Sklep
Strona główna Blog Strona 5

Rak pęcherzykowy tarczycy: objawy, diagnostyka i leczenie

Sara Aszkiełowicz
-
0
Rak pęcherzykowy tarczycy: objawy, diagnostyka i leczenie

Rak pęcherzykowy tarczycy to jeden z typów nowotworów tarczycy, który rozwija się zwykle powoli i przez długi czas może przebiegać bez wyraźnych objawów. Wczesne wykrycie choroby jest kluczowe dla skutecznego leczenia i dobrego rokowania.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest rak pęcherzykowy tarczycy i jakie cechy odróżniają go od innych nowotworów tarczycy,
>> czy guz pęcherzykowy tarczycy zawsze oznacza nowotwór złośliwy,
>> jakie są główne przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju raka pęcherzykowego,
>> jakie objawy mogą wskazywać na obecność tego typu nowotworu,
>> jakie metody diagnostyczne pozwalają wykryć chorobę i ocenić jej stopień zaawansowania,
>> jak wygląda leczenie, w tym możliwości chirurgiczne i terapii uzupełniających,
>> jakie są rokowania dla pacjentów oraz ryzyko przerzutów.

Spis treści:

  1. Rak pęcherzykowy tarczycy: co to za choroba?
  2. Guz pęcherzykowy tarczycy: czy to rak?
  3. Rak pęcherzykowy tarczycy: przyczyny rozwoju
  4. Czynniki ryzyka raka pęcherzykowego tarczycy
  5. Objawy raka pęcherzykowego tarczycy
  6. Rak pęcherzykowy tarczycy: diagnostyka nowotworu
  7. Leczenie chorych z rakiem pęcherzykowym tarczycy
  8. Rak pęcherzykowy tarczycy: rokowania

Rak pęcherzykowy tarczycy: co to za choroba?

Rak pęcherzykowy tarczycy (ICD-10 C73) rozwija się z komórek pęcherzykowych tarczycy, które odpowiadają za produkcję, magazynowanie i uwalnianie hormonów tarczycy. Jest to nowotwór złośliwy, ale najczęściej rośnie powoli i przez długi czas nie daje wyraźnych objawów. Wykrycie go we wczesnym stadium zwiększa szanse na skuteczne leczenie i ograniczenie ryzyka przerzutów.

Czy rak pęcherzykowy tarczycy jest złośliwy?

Tak, rak pęcherzykowy tarczycy jest uznawany za nowotwór złośliwy. W większości przypadków jego rozwój jest powolny, a przerzuty do odległych narządów występują rzadziej niż w przypadku bardziej agresywnych typów raka tarczycy, np. raka anaplastycznego. Mimo to wczesna diagnostyka jest kluczowa.

>> Sprawdź: Rak rdzeniasty tarczycy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Guz pęcherzykowy tarczycy: czy to rak?

Nie każdy guz pęcherzykowy tarczycy oznacza raka. Wiele zmian w tarczycy ma charakter łagodny. Lekarz często zleca badania obrazowe i biopsję cienkoigłową, aby ustalić charakter zmiany i wykluczyć nowotwór.

Rak pęcherzykowy tarczycy: przyczyny rozwoju

Dokładne przyczyny raka pęcherzykowego tarczycy nie są w pełni poznane. Istnieje jednak kilka czynników, które zwiększają ryzyko jego rozwoju:

  • przewlekłe niedobory jodu,
  • ekspozycja na promieniowanie w okolicy szyi w dzieciństwie,
  • predyspozycje genetyczne i choroby dziedziczne tarczycy.

>> Zobacz: Dlaczego jod jest niezbędny do życia?

Czynniki ryzyka raka pęcherzykowego tarczycy

Niektóre grupy pacjentów są bardziej narażone na rozwój raka pęcherzykowego tarczycy:

  • osoby powyżej 40. roku życia,
  • kobiety częściej niż mężczyźni,
  • pacjenci z historią chorób tarczycy lub wcześniejszymi zabiegami chirurgicznymi w obrębie szyi.
tarczycowy_rozszerzony_mobile baner na kategorię

Objawy raka pęcherzykowego tarczycy

Rak pęcherzykowy tarczycy często rozwija się bezobjawowo. Gdy pojawiają się symptomy, mogą to być:

>> To może Cię zainteresować: Rak brodawkowaty tarczycy – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Rak pęcherzykowy tarczycy: diagnostyka nowotworu

  • USG tarczycy

Pierwszym krokiem jest badanie ultrasonograficzne, które pozwala zobaczyć guzki i ocenić ich wygląd. Lekarz sprawdza, czy zmiana ma cechy sugerujące raka, np. nieregularny kształt, mikrozwapnienia lub większy wymiar w kierunku przednio-tylnym. To badanie pomaga też ocenić węzły chłonne na szyi.

  • Biopsja cienkoigłowa (BACC)

Jeśli USG wykaże zmianę podejrzaną o nowotwór, pobierany jest niewielki fragment komórek do badania pod mikroskopem. Wynik pozwala stwierdzić, czy guz jest złośliwy, czy łagodny. W razie wątpliwości badanie może być powtórzone lub pacjent kierowany na dalsze postępowanie.

>> Przeczytaj: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

  • Dodatkowe badania

Czasami wykonuje się badania krwi (TSH, hormony tarczycy) oraz dodatkowe obrazowe, np. tomografię komputerową czy scyntygrafię, szczególnie jeśli lekarz podejrzewa, że rak mógł się rozprzestrzenić poza tarczycę.

  • Ocena ryzyka i konsultacje

Lekarze oceniają, jak duże jest ryzyko nawrotu lub rozwoju choroby, uwzględniając wielkość guza, naciekanie sąsiednich tkanek czy obecność przerzutów. Decyzje diagnostyczne i terapeutyczne podejmuje interdyscyplinarny zespół specjalistów: endokrynolog, chirurg, onkolog i patomorfolog.

>> To może Cię zainteresować: Choroby tarczycy i ich diagnostyka

Leczenie chorych z rakiem pęcherzykowym tarczycy

  • Operacja tarczycy

Najczęściej stosuje się całkowite usunięcie tarczycy. W niektórych przypadkach wystarczy usunięcie tylko części gruczołu. Jeśli nowotwór rozprzestrzenił się do węzłów chłonnych szyi, również są one usuwane.

  • Terapia jodem promieniotwórczym

Po operacji wielu pacjentów otrzymuje jod promieniotwórczy, który pomaga zniszczyć resztki komórek nowotworowych i zmniejsza ryzyko nawrotu choroby.

  • Leczenie hormonalne

Pacjent przyjmuje preparat L-tyroksyny w adekwatnej dawce, która utrzymuje prawidłowy poziom hormonów i jednocześnie hamuje wzrost pozostałych komórek nowotworowych.

  • Monitorowanie stanu zdrowia

Po leczeniu niezbędne są regularne kontrole: USG szyi oraz badania krwi. W razie nawrotu lekarze decydują o kolejnej operacji, dodatkowym jodzie lub innych terapiach celowanych.

>> Zobacz: Choroby tarczycy i badanie rT3 – co warto wiedzieć?

Rak pęcherzykowy tarczycy: rokowania

Rokowania są zazwyczaj dobre, jeśli choroba zostanie wykryta wcześnie i odpowiednio leczona. Pięcioletnie przeżycie pacjentów wynosi ponad 90% w przypadku wczesnych stadiów. W zaawansowanych przypadkach lub przy obecności przerzutów, rokowania są gorsze, ale leczenie może znacząco wydłużyć życie i poprawić jego jakość.

Rak pęcherzykowy tarczycy: przerzuty

Przerzuty zdarzają się najczęściej do płuc i kości. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie chirurgiczne oraz terapią jodem zmniejszają ryzyko dalszego rozwoju choroby i powikłań.

Bibliografia

  1. Jarząb B, et al. Diagnosis and treatment of thyroid cancer in adult patients – Recommendations of Polish Scientific Societies and the National Oncological Strategy. 2022 Update [Diagnostyka i leczenie raka tarczycy u chorych dorosłych – Rekomendacje Polskich Towarzystw Naukowych oraz Narodowej Strategii Onkologicznej. Aktualizacja na rok 2022]. Endokrynol Pol. 2022
  2. Yamazaki H, Sugino K, Katoh R, Matsuzu K, Kitagawa W, Nagahama M, Saito A, Ito K. Management of follicular thyroid carcinoma. Eur Thyroid J. 2024 

Badania mykologiczne – czym są i kiedy się je wykonuje?

Elwira Zawidzka
-
0
Badania mykologiczne – czym są i kiedy się je wykonuje?

Grzyby chorobotwórcze są istotnym zagrożeniem dla zdrowia człowieka. Cechuje je powszechność występowania na całym świecie i łatwość przenoszenia na inne osoby. Infekcje grzybicze mogą dotyczyć różnych obszarów ciała: skóry, błon śluzowych, narządów wewnętrznych. Diagnostyka mykologiczna pomaga odróżnić grzybicę od innych chorób i ułatwia dobranie właściwej terapii.

Z artykułu dowiesz się:
>> czym są badania mykologiczne,
>> jak odróżnić grzybicę od innych chorób o podobnych objawach,
>> kiedy należy wykonać badania w kierunku grzybicy,
>> czy  do badania mykologicznego należy się przygotować,
>> jaki materiał jest pobierany do diagnostyki mykologicznej,
>> z jakich są etapów składa się badanie laboratoryjne w kierunku grzybicy,
>> jak interpretować wyniki badania,
>> jakie pożytki płyną z diagnostyki mykologicznej.  

Spis treści:

  1. Czym są badania mykologiczne?
  2. Dlaczego badania mykologiczne są ważne?
  3. Kiedy wykonuje się badanie mykologiczne?
  4. Jak przygotować się do badania mykologicznego?
  5. Jak przeprowadza się badania mykologiczne?
  6. Na czym polega badanie mykologiczne mikroskopowe?
  7. Mykologia – badania serologiczne
  8. Mykologia – badania molekularne
  9. Badania mykologiczne – interpretacja wyników
  10. Co oznacza ujemny i dodatni wynik posiewu mykologicznego?
  11. Istota badań mykologicznych w profilaktyce i monitorowaniu leczenia
  12. Zakończenie

Czym są badania mykologiczne?

Badania mykologiczne mają na celu wykrycie i  zidentyfikowanie grzybów chorobotwórczych odpowiedzialnych za infekcję. Czasami dodatkowym elementem badania mykologicznego jest określenie lekowrażliwości wyhodowanych grzybów, czyli wykonanie mykogramu. Rodzaj materiału do badań laboratoryjnych w kierunku grzybów chorobotwórczych zależy od umiejscowienia zakażenia.

Próbką do testowania mogą być włosy, zeskrobiny ze skóry, paznokcie, wymazy z błon śluzowych. A w zakażeniach układowych:

  • krew,
  • płyn mózgowo-rdzeniowy,
  • tkanki,
  • plwocina,
  • płyn pęcherzykowo-oskrzelowy,
  • ropa,
  • płyny z jam ciała,
  • mocz,
  • wydzielina żołądkowo-jelitowa,
  • żółć,
  • inne.
Badanie mykologiczne grzybica banerek

Dlaczego badania mykologiczne są ważne?

Objawy zakażenia grzybiczego są niejednoznaczne i zależne od umiejscowienia infekcji. Grzybica może wywoływać u pacjenta objawy podobne do symptomów występujących w przebiegu chorób wywoływanych przez inne drobnoustroje (np. bakterie, wirusy) lub w chorobach  nieinfekcyjnych (np. łuszczyca, egzema).

Badanie mikologiczne umożliwia odróżnienie grzybicy od innych schorzeń. Wykrycie i precyzyjne zidentyfikowanie chorobotwórczych grzybów ułatwia dobranie właściwych leków oraz ma wpływ na skrócenie procesu terapeutycznego. Badania mykologiczne są pomocne również w kontroli skuteczności leczenia.

>> Może Cię zainteresować: Atopowe zapalenie skóry głowy: objawy, przyczyny i leczenie AZS

Kiedy wykonuje się badanie mykologiczne?

Badanie mykologiczne należy wykonać przy wystąpieniu niepokojących objawów. Symptomami wskazującymi na możliwość grzybicy powierzchownej są:

  • zmiany na skórze przebiegające ze złuszczeniem, stanem zapalnym, wysiewem pęcherzyków i grudek  nasilenie zmian występuje zazwyczaj na obwodzie ognisk,
  • pękanie skóry między palcami,
  • nadmierne rogowacenie naskórka,
  • ogniska łysienia i złuszczania na skórze głowy,
  • zmiany na paznokciach:
    • oddzielenie się płytki paznokciowej od jej łożyska,
    • rogowacenie podpaznokciowe,
    • zmiana zabarwienia płytki paznokciowej,
    • kruchość płytki paznokciowej,
    • stan zapalny wałów paznokciowych
  • zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej – białawe naloty, nadżerki,
  • zmiany na narządach płciowych:
    • u kobiet – białawe naloty, zaczerwienienie i obrzęk błon śluzowych, uporczywy świąd, serowate upławy, ból przy oddawaniu moczu i podczas stosunku,
    • u mężczyzn – świąd, zaczerwienienie, drobne grudki na napletku i żołędziach, ból przy oddawaniu moczu i podczas stosunku, nieprawidłowa wydzielina pod napletkiem,
  • zmiany w uchu – świąd, ból, wyciek, uczucie zatkania ucha.

