii są zwykle zaczerwienione, swędzące i nadmiernie łzawią. Opuchlizna może dotyczyć zarówno powiek, jak i okolicy pod oczami. Często towarzyszy jej uczucie pieczenia i wrażenie „piasku pod powiekami”. Zdarza się, że obecne są dodatkowe objawy np. katar, kichanie, a nawet duszności. Dolegliwości mogą pojawiać się sezonowo lub być obecne przez cały rok – w zależności od rodzaju alergii.

Opuchnięte oczy – kiedy zgłosić się do lekarza?

Opuchnięte oczy nie zawsze są objawem chorób i często nie wymagają pomocy lekarskiej. Jednak z wizytą u lekarza nie należy zwlekać, jeżeli:

  • opuchlizna utrzymuje się przez kilka dni,
  • opuchliźnie oczu towarzyszą objawy ogólnoustrojowe (np. gorączka),
  • obecne są dodatkowe objawy ze strony narządu wzroku (np. ropna wydzielina, pieczenie, nadmierne łzawienie, zaburzenia widzenia),
  • opuchlizna powiększa się.

Podczas konsultacji lekarz przeprowadzi wywiad i badanie lekarskie oraz zleci dodatkowe testy, które pozwolą ustalić przyczynę opuchniętych oczu – np. testy alergiczne, testy laboratoryjne z krwi (m.in. TSH, FT3, FT4), badanie mikrobiologiczne wydzieliny z oka.

Opuchnięte oczy mogą być wynikiem przemęczenia, spożycia alkoholu, ale też alergii czy chorób ogólnoustrojowych. Najczęściej objaw ustępuje samoistnie, ale niekiedy może wymagać szczegółowej diagnostyki i leczenia. Jeżeli opuchlizna utrzymuje się przez dłuższy czas, towarzyszą jej inne dolegliwości lub istnieją wątpliwości co do jej przyczyny, należy skonsultować się z lekarzem.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. M. Mulak, M. Nuckowski, Obrzęk powiek. Diagnostyka różnicowa, Okulistyka po Dyplomie 03/2023
  2. P. Topham, Choroby nerek przebiegające z białkomoczem, Medycyna po Dyplomie, 5/2010, s. 63–70
  3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.3.4. (dostęp 12.03.2025)
  4. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.2.1. (dostęp 12.03.2025)
  5. E. Ziółkowska i in., Oftalmopatia w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa – rozpoznanie i leczenie z uwzględnieniem roli radioterapii, Współczesna Onkologia 2007, vol. 11, s, 463–468
  6. W. Szyfter i in., Zapalenie zatok przynosowych, Przewodnik Lekarza 2003, s. 10–17
  7.  totalhttps://www.mp.pl/medycynarodzinna/diagnostyka-kliniczna/objawy-kliniczne/141711,diagnostyka-roznicowa-chorob-przebiegajacych-z-zaczerwienieniem-i-obrzekiem-powiek (dostęp 13.03.2025)
  8. A. Groblewska, Alergiczne zapalenie spojówek, Alergoprofil 2011, vol. 7, s. 11–15

Podstawowe składniki odżywcze – białko. Budowa i funkcje białek

Magdalena Konowrocka
-
0
Podstawowe składniki odżywcze – białko. Budowa i funkcje białek

Białka – proteiny – to najważniejsze składniki budulcowe organizmów żywych, zarówno roślinnych jak i zwierzęcych. Nazwa proteiny pochodzi od greckiego słowa protos, co oznacza pierwszy, najważniejszy. Dowiedz się, czym są białka oraz jaka jest ich budowa, właściwości i rola w organizmie.

Spis treści:

  1. Co to jest białko? Rodzaje białek
  2. Z czego składają się białka – podział ze względu na budowę
  3. Jaka jest rola białek w organizmie?
  4. Trawienie i przyswajanie białek
  5. Źródła białka w diecie
  6. Zapotrzebowanie organizmu człowieka na białko
  7. Podsumowanie

Co to jest białko? Rodzaje białek

Białko stanowi aż 20% masy ciała człowieka, zajmując drugie miejsce po wodzie. Białko to substancja o złożonej budowie i dużej masie cząsteczkowej. Jego podstawową cegiełką są aminokwasy.

