Sklep
Strona główna Blog Strona 49

Kleszcze afrykańskie – jakie choroby przenoszą? Jakie badania wykonać po ukąszeniu kleszcza?  

Agnieszka Falborska
-
0
Kleszcze afrykańskie – jakie choroby przenoszą? Jakie badania wykonać po ukąszeniu kleszcza?  

Każdego roku, gdy nadchodzi czas wzmożonej aktywności kleszczy, sporo mówi się o zagrożeniach zdrowotnych związanych z ugryzieniami przez te pajęczaki. Jednak coraz więcej wskazuje na to, że nie tylko na rodzime gatunki kleszczy należy uważać. Czy rzeczywiście kleszcze afrykańskie w Polsce mogą stanowić zagrożenie? Po czym rozpoznać kleszcza afrykańskiego i jakie problemy zdrowotne mogą pojawiać się po jego ukąszeniu? W poniższym artykule znajdziesz odpowiedzi na te pytania. 

Spis treści:

  1. Skąd biorą się kleszcze afrykańskie w Polsce?
  2. Kleszcz afrykański a zwykły – jak je odróżnić?
  3. Dlaczego kleszcze afrykańskie są niebezpieczne dla ludzi?
  4. Co zrobić po ukąszeniu kleszcza afrykańskiego?
  5. Podsumowanie

Skąd biorą się kleszcze afrykańskie w Polsce?

Kleszcz afrykański (znany również jako Hyalomma) jeszcze do niedawna uznawany był za gatunek niewystępujący w Polsce. Zasiedlają one przede wszystkim pustynie, półpustynie czy sawanny, a do rozwoju potrzebują ciepła i niskiej wilgotności. Co zatem robią kleszcze z Afryki w Polsce?

Co roku tysiące larw oraz nimf kleszczy afrykańskich trafiały do Europy (w tym Polski) w związku z migracją ptaków. Dotychczas wspomniane larwy kleszczy afrykańskich w tych rejonach Europy nie miały optymalnych warunków do swojego rozwoju, w wyniku czego ginęły. Jednak za sprawą coraz cieplejszych i suchych wiosen oraz lat ze wzmożonymi upałami, kleszcze afrykańskie uzyskały odpowiednie warunki do życia i pojawiły się już np. w Niemczech, Czechach czy Słowacji, a także w Polsce.

Kleszcz afrykański a zwykły – jak je odróżnić?

Kleszcze afrykańskie mają długie, prążkowane odnóża, które są zdecydowanie dłuższe względem ciała w porównaniu do rodzimych kleszczy.  Są również nawet 4-krotonie większe od kleszczy pospolitych, popularnie występujących w Polsce. Dodatkowo, mają charakterystyczny, spiczasty kształt i żółtawe lub brązowe ubarwienie wraz z ciemnymi plamami na grzbiecie. Warto wiedzieć o tym, że afrykańskie kleszcze po napiciu krwią mogą mieć nawet ponad 2 cm długości –  zdecydowanie więcej niż w przypadku innych rodzajów kleszczy.

>> Sprawdź również: Sezon na kleszcze

Dlaczego kleszcze afrykańskie są niebezpieczne dla ludzi?

Kleszcze afrykańskie przenoszą różnego typu bakterie i wirusy. Szczególnie niebezpieczny jest wirus krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej (CCHFV), ponieważ wywoływana przez niego choroba, jaką jest gorączka krwotoczna, wiąże się z wysoką śmiertelnością na poziomie. Kleszcze tropikalne – a do takich zalicza się kleszcz afrykański – tak samo jak gatunki europejskie mogą również wywoływać boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu.

Okres inkubacji wirusa wynosi zwykle 1-3 dni, natomiast sam czas uwidocznienia się objawów zależny jest od liczby cząsteczek wirusa i transmisji. Zwykle jednak symptomy zakażenia CCHFV pojawiają się dość szybko, bo już w czasie 4-12 dni od ukąszenia. Warto mieć na uwadze, że również nieumiejętne usuwanie zakażonego pajęczaka i w efekcie jego rozgniecenie, może doprowadzić do zakażenia.

Początkowo objawy krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej przypominają grypę – występują dreszcze, gorączka, ból gałek ocznych, bóle stawów i mięśni, nudności, ból brzucha, osłabienie. Później pojawiają się problemy ze świadomością, agresja, senność, tachykardia, krwawe wybroczyny czy krwawienia. Terapia w przypadku CCHFV jest leczeniem objawowym i koncentruje się na podtrzymaniu funkcji życiowych pacjenta.

Co zrobić po ukąszeniu kleszcza afrykańskiego?

Gdy dojdzie do ukąszenia kleszcza, należy go jak najszybciej usunąć, chwytając za aparat gębowy pęsetą lub robiąc to przy pomocy innych narzędzi dostępnych w aptekach (np. lasso). Bardzo ważne, by nie przyduszać czy zgniatać kleszcza w żaden sposób – czy to przy pomocy narzędzi, czy kremów, olejów lub innych substancji. Dodatkowo, biorąc pod uwagę rzadkość występowania kleszcza afrykańskiego w Polsce, warto zachować wyjętego pajęczaka do sprawdzenia, czy rzeczywiście mamy do czynienia z tym gatunkiem.

Jakie badania wykonać?

Przede wszystkim, po ukąszeniu i sprawnym usunięciu pajęczaka, należy zachować go do badania. Możliwe jest sprawdzenie kleszcza wyciągniętego z ciała żywiciela pod kątem zakażenia krętkiem Borellia. Uzyskanie wyniku takiego badania pozwala oszacować ryzyko zachorowania na boreliozę, jednak nie jest jednoznaczne z zachorowaniem na nią. W przypadku upłynięcia dłuższego czasu od ukąszenia, tj. ok. 4-6 tygodni, można wykonać u osoby ukąszonej badania przesiewowe oraz ewentualny test potwierdzenia, w celu weryfikacji wątpliwych czy dodatnich wyników uzyskanych w badaniach przesiewowych.

Borelioza - pakiet przesiewowy (pierwszy etap diagnostyki)
Borelioza - pakiet potwierdzenia (met. Western-Blot)

>> Sprawdź to badanie: Panel koinfekcje (9 badań wykrywających 7 drobnoustrojów)

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Po ugryzieniu należy monitorować stan swojego zdrowia oraz obserwować miejsce wokół ugryzienia. Obecność na skórze rumienia, któremu może towarzyszyć podwyższona temperatura, powinna skłonić do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu lub lekarzem medycyny tropikalnej – szczególnie wtedy, jeśli u ukąszonej osoby występują objawy wskazujące na możliwe zakażenie CCHFV.

Podsumowanie

Kleszcze afrykańskie, choć dotychczas niespotykane w Polsce, ze względu na zmieniający się klimat, mogą coraz częściej osiedlać się na terenach naszych rodzimych łąk czy lasów. Możliwość zakażenia krymsko-kongijską gorączką krwotoczną jest istotnym zagrożeniem zdrowotnym, którego nie można bagatelizować. W związku z tym – również w kontekście profilaktyki zakażenia boreliozą przenoszoną przez rodzime kleszcze –  ważne jest sprawdzanie powierzchni ciała po wizytach w lasach czy na łąkach i terenach trawiastych, a także w przypadku ukąszenia, jak najszybsze usunięcie kleszcza, obserwowanie swojego stanu zdrowia i wykonanie odpowiednich badań, wykluczających możliwość zakażenia np. boreliozą.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

1. Kleszcze afrykańskie Hyalomma są już w Polsce. Dostęp: 07.09.2024
https://nauka.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_nauka.pap.pl&_PageID=11&_RowID=&s=depesza&dz=&dep=391410&data=&_CheckSum=-1651015580

2. Knutelski, S. Bać się, czy nie, oto jest pytanie, czyli o kleszczach z rodzaju Hyalomma Koch, 1844. Dostęp: 08.09.2024

https://nauka.uj.edu.pl/aktualnosci/-/journal_content/56_INSTANCE_Sz8leL0jYQen/74541952/156398028

3. Sezon na kleszcze – zbadaj się na boreliozę. Dostęp: 08.09.2024

https://www.alablaboratoria.pl/19754-sezon-na-kleszcze–zbadaj-sie-na-borelioze

CA 72-4 – wskazania do badania, interpretacja wyników   

Weronika Dobrewa
-
0
CA 72-4 – wskazania do badania, interpretacja wyników   

Współczesna medycyna stale rozwija narzędzia, które umożliwiają wczesną diagnostykę i skuteczne monitorowanie chorób nowotworowych. Jednym z takich narzędzi jest marker CA 72-4, który odgrywa istotną rolę zwłaszcza w diagnostyce nowotworów przewodu pokarmowego. Badanie poziomu CA 72-4 może dostarczyć nie tylko informacji na temat obecności samego guza, ale także pomóc w monitorowaniu postępów leczenia. W tym artykule przyjrzymy się, czym jest CA 72-4, kiedy warto przeprowadzić badanie, oraz jak właściwie interpretować jego wyniki.

Spis treści:

  1. CA 72-4 – co to za badanie?
  2. CA 72-4 – kiedy wykonać badanie?
  3. CA 72-4 – jak interpretować wynik badania?

CA 72-4 – co to za badanie?

CA 72-4 (Carbohydrate Antigen 72-4) to glikoproteina, która pełni rolę markera nowotworowego. Jest używana w diagnostyce i monitorowaniu niektórych nowotworów przewodu pokarmowego, takich jak rak żołądka, jelita grubego czy trzustki. Dodatkowo, CA 72-4 może również być podwyższony w przypadku niektórych nowotworów jajnika.

Markery nowotworowe, takie jak CA 72-4, to substancje, które normalnie występują w organizmie, ale w znacznie mniejszych ilościach. Badanie antygenu CA 72-4 polega na oznaczeniu jego stężenia we krwi pacjenta. Jest często stosowane jako uzupełnienie innych metod diagnostycznych.

Chociaż CA 72-4 jest użytecznym narzędziem w diagnostyce nowotworowej, warto pamiętać, że nie jest specyficzny wyłącznie dla nowotworów przewodu pokarmowego. Podwyższony poziom CA 72-4 może również występować w przypadku niektórych innych schorzeń, w tym nowotworów jajnika i niektórych schorzeń zapalnych. Dlatego ważne jest, aby interpretować wyniki badania CA 72-4 w kontekście całokształtu objawów klinicznych oraz wyników dodatkowych badań.

>> Przeczytaj też: Rak żołądka – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

CA 72-4 – kiedy wykonać badanie?

Wskazaniami do wykonania badania CA 72-4 są:

  • podejrzenie nowotworu przewodu pokarmowego: objawy sugerujące jego obecność to:

– Przewlekłe bóle brzucha lub dyskomfort, który nie ustępuje,

– Trudności w przełykaniu lub uczucie zatykania w przełyku,

– Uporczywe nudności i wymioty,

– Utrata wagi bez wyraźnej przyczyny,

– Zmiany w rytmie wypróżnień, takie jak długotrwała biegunka lub zaparcia,

– Krwawienie z przewodu pokarmowego, objawiające się krwią w stolcu lub czarnymi stolcami,

– Przewlekłe uczucie pełności lub wzdęcia brzucha.