W przypadku grzybic układowych objawy bywają bardzo niespecyficzne i różnorodne. Może pojawić się gorączka, ogólne osłabienie, duszności.

Jak przygotować się do badania mykologicznego?

Badanie mykologiczne powinno być wykonywane przed rozpoczęciem terapii przeciwgrzybicznej lub po upływie co najmniej 4 tygodni od momentu zakończenia leczenia (w przypadku leczenia ogólnego po upływie 3 miesięcy). Badanie wymaga specjalnego przygotowania pacjenta. Niezastosowanie się do zalecanych procedur może skutkować wynikami fałszywie ujemnymi.

W zależności od przypuszczalnego miejsca infekcji zaleca się:

  • w zakażeniach skórnych – nie stosować preparatów miejscowych (kremy, maści, szampony) przez co najmniej 3 dni przed pobraniem materiału,
  • nie malować paznokci lakierem lub odżywką przez 1-4 tygodnie przed badaniem,
  • nie obcinać paznokci przez co najmniej tydzień przed pobraniem,
  • w przypadku pobierania materiału z dróg moczowo-płciowych przed badaniem należy:
    • wstrzymać się przez 48h od współżycia, stosowania preparatów dopochwowych, irygacji,
    • nie wykonywać przez 24h zabiegów higieniczno-pielęgnacyjnych okolic intymnych,
    • wstrzymać się przez co najmniej 4h z oddaniem moczu,
  • w przypadku pobierania materiału z jamy ustnej należy zgłosić się na badanie na czczo, bez mycia zębów i płukania jamy ustnej.

>> Warto przeczytać: Wykonywanie badań laboratoryjnych na czczo – fakty i mity

Jak przeprowadza się badania mykologiczne?

Badanie mykologiczne wykonywane jest w placówkach do tego przystosowanych. Przed badaniem pacjent powinien być poinformowany przez lekarza lub personel laboratorium o procedurach przygotowania do badania. Próbką do analizy, w zależności od miejsca infekcji, są zeskrobiny ze skóry, paznokcie, włosy, wymazy z błon śluzowych i inne materiały.

Materiał pobierany jest do odpowiednich podłóż lub pojemników transportowych. Proces diagnostyczny w kierunku grzybów chorobotwórczych trwa od kilku dni do miesiąca w zależności od kierunku badania i rodzaju testu.

Proces wykonania badania mykologicznego obejmuje:

  • pobranie materiału przez przeszkolony personel medyczny,
  • dostarczenie próbki do laboratorium,
  • wykonanie bezpośredniego preparatu mikroskopowego,
  • założenie hodowli na pożywkach mikrobiologicznych,
  • identyfikację wyhodowanych grzybów,
  • określenie lekowrażliwości grzybów (opcjonalnie).

Dodatkowo w zależności od potrzeb, w laboratorium wykonywane są badania serologiczne i badania molekularne.

Na czym polega badanie mykologiczne mikroskopowe?

Mykologiczne badanie mikroskopowe wykonywane jest zazwyczaj w dniu pobrania próbki. Preparaty  wykonane z materiału pobranego od pacjenta oceniane są pod kątem obecności w nich elementów grzybów. Stwierdzenie obecności strzępek, pseudostrzępek, zarodników czy komórek grzybów drożdżopodobnych jest istotną informacją dla dalszej diagnostyki i rozpoczęcia leczenia.

O dodatnim wyniku należy jak najszybciej powiadomić lekarza prowadzącego. Na wiarygodną ocenę preparatu bezpośredniego mają wpływ:

  • jakość próbki,
  • odpowiednia porcja materiału,
  • czas oglądania próbki,
  • doświadczenie osoby oceniającej preparat.

Niezależnie od wyniku obserwacji z badanej próbki należy wykonać posiew mikrobiologiczny, dzięki któremu możliwa jest izolacja i identyfikacja grzyba.

Mykologia – badania serologiczne

Testy serologiczne stosowane są w diagnostyce grzybic układowych. Wykorzystywane są testy lateksowe i immunoenzymatyczne. Wykrywanie antygenów krążących grzybów (mannan, galaktomannany, glikuronoksylomannan) ma znaczenie pomocnicze i może być przydatne do monitorowania skuteczności leczenia. Materiałem do oznaczania antygenów jest krew, BAL, płyn mózgowo-rdzeniowy.

Mykologia – badania molekularne

Badania molekularne są coraz częściej wykorzystywane w diagnostyce infekcji grzybiczych ze względu na czułość, swoistość i szybkość oznaczenia. Pozwalają one na szybkie wykrycie grzybów (z identyfikacją do gatunku) w minimalnej próbce materiału. Jest to szczególnie cenne przy wykrywaniu grzybów wolnorosnnących i trudnych do hodowli.

Najbardziej powszechną techniką analizy genetycznej jest metoda PCR (ang. Polymerase Chain Reaction). Stosowane są testy w kierunku grzybów konkretnego gatunku lub testy multipleksowe, które pozwalają na jednoczasowe wykrywanie różnych grzybów.

>> Warto sprawdzić również: Badanie PCR – czym jest, kiedy się je wykonuje i jak przebiega?   

Badania mykologiczne – interpretacja wyników

Wyniki badań laboratoryjnych w kierunku grzybów wymagają wnikliwej analizy i są pomocne do postawienia diagnozy przez lekarza.  

Obecność elementów grzybów w preparacie i ich wyhodowanie na pożywkach bakteryjnych, przy istniejących objawach klinicznych, może wskazywać na grzybicę. Przyczyną dodatniego wyniku preparatu przy ujemnym wyniku hodowli mogą być np. martwe elementy w materiale. Brak grzybów w preparacie nie wyklucza grzybicy. Ujemny wynik badania mikroskopowego może być  spowodowany zbyt małą liczbą komórek grzyba w pobranym materiale (niska czułość metody), zbyt krótkim oglądaniem preparatu, brakiem odpowiedniego doświadczenia diagnosty.

Niezwykle istotna jest interpretacja badań molekularnych w kierunku grzybów. Fałszywie dodatnie wyniki mogą być spowodowane zanieczyszczeniem próbki przez grzyby powszechnie bytujące w otaczającym nas środowisku lub wykryciem kwasu nukleinowego martwych komórek. Wykrycie materiału genetycznego grzyba musi być skorelowane z objawami klinicznymi, dobrze jest również przy wyniku dodatnim powtórzyć badanie.

Co oznacza ujemny i dodatni wynik posiewu mykologicznego?

Ujemny wynik badania mykologicznego może wskazywać na inną niż grzyby przyczyną zmian chorobowych. Lekarz interpretujący sprawozdanie z badania musi jednak rozważyć  możliwość wystąpienia fałszywie ujemnego wyniku. Brak wzrostu grzybów, przy istniejących objawach klinicznych, może być spowodowany:

  • złym przygotowaniem do badania (bez zachowania odpowiednich zaleceń),
  • zbyt małą czułością badania (mała liczba komórek grzybów w próbce),
  • źle pobranym materiałem,
  • właściwościami grzyba odpowiedzialnego za infekcję.

Przy wystąpieniu wątpliwości wskazane jest powtórzenie badania.

Wynik dodatni posiewu, przy współistniejących objawach, jest zazwyczaj potwierdzeniem infekcji. Nie w każdym wypadku koreluje to z obrazem mikroskopowym preparatu bezpośredniego – mikroskopia jest mniej czułą metodą niż posiew i może być ujemna.

Istota badań mykologicznych w profilaktyce i monitorowaniu leczenia

Główną przesłanką upoważniającą do rozpoczęcia terapii przeciwgrzybicznej jest wykrycie i zidentyfikowanie grzyba odpowiedzialnego za infekcję. Jest to możliwe dzięki prawidłowo przeprowadzonej diagnostyce mykologicznej. Leczenie grzybicy w oparciu wyłącznie o obraz kliniczny jest jednym z podstawowych błędów terapeutycznych, ponieważ podobne symptomy mogą być spowodowane przez inne czynniki chorobotwórcze.

Wynik badania mykologicznego może wykluczyć grzybicę lub pomóc w dobraniu odpowiedniego leku w przypadku jej potwierdzenia. Dzięki właściwej terapii możliwe jest skrócenie czasu choroby, całkowite wyleczenie, zmniejszenie prawdopodobieństwa jej nawrotów.

Podstawowe zalety diagnostyki mykologicznej:

  • wykrycie/wykluczenie infekcji grzybiczej,
  • precyzyjne zidentyfikowanie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za grzybicę,
  • zapobieganie błędom diagnostycznym,
  • możliwość dobrania właściwej terapii (zwiększona skuteczność i skrócenie czasu leczenia),
  •  możliwość monitorowania skuteczności leczenia.

Zakończenie

Badania mykologiczne potwierdzają infekcję grzybiczą i mają bezpośrednie przełożenie na wdrożenie właściwego leczenia. Wykonanie testów po leczeniu umożliwia kontrolę skuteczności terapii.

Bibliografia

  1. Elżbieta Ochman „Zakażenia grzybicze – przewodnik dla diagnostów laboratoryjnych” Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego Warszawa 2016
  2. R. Maleszka, Z. Adamski, J. Szepietowski, E. Baran „Leczenie powierzchownych zakażeń grzybiczych – rekomendacje ekspertów Sekcji Mikologicznej Polskiego Towarzystwa dermatologicznego” Przegl. Dermatol. 2015. 102. 305-315
  3. G. Midgley, R. J. Hay, Y. M. Clayton „Mikologia lekarska” Czelej 1997
  4. dr I. Netsvyetayeva i inni „Etiologia, obraz kliniczny i diagnostyka zakażeń grzybiczych” materiały z Kursu Specjalizacyjnego 2014

Hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa) – czym jest i jak się objawia? Przyczyny, badania i leczenie

Sara Aszkiełowicz
-
0
Hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa) – czym jest i jak się objawia? Przyczyny, badania i leczenie

Hipoglikemia reaktywna to spadek poziomu glukozy pojawiający się kilka godzin po posiłku. Dolegliwość ta może znacząco obniżać komfort życia, wywoływać lęk i utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest hipoglikemia reaktywna i czym różni się od innych typów niedocukrzenia,
>> kto jest najbardziej narażony na hipoglikemię po posiłku,
>> jakie są najczęstsze objawy hipoglikemii poposiłkowej i kiedy powinny skłonić do wizyty u lekarza,
>> jakie mogą być przyczyny, w tym związek z insulinoopornością i ciążą,
>> czy nieleczona hipoglikemia reaktywna jest niebezpieczna,
>> jakie badania wykonuje się w diagnostyce — w tym krzywą cukrową i insulinową,
>> jak wygląda leczenie i jakie nawyki pomagają zapobiegać spadkom glukozy,
>> jak samodzielnie sprawdzić, czy możesz mieć hipoglikemię reaktywną i do jakiego lekarza się zgłosić.

Spis treści:

  1. Hipoglikemia reaktywna: czym jest?
  2. Hipoglikemia reaktywna: objawy hipoglikemii poposiłkowej
  3. Hipoglikemia reaktywna: przyczyny niskiego poziomu cukru we krwi
  4. Czy hipoglikemia reaktywna jest niebezpieczna?
  5. Diagnostyka hipoglikemii reaktywnej: jakie badania wykonać?
  6. Jak leczyć hipoglikemię reaktywną?
  7. Czy można zapobiec hipoglikemii reaktywnej?
  8. Najczęstsze pytania o hipoglikemię po posiłku (FAQ)

Hipoglikemia reaktywna: czym jest?

Hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa) (ICD-10 E16.1) to stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej normy (tj. poniżej 70 mg/dl – 3,9 mmol/l), zazwyczaj 2-4 godziny po posiłku. Najczęściej dotyczy to osób bez cukrzycy. Do spadku dochodzi wskutek nadmiernej reakcji organizmu na spożyty posiłek — zwykle zbyt dużego wyrzutu insuliny.

>> Przeczytaj też: Hipoglikemia – objawy, przyczyny i leczenie niedocukrzenia

Kogo dotyczy hipoglikemia reaktywna?

Najczęściej hipoglikemię reaktywną obserwuje się u osób:

  • z insulinoopornością,
  • z predyspozycjami metabolicznymi,
  • stosujących bardzo bogatą w węglowodany dietę,
  • w okresie okołociążowym,
  • po zabiegach bariatrycznych.

Nie jest to jednak reguła — niedocukrzenie poposiłkowe może pojawić się także u osób bez widocznych czynników ryzyka.

>> Zobacz: Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej

Badanie glukozy banerek

Hipoglikemia reaktywna: objawy hipoglikemii poposiłkowej

Objawy mogą być niespecyficzne, dlatego łatwo je pomylić z przemęczeniem czy stresem. Najczęściej pojawiają się nagle. Do typowych symptomów należą:

  • drżenie rąk,
  • kołatanie serca,
  • silny głód,
  • zawroty głowy,
  • osłabienie, senność,
  • uczucie niepokoju lub lęku,
  • zimne poty,
  • trudności z koncentracją.

Warto zwrócić uwagę na sytuacje, w których dolegliwości powtarzają się regularnie po jedzeniu — szczególnie po dużych, węglowodanowych posiłkach.

>> Przeczytaj również: Senność po jedzeniu – jakie są jej przyczyny i kiedy powinna niepokoić?

To ważne:
Warto zgłosić się do lekarza z podejrzeniem hipoglikemii poposiłkowej zawsze wtedy, gdy epizody niedocukrzenia powtarzają się regularnie lub utrudniają codzienne funkcjonowanie. Pilna konsultacja jest konieczna, jeśli epizod niedocukrzenia jest ciężki (utrata przytomności, trudności z mówieniem lub chodzeniem).