Pod względem chemicznym w skład cząsteczki białka wchodzi węgiel, tlen, azot, wodór i siarka. Niektóre białka mogą zawierać również fosfor, żelazo, cynk, mangan, miedź.

Wyróżniamy wiele rodzajów białek. Można je podzielić na kilka grup ze względu na:

  • budowę chemiczną,
  • kształt cząsteczki,
  • funkcje biologiczne.

Z czego składają się białka – podział ze względu na budowę

Ze względu na budowę chemiczną białka dzieli się na proste i złożone. Białka proste składają się tylko z aminokwasów. Białka złożone oprócz tych podstawowych cegiełek zawierają związki niebiałkowe, np. lipidy, węglowodany, barwniki (hem), kwasy nukleinowe, metale, resztę kwasu fosforowego.

Białka proste to najczęściej białka globularne (stosunek długości do szerokości jest mniejszy niż 10), o pofałdowanej i ściśle zwiniętej strukturze, oraz białka włókienkowe, czyli fibrylarne.

Białka proste to:

  • albuminy –szeroko rozpowszechnione w przyrodzie białka globularne, wchodzą w skład tkanek i płynów ustrojowych organizmu człowieka. Występują we krwi, gdzie stanowią główny ilościowo składnik białek osocza i odpowiadają za utrzymanie ciśnienia onkotycznego, są także nośnikami innych związków: hormonów, witamin, niektórych leków. Poza tym występują w mięśniach, a ponadto w mleku (laktoalbumina), jajach (owoalbumina), grochu, zbożach;
  • globuliny – są ważnym składnikiem cytoplazmy wszystkich komórek, mają kształt globularny. Występują we krwi – firbynogen, w mleku – laktoglobulina, w mięśniach – miozyna, roślinach strączkowych – fazeolina, jako gamma-globuliny tworzą przeciwciała;
  • prolaminy i gluteliny – białka występujące w ziarnach zbóż, prolaminy tworzą frakcję gliadyny, a razem z gluteliną tworzą gluten, należą do białek globularnych;
  • histony – białka typowe dla białek jądra komórkowego, zawierające w swoim składzie aminokwasy zasadowe, takie jak histydyna, arginina, lizyna;
  • protaminy – białka globularne należące do polipeptydów, występują w plemnikach ryb;
  • skleroproteiny – białka proste o strukturze włókienkowej, są odporne na działanie enzymów trawiennych, występują w organizmach zwierzęcych. Należy do nich kolagen – główne białko budulcowe organizmu człowieka, oraz keratyna – białko naskórka, włosów i paznokci.

Białka złożone to:

  • fosfoproteiny – zawierające oprócz aminokwasów kwas fosforowy, należy do nich białko mleka – kazeina, oraz białko żółtka jaja – witelina;
  • nukleoproteiny – zawierają kwasy nukleinowe, należą do nich deoksyrybonukleoproteiny znajdujące się w chromosomach i rybonukleoproteiny znajdujące się w cytoplazmie komórki;
  • chromoproteiny – białka zawierające barwniki, do których należą np. hemoglobina, zawierająca hem;
  • metaloproteiny – zawierają atomy metali, do tej grupy należą takie białka jak: transferryna – białko transportujące żelazo, ceruloplazmina – zawierająca miedź, anhydraza węglanowa – zawierająca cynk;
  • glikoproteiny – białka zawierające część białkową i węglowodanową, są składnikiem błony komórkowej, występują np. w chrząstkach, ścięgnach, oraz mucynie – białku śliny, nadającym jej lepkość oraz wchodzącym w skład warstwy ochronnej jamy ustnej;
  • lipoproteiny – białka zawierające część białkową i lipidową, są składnikami struktury błon biologicznych, transportują związki w wodzie nierozpuszczalne, jak np. witaminy A,D,E,K.