  • podejrzenie raka jajnika – jako uzupełnienie innych markerów nowotworowych, takich jak CA 125,
  • monitorowanie pacjentów z już rozpoznanym rakiem,
  • ocena efektywności leczenia onkologicznego,
  • kontrola pooperacyjna choroby nowotworowej,
  • przesiewowe badania w grupach ryzyka.
Badania CA 72-4

>> Zobacz też: Markery nowotworowe w diagnozie raka jelita grubego i trzustki

CA 72-4 – jak interpretować wynik badania?

Interpretacja wyniku badania poziomu CA 72-4 wymaga specjalistycznej wiedzy medycznej dlatego bardzo ważne jest, aby pacjent nie podejmował prób samodzielnej interpretacji wyników! Wartość CA 72-4 może być podwyższona z wielu różnych powodów, niekoniecznie związanych z nowotworem, dlatego prawidłową analizę wyników powinien przeprowadzić wyłącznie lekarz.

Lekarz interpretuje wynik CA 72-4 w kontekście pełnego obrazu klinicznego pacjenta, uwzględniając jego historię chorób, inne wyniki badań laboratoryjnych oraz obrazowych, a także objawy kliniczne.

Jaki wynik CA 72-4 świadczy o raku?

Wartości referencyjne  dla CA 72-4 w surowicy krwi zwykle wynosi poniżej 6,9 U/ml, chociaż wartość ta może się różnić w zależności od laboratorium oraz metod pomiaru. Wzrost poziomu CA 72-4 powyżej tej wartości może (choć nie musi) wskazywać na obecność nowotworu.

Jednakże, samodzielne wyniki badania CA 72-4 nie są wystarczające do postawienia diagnozy raka. Podwyższony poziom może być wynikiem różnych innych schorzeń, dlatego istotne jest, aby wyniki te były interpretowane uważnie. Z drugiej strony, niski poziom CA 72-4 nie wyklucza obecności nowotworu, zwłaszcza na wczesnym etapie choroby. W celu potwierdzenia obecności nowotworu konieczne jest w większości przypadków wykonanie dokładnych badań obrazowych oraz badania histopatologicznego.

O czym świadczy CA 72-4 powyżej normy?

Podwyższony poziom CA 72-4 może wskazywać na inne stany chorobowe poza nowotworami. Wśród nich wyróżniamy:

  • Stany zapalne przewodu pokarmowego: Choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
  • Łagodne choroby żołądka i jelit: Wrzody żołądka, polipy jelitowe lub zapalenie błony śluzowej żołądka.
  • Choroby wątroby: W niektórych przypadkach, choroby wątroby, takie jak marskość wątroby czy przewlekłe zapalenie wątroby, mogą być związane z podwyższonym poziomem CA 72-4.
  • Choroby płuc: W niektórych przypadkach, przewlekłe choroby płuc, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) lub zapalenie płuc, mogą prowadzić do podwyższenia poziomu CA 72-4.

Badanie poziomu CA 72-4 jest ważnym narzędziem w diagnostyce i monitorowaniu nowotworów przewodu pokarmowego. Jego wyniki mogą dostarczyć cennych informacji o obecności oraz postępie choroby, ale nie powinny być interpretowane jako badanie niezależne. Pomimo swojej użyteczności, CA 72-4 nie jest wskaźnikiem specyficznym, dlatego, decyzje diagnostyczne i terapeutyczne powinny być podejmowane na podstawie całościowego obrazu klinicznego.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Guadagni F., Roselli M., Cosimelli M. et al. CA 72-4 serum marker–a new tool in the management of carcinoma patients. Cancer Invest. 1995;13(2):227-38.
  2. Kotzev AI., Draganov PV. Carbohydrate Antigen 19-9, Carcinoembryonic Antigen, and Carbohydrate Antigen 72-4 in Gastric Cancer: Is the Old Band Still Playing? Gastrointest Tumors. 2018 Sep;5(1-2):1-13.
  3. Lenhard MS., Nehring S., Nagel D. et al. Predictive value of CA 125 and CA 72-4 in ovarian borderline tumors. Clin Chem Lab Med. 2009;47(5):537-42.
  4. Louhimo J., Carpelan-Holmström M., Alfthan H. et al. Serum HCG beta, CA 72-4 and CEA are independent prognostic factors in colorectal cancer. Int J Cancer. 2002 Oct 20;101(6):545-8.

Ciąża geriatryczna – co to jest i kiedy o niej mówimy? Jakie badania zrobić przed późną ciążą?

Angelika Janowicz
-
0
Ciąża geriatryczna – co to jest i kiedy o niej mówimy? Jakie badania zrobić przed późną ciążą?

W ostatnich latach coraz więcej kobiet decyduje się na macierzyństwo w późniejszym wieku, co prowadzi do wzrostu liczby tzw. ciąż geriatrycznych. Chociaż im przyszła mama jest starsza, tym wzrasta ryzyko powikłań – dzięki rozwojowi współczesnej medycyny w większości przypadków udaje się ich uniknąć. Dowiedz się, jak przygotować się do ciąży w późnym wieku.

Spis treści:

  1. Ciąża geriatryczna – co to jest?
  2. Ciąża w późnym wieku – czynniki ryzyka
  3. Jak przygotować się do ciąży po 40. roku życia?

Ciąża geriatryczna – co to jest?

Ciąża geriatryczna to określenie na ciążę w późniejszym wieku. Należy zdawać sobie sprawę, że nie jest to termin medyczny. Nie należy go także dosłownie łączyć z “geriatrią”, czyli dziedziną medycyny skupiającą się na schorzeniach wieku podeszłego (powyżej 65. roku życia).

Panuje pogląd, że optymalny moment na zajście w ciążę jest między 20. a 30. rokiem życia. Ma to swoje uzasadnienie medyczne. Kobiety w tej grupie mają wysoką płodność, rzadko chorują na choroby przewlekłe, a ich organizm łatwo adaptuje się do zmian następujących po zapłodnieniu i szybciej wraca do normy po porodzie.

Tymczasem ciąża w poźniejszym wieku to zjawisko, które obserwuje się w Polsce coraz częściej. Rośnie liczba kobiet, które w chwili swojego pierwszego porodu mają 35 lat lub więcej. Wpływ ma na to wiele czynników – m.in. społecznych, ekonomicznych czy psychologicznych.

Ciąża geriatryczna – od jakiego wieku?

Za ciążę geriatryczną uznaje się ciążę u kobiet powyżej 35. roku życia. Niektóre źródła sugerują, że granica wieku może być przesunięta na 40 lat, zwłaszcza w kontekście szybkiego rozwoju współczesnej medycyny i dłuższego okresu płodności u niektórych kobiet.

>> Przeczytaj też: Żywienie w ciąży – na co warto zwrócić uwagę?

Ciąża w późnym wieku – czynniki ryzyka

Wiele kobiet zastanawia się, czy ciąża po 40. roku życia jest bezpieczna. Należy zdawać sobie sprawę, że wraz z wiekiem matki rośnie ryzyko powikłań. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń jest zwiększone ryzyko wad genetycznych u dziecka. Do innych zalicza się m.in.:

  • wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu,
  • śmierć okołoporodowa,
  • poród przedwczesny.

U kobiet, które decydują się na ciążę w późnym wieku częściej występują schorzenia takie jak nadciśnienie indukowane ciążą (PIH), stan przedrzucawkowy, cukrzyca ciążowa, choroby sercowo-naczyniowe czy zaburzenia tarczycy. Mogą one wpływać na przebieg ciąży i stan zdrowia matki oraz dziecka.

Czy ciąża po 40-stce jest bezpieczna?

Ciąża po 40. roku życia niesie ze sobą większe ryzyko powikłań. Jednak dzięki postępowi medycyny i odpowiedniej opiece prenatalnej, wiele kobiet może bezpiecznie przejść przez ciążę i urodzić zdrowe dziecko.

Należy pamiętać, że wiek jest tylko jednym z wielu czynników, które wpływają na przebieg ciąży. Kobiety w wieku powyżej 40 lat, które są zdrowe, prowadzą aktywny tryb życia i regularnie kontrolują stan swojego zdrowia, mają duże szanse na bezpieczną i zdrową ciążę.

Jak przygotować się do ciąży po 40. roku życia?

Odpowiednie przygotowania do ciąży są ważne w każdym wieku. Zmiany zachodzące niemal we wszystkich układach po zapłodnieniu mogą być bardzo obciążające dla organizmu. Dlatego wcześniej dobrze jest zadbać o swoje zdrowie oraz kondycję fizyczną i psychiczną.

Przygotowania do ciąży po 40. roku życia obejmują:

  • konsultację lekarską w celu oceny ogólnego stanu zdrowia oraz ewentualnej modyfikacji leków przyjmowanych na stałe,
  • wykonanie badań laboratoryjnych pozwalających ocenić ogólny stan zdrowia i płodność,
  • zrezygnowanie z używek,
  • ograniczenie stresu i naukę technik relaksacyjnych
  • regularną aktywność fizyczną,
  • modyfikację diety na dobrze zbilansowaną, bogatą w witaminy, minerały i wszystkie niezbędne składniki odżywcze.

Minimum 12 tygodni przed planowanym zajściem w ciążę należy wdrożyć suplementację folianów, które redukują ryzyko wad cewy nerwowej u dziecka.

>> Zobacz też: Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Ciąża geriatryczna – jakie badania warto wykonać?

Aby ograniczyć ryzyko powikłań, kobiety planujące dziecko powinny monitorować swój stan zdrowia. Zalecane badania przed ciążą po 30. czy 40. roku życia to m.in.:

Oprócz tego warto wykonać również badanie ginekologiczne (wraz z USG i cytologią), USG piersi i USG jamy brzusznej. Zalecany jest także przegląd stomatologiczny.

Pakiet kobiety przed ciążą (15 badań)

Późna ciąża jest związana z pewnym ryzykiem powikłań, jednak nie powinna stanowić powodów do niepokoju. Wiek nie jest przeciwwskazaniem do rodzicielstwa. Współczesna medycyna pozwala na monitorowanie zdrowia matki i dziecka oraz przeciwdziałanie nieprawidłowościom na ich wczesnym etapie. Bardzo ważne jest także odpowiednie przygotowanie do późnej ciąży, które obejmuje konsultację lekarską, wykonanie badań laboratoryjnych i zmianę stylu życia na zdrowszy.