Hipoglikemia reaktywna: przyczyny niskiego poziomu cukru we krwi

Najczęściej spadek glukozy wynika ze zbyt dużej ilości insuliny uwalnianej po posiłku. Może to być efekt:

  • diety bogatej w cukry proste,
  • insulinooporności — organizm próbuje „przebić” oporność tkanek zwiększoną produkcją insuliny,
  • zaburzeń gospodarki hormonalnej,
  • dysfunkcji trzustki,
  • szybkiego opróżniania żołądka po operacjach bariatrycznych.

Czasem przyczyną są nieregularne posiłki lub długie przerwy w jedzeniu.

Hipoglikemia reaktywna w ciąży

W ciąży częściej dochodzi do wahań poziomu glukozy, dlatego objawy hipoglikemii poposiłkowej mogą się nasilać. Zwykle wynika to ze zmian hormonalnych i większego zapotrzebowania energetycznego. Jeśli jesteś w ciąży i obserwujesz częste epizody niedocukrzenia, warto omówić to z diabetologiem — pozwoli to wykluczyć zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

>> Zobacz: Cukrzyca ciążowa

Czy hipoglikemia reaktywna jest niebezpieczna?

Sporadyczne epizody zwykle nie stanowią zagrożenia. Problem pojawia się, gdy niedocukrzenie powtarza się często. Objawy mogą prowadzić do:

Nieleczona hipoglikemia reaktywna może także sprzyjać przejadaniu się, a w konsekwencji — zwiększać ryzyko tycia.

Warto wiedzieć:
Hipoglikemia reaktywna i insulinooporność często są ze sobą powiązane. Przy insulinooporności trzustka wydziela więcej insuliny, aby obniżyć poziom glukozy. U części osób ten wyrzut jest zbyt duży, co po kilku godzinach prowadzi do spadku cukru – czyli hipoglikemii poposiłkowej. Nie każda osoba z insulinoopornością jej doświadcza, ale ryzyko jest większe. Dlatego przy podejrzeniu obu zaburzeń warto wykonać krzywą cukrową i insulinową.

Diagnostyka hipoglikemii reaktywnej: jakie badania wykonać?

Diagnostyka obejmuje przede wszystkim ocenę objawów i badań laboratoryjnych. Za hipoglikemie uznaje się stężenie glukozy poniżej 70 mg/dl. Lekarz może zalecić:

Czasem konieczna jest diagnostyka różnicowa w kierunku chorób trzustki lub zaburzeń hormonalnych.

Pakiet krzywa cukrowa i insulinowa banerek

Krzywa cukrowa w hipoglikemii reaktywnej

W przebiegu testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT) — tzw. krzywej cukrowej — u części osób poziom glukozy początkowo rośnie, a następnie spada poniżej wartości prawidłowych. Wynik taki może sugerować hipoglikemię reaktywną, szczególnie jeśli towarzyszą mu objawy w trakcie testu.

Jak leczyć hipoglikemię reaktywną?

Leczenie polega głównie na modyfikacji stylu życia. Najczęściej zaleca się:

  1. Regularne, mniejsze posiłki co 3-4 godziny,
  2. Ograniczenie cukrów prostych,
  3. Produkty o niskim indeksie glikemicznym,
  4. Dodatek białka i zdrowych tłuszczów do posiłków,
  5. Unikanie słodkich napojów i dużych posiłków wieczornych.

W niektórych przypadkach konieczna jest opieka diabetologa oraz włączenie leków poprawiających wrażliwość tkanek na insulinę.

>> Sprawdź: Jak działa metformina? Skutki uboczne, monitorowanie stanu zdrowia podczas terapii

Czy można zapobiec hipoglikemii reaktywnej?

Tak — podstawą jest stabilizacja poziomu glukozy we krwi. Warto zadbać o regularną aktywność fizyczną, prawidłowy sen, unikanie dużych dawek kofeiny na pusty żołądek oraz odpowiednie nawodnienie.

Najczęstsze pytania o hipoglikemię po posiłku (FAQ)

Jak sprawdzić, czy ma się hipoglikemię reaktywną?

Najlepiej wykonać badania krwi, szczególnie krzywą cukrową i insulinową. Pomocne bywa także mierzenie glukozy glukometrem w trakcie objawów.

Jak wyjść z hipoglikemii reaktywnej?

W momencie wystąpienia objawów warto przyjąć szybko przyswajalny węglowodan, np. sok. W dłuższej perspektywie kluczowa jest zmiana diety.

Jaki lekarz leczy hipoglikemię reaktywną?

Najczęściej diabetolog lub endokrynolog, ale w pierwszej kolejności możesz zgłosić się do lekarza rodzinnego.

Bibliografia

  1. Altuntaş Y. Postprandial Reactive Hypoglycemia. Sisli Etfal Hastan Tip Bul. 2019
  2. Gϋemes M, et al. Hyperinsulinemic hypoglycemia in children and adolescents: Recent advances in understanding of pathophysiology and management. Rev Endocr Metab Disord. 2020
  3. Cruz P. Inpatient Hypoglycemia: The Challenge Remains. J Diabetes Sci Technol. 2020

Zakwaszenie organizmu, jakie są jego objawy i przyczyny?

Angelika Janowicz
-
0
Zakwaszenie organizmu, jakie są jego objawy i przyczyny?

Pojęcie „zakwaszenia organizmu” od lat pojawia się w reklamach suplementów, poradnikach zdrowotnych i na forach internetowych. Często sugeruje się, że to powszechny problem współczesnych ludzi, który wynika głównie ze złej diety. Charakteryzuje go gromadzenie się kwasów w ciele, co ma rzekomo skutkować przewlekłym zmęczeniem, bólem mięśni czy spadkiem odporności. W artykule wyjaśniamy, czy zakwaszenie organizmu naprawdę istnieje.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • W nazewnictwie medycznym nie funkcjonuje termin „zakwaszenie organizmu”. Jest to pojęcie spopularyzowane przez twórców diet alternatywnych.
  • Za objawy zakwaszenia organizmu uznaje się problemy z trawieniem, zmęczenie, osłabienie, bóle głowy czy bóle mięśni. Należy pamiętać, że takie dolegliwości mogą wynikać z wielu przyczyn, które wymagają diagnostyki i leczenia.
  • Objawy przypisywane „zakwaszeniu organizmu” często wynikają z nieprawidłowego stylu życia: zbyt małej ilości snu, stresu, odwodnienia czy niedoborów witamin i minerałów. Poprawa tych aspektów przynosi realne korzyści dla zdrowia – bez konieczności stosowania suplementów czy diet „odkwaszających”.

Spis treści:

  1. Czym jest tzw. zakwaszenie organizmu?
  2. Skąd wzięło się pojęcie zakwaszenia organizmu?
  3. Jak działa równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie?
  4. Objawy przypisywane zakwaszeniu organizmu – co mogą oznaczać naprawdę?
  5. Jakie badania wykonać, by sprawdzić równowagę metaboliczną?
  6. Czy zakwaszenie organizmu jest niebezpieczne?
  7. Co zamiast „odkwaszania”? Jak wspierać organizm w naturalny sposób
  8. Zakwaszenie organizmu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest tzw. zakwaszenie organizmu?

Na początek należy podkreślić, że w ujęciu medycznym nie istnieje „zakwaszenie organizmu”. Taka jednostka chorobowa nie występuje w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10.

Pojęcie „zakwaszenie organizmu” pochodzi z medycyny alternatywnej. Oznacza zmianę pH płynów ustrojowych pod wpływem produktów spożywczych o właściwościach kwasotwórczych lub alkalizujących. Zwolennicy tej teorii twierdzą, że spożywanie tych pierwszych (np. mięsa, nabiału, kawy, zbóż) prowadzi do gromadzenia się w organizmie kwaśnych produktów przemiany materii, co ma być bezpośrednią przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych.

Trzeba pamiętać, że organizm człowieka dysponuje bardzo skutecznymi mechanizmami utrzymującymi równowagę kwasowo-zasadową, a jej zaburzenia są stanem chorobowym, który wymaga leczenia szpitalnego. Jeżeli pH krwi rzeczywiście spadłoby poniżej normy, byłby to poważny stan kliniczny określany jako kwasica i wymagający leczenia, a nie „zakwaszenie organizmu”.

Warto też zaznaczyć, że popularne objawy przypisywane „zakwaszeniu” – takie jak zgaga, kwaśne odbijanie czy pieczenie w przełyku – częściej wynikają z tzw. „nadkwasoty”, czyli nadmiernego wydzielania kwasu solnego w żołądku i objawów choroby refluksowej przełyku. To lokalny problem trawienny, który nie wpływa na ogólnoustrojową równowagę kwasowo-zasadową.

Skąd wzięło się pojęcie zakwaszenia organizmu?

Termin „zakwaszenie organizmu” został spopularyzowany w pierwszej połowie XX wieku przez twórców diet alternatywnych, m.in. przez koncepcję tzw. diety alkalicznej. Zakłada ona, że produkty spożywcze można podzielić na „zakwaszające” i „odkwaszające”, a ich niewłaściwe proporcje prowadzą do rozwoju chorób.

Prawdą jest, że żywność faktycznie może mieć właściwości kwasotwórcze lub alkalizujące wynikające z zawartości poszczególnych składników mineralnych (np. sodu, wapnia, fosforu). Jednakże udowodniono, że żywienie nie wpływa w znacznym stopniu na pH krwi. W badaniach zaobserwowano zmianę zaledwie o 0,01–0,02 jednostek.

Rodzaj spożywanych produktów może mieć większy wpływ na pH moczu. W badaniach zaobserwowano zmianę o 0,2–1,2 jednostek. Jednak brakuje dowodów naukowych, aby miało to wpływ na stan zdrowia.

Jak działa równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie?

Równowaga kwasowo-zasadowa to mechanizm homeostazy, dzięki któremu organizm utrzymuje stałe pH krwi i płynów ustrojowych. Istotną rolę odgrywają tutaj:

  • układy buforowe krwi i tkanek,
  • płuca,
  • nerki.

Bufory (m.in. wodorowęglanowy, fosforanowy, białczanowy) neutralizują nadmiar jonów wodorowych (H+), zapobiegając spadkowi pH. Płuca kontrolują ilość dwutlenku węgla (CO₂), który wpływa na stężenie kwasów w organizmie, natomiast nerki regulują wydalanie jonów wodorowych i wodorowęglanów.

Zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej może prowadzić do dwóch poważnych stanów: kwasicy (pH krwi poniżej 7,35) lub zasadowicy (pH krwi powyżej 7,45). Oba wymagają natychmiastowej diagnozy i leczenia, ponieważ stanowią zagrożenie dla życia. W normalnych warunkach mechanizmy kompensacyjne działają tak skutecznie, że zdrowy człowiek nie jest w stanie „zakwasić się” dietą czy stresem.

Objawy przypisywane zakwaszeniu organizmu – co mogą oznaczać naprawdę?

Do objawów rzekomego zakwaszenia organizmu często zalicza się m.in.:

Są to objawy niespecyficzne, które mogą wynikać z wielu przyczyn – m.in. niedoborów witamin i minerałów, odwodnienia, braku snu, stresu czy chorób przewlekłych (np. niedoczynności tarczycy, cukrzycy, zaburzeń pracy jelit). Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących dolegliwości jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej i wykonania badań diagnostycznych.

Warto pamiętać, że prawdziwa kwasica objawia się w zupełnie inny sposób. Objawy zależą od jej rodzaju i mogą obejmować m.in. zaburzenia świadomości, zapach acetonu z ust, tachykardię, duszność, kaszel, śpiączkę.

Jakie badania wykonać, by sprawdzić równowagę metaboliczną?

Najbardziej wiarygodnym badaniem oceniającym równowagę kwasowo-zasadową jest gazometria. Standardem pozostaje gazometria z krwi tętniczej, która umożliwia dokładną ocenę pH, ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla (pCO₂), stężenia wodorowęglanów (HCO₃⁻) oraz wiarygodną ocenę utlenowania krwi (PaO₂). W warunkach ambulatoryjnych gazometria żylna lub włośniczkowa może być pomocna do wstępnej oceny pH i HCO₃⁻, jednak nie zastępuje gazometrii tętniczej w ocenie utlenowania oraz precyzyjnej ocenie pCO₂ (zwłaszcza przy podejrzeniu hipoksemii/hiperkapnii).

Lekarz może także zlecić badanie ogólne moczu, morfologię krwi oraz badania biochemiczne – w tym stężenie elektrolitów (sód, potas, chlor), kreatyniny i mocznika, które pośrednio mogą wskazywać na problemy z funkcją nerek lub zaburzenia metaboliczne.

Badanie ogólne moczu banerek

Czy zakwaszenie organizmu jest niebezpieczne?

Wszelkie niepokojące objawy przypisywane “zakwaszeniu organizmu” – np. przewlekłe zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia trawienia, pogorszenie stanu skóry – nie powinny być bagatelizowane i należy skonsultować je z lekarzem. Wczesne zdiagnozowanie przyczyny i podjęcie odpowiedniego leczenia w większości przypadków pozwala na poprawę stanu zdrowia.