Jaka jest rola białek w organizmie?

Białka pełnią bardzo wiele funkcji w organizmie człowieka. Odpowiadają za wzrost, rozwój i odnowę tkanek.

Ze względu na pełnione role dzieli się je na:

  • białka strukturalne – służą do budowy oraz odbudowy tkanek, np. złuszczonego naskórka, wypadających włosów, tworzenia blizn. Do tych białek należą kolagen, elastyna, keratyna, glikoproteiny
  • enzymy
  • hormony
  • białka transportowe – są nośnikami witamin, składników mineralnych – np. transferryna przenosi żelazo, kwasów tłuszczowych, lipidów, czy tlenu – przenoszonego przez hemoglobinę
  • biorąca udział w skurczu mięśni – miozyna, aktyna
  • białka pełniące funkcje ochronne – immunoglobuliny (przeciwciała), interferon, fibrynogen
  • białka błon komórkowych.

Białka działają także jako substancje buforowe, utrzymując właściwy odczyn płynów ustrojowych, treści przewodu pokarmowego, ciśnienie krwi.

Trawienie i przyswajanie białek

Białka to duże cząsteczki, dlatego nie są w całości wchłanianie przez przewód pokarmowy. Hydroliza, czyli rozpad białka, zachodzi pod wpływem enzymów przewodu pokarmowego. Do enzymów proteolitycznych – trawiących białka – zaliczamy substancje wytwarzane w żołądku, w dwunastnicy oraz w jelicie cienkim.

Enzymy działające na poszczególnych etapach trawienia to:

  • żołądek – pepsyna;
  • trzustka – trypsyna, chymotrypsyna, elastaza trzustkowa, karboksypeptydazy;
  • jelito cienkie – aminopeptydazy, dwupeptydazy.

>> Sprawdź też: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

Trawienie białek rozpoczyna się w żołądku, a kończy w jelicie cienkim

Powstające w wyniku procesu trawienia aminokwasy wchłaniają się z komórek jelita cienkiego, przedostają się do krwi, a stamtąd z żyłą wrotną do wątroby. Następnie roznoszone są – również przez krew – do wszystkich tkanek ciała.

Niestrawione białka wydalane są z kałem.

Źródła białka w diecie

Dla człowieka pożywienie jest źródłem białka – pochodzi ono z produktów zwierzęcych i roślinnych.

Organizm ludzki najlepiej wykorzystuje białka, które zawierają wszystkie niezbędne – czyli nieprodukowane przez ludzki organizm – aminokwasy. Zawartość tych aminokwasów oraz ich wzajemne proporcje decydują o wartości odżywczej białka.

Organizm człowieka najlepiej wykorzystuje albuminę białka kurzego, dlatego została ona uznana za białko wzorcowe. Najlepiej przyswajalnym białkiem u niemowląt jest natomiast laktoalbumina z mleka matki.

Do określenia wartości odżywczej białka stosowane jest pojęcie aminokwasu ograniczającego, czyli tego aminokwasu egzogennego, który w danym produkcie występuje w ilości najmniejszej, jeśli porównamy je z białkiem wzorcowym. Taki aminokwas ogranicza wykorzystywanie przez organizm pozostałych obecnych w składzie elementów białka.

Badanie_proteinogram banerek

>> Więcej o aminokwasach przeczytasz w artykule: Aminokwasy – czym są?

Białka zwierzęce zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne, dlatego uważa się je za lepsze źródło białka niż produkty roślinne. Produkty zbożowe są np. ubogie w lizynę. Kukurydza zawiera mało tryptofanu, suche nasiona roślin strączkowych ubogie są w aminokwasy siarkowe i tryptofan, a ziemniaki zawierają mało metioniny.