>> Przeczytaj też: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. A. Kubiak-Fortecka, J. Wilczyński, Ciąża i poród u kobiet w wieku dojrzałym, Przegląd Menopauzalny 2/2009
  2. P. Szukalski, Późne macierzyństwo – nowe zjawisko demograficzne w Polsce?, Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny 2017
  3. I. Jagielska i in., Ciąża po 35. roku życia – wyniki położnicze w materiale własnym Kliniki Położnictwa Collegium Medicum w Bydgoszczy, Przegląd Menopauzalny 1/2012
  4. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji folianów oraz warunków stosowania dodatkowej suplementacji choliny i witamin B6 i B12, w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu 2024

Zapalenie skórno-mięśniowe – co to jest? Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Zapalenie skórno-mięśniowe – co to jest? Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Zapalenie skórno-mięśniowe to rzadkie schorzenie autoimmunologiczne, w którym proces zapalny obejmuje między innymi mięśnie szkieletowe i skórę. Choroba powoduje znaczne upośledzenie funkcji ruchowych, a także powikłania związane z układem sercowo-naczyniowym i oddechowym. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie poprawiają rokowania. Dowiedz się, jakie są przyczyny i objawy zapalenia skórno-mięśniowego oraz jak wygląda diagnostyka.

Spis treści:

  1. Co to jest zapalenie skórno-mięśniowe?
  2. Przyczyny zapalenia skórno-mięśniowego
  3. Zapalenie skórno-mięśniowe – objawy
  4. Diagnostyka zapalenia skórno-mięśniowego
  5. Zapalenie skórno-mięśniowe – jak wygląda leczenie?

Co to jest zapalenie skórno-mięśniowe?

Zapalenie skórno-mięśniowe jest rzadką, układową chorobą należącą do idiopatycznych miopatii zapalnych. . Jest to zapalenie mięśni z towarzyszącym zapaleniem skóry. Charakteryzuje się:

  • obecnością autoprzeciwciał,
  • stan zapalnym dotykającym wiele układów i narządów ,
  • uszkodzeniem naczyń krwionośnych,
  • charakterystycznymi objawami dermatologicznymi. .

Zapalenie skórno-mięśniowe może wystąpić w każdym wieku. U dorosłych szczyt zachorowania przypada między 35. a 65. rokiem życia, a u dzieci między 10. a 15. rokiem życia (młodzieńcze zapalenie skórno-mięśniowe). Choroba częściej występuje u kobiet.

Przyczyny zapalenia skórno-mięśniowego

Dokładne przyczyny zapalenia skórno-mięśniowego nie są do końca znane. Wiadomo jednak, że choroba ma podłoże autoimmunologiczne. W przebiegu tego typu schorzeń układ odpornościowy nie działa prawidłowo i zaczyna atakować własne komórki i tkanki. W przypadku zapalenia skórno-mięśniowego celem ataku są przede wszystkim mięśnie oraz skóra.

Uważa się, że na rozwój choroby wpływają predyspozycje genetyczne, które są wyzwalane czynnikami środowiskowymi (np. zakażeniami wirusowymi). Zapalenie skórno-mięśniowe może być w niektórych przypadkach związane z chorobą nowotworową. Najczęstszymi nowotworami, które mu towarzyszą, są nowotwory jajnika, sutka, płuc, przewodu pokarmowego oraz chłoniaki nieziarnicze.

Warto wiedzieć
Choroba nowotworowa może być rozpoznana przed zachorowaniem na zapalenie skórno-mięśniowe, a także w jego trakcie lub po nim. Ryzyko jej wystąpienia jest nawet 6-krotnie wyższe niż u osób zdrowych.

Zapalenie skórno-mięśniowe – objawy

Początek zapalenia skórno-mięśniowego może być:

  • ostry (w ciągu kilku dni),
  • podostry (w ciągu kilku tygodni),
  • przewlekły (w ciągu kilku miesięcy lub lat).

W przebiegu zapalenia skórno-mięśniowego obecne są objawy mięśniowe, skórne oraz dolegliwości ogólne, będące skutkiem uszkodzenia narządów wewnętrznych.

Ogólne objawy zapalenia skórno-mięśniowego to:

  • wzrost temperatury ciała,
  • ogólne osłabienie,
  • utrata masy ciała.

Natomiast objawy związane z obecnością zmian zapalnych w innych układach to m.in. ból stawów, suchy kaszel, tachykardia lub bradykardia, problemy z połykaniem pokarmów, problemy z oddychaniem.

Objawy mięśniowe zapalenia skórno-mięśniowego

Głównym objawem zapalenia skórno-mięśniowego jest symetryczne osłabienie mięśni. Dotyczy to szczególnie obręczy barkowej, obręczy miednicznej, a także grzbietu i karku. Chorzy mają problemy z podnoszeniem ciężkich przedmiotów, zmianą pozycji z siedzącej na stojącą, podnoszeniem ramion oraz chodzeniem po schodach. Osłabieniu może towarzyszyć ból i tkliwość mięśni.

W przebiegu zapalenia skórno-mięśniowego może dojść również do osłabienia:

  • mięśni oddechowych (niewydolność oddechowa),
  • mięśni gardła i przełyku (trudności z przełykaniem i mówieniem),
  • mięśni gałki ocznej (zaburzenia widzenia).

Objawy skórne zapalenia skórno-mięśniowego

Zmiany skórne w przebiegu zapalenia skórno-mięśniowego to:

  • rumień heliotropowy – fioletowe lub czerwone zabarwienie  skóry wokół oczu,
  • rumień dekoltu – zaczerwienienie w kształcie litery V, nazywany również objawem szala,
  • rumień ud i bioder (tzw. objaw kabury),
  • grudki Gottrona – wykwity skórne, które pojawiają się w okolicy stawów międzypaliczkowych, łokciowych, kolanowych, skokowych oraz na nadgarstkach,
  • łuszczenie i pękanie skóry na rękach,
  • świąd skóry,
  • wybroczyny i teleangiektazje,
  • łysienie ogniskowe,
  • owrzodzenia troficzne,
  • zapalenie tkanki podskórnej.

Zmiany skórne mogą występować samodzielnie, wraz z zapaleniem mięśni lub wyprzedzać objawy mięśniowe.

Diagnostyka zapalenia skórno-mięśniowego

Diagnostyka zapalenia skórno-mięśniowego obejmuje:

  • wywiad lekarski i badanie podmiotowe,
  • badania laboratoryjne z krwi (m.in. kinaza kreatynowa, OB, CRP, mioglobina, próby wątrobowe),
  • badania autoimmunologiczne (m.in. autoprzeciwciała ANA),
  • elektromiografia (ujawnia uszkodzenie mięśni i),
  • badania obrazowe (m.in. rezonans magnetyczny, RTG).
przeciwciała przeciwjądrowe ANA

W diagnostyce zapalenia skórno-mięśniowego zastosowanie mają również badania histologiczne. Biopsja mięśnia polega na pobraniu próbki tkanki mięśniowej i pozwala potwierdzić obecność stanu zapalnego oraz innych charakterystycznych zmian w mięśniach.

Badanie kinazy kreatynowej (CK)

Zapalenie skórno-mięśniowe – jak wygląda leczenie?

Leczenie zapalenia skórno-mięśniowego jest złożone i długotrwałe, często wymaga współpracy kilku specjalistów, takich jak reumatolog, dermatolog i neurolog. Celem leczenia jest złagodzenie objawów, zahamowanie postępu choroby oraz poprawa jakości życia pacjenta. Podstawowe metody leczenia obejmują:

  • przyjmowanie glikokortykosteroidów (doustnie lub dożylnie),
  • przyjmowanie leków immunosupresyjnych,
  • leczenie podtrzymujące.

Dodatkowo bardzo ważna jest rehabilitacja, która pomaga w zachowaniu sprawności i zapobiega przykurczom. Ćwiczenia powinny być dopasowane indywidualnie do okresu choroby (w fazie ostrej stosuje się ćwiczenia bierne, następnie izometryczne, izotoniczne i aerobowe).

Rokowania zapalenia skórno-mięśniowego są dobre, jeżeli zostanie wdrożone odpowiednie leczenie. Wówczas przeżywalność 10-letnia wynosi ponad 80%. Bez terapii u większości chorych dochodzi do stopniowego zaniku i przykurczu mięśni. W tej grupie śmiertelność 5-letnia wynosi około 50%.

Zapalenie skórno-mięśniowe to schorzenie autoimmunologiczne, w którym proces zapalny obejmuje mięśnie, skórę, a także inne narządy wewnętrzne. Chociaż choroba może prowadzić do licznych powikłań i znacząco wpłynąć na codzienne życie pacjenta, odpowiednio dobrane leczenie oraz wsparcie specjalistów mogą poprawić rokowania i jakość życia chorych. W przypadku zauważenia objawów, takich jak osłabienie mięśni i zmiany skórne, ważne jest, aby jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Diagnostyka zapalenia skórno-mięśniowego obejmuje m.in. badania laboratoryjne z krwi, badania immunologiczne, rezonans magnetyczny, a także biopsję tkanki mięśniowej.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. K. Bucka-Gierczak i in., Zapalenie skórno-mięśniowe na steroidy skutecznie leczone dożylnym preparatem immunoglobulin, Forum Reumatologiczne 2019, t. 5, nr 4, 209–213
  2. L. Kao i in., Patogeneza zapalenia skórno-mięśniowego: rola cytokin i interferonu, Dermatologia po Dyplomie 2011, t. 2, nr 5, s. 35–45
  3. Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.7. (dostęp 11.09.2024)
  4. K. Przekazińska-Boager, U. Brzezicka-Ciach, Zapalenie skórno-mięśniowe jako rewelator choroby nowotworowej, Przegląd Dermatologiczny 2014, 101, 40–45

Ołówkowaty (cienki) stolec – przyczyny i diagnostyka

Paulina Górska
-
0
Ołówkowaty (cienki) stolec – przyczyny i diagnostyka

Zmiana koloru, wielkości konsystencji czy zapachu stolca może świadczyć o procesie chorobowym, dlatego nie powinno się ich lekceważyć. Jednym z niepokojących sygnałów zmiany wypróżnienia jest pojawienie się stolca ołówkowatego – jak go rozpoznać i czym może być spowodowany? Przeczytaj artykuł, aby poznać odpowiedzi na te pytania.

Spis treści:

  1. Jak wygląda stolec ołówkowaty?
  2. Przyczyny ołówkowatego stolca
  3. Czy cienki stolec może oznaczać raka?
  4. Ołówkowaty stolec – jakie badania wykonać?

Jak wygląda stolec ołówkowaty?

Nazwa “ołówkowaty stolec” nie jest przypadkowa., można stwierdzić, że faktycznie wygląda jak ołówek. Opisuje się go jako dobrze uformowaną, ale długą i cienką masę kałową.

Warto wiedzieć
Średnica stolca wynosi zazwyczaj około 2-5 cm. Tymczasem średnica stolca ołówkowatego wynosi zaledwie kilkanaście milimetrów.