Natomiast prawdziwa kwasica – metaboliczna lub oddechowa – jest stanem poważnym i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Co zamiast „odkwaszania”? Jak wspierać organizm w naturalny sposób

Aby wspierać funkcjonowanie organizmu, należy:

  1. Zadbać o zdrową i dobrze zbilansowaną dietę dopasowaną do indywidualnych potrzeb organizmu. Zalecane jest spożywanie większej ilości warzyw, owoców, olejów roślinnych, ryb, nasion i orzechów.
  2. Zmniejszyć spożycie cukrów prostych, żywności wysokoprzetworzonej oraz czerwonego mięsa.
  3. Zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Wskazane jest picie minimum 2 litrów wody dziennie. Ilość powinna być zwiększona w wysokiej temperaturze czy podczas wysiłku fizycznego.
  4. Zrezygnować z używek.
  5. Zadbać o odpoczynek i odpowiednią ilość snu (zalecane jest spanie 7–8 godzin).
  6. Zminimalizować stres poprzez naukę sposobów relaksacji.
  7. Wprowadzić do planu dnia regularną aktywność fizyczną.
  8. Regularnie wykonywać badania profilaktyczne.

>> Zobacz także: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Zakwaszenie organizmu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zakwaszenia organizmu.

Co najbardziej zakwasza nasz organizm?

Żadne produkty spożywcze nie są w stanie zakwasić organizmu w sensie klinicznym. Niektóre pokarmy mogą wpływać na pH moczu, ale nie na pH krwi.

Co odkwasza organizm?

Nie istnieją produkty ani suplementy, które mogłyby „odkwasić” organizm. Najlepszym sposobem utrzymania równowagi metabolicznej jest prowadzenie zdrowego stylu życia – z uwzględnieniem m.in. zdrowej i dobrze zbilansowanej diety, odpowiedniego nawodnienia organizmu, zrezygnowania z używek.

Co boli przy zakwaszeniu organizmu?

„Zakwaszenie organizmu” nie jest przyczyną bólu. Dolegliwości bólowe, które są mu przypisywane, takie jak bóle głowy, stawów czy mięśni, mają inne, konkretne podłoże, które należy zdiagnozować u lekarza.

Czy kawa zakwasza organizm?

Kawa może nieznacznie wpływać na pH moczu, ale nie zakwasza organizmu.

Ile czasu potrzeba, aby odkwasić organizm?

Ponieważ nie ma takiego stanu jak zakwaszenie organizmu, nie istnieje też proces „odkwaszania”. Organizm zdrowej osoby samodzielnie reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową.

Opieka merytoryczna: lek. Maria Wydra

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/197412,czym-jest-zakwaszenie-organizmu-czy-jest-to-pojecie-odnoszace-sie-do-fizjologii-czy-pseudonaukowy-wymysl (dostęp 06.11.2025)
  2. A. Brymora, J. Manitius, Patofizjologia zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej i strategia postępowania, Wielka Interna. Nefrologia
  3. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/186770,zakwaszenie-organizmu-prawda-czy-mit (dostęp 06.11.2025)
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/kwasica-co-to-za-choroba-objawy-rodzaje-przyczyny-i-leczenie-kwasicy-organizmu/ (dostęp 06.11.2025)

Jak przygotować się do kolonoskopii?

Angelika Janowicz
-
0
Jak przygotować się do kolonoskopii?

Kolonoskopia umożliwia lekarzowi dokładne obejrzenie wnętrza jelita grubego za pomocą giętkiego endoskopu zakończonego kamerą. Dzięki temu badaniu można wykryć zmiany zapalne, polipy, owrzodzenia czy nowotwory na wczesnym etapie. Aby wyniki były miarodajne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie. Dowiedz się, jak przygotować się do kolonoskopii i ile trwa oczyszczanie jelit.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> Kolonoskopia to badanie endoskopowe pozwalające obejrzeć wnętrze jelita grubego. Może być diagnostyczna lub terapeutyczna.
>> Wskazaniami do kolonoskopii są m.in. podejrzenie choroby zapalnej jelit, podejrzenie raka jelita grubego czy biegunka o nieustalonej przyczynie.
>> Odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii ma wpływ na możliwość przeprowadzenia badania i wiarygodność wyników.
>> Przygotowanie do kolonoskopii obejmuje stosowanie odpowiedniej diety oraz przyjmowanie preparatów przeczyszczających.

Spis treści:

  1. Na czym polega kolonoskopia?
  2. Dlaczego odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii jest tak ważne?
  3. Jak przygotować się do kolonoskopii krok po kroku?
  4. Co jeść przed kolonoskopią?
  5. Jakie badania wykonać przed kolonoskopią?
  6. Zalecenia po kolonoskopii
  7. Przygotowanie do kolonoskopii: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Na czym polega kolonoskopia?

Kolonoskopia jest endoskopowym badaniem jelita grubego. Polega na wprowadzeniu przez odbyt giętkiego wziernika, tzw. kolonoskopu, do ​odbytnicy, następnie celem jest dojście do ​zastawki​ krętniczo-kątniczej​​. Dzięki niej możliwa jest dokładna ocena błony śluzowej jelita grubego. Podczas kolonoskopii lekarz może pobrać wycinki do oceny histopatologicznej, a także wykonać drobne zabiegi – m.in. zahamować krwawienie, usunąć polipy, usunąć ciało obce czy poszerzyć zwężenia. Cała procedura trwa zwykle od 20 do 40 minut i może być przeprowadzona w ​krótkotrwałej sedacji lub rzadziej w znieczuleniu ogólnym.​​

Pakiet zdrowe jelita banerek

Wskazania do kolonoskopii to:

  • krwawienie z przewodu pokarmowego,
  • podejrzenie choroby zapalnej jelit (np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego),
  • zmiana rytmu wypróżnień,
  • biegunka o nieustalonej przyczynie,
  • podejrzenie raka jelita grubego,
  • konieczność usunięcia polipów lub ciała obcego,
  • konieczność zatamowania krwawienia lub poszerzenia zwężeń,
  • wytypowanie zmian do usunięcia podczas zabiegu chirurgicznego.

Kolonoskopia jest również badaniem przesiewowym w kierunku wykrywania raka jelita grubego, ponieważ pozwala na wykrycie zmian we wczesnym stadium.

Dlaczego odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii jest tak ważne?

Prawidłowe przygotowanie do kolonoskopii ma istotne znaczenie dla powodzenia całego badania. Głównym celem tego procesu jest całkowite oczyszczenie jelita grubego z treści pokarmowych i resztek kałowych. Jelito pozbawione zalegających mas stanowi czyste pole do obserwacji dla lekarza przeprowadzającego badanie. Ponadto ułatwia manewrowanie endoskopem i często skraca czas trwania badania.

Badanie kalprotektyny w kale (ilościowo) banerek

Niedokładne przygotowanie, czyli pozostawienie resztek pokarmowych lub stolca, może znacząco utrudnić ocenę błony śluzowej (wzrasta ryzyko przeoczenia istotnych patologii – np. drobnych polipów czy zmian zapalnych), uniemożliwić przeprowadzenie badania, zwiększyć ryzyko powikłań. W takich przypadkach najczęściej istnieje konieczność powtórzenia kolonoskopii w innym terminie.

Jak przygotować się do kolonoskopii krok po kroku?

Przygotowanie do kolonoskopii rozpoczyna się zwykle kilka dni przed wyznaczonym terminem badania. Obejmuje ono:

3 dni przed badaniemWprowadzenie diety ubogoresztkowej, ograniczającej produkty bogate w błonnik (np. pełnoziarniste pieczywo, warzywa surowe, nasiona, orzechy)   Przyjmowanie dużej ilości płynów   Konsultacja z lekarzem w celu ustalenia, czy należy czasowo odstawić niektóre leki
1 dzień przed badaniemSpożycie ostatniego posiłku w godzinach popołudniowych, a następnie zachowanie postu (dopuszczalne jest picie niegazowanej wody i klarownych płynów).   Rozpoczęcie oczyszczania jelit specjalistycznym preparatem (pierwsza dawka)  
W dniu badaniaPozostanie na czczo (dopuszczalne jest picie wody niegazowanej i klarownych płynów – maksymalnie do 2 godzin przed badaniem lub 4 godzin, jeżeli zostanie zastosowane znieczulenie)   Przyjęcie drugiej dawki leku oczyszczającego jelita   Przyjęcie leków istotnych dla zdrowia (w godzinach porannych)   Niewskazane jest żucie gumy i palenie papierosów

Oczyszczanie jelit przed kolonoskopią przebiega przy użyciu preparatu przeczyszczającego, na który receptę wydaje lekarz. Należy przygotować go zgodnie z instrukcją dołączoną do opakowania. Przyjmuje się go w podzielonych dawkach:

  • pierwszą w godzinach popołudniowych dnia poprzedzającego badanie,
  • drugą w godzinach porannych w dniu badania.

Jeżeli kolonoskopia przewidziana jest na godziny popołudniowe, wówczas obie dawki preparatu przeczyszczającego należy przyjąć w dniu badania.

Oczyszczanie jelit skutkuje licznymi wypróżnieniami. Sygnałem świadczącym o powodzeniu procesu jest ostatnie wypróżnienie niemal samą wodą.

Co jeść przed kolonoskopią?

Dieta przed kolonoskopią odgrywa bardzo ważną rolę w procesie efektywnego oczyszczania jelita. Jej celem jest minimalizacja ilości resztek pokarmowych oraz błonnika, które mogłyby zalegać w jelitach. Wprowadzenie zmian w jadłospisie konieczne jest już na 3 dni przed planowanym badaniem. W tym czasie obowiązuje tzw. dieta ubogoresztkowa.

Więcej wskazówek dotyczących tego, co można jeść przed kolonoskopią, a jakich produktów unikać, można przeczytać w artykule: Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku

Jakie badania wykonać przed kolonoskopią?

Z reguły przed kolonoskopią nie wykonuje się dodatkowych testów. Jednak w szczególnych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych, np. morfologii krwi, poziomu elektrolitów oraz wskaźników krzepnięcia (INR, APTT).

Zalecenia po kolonoskopii

Po kolonoskopii można odczuwać lekkie wzdęcia lub dyskomfort w jamie brzusznej. Objawy te wynikają z wprowadzenia powietrza do jelita podczas badania i zwykle ustępują samoistnie po kilku godzinach. W razie wystąpienia silnego bólu, gorączki,  krwawienia z odbytu lub smolistych stolców, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Jeżeli kolonoskopia była wykonywana w znieczuleniu, wskazane jest pozostanie pod opieką innej osoby przez resztę dnia. Należy zrezygnować z prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn przez 24 godziny.

Jeżeli podczas kolonoskopii usunięto polipy, przez około 4 godziny nie należy brać gorących kąpieli oraz trzeba unikać wysiłku fizycznego. Wskazana jest dieta lekkostrawna. Przez kolejne 48 godzin zabronione jest picie alkoholu.

Po kolonoskopii można stopniowo wrócić do normalnej diety, zaczynając od lekkostrawnych posiłków. Wskazane jest picie dużej ilości płynów. Należy unikać potraw ciężkostrawnych, tłustych i pikantnych.

Przygotowanie do kolonoskopii: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, jak przygotować się do kolonoskopii.

Kiedy ostatni posiłek przed kolonoskopią?

Ostatni posiłek można zjeść najpóźniej dzień przed badaniem, w godzinach popołudniowych. Powinien być lekki i zgodny z założeniami diety ubogoresztkowej. Po tym czasie dozwolone jest wyłącznie picie niegazowanej wody i klarownych płynów.

Czego nie można robić przed kolonoskopią?

Bezpośrednio przed kolonoskopią nie należy jeść, pić, żuć gumy i palić papierosów.

Co należy zabrać ze sobą na kolonoskopię?

Na kolonoskopię należy zabrać ze sobą dowód osobisty, skierowanie, wyniki wcześniejszych badań oraz listę przyjmowanych leków. Wskazane jest założenie luźnego, wygodnego ubrania, które nie uciska brzucha. Jeżeli badanie jest przeprowadzane w znieczuleniu, konieczna jest obecność osoby towarzyszącej, która pomoże wrócić do domu.

Dlaczego nie wolno myć zębów przed kolonoskopią?

Nie ma przeciwwskazań do mycia zębów przed kolonoskopią.

Czego nie robić w dniu kolonoskopii?

W dniu kolonoskopii nie należy spożywać pokarmów, palić papierosów, pić alkoholu.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51056,kolonoskopia-wskazania-przebieg-i-mozliwe-powiklania-jak-przygotowac-sie-do-badania (dostęp 12.11.2025)
  2. https://www.mp.pl/chirurgia/wytyczne-przegladowe/228562,przygotowanie-jelita-grubego-do-kolonoskopii-omowienie-wytycznych-european-society-of-gastrointestinal-endoscopy-2019 (dostęp 12.11.2025)
  3. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/praktyka-kliniczna/161233,kolonoskopia-kwalifikacja-i-przygotowanie,1 (dostęp 12.11.2025)
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/dieta-przed-kolonoskopia-jadlospis-krok-po-kroku/ (dostęp 12.11.2025)

Szczepienia na grypę – czym jest szczepionka i jak działa, kiedy i kto powinien się zaszczepić

Angelika Janowicz
-
0
Szczepienia na grypę – czym jest szczepionka i jak działa, kiedy i kto powinien się zaszczepić

Przebieg grypy bywa nieprzewidywalny, a powikłania pogrypowe stanowią realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia – szczególnie w grupach podwyższonego ryzyka. Najskuteczniejszą formą ochrony przed zachorowaniem są szczepienia ochronne. Dowiedz się, kiedy i kto powinien zaszczepić się przeciwko grypie.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • Szczepienie zmniejsza ryzyko zachorowania oraz ciężkiego przebiegu grypy i jej powikłań. Przynosi korzyści nie tylko jednostce, ale pozwala również budować odporność populacyjną.
  • Szczepionka na grypę może być podana od 6. miesiąca życia. Szczepienie jest szczególnie zalecane osobom z grup ryzyka, seniorom, dzieciom i kobietom w ciąży.
  • Przed szczepieniem należy upewnić się, że nie występują przeciwwskazania zdrowotne.
  • W Polsce niektóre grupy mogą skorzystać z bezpłatnych szczepień na grypę.
  • Na grypę należy szczepić się co roku.