Należy podkreślić, iż możliwe jest skomponowanie pełnowartościowej – pod kątem zawartości białka – diety roślinnej. Jeśli jednak nie mamy doświadczenia w łączeniu produktów, warto – zwłaszcza na początku swojej przygody z dietą roślinną – zasięgnąć porady dietetyka.

Zapotrzebowanie organizmu człowieka na białko

Zapotrzebowanie na białko uzależnione jest od kilku czynników, do których należą:

  • stan gospodarki energetycznej – energia z białka powinna stanowić 10-15% dobowego zapotrzebowania energetycznego organizmu. Jeśli organizm ma niewystarczające ilości energii z węglowodanów i tłuszczów, białko zaczyna być wykorzystywane na cele energetyczne;
  • wiek;
  • stan zdrowia;
  • masa ciała;
  • aktywność fizyczna – osoby o dużej aktywności fizycznej mają większe zapotrzebowanie na białko;
  • stan fizjologiczny – większe zapotrzebowanie na białko mają kobiety w ciąży i podczas laktacji.

Zalecane spożycie białka dla dorosłego człowieka o prawidłowej masie ciała wynosi spożywać 0,9 g na 1 kg masy ciała.

Niedobór białka w organizmie. Markery niedoborów białka

W Polsce nie obserwuje się niedoborów białka w diecie, dlatego zmniejszony poziom tego składnika pokarmowego może występować w określonych sytuacjach, np.:

  • zwiększone zapotrzebowanie w sytuacji stresu;
  • zwiększone zapotrzebowanie w czasie infekcji;
  • zwiększona utrata białka spowodowana np. biegunką, oparzeniami, zaburzeniami wchłaniania;
  • starszy wiek;
  • nieprawidłowa dieta.

Niedobory białka mogą rozwinąć się w następstwie długotrwałego głodzenia – powstaje wówczas niedożywienie typu marasmus. Jeśli natomiast mamy do czynienia z niedoborem białka w stosunku do zapotrzebowania energetycznego rozwija się kwashiorkor – jego charakterystyczną cechą są obrzęki.

Markery niedoboru białka w organizmie to:

  • albumina,
  • transferryna,
  • prealbumina.  

>> Więcej przeczytasz o tym w artykule: Niedożywienie – objawy i skutki

Nadmiar białka w organizmie

Nadmiar białka w organizmie może powodować hiperkalcurię – zwiększone wydalanie wapnia z moczem, co sprzyja osteoporozie. Innym objawem może być kwasica oraz zwiększone ryzyko powstawania kamieni nerkowych, których głównym składnikiem jest szczawian wapnia.

Podsumowanie

Wiele lat temu Agnieszka Osiecka napisała, a Skaldowie zaśpiewali, że „życie jest formą istnienia białka” i jest w tym wiele prawdy. Szczegółowy opis tego, jak ważne jest białko dla naszego organizmu przekracza ramy tego artykułu.

W naszej diecie powinno być obecne białko dostarczające wszystkich niezbędnych aminokwasów w optymalnych ilościach. Jest to kluczowe zwłaszcza dla osób, które pozostają na diecie roślinnej przez wiele lat, ale również dla osób, które spożywają żywność przetworzoną.

PIŚMIENNICTWO

  1. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020
  2. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.

Zapalenie tchawicy: objawy, przyczyny, badania i leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Zapalenie tchawicy: objawy, przyczyny, badania i leczenie

Tchawica jest częścią układu oddechowego, której główną rolą jest transport powietrza oraz oczyszczanie go z drobinek kurzu dzięki obecności rzęsek. Pod wpływem czynników zakaźnych i niezakaźnych może dojść do rozwinięcia się stanu zapalnego w obrębie wyścielającej ją błony śluzowej.

Zapalenie tchawicy zwykle objawia się kaszlem, chrypką, bólem w klatce piersiowej, trudnościami w oddychaniu, gorączką i ogólnym osłabieniem. Konieczne jest szybkie wdrożenie leczenia, aby zapobiec powikłaniom. Dowiedz się, jakie są przyczyny zapalenia tchawicy, czy choroba jest zaraźliwa i jak ją leczyć.