Jaki ma kolor stolec ołówkowaty? Na to pytanie nie ma jednej odpowiedzi, ponieważ kolor może zmieniać się w zależności od stanu zdrowia. W przypadku krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego masa kałowa ma kolor smolisty. Z kolei kolor jasny, żółtawy może być spowodowany cholestazą (stanem, w którym odpływ żółci z wątroby jest utrudniony lub zablokowany).

>> To może Cię zainteresować: Jasny stolec – kiedy może być objawem choroby?

Przyczyny ołówkowatego stolca

Wygląd stolca ołówkowatego nie powinien zostać zlekceważony – jest to znak, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Tylko co? Jakie mogą być przyczyny wąskiego stolca?

Hemoroidy a cienki stolec

Czy istnieje jakiś związek między hemoroidami a cienkim stolcem? Tak. Stolec ołówkowaty może świadczyć o chorobie hemoroidalnej (inaczej żylakach odbytu), w której dochodzi do powiększenia się guzków krwawniczych. Są one fizjologiczną strukturą odbytu, ale problem pojawia się, gdy zwiększają swoje rozmiary. Powoduje to zwężenie światła odbytnicy, a w konsekwencji zmianę średnicy stolca.

Warto wiedzieć
Cienki stolec to niejedyny objaw żylaków odbytu. U osoby chorej często obserwuje się również ślad krwi na papierze toaletowym lub domieszkę świeżej krwi w stolcu.

Ponadto pojawiają się objawy, takie jak:

  • pieczenie, świąd, podrażnienie, ból czy dyskomfort w okolicy odbytu;
  • wyciek śluzu;
  • uczucie niecałkowitego wypróżnienia;

Co może być przyczyną takich objawów? Nie jest to do końca wyjaśnione. Wśród możliwych przyczyn żylaków odbytu wymienia się m.in. siedzący tryb życia, nawykowe zaparcia oraz marskość wątroby.

>>Przeczytaj też: Zielony stolec – co może oznaczać zielony kał u dorosłych i dzieci?

Zespół jelita drażliwego a cienki stolec

Cienki stolec może być również jednym z objawów zespołu jelita drażliwego (ang. IrritableBowelSyndrome, IBS). Jakiś czas temu był on uznawany za zaburzenie czynnościowe i chorobę psychosomatyczną. Obecnie wiadomo, że jest to zaburzenie funkcji przewodu pokarmowego spowodowane zaburzeniami interakcji na osi jelito-mózg. Udział w ich powstawaniu mają m.in. czynniki genetyczne, a także przebyte infekcje żołądkowo-jelitowe.

Zmiana wyglądu stolca to tylko jeden z objawów IBS. Do pozostałych należą:

  • nawracające bóle brzucha;
  • wzdęcia brzucha;
  • gazy;
  • objawy spoza przewodu pokarmowego (m.in. bóle głowy, nocne oddawanie moczu, zaburzenia miesiączkowania);

U osób z zespołem jelita drażliwego występują również problemy z wypróżnianiem. W zależności od podtypu IBS są to zaparcia lub biegunki.

>> Zobacz też: Czarny stolec, smolisty stolec – przyczyny, diagnostyka, postępowanie

Cienki stolec a stres

Wśród przyczyn ołówkowatego stolca wymienia się również stres. U osób, które są narażone na jego działanie przez dłuższy czas, może dojść do zaciskania mięśni jelita. Prowadzi to do zmiany wyglądu mas kałowych.

Nie zawsze stres sam w sobie jest przyczyną zmiany w wyglądzie stolca. W niektórych przypadkach jest on czynnikiem, który nasila objawy nerwicy czy zespołu jelita drażliwego i tym sposobem prowadzi do pojawienia się niepokojących sygnałów ze strony przewodu pokarmowego.

Czy cienki stolec może oznaczać raka?

Choroby nowotworowe są jedną z najczęstszych przyczyn ołówkowatego stolca. Niepokojące zmniejszenie się jego średnicy może świadczyć o tym, że w przewodzie pokarmowym (najczęściej w odbytnicy) pojawił się guz nowotworowy, który zwęził światło jelita.

W przypadku choroby nowotworowej pojawiają się również inne alarmujące sygnały. Obserwuje się niezamierzoną utratę masy ciała, nocne poty, krew w stolcu i stany podgorączkowe. Ponadto mogą pojawić się objawy anemii: bladość skóry, bóle i zawroty głowy, zmiana rytmu wypróżnień czy osłabienie.

>> Sprawdź też: Anemia – przyczyny, objawy i rodzaje niedokrwistości

Ołówkowaty stolec – jakie badania wykonać?

Zmiana wyglądu stolca może wydawać się czymś błahym, ale nie należy jej lekceważyć. Warto skonsultować ją z lekarzem (gastrologiem lub proktologiem), który zajmie się znalezieniem przyczyny.

W pierwszej kolejności zazwyczaj wykonuje się badanie per rectum. Pozwala ono na ogólną ocenę bańki odbytnicy, wyglądu stolca na rękawiczce, a także wyczucie ewentualnego guza, który jest w zasięgu palca.

Jeśli lekarz widzi konieczność wykonania dodatkowych badań, może skierować pacjenta na endoskopię jelita. Przy podejrzeniu nieswoistych zapaleń jelit lub nowotworu jelita grubego wykonuje się kolonoskopię. W innych przypadkach wystarczające mogą okazać się szybsze i lepiej tolerowane przez pacjenta badania – sigmoidoskopia lub rektoskopia.

pakiet zdrowe jelita

W celu ustalenia przyczyny cienkiego stolca zleca się także badania laboratoryjne. Jednym z nich jest łatwo dostępne badanie na krew utajoną w kale.

Zalecenie dotyczące obserwowania wyglądu stolca może wydawać się absurdalne i wywoływać śmiech. Jednak warto potraktować je poważnie. Zmiany w kształcie, średnicy, kolorze czy konsystencji stolca czasami świadczą o chorobie. W przypadku cienkiego stolca może być nią IBS, choroba hemoroidalna, a nawet nowotwór. Nie powinno się tego lekceważyć – im wcześniej rozpocznie się diagnostyka, tym lepiej.

>> Przeczytaj także: Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?  

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/73971,stolec-olowkowaty-czy-to-objaw-raka, dostęp: 05.09.2024
  2. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/68332,hemoroidy, dostęp: 05.09.2024
  3. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/hemoroidy-zylaki-odbytu-objawy-przyczyny-i-leczenie/, dostęp: 05.09.2024
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/zespol-jelita-nadwrazliwego-objawy-diagnostyka-leczenie/, dostęp: 05.09.2024
  5. Grunwald, Anna, and Krystyna Klimaszewska. „PROFILAKTYKA I LECZENIE NOWOTWORÓW JELITA GRUBEGO.” Rola zespołu interdyscyplinarnego w opiece nad pacjentami onkologicznymi Tom III: 76.

Marker nowotworowy CA 15-3 a rak piersi

Angelika Janowicz
-
0
Marker nowotworowy CA 15-3 a rak piersi

Wczesne wykrycie raka piersi zwiększa szansę na skuteczne leczenie. Dlatego niezwykle ważna jest szczegółowa diagnostyka i monitorowanie przebiegu choroby. Jedną z ich składowych są markery nowotworowe. Dowiedz się, jakie są najczęściej badane markery nowotworowe raka piersi.

Spis treści:

  1. Czym są markery nowotworowe?
  2. Markery nowotworowe w diagnostyce raka piersi
  3. Markery nowotworowe w raku piersi – kiedy wykonać badanie?
  4. Czy podwyższony wynik markerów nowotworowych oznacza raka piersi?
  5. Badania przesiewowe w kierunku raka piersi

Czym są markery nowotworowe?

Markery nowotworowe to substancje o różnej strukturze biologicznej i pochodzeniu. Mogą to być np. białka, lipidy lub kwasy nukleinowe. Są one produkowane przez komórki tkanki nowotworowej (antygeny swoiste nowotworów) lub przez komórki prawidłowe jako odpowiedź na zmiany zachodzące w organizmie pod wpływem procesu nowotworowego (antygeny towarzyszące nowotworom).

Substancje będące markerami nowotworowymi mogą być nieobecne u zdrowych osób albo obecne, ale w bardzo niskich stężeniach lub wyłącznie na niektórych etapach rozwoju. Niektóre z nich pojawiają się w przebiegu innych chorób – nie tylko nowotworowych.

Markery nowotworowe w diagnostyce raka piersi

Markery nowotworowe przy raku piersi wykazują przydatność w:

  • diagnostyce (wraz z innymi badaniami – obrazowymi oraz histopatologicznymi),
  • określaniu stopnia zaawansowania procesu nowotworowego,
  • monitorowaniu skuteczności leczenia,
  • wykrywaniu wznowy nowotworu.
Warto wiedzieć:
Badanie markerów nowotworowych pozwala na monitorowanie postępu choroby, ocenę skuteczności leczenia oraz, w niektórych przypadkach, wczesne wykrycie nowotworu. Mimo to należy pamiętać, że markery nowotworowe nie są jedynym wskaźnikiem do postawienia rozpoznania, a ich nieprawidłowe stężenie jest wskazaniem do rozszerzenia diagnostyki.

Markery nowotworowe CA 15-3

Jednym z najczęściej badanych markerów w raku piersi jest CA 15-3. Jest to glikoproteina wytwarzana w zwiększonych ilościach przez komórki nowotworowe. Jej stężenie wyraźnie wzrasta przy przerzutach nowotworowych.

Marker CA 15-3 jest szczególnie użyteczny w monitorowaniu przebiegu choroby oraz ocenie skuteczności leczenia.

Pamiętaj:
Marker CA 15-3 ma zastosowanie głównie w diagnostyce raka piersi, ale jego stężenie może wzrastać również w łagodnych zmianach nowotworowych jajnika, a także raku płuc, jajnika, szyjki i trzonu macicy oraz przy zapaleniu wątroby.

Często oznacza się stężenie CA 15-3 wraz z antygenem karcynoembrionalnym CEA. Jednoczesne oznaczenie markerów CA 15-3 i CEA jest zasadne w niektórych przypadkach. Ich wysokie stężenia mogą wskazywać na gorsze rokowanie.

pakiet markery nowotworowe kobieta

Markery nowotworowe w raku piersi – kiedy wykonać badanie?

Badanie powyższych markerów nowotworowych jest zalecane osobom, u których występuje podejrzenie raka piersi. Wykonuje się je jako jeden z elementów diagnostyki w połączeniu z innymi badaniami.

Ponadto badanie markerów nowotworowych jest wykonywane u chorych na raka piersi:

  • przed rozpoczęciem leczenia przeciwnowotworowego,
  • w trakcie leczenia przeciwnowotworowego,
  • po zakończeniu leczenia onkologicznego.

Badanie markerów nowotworowych przed rozpoczęciem leczenia ma na celu ustalenie punktu wyjścia (stężenia początkowego), co może mieć znaczenie w monitorowaniu skuteczności terapii. Natomiast regularne oznaczanie ich stężenia po zakończeniu leczenia może być przydatne w wykrywaniu ewentualnych nawrotów choroby na wczesnym etapie.