Spis treści:

  1. Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?
  2. Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?
  3. Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?
  4. Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?
  5. Jak przygotować się do szczepienia na grypę?
  6. Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę
  7. Czy warto szczepić się na grypę?

Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?

Szczepionka przeciw grypie to preparat biologiczny, którego zadaniem jest pobudzenie układu odpornościowego do wytworzenia ochronnych przeciwciał przeciwko wirusom grypy. Celem szczepień jest zapobieganie zachorowaniu lub złagodzenie przebiegu choroby i zmniejszenie ryzyka powikłań, jeżeli rozwinie się zakażenie.

Szczepionka na grypę może być:

  • inaktywowana (nieżywe wirusy) – podawana we wstrzyknięciu domięśniowym lub podskórnym,
  • atenuowana (żywa) – podawana donosowo.
W sezonie 2025/2026 w Polsce dostępne są wyłącznie inaktywowane szczepionki na grypę.

Szczepionki inaktywowane zawierają rozszczepione wirusy grypy lub powierzchniowe białka wirusa grypy. Natomiast preparaty żywe mają w składzie reasortanty – odmiany wirusa grypy, które powstają w wyniku wymiany segmentów genetycznych.

Badanie wirusy grypa (typ A i B) i RSV - badanie genetyczne (RT-PCR) banerek

Szczepionka przeciw grypie podlega corocznej aktualizacji. Jest to konieczne ze względu na dużą zdolność wirusa grypy do mutacji. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) monitoruje cały rok krążące szczepy wirusa na całym świecie i na tej podstawie rekomenduje skład szczepionki na nadchodzący sezon epidemiczny.

Na sezon 2025/2026 rekomendowane jest, aby szczepionki zawierały następujące szczepy wirusa grypy: A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09-like virus;A/Croatia/10136RV/2023 (H3N2)-like virus;B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria lineage)-like virus.

>> Zobacz także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?

Optymalny czas na szczepienie przeciwko grypie jest bezpośrednio związany z dynamiką sezonu epidemicznego w Polsce. Aktywność wirusa grypy zaczyna zwykle rosnąć wczesną jesienią i osiąga szczyt między styczniem a marcem, a niekiedy utrzymuje się nawet do kwietnia. Ponieważ organizm potrzebuje około dwóch do trzech tygodni, aby wytworzyć pełną ochronę poszczepienną, idealnym momentem na przyjęcie szczepionki jest okres od września do listopada.

Warto jednak pamiętać, że zaszczepić można się przez cały sezon grypowy. Lepiej przyjąć szczepionkę później, niż w ogóle.

Szczepienie na grypę należy powtarzać co roku, ponieważ szczepy wirusa zmieniają się z sezonu na sezon.

>> Zobacz także: Sezon grypowy – jak się do niego przygotować?

Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?

Szczepienie przeciw grypie rekomendowane jest dla każdej osoby powyżej 6. miesiąca życia, która nie ma medycznych przeciwwskazań. Przyjęcie preparatu jest szczególnie zalecane w następujących grupach ryzyka:

  • dzieci i dorośli przewlekle chorzy (np. na astmę oskrzelową, cukrzycę, chorobę wieńcową),
  • dzieci i dorośli z obniżoną odpornością,
  • dzieci i dorośli po transplantacji narządów,
  • dzieci z wadami wrodzonymi,
  • seniorzy,
  • kobiety w ciąży i planujące ciążę,
  • osoby mające kontakt z dziećmi i seniorami,
  • osoby przebywające w ośrodkach opieki całodobowej,
  • personel medyczny i funkcjonariusze publiczni,
  • pracownicy handlu i transportu.

Szczepienia na grypę dla dzieci od 6. miesiąca życia do 2 lat powinny być przeprowadzone z użyciem szczepionki inaktywowanej. Takie samo zalecenie dotyczy ciężarnych. Natomiast seniorzy mogą otrzymać szczepionkę ze zwiększoną dawką antygenów.

>> Zobacz także: Kalendarz szczepień: szczepienia obowiązkowe i zalecane dla dzieci i młodzieży

Szczepienia na grypę mogą być podawane jednocześnie ze szczepieniem na COVID-19.

Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?

W Polsce szczepienia przeciw grypie są częściowo lub całkowicie refundowane dla określonych grup. Bezpłatnie mogą zaszczepić się:

  • dzieci od 6. miesiąca do 18. roku życia,
  • osoby po 65. roku życia,
  • kobiety w ciąży i połogu.

Osoby w wieku 18–64 lata mogą skorzystać z 50% refundacji. Aby otrzymać szczepionkę bezpłatnie lub z dopłatą konieczna jest recepta od lekarza lub farmaceuty.

Darmowe szczepienia na grypę dla seniorów wykonywane są preparatem zawierającym powierzchniowe białka wirusa grypy lub rozszczepione wirusy grypy. Jednak osoby po 60. roku życia mogą skorzystać również z 50% refundacji na szczepionkę ze zwiększoną zawartością antygenów.

Jak przygotować się do szczepienia na grypę?

Przed szczepieniem na grypę każda osoba powinna przejść kwalifikację lekarską w celu oceny stanu zdrowia i wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Do punktu szczepień należy zgłosić się wypoczętym i nawodnionym. Konieczne jest posiadanie przy sobie dokumentu tożsamości. Po podaniu szczepionki zaleca się pozostanie przez kilkanaście minut w placówce medycznej w celu obserwacji.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia na grypę jest ciężka reakcja alergiczna lub anafilaktyczna po przyjęciu preparatu w przeszłości lub uczulenie na jego składniki. Wymagane jest odroczenie iniekcji przy umiarkowanym lub ciężkim zakażeniu górnych dróg oddechowych.

Dodatkowe przeciwwskazania dotyczą szczepionek żywych. Takie preparaty nie powinny być podawane:

  • kobietom w ciąży,
  • dzieciom poniżej 2. roku życia,
  • osobom leczonym salicylanami lub przyjmującym duże dawki glikokortykosteroidów,
  • osobom z niedoborami odporności.

Jak każdy lek, szczepionka przeciw grypie może powodować działania niepożądane, jednak w przeważającej większości przypadków mają one charakter łagodny i przejściowy. Do najczęstszych reakcji miejscowych należy ból, zaczerwienienie i niewielki obrzęk w miejscu wkłucia. Ogólnoustrojowe objawy mogą przypominać lekki stan grypopodobny i obejmują złe samopoczucie, ból głowy, mięśni lub stawów oraz stan podgorączkowy. Ciężkie powikłania po szczepieniu na grypę to reakcje alergiczne i anafilaktyczne, reakcje skórne, nerwobóle i parestezje, przejściowa małopłytkowość, gorączka i drgawki.

Czy warto szczepić się na grypę?

Szczepienie przeciw grypie to najskuteczniejszy sposób ochrony przed chorobą oraz jej powikłaniami. Grypa może prowadzić m.in. do zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zaostrzenia chorób przewlekłych. Jeżeli osoby zaszczepione zachorują, choroba zwykle przebiega łagodniej.

>> Zobacz także: Najczęstsze powikłania po grypie – jak im zapobiegać?

Warto również pamiętać, że szczepienie chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale także zmniejsza ryzyko rozprzestrzeniania wirusa w społeczeństwie. Dzięki temu chronione są osoby, które nie mogą się zaszczepić, np. niemowlęta przed 6. miesiącem życia lub osoby z przeciwwskazaniami zdrowotnymi.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. W stronę lepszej ochrony przed grypą osób starszych. Polskie rekomendacje dotyczące wysokodawkowej szczepionki przeciw grypie, Lekarz POZ 2/2024
  2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/?strona=5#o-szczepionce (dostęp 04.11.2025)
  3. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/zaszczep-sie-na-grype (dostęp 04.11.2025)
  4. https://szczepienia.pzh.gov.pl/jaki-bedzie-sklad-szczepionek-przeciw-grypie-w-sezonie-2025-2026/ (dostęp 04.11.2025)
  5. Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024, Pediatr Med Rodz 2023, 19(4), 273–283
  6. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej dotyczące szczepień kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2023
  7. Rekomendacje zespołu ekspertów dotyczące jednoczesnego stosowania szczepionek przeciw grypie i COVID-19, Lekarz POZ 4/2021
  8. https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jak-sa-refundowane-szczepionki-przeciw-grypie-w-sezonie-2024-2025/ (dostęp 04.11.2025)
  9. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48105,szczepienie-przeciwko-grypie (dostęp 04.11.2025)

Choroby układu krążenia – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Angelika Janowicz
-
0
Choroby układu krążenia – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Każdego roku w europejskim regionie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z ich powodu umiera 4 miliony osób. To poważne wyzwanie zdrowotne, które dotyka osoby w każdym wieku – w tym coraz częściej ludzi młodych. Dowiedz się, jakie są choroby układu krążenia, ich przyczyny, objawy oraz w jaki sposób można im zapobiegać.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • Najczęstsze choroby układu krążenia to nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, migotanie przedsionków, wady zastawkowe serca, zaburzenia lipidowe i żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.
  • Do ich rozwoju w dużej mierze przyczyniają się czynniki związane ze stylem życia – m.in. niska aktywność fizyczna, nieodpowiednia dieta bogata w cukry i tłuszcze, palenie papierosów, nadwaga i otyłość.
  • Wszelkie niepokojące objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, duszność, kołatanie serca czy obrzęki kończyn dolnych, wymagają niezwłocznej konsultacji lekarskiej.
  • W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in. badania laboratoryjne z krwi, EKG (wysiłkowe i spoczynkowe), USG serca, holter ciśnieniowy (24-godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego, ABPM), badania obrazowe.

Spis treści:

  1. Co to są choroby układu krążenia?
  2. Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?
  3. Najczęstsze choroby układu krążenia
  4. Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?
  5. Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?
  6. Profilaktyka chorób układu krążenia

Co to są choroby układu krążenia?

Choroby układu krążenia to szeroka grupa schorzeń obejmujących:

  • serce,
  • tętnice,
  • żyły.

Choroby układu krążenia wynikają z nieprawidłowości w ich budowie lub zaburzeń funkcjonowania. Mogą być wrodzone lub nabyte. Prowadzą do pogorszenia przepływu krwi, niedotlenienia tkanek, a w konsekwencji do uszkodzenia narządów, takich jak mózg, nerki czy wątroba.

>> Zobacz także: Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie

W 2021 roku choroby krążenia odpowiadały za 34,8% zgonów w Polsce. To więcej niż wynosi średnia europejska.

Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?

Przyczyny chorób układu krążenia są złożone i wieloczynnikowe. Czynniki ryzyka dzieli się na niemodyfikowalne i modyfikowalne. Do pierwszej grupy zaliczane są:

  • predyspozycje genetyczne (występowanie chorób układu krążenia w rodzinie),
  • płeć męska,
  • wiek (powyżej 45 lat dla mężczyzn i powyżej 55 lat dla kobiet).

Modyfikowalne czynniki ryzyka chorób układu krążenia to:

  • niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia,
  • nieodpowiednia dieta (bogata w cukry proste, tłuszcze nasycone i trans oraz nadmiar soli),
  • nikotynizm,
  • nadużywanie alkoholu,
  • przewlekły stres,
  • nadwaga i otyłość (zwłaszcza brzuszna),
  • podwyższone stężenie trójglicerydów i cholesterolu frakcji LDL,
  • podwyższone ciśnienie tętnicze,
  • niektóre choroby (m.in. cukrzyca, choroby nerek, choroby płuc).
W Polsce najczęstszymi czynnikami ryzyka chorób układu krążenia są hipercholesterolemia, brak aktywności fizycznej i podwyższone ciśnienie tętnicze.

Najczęstsze choroby układu krążenia

Do najczęstszych chorób układu krążenia zaliczane są:

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

>> Zobacz także: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka

Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie tętnicze choruje nawet 12 milionów osób. Nieleczone może prowadzić do poważnych powikłań – w tym zawału serca, udaru mózgu, niewydolności nerek, niewydolności serca.

Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?

Objawy chorób układu krążenia mogą być różnorodne i zależą od rodzaju schorzenia oraz jego zaawansowania. Sygnały świadczące o nieprawidłowościach to m.in.:

  • ból w klatce piersiowej,
  • duszność w spoczynku lub podczas wysiłku,
  • uczucie kołatania serca,
  • osłabienie,
  • zmniejszenie tolerancji wysiłku,
  • omdlenia,
  • zawroty głowy,
  • obrzęki kończyn dolnych,
  • przewlekły kaszel,
  • zasinienie ust, opuszek palców lub płatków uszu,
  • szumy w uszach,
  • krwawienia z nosa,
  • zaburzenia snu,
  • problemy z koncentracją i pamięcią.
Pakiet sercowy (10 badań) banerek

Należy pamiętać, że objawy chorób układu krążenia mogą przez długi czas być nieobecne lub imitować dolegliwości z innych układów. Zdarza się, że pierwszym objawem jest zawał mięśnia sercowego lub nagłe zatrzymanie krążenia.