Spis treści:

  1. Zapalenie tchawicy – co to za choroba?
  2. Zapalenie tchawicy – przyczyny rozwoju
  3. Objawy zapalenia tchawicy
  4. Czy zapalenie tchawicy jest zaraźliwe?
  5. Diagnostyka zapalenia tchawicy
  6. Zapalenie tchawicy – leczenie

Zapalenie tchawicy – co to za choroba?

Zapalenie tchawicy to stan zapalny błony śluzowej tego narządu. Może mieć podłoże infekcyjne lub nieinfekcyjne. W zależności od przyczyny przybiera formę ostrą lub przewlekłą. Ostra postać zapalenia tchawicy rozwija się nagle, często w wyniku infekcji wirusowej, natomiast przewlekłe zapalenie tchawicy jest zazwyczaj wynikiem długotrwałego narażenia na czynniki drażniące.

Zapalenie tchawicy może występować samodzielnie, jednak zdarza się to rzadko. Zdecydowanie częściej współwystępuje z zapaleniem krtani i/lub oskrzeli. Dzieje się tak ze względu na specyficzne warunki anatomiczne – od góry tchawica stanowi przedłużenie krtani, a od dołu rozdziela się na dwa oskrzela.

Nieleczone zapalenie tchawicy stanowi poważne zagrożenie zdrowia, a niekiedy również życia. Może prowadzić do zapalenia płuc, niedrożności oddechowej i niewydolności oddechowej. Na powikłania zapalenia tchawicy szczególnie narażone są małe dzieci.

Pamiętaj:

U dzieci najczęstszą przyczyną zaburzeń oddechowych jest podgłośniowe zapalenie krtani (tzw. krup), które może rozprzestrzenić się również na tchawicę i oskrzela. Rocznie choruje około 3% dzieci – głównie w miesiącach jesienno-zimowych.

To może Cię zainteresować:

>> Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka

>> Zapalenie oskrzeli – charakterystyka choroby, objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Zapalenie tchawicy – przyczyny rozwoju

Najczęstszą przyczyną zapalenia tchawicy jest infekcja wirusowa. Do patogenów wywołujących stan zapalny błony śluzowej tchawicy zalicza się głównie wirusy grypy, wirus paragrypy, syncytialny wirus oddechowy (RSV), adenowirusy i koronawirusy. Rzadziej choroba rozwija się na skutek zakażenia wirusem ospy wietrznej, odry czy opryszczki zwykłej.

Przyczyną zapalenia tchawicy może być także infekcja bakteryjna – najczęściej wywołana przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) i Haemophilus influenzae typu B. Rzadziej zakażenie powodują Chlamydia, pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) czy mykoplazma (Mycoplasma pneumoniae). Zdarza się, że bakteryjne zapalenie tchawicy poprzedza infekcja wirusowa.

Zapalenie tchawicy może być wywołane również czynnikami nieinfekcyjnymi. Zalicza się do nich głównie agresywne związki chemiczne (np. tlenek azotu, amoniak), dym tytoniowy.

Panel oddechowy - wykrywanie materiału genetycznego 21 patogenów dróg oddechowych (met. RT-PCR) banerek

Objawy zapalenia tchawicy

Głównym objawem zapalenia tchawicy jest kaszel – suchy, duszący i męczący. Oprócz niego występują także:

  • ból za mostkiem,
  • chrypka i zmiana zabarwienia głosu,
  • trudności w oddychaniu (świszczący oddech lub duszność),
  • uczucie pieczenia lub drapania w gardle,
  • podwyższona temperatura ciała,
  • ogólne osłabienie i zmęczenie.