Czy podwyższony wynik markerów nowotworowych oznacza raka piersi?

Podwyższony wynik markerów nowotworowych nie zawsze oznacza raka piersi. Wzrost ich stężenia obserwuje się również w innych stanach chorobowych – nowotworowych i nienowotworowych (np. przy stanach zapalnych, chorobach wątroby).

Podwyższony poziom markerów nowotworowych powinien być interpretowany w kontekście całego obrazu klinicznego i nie może być traktowany jako jedyny dowód na obecność raka piersi. Zawsze konieczne jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych, aby potwierdzić lub wykluczyć nowotwór.

Pamiętaj:
Wszelkie niepokojące objawy – m.in. wyczuwalne zgrubienie lub guzek w piersi, zmiany w kształcie piersi, wydzielina z brodawki sutkowej – zawsze wymagają niezwłocznej konsultacji z lekarzem i rozpoczęcia diagnostyki.

>> Przeczytaj też: Samobadanie piersi – ważne narzędzie diagnostyczne w rękach każdej kobiety

Badania przesiewowe w kierunku raka piersi

Badania przesiewowe pozwalają na wczesne wykrycie zmian w piersiach, co zwiększa szansę na skuteczne leczenie.

Podstawowym badaniem przesiewowym w kierunku raka piersi jest mammografia. To badanie radiologiczne, które polega na wykonaniu serii zdjęć gruczołu sutkowego. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie nawet tych zmian, które nie są wyczuwalne palpacyjnie. Mammografia zalecana jest wszystkim kobietom między 45. a 74. rokiem życia. Należy wykonywać ją raz na 2 lata (lub częściej zgodnie z zaleceniami lekarza).

W przypadku młodszych kobiet mammografia może nie być tak skuteczna ze względu na inną budowę piersi. Przeważa tkanka gruczołowa, która utrudnia wykrycie zmian w badaniu rentgenowskim. Dlatego w ramach profilaktyki zalecane jest badanie USG piersi.

Markery nowotworowe pozwalają na ocenę postępu choroby, skuteczności leczenia oraz wczesne wykrycie ewentualnych nawrotów. Dzięki temu wspomagają diagnostykę, ale zawsze powinny być wykonywane w połączeniu z innymi badaniami – obrazowymi, genetycznymi, histopatologicznymi. W kontekście raka piersi znaczenie ma głównie marker nowotworowy CA 15-3.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

1. A. Walaszczyk, D. Gabryś, Markery molekularne stosowane w diagnostyce raka piersi — obecna praktyka kliniczna i perspektywy rozwoju, Varia Medica 2019, t. 3, nr 3, s. 203–212

2. S. Ławicki i in., Markery nowotworowe raka piersi, Postepy Hig Med Dosw. (online), 2004; 58, 292–300

3. J. Wysocka, Wybrane markery nowotworowe, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99065,wybrane-markery-nowotworowe (dostęp 20.08.2024)

4. J.A. Kamińska, M.M. Kowalska, Markery w diagnostyce i leczeniu nowotworów złośliwych, Medycyna po Dyplomie 2012

Ugryzienie meszki – jak wygląda i co zrobić? Jakie badanie wykonać?

Katarzyna Deptuła
-
0
Ugryzienie meszki – jak wygląda i co zrobić? Jakie badanie wykonać?

Ukąszenie meszek może powodować reakcje alergiczne na skórze. Odczyn po ugryzieniu jest najczęściej miejscowy. W artykule podpowiadamy, jak wygląda ugryzienie meszki, jakie towarzyszą temu objawy, czy jest groźne i niebezpieczne, a także, jakie badania wykonać.

Spis treści:

  1. Czym są meszki i jak wyglądają?
  2. Jak wygląda ugryzienie meszki?
  3. Ugryzienie meszki – objawy
  4. Co zastosować na ugryzienie meszki?
  5. Jakie badanie wykonać po ugryzieniu meszki?
  6. Czy meszki przenoszą choroby?
  7. Jak chronić się przed ukąszeniami meszek?

Czym są meszki i jak wyglądają?

Meszki są owadami niebłonkoskrzydłymi o ciemnym zabarwieniu, które występują we wszystkich strefach klimatycznych. Osiągają wielkość 2-6 mm, mają krępą budowę ciała i szerokie skrzydła.

Warto wiedzieć:
Na całym świecie występuje ponad 1700 gatunków meszek, w Polsce ok. 50.

Kiedy występuje najwięcej ukąszeń przez meszki?

Najwięcej ukąszeń odnotowuje się:

  • od kwietnia do sierpnia,
  • w godzinach popołudniowych i wieczornych,
  • w rejonach pól, lasów i gospodarstw rolnych.

Wysoka temperatura i wilgotność są czynnikami sprzyjającymi rozwojowi meszek, a także sprzyjają ich żerowaniu.

Samce czy samice odpowiadają za ukąszenia wśród ludzi?

Samice meszek są hematofagami, czyli organizmami żywiącymi się krwią. Owady te atakują ludzi i zwierzęta (np. gospodarskie). Są przystosowane do takiego sposobu odżywiania dzięki obecności aparatu gębowego typu kłująco-ssącego.

Samce meszek (podobnie komarów) żywią się nektarem kwiatów.

Jak wygląda ugryzienie meszki?

U osób uczulonych odczyny alergiczne – na białka zawarte w ślinie meszek – mogą być widoczne gołym okiem. Przyjmują one formę zmian na skórze w postaci grudek / pęcherzyków, które utrzymują się zwykle kilka dni.

Panel alergenów insektów (5 alergenów)

Jak odróżnić ugryzienie meszki od innych ugryzień?

Wiele owadów, które żywią się ludzką krwią, może zostawić na skórze nieco inny ślad. Przykładowo ukąszenie/użądlenie:

  • komara – jest zwykle mniej bolesne niż meszki,
  • kleszcza – jest bezbolesne i zwykle nie pozostawia na skórze śladów; na skutek ukąszenia może pojawić się rumień wędrujący, czyli objaw boreliozy,
  • użądlenie pszczoły/osy – zostaje po nim żądło, a w jego środku znajduje się jad mogący wywołać silną reakcję alergiczną (przeczytaj więcej nt. uczulenia na jad pszczoły i osy).

Jedne z najbardziej bolesnych użądleń powodują owady błonkoskrzydłe, do których zalicza się osy, pszczoły, szerszenie i trzmiele.

Ugryzienie meszki – objawy

Objawy ugryzienia przez meszkę przyjmują formę:

  • miejscową (90% przypadków).
  • ogólnoustrojową (10%).

Poniżej zostały omówione najczęstsze miejscowe i ogólnoustrojowe objawy po ugryzieniu meszki.

Objawy miejscowe po ukąszeniu meszki

Miejscowe objawy ukąszenia przez meszki (wraz z częstością ich występowania) to:

  • świąd (95%),
  • pieczenie (55%),
  • obrzęk / opuchlizna (44%),
  • rumień w miejscu ukąszenia (41%),
  • miejscowe ocieplenie skóry (23%),
  • ból (13%),
  • mrowienie (5%).

Najczęściej zmiany skórne po ukąszeniu meszki są obserwowane w rejonach odsłoniętych (wraz z częstością występowania), np.:

  • kończyny górnej (48%) i/lub dolnej (40%),
  • głowy (29%),
  • szyi (25%).

Objawy skórne po ugryzieniu meszki rzadziej występują na plecach (10%), klatce piersiowej (4%) i brzuchu (3%).

Objawy ogólnoustrojowe po ukąszeniu meszki

U niektórych osób po ugryzieniu meszki mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe. Ich obecność i występowanie nie zależy od wieku z wyjątkiem nasilenia, które może zaostrzyć obecność chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych, np. cukrzycy.

Do najczęstszych objawów ogólnych należą:

Najgroźniejszym stanem po ugryzieniu meszki jest wstrząs anafilaktyczny. Jest on związany z gwałtowną reakcją organizmu na białka zawarte w ślinie owada. Wstrząsowi mogą towarzyszyć groźne dla zdrowia i/lub życia objawy, jak:

  • silna pokrzywka,
  • obrzęk Quinckego,
  • skurcz oskrzeli,
  • niedociśnienie i niskie tętno.
Warto wiedzieć:
W ślinie meszki znajduje się apyraza – jeden z potencjalnych alergenów. Enzym ten ma właściwości przeciwzakrzepowe i pozwala na zachowanie płynnej postaci krwi, którą spożywa owad.

Co zastosować na ugryzienie meszki?

W pierwszej kolejności miejsce ukąszenia należy umyć wodą z mydłem i kolejno zdezynfekować za pomocą środków dezynfekujących

Pomocne w przypadku odczynu alergicznego są:

  • leki przeciwhistaminowe (doustne lub do smarowania, np. żel z dimetyndenem),
  • miejscowe sterydy (np. maść z hydrokortyzonem 0,5 lub 1%).

W przypadku rozległych odczynów alergicznych lekarz może przepisać leki w formie zastrzyku lub doustne glikokortykosteroidy. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii, jeśli istnieje podejrzenie nadkażenia miejsca ukąszenia przez bakterie.

Domowe sposoby na ugryzienie meszki

W ramach domowych sposobów radzenia sobie z ukąszeniami, warto na miejsce ugryzienia przyłożyć kostki lodu (przez miękką tkaninę) lub zimny kompres żelowy wielokrotnego użytku. Pozwoli to na złagodzenie bólu, swędzenia, zaczerwienienia i obrzęku.

Ukąszenie meszki – kiedy trzeba udać się do lekarza?

Konsultacja z lekarzem jest niezbędna w przypadku:

  • zaostrzenia objawów miejscowych na skórze,
  • braku skuteczności domowego leczenia,
  • pojawienia się gorączki i innych objawów ogólnoustrojowych.

Po ugryzieniu meszki u niektórych pacjentów mogą pojawić się objawy duszności związane ze wstrząsem anafilaktycznym. Wymagają one natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Jakie badanie wykonać po ugryzieniu meszki?

Reakcja alergiczna na ślinę meszki wiąże się z wytworzeniem przeciwciał klasy IgE. Można oznaczyć specyficzne immunoglobuliny. Warto wykonać złożone testy, które identyfikują kilka rodzajów alergenów owadzich. Przydaje się to w momencie, gdy nie wiadomo, jaki owad ugryzł, a także dla wykluczenia alergii na owady błonkoskrzydłe.

>> Przeczytaj również: Diagnostyka alergii w laboratorium

Czy meszki przenoszą choroby?

Meszki są owadami, które mogą przenosić patogeny – są żywicielami pośrednimi. Są one nośnikiem filariozy w krajach Afryki Subsaharyjskiej i innych rejonach świata, np. w południowym Meksyku, Wenezueli i Kolumbii.