Objawy chorób układu krążenia nigdy nie powinny być bagatelizowane. Konieczne jest niezwłoczne skonsultowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu lub kardiologiem. Gdy dolegliwości pojawiają się nagle i mają duże nasilenie lub dochodzi do utraty przytomności, należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?

W pierwszej kolejności lekarz zbiera szczegółowy wywiad medyczny oraz przeprowadza badanie fizykalne, które obejmuje m.in. osłuchiwanie serca i pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Następnie zleca dodatkowe badania. W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in.:

  • EKG spoczynkowe i wysiłkowe,
  • holter EKG,
  • holter ciśnieniowy,
  • USG serca,
  • RTG klatki piersiowej,
  • rezonans magnetyczny,
  • angio-TK lub koronarografia,
  • biopsja serca,
  • badania laboratoryjne z krwi.

Badania z krwi w diagnostyce chorób serca to m.in. morfologia krwi, OB, CRP, lipidogram, ocena stężenia elektrolitów, glukoza na czczo, kwas moczowy, badania enzymów sercowych (troponina i kinaza kreatynowa frakcji MB tj. CK-MB), peptyd natriuretyczny typu B, marker niewydolności serca (NT-proBNP), układ krzepnięcia, ocena funkcji nerek.

Morfologia banerek

>> Zobacz także: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?

Profilaktyka chorób układu krążenia

Podstawą profilaktyki chorób układu krążenia jest zdrowy styl życia obejmujący regularną aktywność fizyczną, zbilansowaną dietę, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie używek. Zalecane działania to:

  • powyżej 150 minut tygodniowo umiarkowanego (lub 75 minut intensywnego) aerobowego wysiłku fizycznego,
  • trening siłowy 2–3 razy w tygodniu,
  • dieta bogata w warzywa, owoce, ryby, oleje roślinne, strączki, nasiona i orzechy, niskotłuszczowy nabiał (zalecana dieta śródziemnomorska lub DASH),
  • ograniczenie spożycia czerwonego mięsa,
  • ograniczenie spożycia soli i zastąpienie jej ziołami,
  • ograniczenie spożycia cukrów prostych (słodyczy, napojów słodzonych),
  • nauczenie się technik radzenia sobie ze stresem,
  • przesypianie 7–8 godzin na dobę,
  • zaprzestanie palenia tytoniu i picia alkoholu,
  • utrzymanie prawidłowej masy ciała.

>> Zobacz także: Dieta DASH – co to jest i na czym polega? Przykładowe przepisy

Nie można zapomnieć o regularnych badaniach profilaktycznych (badania laboratoryjne i obrazowe, pomiary ciśnienia krwi i masy ciała), które pozwalają wykryć nieprawidłowości zanim jeszcze pojawią się objawy.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://www.termedia.pl/poz/10-tys-osob-dziennie-umiera-w-Europie-z-powodu-chorob-ukladu-krazenia,56269.html (dostęp 05.11.2025)
  2. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/286815,choroby-ukladu-krazenia (dostęp 05.11.2025)
  3. W kierunku poprawy zdrowia układu krążenia w Polsce. Wnioski ekspertów zaproszonych do dyskusji w ramach okrągłego stołu, styczeń 2025
  4. K. Berek, R. Bobiński, Miażdżyca — choroba wieloczynnikowa, Problemy Pielęgniarstwa 2009, 17(3), 257–262
  5. T. Tomasik, Prewencja chorób układu krążenia w podstawowej opiece zdrowotnej, Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2014, 12(4), 338–351
  6. Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 — stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Skoki ciśnienia – czym mogą być spowodowane? Objawy, przyczyny i postępowanie

Angelika Janowicz
-
0
Skoki ciśnienia – czym mogą być spowodowane? Objawy, przyczyny i postępowanie

Nagłe uczucie gorąca, pulsowanie w skroniach, zawroty głowy i niepokój – to tylko niektóre z dolegliwości, które mogą towarzyszyć nagłym zmianom ciśnienia tętniczego. Wahania pojawiają się zarówno u osób starszych, jak i młodych, a ich przyczyny bywają różne – od stresu, przez zaburzenia hormonalne, po choroby serca i układu krążenia. Chociaż pojedyncze epizody nie zawsze oznaczają poważny problem zdrowotny, nawracające skoki ciśnienia powinny być sygnałem do konsultacji z lekarzem. Dowiedz się, od czego skacze ciśnienie i jak je uregulować.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> Skoki ciśnienia to nagłe zmiany wartości ciśnienia tętniczego, które w niektórych przypadkach mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
>> Prawidłowe ciśnienie wynosi poniżej 120/70 mmHg.
>> Przyczyny skoków ciśnienia krwi to m.in. stres, zaburzenia lękowe, nieodpowiednie leczenie nadciśnienia tętniczego, choroby układu krążenia, choroby nerek.
>> Wahania ciśnienia wymagają konsultacji z lekarzem. Diagnostyka obejmuje m.in. wywiad lekarski, pomiary ciśnienia, holter RR oraz badania laboratoryjne z krwi.

Spis treści:

  1. Skoki ciśnienia: czym jest skaczące ciśnienie?
  2. Jakie skoki ciśnienia są niebezpieczne?
  3. Skoki ciśnienia: przyczyny
  4. Skoki ciśnienia w ciąży: czy jest się czym martwić?
  5. Skoki ciśnienia: jakie badania wykonać?
  6. Jak uregulować skaczące ciśnienie?
  7. Skoki ciśnienia: najczęstsze pytania (FAQ)

Skoki ciśnienia: czym jest skaczące ciśnienie?

Skoki ciśnienia to zjawisko, w którym wartości ciśnienia tętniczego krwi w krótkim czasie ulegają znacznym wahaniom. Może być to reakcja organizmu na różne czynniki – zarówno fizjologiczne, jak i związane z mechanizmami patologicznymi.

Szczególnie niebezpieczną sytuacją jest gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego, który przekracza 180/120 mmHg. Większość pacjentów, którzy wymagają hospitalizacji z tego powodu, ma już wcześniej rozpoznaną chorobę nadciśnieniową.

Należy pamiętać, że ciśnienie tętnicze krwi może fizjologicznie zmieniać swoją wartość – zarówno w ciągu całej doby, jak i krótkich okresów. W ciągu nocy może być niższe nawet o 10-20% niż za dnia.

>> Sprawdź: Ciśnienie tętnicze a starzenie. Jak obniżyć ciśnienie?

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Ile wynosi prawidłowe ciśnienie?

Optymalne ciśnienie tętnicze u osoby dorosłej wynosi poniżej 120/70 mmHg. Zgodnie z wytycznymi ESC (European Society of Cardiology) z 2024 roku wyróżnia się 3 kategorie wartości ciśnienia tętniczego:

 Pomiar gabinetowyPomiar domowy
Optymalne (niepodwyższone) ciśnienie tętnicze<120/70 mmHg<120/70 mmHg
Podwyższone ciśnienie tętnicze120/70–<140/90120/70–<135/85
Nadciśnienie tętnicze≥140/90≥135/85

Jakie skoki ciśnienia są niebezpieczne?

Każda nagła i znaczna zmiana ciśnienia tętniczego wymaga szczególnej uwagi. Szczególnie groźne są skoki do bardzo wysokich wartości, które przekraczają wartość 180/120 mmHg. Jest to tzw. przełom nadciśnieniowy. W jego przebiegu wyróżnia się:

  • stany pilne – bez objawów zagrażających powikłań,
  • stany nagłe – z zagrażającymi ostrymi powikłaniami narządowymi; bezpośrednie zagrożenie życia.
Warto wiedzieć:
Stanami nagłymi są m.in. udar mózgu, ostry zespół wieńcowy, obrzęk płuc, rzucawka.

Alarmujące objawy towarzyszące skokom ciśnienia to m.in. wymioty, drgawki, zaburzenia świadomości, ból w klatce piersiowej, nasilona duszność, silny ból głowy, zaburzenia widzenia.

Skoki ciśnienia: przyczyny

Przyczyny skoków ciśnienia krwi są różnorodne. Wahania mogą być wynikiem stresu i silnego wzburzenia emocjonalnego. Ostra reakcja stresowa powoduje aktywację współczulnego układu nerwowego oraz osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Organizm uwalnia duże ilości hormonów, takich jak adrenalina i noradrenalina, które powodują przyspieszenie akcji serca i obkurczenie naczyń krwionośnych. Przejściowy wzrost ciśnienia towarzyszy również wysiłkowi fizycznemu.

Inne możliwe przyczyny skoków ciśnienia to:

  • nagłe odstawienie lub nieregularne przyjmowanie leków hipotensyjnych przez pacjentów z nadciśnieniem,
  • choroby układu sercowo-naczyniowego (np. niewydolność serca, arytmia),
  • zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy, zespół Cushinga),
  • choroby nerek (np. przewlekła choroba nerek),
  • zaburzenia lękowe,
  • spożycie substancji pobudzających lub psychoaktywnych,
  • silny ból,
  • zwężenie tętnic kręgowych i szyjnych.
Pamiętaj:
Skok ciśnienia tętniczego wyłącznie podczas pomiaru gabinetowego może być spowodowany tzw. efektem białego fartucha, który ma związek ze stresem.

Skoki ciśnienia od żołądka i układu pokarmowego

Istnieje hipoteza mówiąca o związku nadciśnienia tętniczego z zaburzeniami mikroflory bakteryjnej jelit. W badaniach przeprowadzonych na szczurach stwierdzono istotne zaburzenia jej różnorodności u osobników z wysokimi wartościami ciśnienia krwi. Rozwój nadciśnienia tętniczego jest też ściśle powiązany z nieodpowiednią dietą – szczególnie spożywaniem żywności wysokoprzetworzonej i nadmiarem soli.

Skoki ciśnienia od kręgosłupa

Problemy z odcinkiem szyjnym kręgosłupa – zwłaszcza ucisk nerwów lub zaburzenia krążenia w tętnicach kręgowych – mogą powodować napadowe skoki ciśnienia. Takie objawy często współistnieją z bólem karku, szumami w uszach i zawrotami głowy.

Nadczynność i niedoczynność tarczycy a skoki ciśnienia

Tarczyca, jako gruczoł wydzielania wewnętrznego, produkuje hormony regulujące pracę całego organizmu, w tym pracę serca i naczyń krwionośnych. Zarówno nadmiar, jak i niedobór tych hormonów może znacząco wpływać na wartości ciśnienia krwi. W nadczynności tarczycy obserwuje się charakterystyczny wzrost ciśnienia skurczowego z podwyższoną amplitudą skurczowo-rozkurczową (różnicą między wartością górną a dolną).

Z kolei niedoczynność tarczycy może powodować łagodne nadciśnienie rozkurczowe o niskiej amplitudzie skurczowo-rozkurczowej. Prowadzi również do obniżenia wydolności fizycznej i duszności wysiłkowej oraz sprzyja zastoinowej niewydolności serca i komorowym zaburzeniom rytmu.

>> Przeczytaj: Choroby tarczycy i ich diagnostyka

Pakiet tarczycowy (TSH, fT3, fT4) banerek

Skaczące ciśnienie przy nerwicy i innych zaburzeniach psychicznych

Nerwica lękowa może prowadzić do znacznych wahań ciśnienia tętniczego. W momentach nasilonego lęku dochodzi do nadmiernej aktywacji układu współczulnego, co skutkuje przejściowym wzrostem ciśnienia krwi i przyspieszeniem tętna. Z kolei długotrwały stres i utrzymujące się napięcie emocjonalne mogą sprzyjać rozwojowi nadciśnienia pierwotnego.

Skoki ciśnienia w ciąży: czy jest się czym martwić?

Nieprawidłowe wartości ciśnienia krwi w ciąży wymagają konsultacji z lekarzem. Nadciśnienie tętnicze może mieć poważne konsekwencje dla kobiety i jej dziecka. Szczególnie niebezpiecznym stanem jest stan przedrzucawkowy, który występuje u około 5% ciężarnych. Jego powikłania dla płodu to m.in. wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, zgon wewnątrzmaciczny a dla kobiety: niewydolność krążenia, niewydolność nerek czy zespół HELLP.

>> Zobacz także: Ciśnienie w ciąży – jakie jest prawidłowe? Czy nadciśnienie w ciąży jest groźne?

Skoki ciśnienia: jakie badania wykonać?

Diagnostyka skoków ciśnienia tętniczego ma na celu odnalezienie ich pierwotnej przyczyny. Podstawą jest dobrze zebrany wywiad lekarski oraz seria pomiarów ciśnienia krwi wykonanych w domu i gabinecie. Wskazane może być również 24-godzinne monitorowanie ciśnienia (holter ciśnieniowy), które pozwala ocenić zmiany w różnych porach dnia i nocy. Lekarz może zalecić ponadto badania laboratoryjne, takie jak morfologia, poziom elektrolitów, glukozy, hormonów tarczycy, lipidogram, a także EKG lub echo serca.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Jak uregulować skaczące ciśnienie?

Leczenie skoków ciśnienia zależy od przyczyny. Duże znaczenie ma modyfikacja stylu życia – ograniczenie soli, unikanie alkoholu, rzucenie palenia oraz regularna aktywność fizyczna. Wskazana jest dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i kwasy omega-3. Osoby zmagające się ze stresem powinny wprowadzić techniki relaksacyjne, takie jak joga, medytacja czy ćwiczenia oddechowe. W przypadku chorób współistniejących konieczne jest leczenie farmakologiczne, dostosowane przez lekarza indywidualnie do każdego przypadku.