Objawy zapalenia tchawicy zwykle są bardziej nasilone u dzieci niż dorosłych – ze względu na węższe drogi oddechowe. Dlatego infekcja (szczególnie bakteryjna) może prowadzić do niedrożności oddechowej. W jej przebiegu powstaje obrzęk oraz śluzowo-ropny wysięk (obfity, gęsty i trudny do odkrztuszenia), co powoduje zwężenie światła dróg oddechowych.

Czy zapalenie tchawicy jest zaraźliwe?

Można zarazić się patogenami, które wywołują zapalenie tchawicy. Drobnoustroje przenoszą się głównie drogą kropelkową (np. podczas kaszlu, kichania) lub poprzez skażone powierzchnie. Dlatego chorzy powinni zachować szczególną higienę oraz unikać bliskiego kontaktu z innymi – szczególnie z osobami o obniżonej odporności.

To może Cię zainteresować:

>> Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

>> Bakterie atypowe: wpływ przewlekłego kaszlu na układ oddechowy

Diagnostyka zapalenia tchawicy

Aby potwierdzić zapalenie tchawicy, lekarz przeprowadza wywiad oraz badanie fizykalne. W razie potrzeby może zlecić dodatkowe testy, w tym badania obrazowe (np. RTG klatki piersiowej) oraz laboratoryjne.

Badania laboratoryjne przy zapaleniu tchawicy

Badania laboratoryjne, które mogą zostać zastosowane w diagnostyce zapalenia tchawicy to m.in.:

  • morfologia krwi,
  • CRP i OB,
  • testy antygenowe w kierunku infekcji wirusowych (np. RSV lub grypy),
  • posiew plwociny.

>> Zobacz także: Przedłużający się kaszel: jakie badania laboratoryjne wykonać, by rozpocząć skuteczne leczenie

Badanie posiew z górnych dróg oddechowych rozszerzony banerek

Zapalenie tchawicy – leczenie

Leczenie zapalenia tchawicy zależy od przyczyny i stanu chorego. Przy infekcjach wirusowych działania polegają na łagodzeniu objawów. Stosuje się m.in. leki przeciwkaszlowe, leki rozszerzające oskrzela, leki przeciwgorączkowe, glikokortykosteroidy. Jeżeli choroba ma podłoże bakteryjne, do terapii włącza się antybiotyki. Przy ciężkim przebiegu zapalenia tchawicy konieczna jest hospitalizacja oraz mechaniczne wspomaganie oddechu.

Ile trwa zapalenie tchawicy?

W większości przypadków ostre zapalenie tchawicy ma charakter samoograniczający się. Kaszel utrzymuje się zwykle przez 10-14 dni, ale zdarza się, że może trwać dłużej – nawet do miesiąca.

Zapalenie tchawicy najczęściej jest wywołane infekcją wirusową, ale w rzadszych przypadkach stan zapalny może być spowodowany zakażeniem bakteryjnym lub czynnikami nieinfekcyjnymi (np. substancjami drażniącymi). Zwykle procesem chorobowym objęte są również krtań i/lub oskrzela. Głównym objawem jest suchy i męczący kaszel, który utrzymuje się od 10 dni do nawet 4 tygodni. Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu medycznego, badania fizykalnego oraz dodatkowych testów (m.in. badań obrazowych i laboratoryjnych). Nieleczone zapalenie tchawicy może prowadzić do poważnych powikłań – szczególnie u małych dzieci.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7125831/ (dostęp 04.03.2025)
  2. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Repetytorium, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
  3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470240/ (dostęp 04.03.2025)
  4. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/360939,infekcyjne-stany-zapalne-krtani-krup-i-ostre-zapalenie-naglosni (dostęp 04.03.2025)
  5. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7151881/ (dostęp 04.03.2025)
  6. M. Pirożyński, Zakażenia układu oddechowego u ciężarnych,  Postępy Nauk Medycznych 5/2010, s. 417–421
  7. M. Badełek-Izdebska i in., Bacterial laryngotracheobronchitis as one cause of airway obstruction in older children, New Medicine 4/2021, s. 112–116
Page 5 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...456...122Strona 5 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.