Jak chronić się przed ukąszeniami meszek?

Ochrona przed meszkami jest identyczna, jak w przypadku komarów i kleszczy.

Kilka ważnych zasad dla każdego pacjenta:

  • Pamiętaj o stosowaniu odpowiednich ubrań i repelentów (środków odstraszających owady).
  • Unikaj (w miarę możliwości) miejsc bytowania meszek, np. zbiorników wodnych, szczególnie w okresach ich największej aktywności.

>> Przeczytaj również: Sezon na kleszcze

Choć ukąszenie meszki zazwyczaj nie jest groźne, może powodować na skórze reakcje alergiczne. W rzadkich przypadkach mogą pojawić się objawy ogólne, takie jak gorączka. Jeśli domowe sposoby nie przynoszą ulgi i dolegliwości nasilają się, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Możesz rozważyć również wykonanie testów alergicznych, aby ustalić, czy jesteś uczulony na ślinę meszki, czy też innych owadów.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/uzadlenia-ukaszenia-i-uklucia-owadow, dostęp 09/08/2024
  2. Abebe M, Cupp MS, Ramberg FB, Cupp EW. Anticoagulant activity in salivary gland extracts of black flies (Diptera: Simuliidae). J Med Entomol. 1994 Nov;31(6):908-11. doi: 10.1093/jmedent/31.6.908. PMID: 7815406.
  3. Buczyłko K, Majsiak E, Wagner A, Alergia na owady niebłonkoskrzydłe, Alergia Astma Immunologia 2015, 20 (3): 170-17
  4. Rapiejko P, Lipiec A, Meszki, Alergoprofil 2007, 3(2): 19-23
  5. Sitarz M, Buczek A, Buczek W. Skin Lesions and Systemic Reactions in Humans Infested by Blackflies (Diptera: Simullidae) in Recreational Areas in Southeastern Poland. Journal of Clinical Medicine. 2021; 10(4):788. https://doi.org/10.3390/jcm10040788
  6. Sitarz M, Buczek AM, Buczek W, Buczek A, Bartosik K. Risk of Attacks by Blackflies (Diptera: Simuliidae) and Occurrence of Severe Skin Symptoms in Bitten Patients along the Eastern Border of the European Union. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022; 19(13):7610. https://doi.org/10.3390/ijerph19137610

Najczęstsze choroby odzwierzęce i ich objawy

Katarzyna Deptuła
-
0
Najczęstsze choroby odzwierzęce i ich objawy

Zoonozy to choroby odzwierzęce, które mogą stanowić zagrożenie dla człowieka. Z artykułu dowiesz się, jakie są najczęstsze choroby odzwierzęce i jakie objawy im towarzyszą. Opowiemy też o badaniach wykonywanych w kierunku zoonoz.

Spis treści:

  1. Czym są choroby odzwierzęce?
  2. Najpowszechniejsze zoonozy kojarzone z kotami
  3. Zoonozy, które mogą przenosić psy
  4. Przykłady innych chorób odzwierzęcych
  5. Badania na choroby odzwierzęce – jak diagnozuje się zoonozy?
  6. Jak zapobiegać chorobom odzwierzęcym?

Czym są choroby odzwierzęce?

Choroby odzwierzęce (zoonozy) to choroby lub infekcje wywołane przez wirusy, bakterie, pasożyty, czy priony. Wektorem dla patogenów są np.: zwierzęta domowe, gospodarskie lub dzikie. Na zoonozy szczególnie narażone są grupy zawodowe, tj. rolnicy, hodowcy, opiekunowie zwierząt, weterynarze, a także posiadacze zwierząt domowych, w tym również dzieci.

W jaki sposób objawiają się choroby odzwierzęce u ludzi?

Zoonozy to duża grupa zróżnicowanych chorób, które są wywoływane przez różne patogeny. Obraz kliniczny może znacząco się różnić zależnie od:

  • przyczyny zakażenia, np. konkretnego gatunku pasożyta, serotypu wirusa lub szczepu bakteryjnego;
  • drogi zakażenia (np. pokarmowej, oddechowej, kontaktowej, przez łożysko) i/lub sposobu przenoszenia się patogenu (np. za pomocą wektora – owadów jak kleszcze i komary).

Dodatkowo objawy chorób odzwierzęcych u ludzi są skrajnie odmienne. Mogą one dotyczyć, np.:

  • układu nerwowego (np. drgawki, zapalenie mózgu, zaburzenia świadomości);
  • układu pokarmowego (np. biegunka, wymioty);
  • układu oddechowego (np. kaszel, duszność, zapalenie płuc);
  • skóry (wysypki, owrzodzenia, świąd).

Mogą być to również objawy ogólne, do których zalicza się gorączkę, zmęczenie i powiększenie węzłów chłonnych.

>> Zobacz również: Kiedy podejrzewać infekcję pasożytniczą u dziecka

Najpowszechniejsze zoonozy kojarzone z kotami

Koty są nośnikami różnych patogenów – często są kojarzone z toksoplazmozą, chociaż człowiek najczęściej zaraża się toksoplazmozą przez spożycie zakażonej żywności, a nie kontakt z kocim pupilem.

Uwagę zwraca również choroba kociego pazura. Obie jednostki chorobowe zostały opisane poniżej.

Choroba kociego pazura

Za chorobę kociego pazura odpowiadają bakterie Bartonella hensalae. Rezerwuarem tego patogenu są koty domowe. Do zakażenia dochodzi na skutek podrapania lub pogryzienia przez kota.

Chorobie towarzyszą zmiany skórne (pojawiające się po 3-10 dniach od zranienia). W jej przebiegu odnotowuje się limfadenopatię, a także gorączkę, zapalenie wątroby, zapalenie nerwu wzrokowego i encefalopatię (uszkodzenie mózgowia).

W diagnostyce choroby kociego pazura wykorzystuje się badania serologiczne, metody barwnikowe zakażonej tkanki, posiew i metodę PCR.

>> Przeczytaj też: Choroba kociego pazura objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Toksoplazmoza

Toksoplazmozę wywołuje pasożyt Toxoplasma gondii. Zakażenie toksoplazmozą jest przenoszone egzogennie:

  • drogą pokarmową – najczęstsza droga zakażenia – spożycie żywności (surowego lub półsurowego mięsa), nieprzegotowanej wody, niepasteryzowanego mleka, nieumytych warzyw (z ziemią zanieczyszczonną kocimi odchodami) lub nieumycie rąk po sprzątaniu kociej kuwety;
  • drogą wewnątrzmaciczną – tachyzoitów przez łożysko u ciężarnych z zakażeniem pierwotnym;
  • drogą parenteralną – np. podczas transfuzji krwi, transplantacji narządów.

W przypadku toksoplazmozy odnotowuje się również zarażenie na drodze endogennej. Występuje ono wyłącznie u osób z przebytą w przeszłości infekcją. Dochodzi w niej do przekształcenia form „uśpionych” do aktywnych przy korzystnych dla pasożyta warunkach, tj. niedoboru odporności.

Objawy toksoplazmozy zależą od przebiegu – w ostrej toksoplazmozie występują symptomy podobne jak w mononukleozie zakaźnej.

Toksoplazmoza a ciąża

Toksoplazmoza jest zagrożeniem dla ciąży i płodu. W postaci wrodzonej wyróżnia się triadę objawów tzw. „triada Sabina-Pinkertona”. Składają się na nią:

  • wodogłowie,
  • zwapnienia śródczaszkowe,
  • zapalenie siatkówki i naczyniówki oka.

Wraz z rozwojem dziecka mogą pojawić się powikłania neurologiczne i oczne (choroby oczu).

Diagnostyka toksoplazmozy opiera się na wykonaniu testów serologicznych i badania metodą PCR na obecność DNA pasożyta (przede wszystkim z krwi).

>> Więcej informacji: Toksoplazmoza – źródła zarażenia, objawy i diagnostyka

Zoonozy, które mogą przenosić psy

Psy są nosicielami bakterii, pasożytów i wirusów. Mogą być odpowiedzialne za szerzenie się, m.in. wścieklizny, świerzbu, tężca i rzadziej występujących chorób, jak np. dipylidozy.

Wścieklizna

Wścieklizna to wirusowa choroba odzwierzęca o ostrym przebiegu przenoszona głównie przez dzikie zwierzęta. Atakuje centralny układ nerwowy i w przypadku braku leczenia niemal zawsze prowadzi do śmierci. Objawy choroby to m.in. zaburzenia świadomości, nadpobudliwość, problemy z połykaniem, napady drgawkowe oraz porażenie kończyn. Do zarażenia dochodzi poprzez ugryzienie człowieka przez zakażone zwierzę. Według WHO wścieklizna przyczynia się do zgonu 30-70 tysięcy ludzi na świecie.

Warto wiedzieć:
Psy podlegają obowiązkowemu i corocznemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie.

Świerzbowiec psi

Za świerzb u psów odpowiada świerzbowiec drążący psi (Sarcoptes scabiei var canis). Może on przenieść się na skórę człowieka, jednak nie jest tak inwazyjny, jak świerzbowiec ludzki (Sarcoptes scabiei var hominis). Wynika to z faktu, że nie drąży kanałów w naskórku i nie rozmnaża się na człowieku. Zmiany skórne obejmują głównie grudki, krostki, bąble pokrzywkowe z niewielkim świądem.

Dipylidoza

Dipylidoza to rzadka choroba pasożytnicza wywołana przez tasiemca psiego, przebiega najczęściej bezobjawowo. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową przez spożycie pchły zawierającej postać larwalną tasiemca. Rzadko objawia się świądem odbytu, wywoływanym wydalanymi członami pasożyta, które wykrywane są w badaniu kału.

Inne choroby odzwierzęce pochodzące od psów

W sierści psa mogą znajdować się również pasożyty jak wspomniany świerzbowiec lub pchły. Ich występowanie na skórze człowieka wiąże się z pojawieniem objawów skórnych, np. swędzenia, bąbli, podrażnień. Inna choroba odzwierzęca, której rezerwuarem może być pies, to tężec. Człowiek może zarazić się przez kontakt zranionej skóry z odchodami zwierzęcia zawierającymi bakterie Clotridiumtetani.

>> Przeczytaj również: Tężec — od urazu do choroby, objawy, leczenie, profilaktyka

Przykłady innych chorób odzwierzęcych

Inne choroby odzwierzęce, na które warto zwrócić uwagę to:

  • bruceloza – nośnikiem bakterii Brucella jest bydło, psy, kozy i owce; chorobą można zarazić się drogą wziewną, pokarmową lub bezpośrednio np.: przez zadrapanie skóry;
  • tularemia – wywołana przez bakterie Francisella tularensis; wektorami patogenu są kleszcze, pchły i zwierzęta (króliki, koty, wiewiórki);
  • leptospiroza – nośnikiem bakterii Leptospira interrogans są ssaki, ptaki, gady i płazy; do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu z wodą lub ziemią zanieczyszczoną moczem zwierząt.