Skoki ciśnienia: najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące skoków ciśnienia tętniczego.

Jakie choroby powodują skoki ciśnienia?

Skoki ciśnienia mogą być objawem wielu schorzeń. Najczęściej wynikają z nadciśnienia tętniczego pierwotnego, zaburzeń hormonalnych, chorób serca i nerek. Mogą pojawiać się także przy nerwicy lękowej.

Z jakim ciśnieniem na SOR?

Na Szpitalny Oddział Ratunkowy należy zgłosić się w przypadku bardzo wysokiego ciśnienia, czyli wartości powyżej 180/120 mmHg. Objawy takie jak silny ból głowy, zaburzenia widzenia, duszność, ból w klatce piersiowej, zaburzenia świadomości wymagają wezwania pogotowia ratunkowego.

Co należy zrobić, gdy ciśnienie krwi skacze?

Należy przez kilka dni prowadzić dzienniczek pomiarów, notując wartości oraz okoliczności ich wystąpienia (np. stres, wysiłek fizyczny). Jeżeli wahania są częste lub towarzyszą im dodatkowe objawy, konieczna jest konsultacja lekarska.

Jak zbić ciśnienie w 5 minut?

Nie ma metody pozwalającej na znaczne i trwałe obniżenie ciśnienia w kilka minut. Przy skoku ciśnienia należy się uspokoić, odpocząć i wykonać kilka głębokich wdechów. Jeżeli pacjent stosuje leki przeciwnadciśnieniowe przepisane przez lekarza, powinien przyjąć dawkę zgodnie z zaleceniami. W sytuacji, gdy ciśnienie jest bardzo wysokie i towarzyszą mu dodatkowe objawy, należy skonsultować się z lekarzem lub wezwać pogotowie ratunkowe.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. A. Olszanecka, Skok ciśnienia tętniczego – przyczyny, diagnostyka i leczenie, Stany Nagłe po Dyplomie 2021
  2. E. Zimmer-Satora i in., Poranny wzrost ciśnienia tętniczego — znaczenie kliniczne, przegląd definicji, Arterial Hypertension 2004
  3. Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 — stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
  4. Wytyczne ESC 2024 dotyczące postępowania w podwyższonym ciśnieniu tętniczym i nadciśnieniu tętniczym
  5. https://podyplomie.pl/kardiologia/10085,przelom-nadcisnieniowy (dostęp 10.11.2025)
  6. https://podyplomie.pl/medical-tribune/18703,kardiologia-nadcisnienie-tetnicze-a-flora-jelitowa (dostęp 10.11.2025)
  7. https://podyplomie.pl/kardiologia/18945,wplyw-zaburzen-czynnosci-tarczycy-na-choroby-serca (dostęp 10.11.2025)

Enterococcus faecalis – jakie są drogi i objawy zakażenia? Diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Enterococcus faecalis – jakie są drogi i objawy zakażenia? Diagnostyka i leczenie

Zakażenia wywołane przez Enterococcus faecalis mogą dotyczyć wielu układów organizmu człowieka, w tym układu moczowego, sercowo-naczyniowego, a także nerwowego. Bakteria ta może być elementem flory kolonizującej pewne obszary organizmu, ale może być również przyczyną poważnych zakażeń.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym charakteryzuje się gatunek bakterii Enterococcus faecalis?
>> jakie choroby może powodować Enterococcus faecalis?
>> na czym polega diagnostyka zakażeń wywołanych przez enterokoki?
>> na czym polega leczenie infekcji wywołanych przez Enterococcus faecalis?

Spis treści:

  1. Enterococcus faecalis – co to za bakteria?
  2. Jak można zarazić się Enterococcus faecalis?
  3. Jakie choroby wywołuje Enterococcus faecalis?
  4. Zakażenie Enterococcus faecalis: objawy
  5. Enterococcus faecalis: diagnostyka zakażenia enterokokami
  6. Zakażenie Enterococcus faecalis: czy można je wyleczyć?
  7. Czy można zapobiec zakażeniu Enterococcus faecalis?
  8. Enterococcus faecalis: podsumowanie najważniejszych informacji

Enterococcus faecalis – co to za bakteria?

Enterococcus faecalis to Gram-dodatnia bakteria, nazywana również paciorkowcem kałowym, należąca do rodzaju Enterococcus. Bakterie te są względnie beztlenowe i występują w dolnym odcinku przewodu pokarmowego człowieka, ale również w obrębie jamy ustnej i okolicy moczowo-płciowej. Są zdolne do wywoływania zakażeń, przede wszystkim w obrębie układu moczowego, wsierdzia, ale i układu nerwowego. Czynniki, które ułatwiają tym bakteriom kolonizację, jak i wywoływanie infekcji, to przede wszystkim:

  • obecność białka powierzchniowego Esp – ten element usprawnia przyleganie bakterii do nabłonka,
  • enzym hialuronidaza – enzym ten jest zdolny do rozkładania mukopolisacharydów, co ułatwia rozprzestrzenianie się bakterii,
  • enzym żelatynaza – jest to związek rozkładający białko kolagen i lamininy, ułatwiając tym samym ekspansję bakterii.

>> Zobacz: Kolagen – czym jest, jakie pełni funkcje w organizmie, kolagenozy

Jak można zarazić się Enterococcus faecalis?

Bakteria opisywana w tym artykule jest typowo drobnoustrojem wywołującym zakażenia w środowiskach szpitalnych, co jest związane również z opornością na antybiotyki. Do przenoszenia zakażenia może dojść między innymi poprzez:

  • używany sprzęt medyczny (na przykład cewniki),
  • ręce personelu,
  • przedostanie się własnej flory jelitowej do innego obszaru, gdzie Enterococcus faecalis w prawidłowych warunkach nie występuje,
  • wykonywany zabieg operacyjny.

Czynniki ryzyka sprzyjające wystąpieniu zakażenia spowodowanego przez Enterococcus faecalis to przede wszystkim:

  • osłabienie odporności – przyjmowanie leków immunosupresyjnych (na przykład glikokortykosteroidów, cyklosporyny, metotreksatu), zakażenie wirusem HIV,
  • choroby współistniejące, szczególnie niekontrolowane – w tym choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, niewydolność nerek,
  • leczenie antybiotykami o szerokim spektrum,
  • długi czas hospitalizacji,
  • stan po przeszczepach narządów.
Pakiet zakażenie układu moczowego (2 badania) banerek

Jakie choroby wywołuje Enterococcus faecalis?

Za jakie schorzenia może odpowiadać paciorkowiec kałowy? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

>> Sprawdź: Sepsa u dziecka – poważne zagrożenie dla malucha

Zakażenie Enterococcus faecalis: objawy

Symptomy kliniczne zależą przede wszystkim od postaci klinicznej zakażenia, za które odpowiada Enterococcus faecalis. Najczęstsze objawy zakażenia Enterococcus faecalis to w przypadku:

  • zapalenia wsierdzia – nawracające gorączki, osłabienie, duszność, pogorszenie wydolności organizmu, utrata apetytu i spadek masy ciała,
  • zakażenia układu moczowego – częstomocz, gorączka, pieczenie przy oddawaniu moczu, bóle w okolicy lędźwiowej, bóle w obrębie podbrzusza,
  • zakażenie ogólnoustrojowe, sepsa – gorączka, dreszcze, znaczne osłabienie, przyspieszenie akcji serca, spadek ciśnienia tętniczego,
  • zakażenie skóry – pojawienie się owrzodzeń, zaczerwienienia, wzmożonego ucieplenia, niekiedy pogorszenie samopoczucia, dreszcze, gorączka,
  • zakażenia ginekologiczne – upławy o nieprzyjemnym zapachu, ból w podbrzuszu, gorączka, plamienia międzymiesiączkowe, niekiedy nudności i wymioty,
  • ropnie wewnątrzbrzuszne – gorączka, ból brzucha, tkliwość i napięcie powłok brzusznych, nudności, wymioty,
  • zakażenie w obrębie kości i stawów – gorączka, dolegliwości bólowe, zaczerwienie skóry, tkliwość przy dotyku lub ucisku, ograniczenie ruchomości, problemy z poruszaniem się.

>> To może Cię zainteresować: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

Enterococcus faecalis: diagnostyka zakażenia enterokokami

W pierwszym kroku konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego i pełnego badania przedmiotowego. W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych niezbędne jest przeprowadzenia badania neurologicznego.

Badania laboratoryjne, obrazowe i mikrobiologiczne wykorzystywane w diagnostyce zakażeń wywołanych przez enterokoki to przede wszystkim:

Zakażenie Enterococcus faecalis: czy można je wyleczyć?

Zakażenie wywołane przez Enterococcus faecalis wymaga włączenia celowanej antybiotykoterapii zgodnej z wynikiem antybiogramu. Sposób, droga podania antybiotyku i czas leczenia jest uzależniony od postaci klinicznej zakażenia enterokokami.

W przypadku infekcyjnego zapalenia wsierdzia wywołanego przez Enterococcus faecalis konieczna jest długotrwała antybiotykoterapia, a w przypadku zakażenia dotyczącego wszczepionej zastawki czas leczenia może wynosić nawet powyżej 6 tygodni. Infekcyjne zapalenie wsierdzia wymaga hospitalizacji, ponieważ jest to poważny stan kliniczny, który może wiązać się z wystąpieniem powikłań takich jak:

>> Przeczytaj: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka

Czy można zapobiec zakażeniu Enterococcus faecalis?

Zasady zmniejszające ryzyko zakażenia wywołanego przez Enterococcus faecalis to między innymi:

  • stosowanie się do procedur dezynfekcji, jak i sterylizacji sprzętu medycznego,
  • regularne mycie rąk, zwłaszcza przez personel medyczny,
  • stosowanie antybiotykoterapii zgodnie ze wskazaniami medycznymi,
  • stosowanie cewnikowania tylko w odpowiednich wskazaniach,
  • odpowiednia pielęgnacja ran.

Enterococcus faecalis: podsumowanie najważniejszych informacji

  • Enterococcus faecalis to bakterie kolonizujące przewód pokarmowy, jamę ustną oraz okolicę moczowo-płciową, które mogą być przyczyną poważnych zakażeń.
  • Enterokoki mogą wywołać między innymi zapalenie wsierdzia, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ale również zapalenie kości czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
  • Diagnostyka zakażeń wywołanych przez Enterococcus faecalis opiera się na wnikliwym wywiadzie chorobowym i badaniu przedmiotowym, ale przede wszystkim na badaniach mikrobiologicznych.
  • W leczeniu zakażeń wywołanych przez enterokoki stosuje się antybiotykoterapię, która powinna być dobrana na podstawie wyniku antybiogramu.

Bibliografia

  1. D. Adrych, Enterococcus faecalis jako przyczyna zapalenia wsierdzia i otrzewnej u pacjenta dializowanego otrzewnowo, Forum Nefrologiczne 2013, tom 6, nr 2, 112–115, 2013 Via Medica ISSN 1899–3338,
  2. J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
  3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  4. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654-659.

Zaburzenia równowagi – możliwe przyczyny i diagnostyka

Kacper Staniszewski
-
0
Zaburzenia równowagi – możliwe przyczyny i diagnostyka

Utrzymanie równowagi jest jednym z najbardziej złożonych zadań organizmu. Wymaga precyzyjnej współpracy układu przedsionkowego, wzrokowego, proprioceptywnego i ośrodkowego układu nerwowego. Gdy choć jeden z tych elementów zawodzi, pojawia się uczucie chwiania się, niestabilności lub zawrotów głowy.

Zaburzenia równowagi nie są chorobą samą w sobie, lecz objawem, który może towarzyszyć innym schorzeniom. Problem ten dotyczy nie tylko osób starszych, ale także ludzi młodych, dzieci czy pacjentów po urazach. Szacuje się, że nawet co czwarty dorosły doświadcza w ciągu życia epizodów zaburzeń równowagi.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> zaburzenia równowagi mogą wynikać z uszkodzeń błędnika, chorób neurologicznych, schorzeń kręgosłupa, stanów lękowych lub naturalnego procesu starzenia,
>> objawy bywają zróżnicowane od subtelnego uczucia kołysania po utratę stabilności i upadki,
>> diagnostyka wymaga dokładnego wywiadu, badań neurologicznych, otolaryngologicznych oraz testów oceniających chód i siłę mięśni, >> w leczeniu kluczowe znaczenie ma terapia przyczynowa od manewrów przedsionkowych po rehabilitację i wsparcie psychologiczne,
>> profilaktyka i trening równowagi pozwalają znacznie zmniejszyć ryzyko nawrotów i poprawić jakość życia pacjentów.

Spis treści:

  1. Zaburzenia równowagi: czym są?
  2. Zaburzenia równowagi: przyczyny dolegliwości
  3. Objawy towarzyszące zaburzeniom równowagi
  4. Zaburzenia równowagi podczas chodzenia i stania: diagnostyka źródła problemu
  5. Leczenie zaburzeń równowagi
  6. Czy można zapobiec rozwojowi zaburzeń równowagi podczas stania i chodzenia?
  7. Najczęstsze pytania o zaburzenia równowagi (FAQ)

Zaburzenia równowagi: czym są?

Zaburzenia równowagi to szeroka grupa dolegliwości, w których pacjent odczuwa niestabilność. Może to być uczucie kołysania, chwiania się, „osunięcia” nogi przy zmianie pozycji, niestabilny chód, a także pełne zawroty głowy. W literaturze często używane są terminy takie jak „zawroty głowy i zaburzenia równowagi”.