Zoonozy to również choroby wirusowe. Jedną z nich jest ptasia grypa, którą wywołuje wirus grypy A/H5N1 i roznoszony jest przez zarażone ptactwo.

Warto wiedzieć:
Gorączka Q wywoływana przez bakterie Coxiella burnetti może być stosowana jako broń biologiczna. To choroba zakaźna, która wywołuje objawy „grypopodobne” z zajęciem płuc, wątroby, serca i nerek. Bakteria może być rozpylana w formie aerozoli, znajdować się w żywności i wodzie.

Badania na choroby odzwierzęce – jak diagnozuje się zoonozy?

Diagnostyka chorób odzwierzęcych i jej przebieg jest zależny od wywiadu lekarskiego. Podstawowe badania, jakie wykonuje się w przypadku podejrzenia zoonozy to:

  • badania krwi – morfologia z rozmazem;
  • posiewy bakteryjne kału, moczu i innych płynów ustrojowych.

Wśród chorób odzwierzęcych istotna jest również biopsja oraz badania genetyczne metodą PCR w celu identyfikacji DNA patogenu.

Morfologia krwi obwodowej

Na jakie choroby odzwierzęce można wykonać badania krwi?

Badaniami krwi stosowanymi w diagnostyce chorób odzwierzęcych są m.in. testy serologiczne czy też pełna morfologia. Pozwalają one na określenie poziomu specyficznych przeciwciał w przypadku podejrzenia m.in.:

  • toksoplazmozy,
  • brucelozy,
  • glisty psiej,
  • leptospirozy,
  • wścieklizny.

Oprócz badań krwi, jednym z podstawowych testów jest badanie kału w kierunku pasożytów.

badanie kału w kierunku pasożytów baner

>> Przeczytaj też: Badanie kału w kierunku pasożytów. Jak się przygotować, ile trwa, co wykrywa? Fakty i mity

Jak zapobiegać chorobom odzwierzęcym?

Wielu chorób odzwierzęcych można uniknąć, pamiętając o myciu rąk, szczególnie po bezpośrednim kontakcie ze zwierzętami i codziennym sprzątaniu kociej kuwety.

Należy pamiętać, że zoonozy są również przenoszone drogą pokarmową, dlatego spożywane mięso i inne produkty odzwierzęce powinny pochodzić ze sprawdzonych źródeł oraz być poddawane odpowiedniej obróbce termicznej lub pasteryzacji.

Należy również pamiętać o regularnym odrobaczaniu, szczepieniach i profilaktyce przeciwpasożytniczej zwierząt.

Zoonozy to zróżnicowane choroby odzwierzęce, stanowiących zagrożenie dla ludzi. Istotną rolę w ich rozprzestrzenianiu jest brak odpowiedniej higieny rąk po kontakcie ze zwierzętami domowymi, gospodarskimi lub dzikimi. W przypadku podejrzenia zoonozy wykonuje się m.in. badania ogólne kału, posiewy bakteryjne, specjalistyczne testy serologiczne i genetyczne metodą PCR.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  • Boroń-Kaczmarska A, Wiercińska-Drapało A (2022) Choroby zakaźne i pasożytnicze TOM 1, Warszawa: PZWL
  • Dzierżanowska-Fangrat K (2021) Leczenie chorób infekcyjnych, Warszawa: PZWL
  • Morozińska-Gogol J (2016) Parazytologia medyczna. Kompendium, Warszawa: PZWL
  • https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165346,leptospiroza, dostęp 26.06.2024
  • https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/grypa-ptakow, dostęp 26.06.2024
  • https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/profilaktyka/65403,zapobieganie-chorobom-odzwierzecym, dostęp 24.06.2024

Najczęstsze przyczyny problemów z zajściem w ciążę

Katarzyna Deptuła
-
0
Najczęstsze przyczyny problemów z zajściem w ciążę

Niepłodność u kobiet to jedna z realnych przeszkód w posiadaniu potomstwa. Przyczyny jej występowania są zróżnicowane – mogą wynikać z zaburzeń hormonalnych, jak i przeszkód anatomicznych. W artykule omawiamy jedne z najczęstszych przyczyn kobiecej niepłodności, a także wskazujemy jakie badania warto wykonać, diagnozując ją.

Spis treści:

  1. Objawy niepłodności kobiecej
  2. Dlaczego nie mogę zajść w ciążę?
  3. Problemy z zajściem w ciążę – jakie badania wykonać?

Objawy niepłodności kobiecej

Niepłodność u kobiet może mieć wiele przyczyn, które manifestują się różnymi objawami. Wśród tych symptomów wymienia się:

  • nieregularne i często bolesne miesiączki,
  • przewlekłe dolegliwości w obrębie miednicy mniejszej,
  • ból podczas współżycia,
  • plamienia kontaktowe,
  • brak owulacji,
  • zmiany anatomiczne (pierwotne lub wtórne).

Wymienione objawy mogą towarzyszyć chorobom ginekologicznym i zaburzeniom związanym z produkcją hormonów płciowych.

>> Przeczytaj też: Wpływ żywienia na płodność

Dlaczego nie mogę zajść w ciążę?

Przyczyny niepłodności są zależne od płci. Za niemożność zajścia w ciążę może odpowiadać czynnik żeński, męski lub nieznany (idiopatyczny). Trudno wymienić jedną, konkretną przyczynę niepłodności. Jej podłoże często jest  wieloczynnikowe, choć w części przypadków badania diagnostyczne pozwalają na stwierdzenie określonej przyczyny, co daje szansę na włączenie skutecznego leczenia.

Czynnik żeński odpowiada za ok. 50-65% przypadków niepłodności. Wyróżnia się przyczyny:

  • jajnikowe – zaburzenia owulacji (25-30%) lub niska rezerwa jajnikowa,
  • jajowodowe (20%),
  • maciczne – nieprawidłowości anatomiczne np. wrodzone lub nabyte (20%).

Znaczenie mają również zmiany związane z endometriozą i/lub zrostami w miednicy mniejszej, które stanowią około 15% przypadków niepłodności.

Choroby i zaburzenia wpływające na płodność kobiet

Choroby ginekologiczne stanowią istotną przeszkodę w zajściu w ciążę. Istotne znaczenie ma m.in. endometrioza. Dotyczy 25-50% kobiet w rozpoznaną niepłodnością, a w jej przebiegu odnotowuje się zaburzenia czynności jajników, jajowodów i endometrium, co przekłada się na nieprawidłowy  przebieg procesu folikulogenezy, owulacji, zapłodnienia i implantacji zarodka.

Istotne są również zaburzenia równowagi hormonalnej u kobiet, które wpływają bezpośrednio lub pośrednio na proces owulacji. Istotne wśród nich są:

  • niedoczynność układu podwzgórzowo-przysadkowego (<10% przypadków)
  • dysfunkcja osi przysadkowo-jajnikowej (80-90%)
  • pierwotna niedoczynność jajników (<5%)
  • hiperprolaktynemia.

Innym zaburzeniem hormonalnym, które utrudnia zajście w ciążę i może być przyczyną niepłodności jest PCOS.

Nieprawidłowości anatomiczne kobiecego układu rozrodczego

Zmiany anatomiczne w obrębie żeńskich narządów płciowych mogą przyczynić się do utrudnienia procesu zapłodnienia. Istotne wśród nich są:

  • zaburzony transport komórki jajowej, co określa się mianem czynnika jajowodowego;
  • trudność w implantacji zarodka, czyli czynnik maciczny.

Powyższe zmiany mogą mieć charakter pierwotny (są obecne od urodzenia) lub wtórny, np. nabyte w procesach chorobowych czy na skutek inwazyjnego leczenia (np. radioterapii miednicy mniejszej).

Zaburzenia jajowodowe

Czynnik jajowodowy może:

  • dotyczyć 1 lub 2 jajowodów;
  • występować na całym lub określonym odcinku jajowodu;
  • mieć charakter częściowego zwężenia (stenozy), poszerzenia lub całkowitej blokady.

Szczególnym czynnikiem jajowodowym w niepłodności kobiecej jest tzw. wodniak jajowodu. Jego występowanie wiąże się z:

  • zarośnięciem dystalnej części jajowodu,
  • poszerzeniem światła jajowodu,
  • wypełnieniem jajowodu zapalnym płynem, który spływa do macicy.

Dysfunkcje wywołane przez wodniaka jajowodu mają bezpośredni wpływ na ograniczenie możliwości implantacji zarodka, również w przypadku, gdy drugi jajowód jest wolny od cech patologicznych.

Inne przeszkody w jajowodach, które utrudniają zajście i/lub utrzymanie ciąży to:

  • mięśniaki zlokalizowane w rogach macicy,
  • duże guzy i zmiany uciskające jajowód.

Nie bez znaczenia są również zabiegi chirurgiczne, jak usunięcie ciąży jajowodowej i cesarskie cięcie.

Zaburzenia maciczne

Zmiany anatomiczne macicy utrudniają między innymi implantację zarodka, drożność ujść jajowodów lub kanału szyjki macicy. Mogą mieć charakter:

  • wrodzony – związany z wadą rozwojową np. obecność przegrody macicy, a także macica jednorożna, podwójna, dwurożna i łukowata;
  • nabyty – związany z obecnością zmian zapalnych, guzów (podśluzówkowych i śródściennych), polipów, wewnątrzmacicznych zrostów endometrialnych lub z adenomiozą.

Ich występowanie rzutuje m.in. na zmniejszoną objętość macicy i zmiany w ukrwieniu.

Inne przyczyny niepłodności u kobiet

Inne przyczyny niepłodności u kobiet mogą wiązać się ze zmniejszoną rezerwą jajnikową lub przebytymi chorobami infekcyjnymi i zapalnymi np. zakażeniem Chlamydią czy Mycoplasmą.

Problemy z zajściem w ciążę – jakie badania wykonać?

Przyczyn kobiecej niepłodności jest wiele. Dlatego zestaw (pakiet) badań, który można wykonać w ramach diagnostyki jest szeroki. Obejmuje badania:

  • hormonalne, które uwzględniają oznaczenie FSH, LH, estradiolu, PRL, TSH;
  • potwierdzające owulację, np. progesteron w fazie lutealnej;
  • oceniające rezerwę jajnikową, czyli AMH, FSH w 3. dniu cyklu.

Badania hormonalne, zależnie od laboratorium, mogą być dostępne jako podstawowy lub rozszerzony profil hormonalny.

Pakiet hormony kobiece diagnostyka płodności (6 badań)

Podstawowy profil hormonalny u kobiet z niepłodnością lub jej podejrzeniem

Na podstawowy profil hormonalny składa się oznaczenie stężenia:

  • gonadotropin przysadkowych –  LH i FSH,
  • prolaktyny,
  • TSH,
  • estrogenów,
  • testosteronu.

Więcej na temat diagnostyki niepłodności znajdziesz w Centrum Wiedzy ALAB.

>> To może Cię zainteresować: Testosteron u kobiet – co oznacza nieprawidłowy wynik?

Poszerzony profil hormonalny w diagnostyce niepłodności u kobiet

W ramach rozszerzonego profilu hormonalnego wykonuje się oznaczenie poziomu:

  • SHBG (globulin wiążących hormony płciowe),
  • DHEAS,
  • androstendionu.

Innym parametrem, o którym należy pamiętać jest 17-alfa-hydroksyprogesteron, o którym więcej przeczytasz w artykule: Ważny marker w zaburzeniach hormonalnych – 17-OH progesteron.

Badania z krwi oceniające rezerwę jajnikową

W przypadku kobiet po 30. roku życia, który określa się jako zaawansowany wiek reprodukcyjny, wykonuje się ocenę rezerwy jajnikowej. Określa ona szacunkową liczbę komórek jajowych, jednak nie dostarcza informacji na temat ich jakości biologicznej. W ramach tej oceny oznacza się poziom hormonu antymullerowskiego (AMH), a także stężenie FSH w 3. dniu cyklu oraz wykonuje się badanie ultrasonograficzne AFC.

Niepłodność u kobiet to złożony problem diagnostyczny ze względu na wielopłaszczyznowy charakter tego zaburzenia. Może wynikać z przyczyn anatomicznych – zarówno pierwotnych, jak i wtórnych – ale również być związany z zaburzeniami hormonalnymi obejmującym dysfunkcje na linii podwzgórze-przysadka-jajniki. Dlatego tak ważna jest szczegółowa i szeroka diagnostyka niepłodności, która obejmuje badania hormonalne z krwi, ale również specjalistyczne badania ginekologiczne.

>> Przeczytaj też: Badania laboratoryjne w diagnostyce niepłodności

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Bręborowicz G H (2020) Położnictwo i ginekologia Tom 1-2, Warszawa: PZWL
  2. Ciepiela O (2021) Diagnostyka laboratoryjna w pielęgniarstwie i położnictwie, Warszawa: PZWL

INR co to za badanie i co wykrywa? Jak interpretować wyniki?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
INR co to za badanie i co wykrywa? Jak interpretować wyniki?

INR to jeden ze wskaźników, oznaczanych powszechnie w celu określenia funkcjonowania układu krzepnięcia. Jakie są wskazania do wykonania oznaczenia INR? Jakie leki powodują wzrost jego wartości? Przy których przypadłościach może dojść do zwiększenia wartości wskaźnika INR? Dowiedz się więcej na temat tego badania laboratoryjnego.

Spis treści:

  1. INR – co to za badanie?
  2. Kiedy przeprowadzić badanie INR?
  3. INR – jaki jest prawidłowy wynik?

INR – co to za badanie?

INR to wskaźnik nazywany międzynarodowym współczynnikiem znormalizowanym, który jest jednym z rodzajów, w jaki można określić pomiar czasu protrombinowego (PT). Czas protrombinowy to parametr określający funkcjonowanie zewnątrzpochodnego układu krzepnięcia. Na układ ten składają się takie elementy jak V, VII i X czynnik krzepnięcia, protrombina oraz fibrynogen.

Czas protrombinowy można wyrazić również w sekundach oraz procentach normy. Oznaczenie czasu protrombinowego w sekundach wymaga wykorzystania tromboplastyny, a więc białka aktywującego szlak zewnątrzpochodny kaskady krzepnięcia krwi. Białko to cechuje się dużą zmiennością, dlatego w celu oceny czasu protrombinowego powszechnie wykorzystuje się międzynarodowy współczynnik znormalizowany (a więc INR). Pozwala to na zwiększenie porównywalności wyników niezależnie od używanych współczynników.

>> To może Cię zainteresować: APTT (czas kaolinowo-kefalinowy) – co to za badanie, co wykrywa i kiedy się je wykonuje

Kiedy przeprowadzić badanie INR?

Podstawowym wskazaniem do oznaczenia wskaźnika INR jest monitorowanie leczenia antagonistami witaminy K (do takich substancji należy na przykład warfaryna, czy acenokumarol). Leki te są przyjmowane przez pacjentów obciążonych migotaniem przedsionków, ale również przez osoby po zabiegach kardiochirurgicznych, a także w ramach profilaktyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Warto mieć świadomość, że INR jest również wykorzystywany w diagnostyce internistycznej, przy pojawieniu się objawów mogących sugerować choroby wątroby i zaburzenia krzepnięcia, o czym więcej można przeczytać w kolejnym akapicie tego artykułu.

Czas protrombinowy PT/INR

Wskazania do badania INR

W jakich jeszcze sytuacjach klinicznych oznacza się INR? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

  • schorzenia wątroby – czynniki krzepnięcia są produkowane w wątrobie i wiele nieprawidłowości dotyczących tego narządu może objawiać się ich niedoborem i odchyleniami w parametrach krzepnięcia krwi,
  • kontrole przed zabiegami operacyjnymi – pacjenci, którzy przyjmują leki przeciwkrzepliwe będące antagonistami witaminy K, przed zabiegami operacyjnymi powinni wykonać oznaczenie wskaźnika INR, w celu zobrazowania funkcjonowania układu krzepnięcia, co ma na celu zapobieganie nadmiernym krwawieniom w czasie zabiegu, 
  • podejrzenie zaburzeń krzepnięcia – ocenę układu krzepnięcia powinno się wykonać w przypadku pojawienia się objawów mogących świadczyć o istnieniu skazy krwotocznej. Należy do nich między innymi:
  • skłonność do długotrwałych krwawień nawet po małych urazach,
  • obfite miesiączki u kobiet,
  • krwawienia z dróg rodnych,
  • częste krwawienia z nosa,
  • obecność krwi w moczu i stolcu,
  • często pojawiające się podbiegnięcia krwawe na skórze.

Badanie INR – czy trzeba być na czczo?

Wskaźnik INR jest badaniem wykonywanym z próbki krwi żylnej. Samo badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Choć nie ma bezwzględnego wymogu bycia na czczo przed oznaczeniem INR, to warto udać się na badanie rano, bez obfitego posiłku. Warto mieć świadomość, że na wynik badania INR mogą wpływać niektóre pokarmy – przede wszystkim te, które zawierają dużo witaminy K. Do produktów tych zaliczamy zielone warzywa (brokuły, jarmuż, szpinak, rukola, kapusta włoska), ale również przetwory mleczne, jaja, czy wątróbka.

>> Przeczytaj też: Jakie czynniki mogą zaburzyć wyniki badań układu krzepnięcia?

INR – jaki jest prawidłowy wynik?

Należy mieć świadomość, że prawidłowe wartości wskaźnika INR są uzależnione od sytuacji klinicznej. U pacjentów przyjmujących leki przeciwkrzepliwe będące doustnymi antagonistami witaminy K, dopuszczalne wartości INR są wyższe. Jest to zamierzone postępowanie, mające na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych. Zakres terapeutyczny, w jakim powinna utrzymywać się wartość wskaźnika INR dla tych pacjentów wynosi pomiędzy 2,0 a 3,0. Istnieją jednak pewne wyjątki. U chorych posiadających mechaniczne zastawki serca wartość INR powinny być wyższe i wynosić odpowiednio między 3,0-4,0.

U pacjentów nieprzyjmujących antagonistów witaminy K i nieobciążonych schorzeniami wpływającymi na układ krzepnięcia wskaźnik INR powinien zawierać się w wartościach pomiędzy 0,85–1,15, choć należy wyraźnie podkreślić, że wartości referencyjne dla INR są uzależnione od konkretnego laboratorium.

Interpretując wynik oznaczenia wskaźnika INR, warto poinformować lekarza o wszystkich stosowanych lekach i chorobach współistniejących. Niektóre substancje (na przykład barbiturany, karbamazepina, czy antybiotyki – ryfampicyna, metronidazol) mogą wpływać na wyniki oznaczenia INR. To samo dotyczy niektórych schorzeń przewlekłych takich jak na przykład:

  • niewydolność serca,
  • nowotwory złośliwe,
  • niewydolność wątroby,
  • nadczynność i niedoczynność tarczycy.

Za niskie INR – o czym świadczy?

Należy mieć świadomość, że punkt odcięcia dla obniżonego wskaźnika INR jest inny dla pacjentów przyjmujących antagonistów witaminy K. U pacjentów przyjmujących przewlekle te leki za obniżony wskaźnik INR uważamy jego wartości poniżej 2,0. U pacjentów, których zakwalifikowano do takiej terapii ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych istotnie rośnie przy INR <2,0. Z tego powodu osoby te powinny regularnie monitorować wartości wskaźnika INR. Jeżeli jest on prawidłowy, to takie kontrole powinny się odbywać przynajmniej raz w miesiącu. O częstości kontroli wskaźnika INR decyduje lekarz prowadzący, który ma wgląd w sytuację kliniczną pacjenta i jego ostatnie wyniki badań laboratoryjnych.

>> Przeczytaj też: D-dimery – znaczenie, wskazania, interpretacja wyniku

Podwyższone INR – co oznacza?

Zwiększenie wskaźnika INR, a tym samym wydłużenie czasu protrombinowego może świadczyć o:

  • leczeniu antagonistami witaminy K – zwiększenie wskaźnika i utrzymywanie go w prawidłowym zakresie jest tak naprawdę celem tego leczenia,
  • niedobory czynników krzepnięcia II, V, VII, X – wrodzone lub nabyte,
  • schorzenia wątroby, prowadzące do zaburzenia syntezy czynników krzepnięcia – na przykład zaawansowana marskość wątroby, niewydolność wątroby,
  • niedobory witaminy K, która jest niezbędna do syntezy niektórych czynników krzepnięcia,
  • zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego – jest to schorzenie, którego istotą jest wtórna aktywacja układu krzepnięcia, co prowadzi do zużycia się czynników krzepnięcia, płytek krwi oraz fibrynogenu, co w badaniach laboratoryjnych ujawni się jako zwiększenie INR.

Wskaźnik INR to jeden z parametrów oceniających funkcjonowanie układu krzepnięcia, który jest powszechnie wykorzystywany w monitorowaniu terapii przeciwkrzepliwej lekami będącymi doustnymi antagonistami witaminy K, ale znajduje również zastosowania w diagnostyce internistycznej. Wynik oznaczenia wskaźnika INR należy skonsultować z lekarzem prowadzącym leczenie, który w razie nieprawidłowości, odpowiednio zmodyfikuje leczenie.

Bibliografia

1. A. Szczeklik i inni, Choroby wewnętrzne, PZWL 2018/2019,

2. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,

3. E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010,

4. K. Zawilska, Monitorowanie leczenia przeciwzakrzepowego, Wielka Interna – Kardiologia, Wydawnictwo Medical Tribune 2012.

Page 49 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...484950...122Strona 49 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.