Zakłócenie równowagi może wynikać z zaburzeń układu przedsionkowego (ucho wewnętrzne, nerw przedsionkowy), układu somatosensorycznego (nóg, kręgosłupa, propriocepcji), układu wzrokowego lub centralnych struktur mózgu, które integrują informacje o położeniu ciała w przestrzeni. Również czynniki psychogenne, związane ze stresem lub lękiem, mogą się przyczyniać do wrażenia utraty równowagi.

Morfologia banerek

Zaburzenia równowagi: przyczyny dolegliwości

Przyczyny zaburzeń równowagi są zróżnicowane. Można je podzielić na kilka grup:

  • Przedsionkowe – najczęściej wynikają z zaburzeń w uchu wewnętrznym, które odpowiada za rejestrowanie położenia ciała w przestrzeni. Typowym przykładem jest łagodny napadowy pozycyjny zawrót głowy (ŁPZG): krótkie, nagłe zawroty pojawiające się przy zmianie pozycji.
  • Neurologiczne – uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie móżdżku, pnia mózgu lub nerwów obwodowych; prowadzi do zaburzenia koordynacji i utraty stabilności. Równowagę mogą upośledzać choroby takie jak: udar mózgu, stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona.
  • Ortopedyczne i mięśniowe – zaburzenia wynikające z nieprawidłowości w układzie ruchu: zwyrodnień kręgosłupa, uszkodzeń stawów czy osłabienia mięśni posturalnych. Ograniczona propriocepcja, czyli czucie głębokie, powoduje, że organizm nieprawidłowo reaguje na zmiany pozycji.
  • Psychogenne – silny stres, lęk lub zaburzenia nerwicowe mogą powodować uczucie chwiania się i niestabilności mimo prawidłowych wyników badań. Dolegliwości te są skutkiem nadmiernej reaktywności układu nerwowego i wzmożonego napięcia mięśni.
  • Starzenie się organizmu – u osób starszych równowaga pogarsza się w wyniku osłabienia mięśni, gorszej pracy błędnika, pogorszenia wzroku oraz spowolnienia reakcji nerwowych. To najczęstsza przyczyna upadków i utraty samodzielności w wieku podeszłym.

>> Sprawdź: Zaburzenia i choroby błędnika: objawy, przyczyny i leczenie

Zaburzenia równowagi a nerwica

U osób z nerwicą lękową lub zaburzeniami panicznymi często pojawia się uczucie chwiania się, niepewności chodu lub „kołysania”, mimo że badania nie wykazują zmian organicznych. Objawy te są efektem nadmiernej reakcji stresowej organizmu, w tym wzmożonego napięcia mięśni, przyspieszonego oddechu i nadwrażliwości na bodźce. W rezultacie mózg błędnie interpretuje sygnały z narządu równowagi i z czucia głębokiego, co wywołuje wrażenie niestabilności.

U części pacjentów dochodzi do utrwalenia dolegliwości w postaci tzw. czynnościowego zaburzenia równowagi, w którym lęk i zaburzenia sensoryczne wzajemnie się nasilają.

Zaburzenia równowagi a kręgosłup

Kręgosłup, zwłaszcza jego odcinek szyjny i lędźwiowy, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej postawy i stabilności ciała. Zmiany zwyrodnieniowe, ucisk korzeni nerwowych, ograniczenie ruchomości czy osłabienie mięśni posturalnych mogą zaburzać przepływ informacji proprioceptywnych, czyli czucia głębokiego, które pozwala organizmowi kontrolować pozycję w przestrzeni. W rezultacie pojawia się uczucie chwiania się, zawroty głowy przy zmianie pozycji lub trudności w chodzeniu po nierównym podłożu.

>> Zobacz: Nerw błędny – jak przebiega i za co odpowiada?

Objawy towarzyszące zaburzeniom równowagi

Typowe objawy to:

  • uczucie chwiania się lub niepewnego gruntu pod nogami,
  • trudności w utrzymaniu równowagi przy staniu (szczególnie na nierównej lub ruchomej powierzchni),
  • niestabilny chód, częstsze potykanie się lub upadki,
  • zawroty głowy lub wrażenie obrotu, czasem nudności, wymioty, dzwonienie w uszach,
  • dodatkowe objawy: osłabienie mięśni, zaburzenia widzenia, bóle szyi, a także uczucie lęku lub niepokoju.

Wskazane jest, by zwrócić uwagę na objawy, które nasilają się przy zmianie pozycji (np. wstawanie, skręcanie głowy), bo mogą sugerować określone mechanizmy i pochodzenie.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Zaburzenia równowagi u dzieci: jak się objawiają?

Zaburzenia równowagi mogą występować również u dzieci, choć często są błędnie uznawane za „niezdarność” lub etap rozwoju motorycznego. U młodszych pacjentów problem objawia się inaczej niż u dorosłych ponieważ dziecko nie potrafi dokładnie opisać swoich dolegliwości.

Najczęstsze objawy zaburzeń równowagi u dzieci:

  • chwiejny lub niepewny chód, szczególnie przy bieganiu lub zmianie kierunku,
  • częste potykanie się, upadki bez wyraźnej przyczyny,
  • trudności z utrzymaniem równowagi podczas zabaw ruchowych, jazdy na rowerze czy skakania na jednej nodze,
  • skargi na „kręcenie się w głowie” lub uczucie „pochylonego” otoczenia,
  • przekrzywianie głowy, niestabilna postawa lub „krzywe” ustawienie ciała,
  • problemy z koncentracją i szybkie męczenie się w trakcie zajęć ruchowych.

>> To może Cię zainteresować: Bóle głowy u dzieci – kiedy powinny niepokoić?

Zaburzenia równowagi podczas chodzenia i stania: diagnostyka źródła problemu

Rozpoznanie przyczyn zaburzeń równowagi wymaga podejścia wielospecjalistycznego, ponieważ objawy mogą wynikać z różnych układów. Pierwszym krokiem jest dokładny wywiad, a następnie badanie przedmiotowe, które obejmuje:

  • ocenę neurologiczną (odruchy, czucie, koordynację ruchową),
  • badanie laryngologiczne (ocena ucha wewnętrznego, próby równoważne),
  • ocenę ortopedyczną kręgosłupa, stawów i napięcia mięśniowego.

Ważnym elementem są testy funkcjonalne, które pozwalają sprawdzić sprawność ruchową i równowagę. Najczęściej wykorzystuje się:

  • test „Wstań i idź” – ocenia czas potrzebny do wstania z krzesła, przejścia kilku kroków i powrotu,
  • stanie na jednej nodze i test chodu tandemowego (po linii),
  • próba Romberga – proste badanie oceniające zdolność do utrzymania równowagi w pozycji stojącej

Jeśli objawy wskazują na przyczyny przedsionkowe, wykonuje się specjalistyczne badania błędnika, np. próby kaloryczne, badanie wideonystagmograficzne lub test Dix-Hallpike’a, który pomaga rozpoznać łagodny napadowy zawrót głowy.

W przypadku podejrzenia zmian ośrodkowych lub ucisku nerwów pomocny może być rezonans magnetyczny głowy lub kręgosłupa.

U osób starszych i pacjentów z chorobami układu krążenia wskazane jest także badanie kardiologiczne i metaboliczne, ponieważ zaburzenia ciśnienia, rytmu serca lub poziomu glukozy mogą nasilać objawy niestabilności.

Badanie glukozy banerek

Leczenie zaburzeń równowagi

Leczenie zawsze powinno być dostosowane do przyczyny zaburzeń. W zależności od mechanizmu, stosuje się różne metody terapeutyczne:

  • Zaburzenia przedsionkowe: wykonywane są tzw. manewry repozycyjne, np. manewr Epleya, które przywracają prawidłowe położenie otolitów w uchu wewnętrznym i szybko łagodzą objawy.
  • Uszkodzenie błędnika lub zapalenie nerwu przedsionkowego: zalecana jest rehabilitacja przedsionkowa (ćwiczenia adaptacyjne i trening równowagi, które uczą mózg kompensować zaburzenia czucia położenia ciała).
  • Zaburzenia pochodzenia ortopedycznego lub kręgosłupowego: stosuje się fizjoterapię, korekcję wad postawy i wzmacnianie mięśni głębokich, a w niektórych przypadkach również leczenie chirurgiczne (np. odbarczenie nerwów).
  • Zaburzenia równowagi u dzieci: wskazana jest wczesna rehabilitacja ruchowa oraz terapia integracji sensorycznej, które poprawiają kontrolę postawy i koordynację. W razie potrzeby prowadzi się także diagnostykę i leczenie zaburzeń przedsionkowych.
  • Zaburzenia psychogenne: skuteczne jest połączenie psychoterapii poznawczo-behawioralnej, nauki technik relaksacyjnych i ćwiczeń przedsionkowych, co zmniejsza lęk i przywraca poczucie stabilności.
  • Zaburzenia równowagi u osób starszych: kluczowe znaczenie mają programy ćwiczeń równowagi i aktywności fizycznej, które poprawiają siłę mięśni, koordynację i zmniejszają ryzyko upadków.

>> Sprawdź: Zapalenie błędnika – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Czy można zapobiec rozwojowi zaburzeń równowagi podczas stania i chodzenia?

Profilaktyka zaburzeń równowagi opiera się przede wszystkim na utrzymaniu sprawności układu nerwowego, mięśniowego i przedsionkowego. Kluczowe znaczenie ma regularna aktywność fizyczna, szczególnie ćwiczenia równowagi, siły i koordynacji, które poprawiają stabilność postawy i reakcje obronne organizmu.

U osób starszych ważne są okresowe kontrole słuchu, wzroku i napięcia mięśniowego, a także wczesne leczenie dolegliwości bólowych kręgosłupa i wad postawy. U dzieci profilaktyka polega głównie na szybkim rozpoznawaniu infekcji ucha środkowego, zaburzeń przedsionkowych i wad postawy.

Istotna jest również edukacja pacjentów i opiekunów – odpowiednie oświetlenie, usunięcie przeszkód w domu i właściwe obuwie znacząco zmniejszają ryzyko upadków. Dzięki takim działaniom można nie tylko ograniczyć częstość zaburzeń równowagi, ale też poprawić bezpieczeństwo i komfort życia.

>> Przeczytaj: Jak przebiega proces starzenia się i jakie są jego pierwsze objawy?

Najczęstsze pytania o zaburzenia równowagi (FAQ)

Zaburzenia równowagi budzą wiele pytań, dlatego poniżej zebrano najczęściej poruszane kwestie wraz z krótkimi wyjaśnieniami.

O czym mogą świadczyć zaburzenia równowagi?

Zaburzenia równowagi mogą być wczesnym objawem schorzeń przedsionkowych (np. ŁPZG), neurologicznych (np. stwardnienie rozsiane, udar mózgu), ortopedycznych (np. choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa), jak i psychicznych (np. nerwica).

Jakie choroby zaczynają się od zaburzeń równowagi?

Zaburzenia równowagi mogą być jednym z pierwszych objawów wielu chorób. Najczęściej występują w przebiegu choroby Menière’a, neuropatii obwodowych, choroby Parkinsona czy udarów mózgu. U osób starszych mogą towarzyszyć osteoporozie i częstym upadkom, a u dzieci schorzeniom takim jak przedsionkowe zawroty głowy wieku dziecięcego.

Jakie badania na zaburzenia równowagi?

Podstawą diagnostyki są badania neurologiczne, laryngologiczne i przedsionkowe, takie jak test Dix-Hallpike’a, badanie wideonystagmograficzne (VNG) czy próby równoważne. W razie potrzeby wykonuje się rezonans magnetyczny głowy lub kręgosłupa oraz badania kardiologiczne i metaboliczne.

Do jakiego lekarza z zaburzeniami równowagi?

W pierwszej kolejności lekarz rodzinny, następnie neurolog lub otorynolaryngolog (laryngolog). W zależności od przyczyny także ortopeda, fizjoterapeuta, psycholog lub geriatra.

Zachowanie równowagi to efekt precyzyjnej współpracy wielu układów organizmu. Gdy któryś z nich zawiedzie, ciało szybko traci stabilność, a codzienne czynności stają się wyzwaniem. Zaburzenia równowagi mogą mieć różne przyczyny – począwszy od schorzeń błędnika, przez choroby neurologiczne i kręgosłupa, skończywszy na czynnikach psychogennych czy naturalnych procesach starzenia. Kluczem do skutecznego leczenia jest dokładna diagnostyka i indywidualne podejście do pacjenta. Regularna aktywność fizyczna, ćwiczenia równowagi oraz dbałość o wzrok, słuch i postawę to najprostszy sposób, by zachować stabilność i pewność ruchu przez długie lata.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152911,zawroty-glowy-i-zaburzenia-rownowagi (dostęp: 12.11.2025).
  2. Laughton CA., Slavin M., Katdare K. et al. Aging, muscle activity, and balance control: physiologic changes associated with balance impairment. Gait Posture. 2003 Oct;18(2):101-8.
  3. O’Reilly RC., Morlet T., Nicholas BD., Josephson G., Horlbeck D., Lundy L., Mercado A. Prevalence of vestibular and balance disorders in children. Otol Neurotol. 2010 Dec;31(9):1441-4.
  4. Lin HW., Bhattacharyya N. Balance disorders in the elderly: epidemiology and functional impact. Laryngoscope. 2012 Aug;122(8):1858-61.
Page 5 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...456...173Strona 5 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.