Sklep
Strona główna Blog Strona 46

Wskaźnik HOMA – co to jest, jak i w jakim celu się go oblicza?   

Weronika Dobrewa
-
0
Wskaźnik HOMA – co to jest, jak i w jakim celu się go oblicza?   

Wskaźnik HOMA jest narzędziem, które pozwala na orientacyjną ocenę insulinooporności oraz funkcji komórek beta trzustki odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Dzięki prostocie i dostępności, wskaźnik ten stał się popularny zarówno w badaniach naukowych, jak i w diagnostyce klinicznej. W artykule wyjaśniamy, czym jest wskaźnik HOMA, jak się go oblicza, kiedy warto wykonać badanie oraz jak interpretować jego wyniki.

Spis treści:

  1. Wskaźnik HOMA – co to jest?
  2. Jak obliczyć wskaźnik HOMA?
  3. Indeks HOMA – kiedy zrobić badanie?
  4. Badanie HOMA – jak interpretować wynik?

Wskaźnik HOMA – co to jest?

Wskaźnik HOMA (Homeostasis Model Assessment) jest matematycznym modelem służącym do oceny insulinooporności oraz funkcji komórek beta trzustki. Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny, hormonu odpowiedzialnego między innymi za regulację poziomu glukozy we krwi. Jest to kluczowy czynnik sprzyjający  rozwojowi cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego.

Model HOMA opiera się na pomiarze stężenia glukozy i insuliny na czczo. Wskaźnik HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance) jest najczęściej stosowanym wariantem tego modelu i służy do oceny stopnia insulinooporności. Wartość jest proporcjonalna do nasilenia przypadłości – wyższe wartości wskaźnika sugerują większy stopień insulinooporności.

Wskaźnik HOMA-B (Homeostasis Model Assessment of Beta-cell Function) z kolei pozwala ocenić funkcję komórek beta trzustki.

Jak obliczyć wskaźnik HOMA?

Obliczenie wskaźnika HOMA-IR jest stosunkowo proste i opiera się na następującym wzorze:

wskaźnik homa wzór1

lub w przypadku używania jednostek SI:

wskaźnik homa wzór2

Wynik obliczenia wskaźnika HOMA-IR jest wartością bezwymiarową i interpretacja jego normy zależy przede wszystkim od wieku  pacjenta:

  • Dorośli: Wartość HOMA-IR powinna wynosić około 1,0 w warunkach fizjologicznych. Wartości powyżej 2,5 mogą wskazywać na insulinooporność.
  • Dzieci i młodzież: na insulinooporność wskazują: :
    • przed pokwitaniem: wartości > 2,67 u chłopców i > 2,22 u dziewcząt,
    • podczas pokwitania: wartości > 5,22 u chłopców i > 3,82 u dziewcząt

Wskaźnik HOMA-B, służący do oceny funkcji komórek beta trzustki, można obliczyć według wzoru:

wskaźnik homa wzór3

Wartości HOMA-B mogą pomóc w ocenie zdolności komórek beta do kompensowania insulinooporności przez zwiększoną produkcję insuliny.

Indeks HOMA – kiedy zrobić badanie?

Badanie wskaźnika HOMA-IR jest zalecane w:

  • Diagnostyce insulinooporności: U osób z podejrzeniem insulinooporności, zwłaszcza tych z otyłością, nadciśnieniem tętniczym, dyslipidemią czy zespołem policystycznych jajników (PCOS), wskaźnik HOMA-IR może pomóc w potwierdzeniu rozpoznania.
  • Monitorowanie pacjentów z cukrzycą typu 2: Wskaźnik HOMA-IR może być używany do monitorowania postępu choroby i skuteczności leczenia. Wysoki poziom HOMA-IR może wskazywać na potrzebę modyfikacji leczenia.
  • Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego: Ponieważ insulinooporność jest związana z wyższym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, badanie HOMA-IR może być używane do oceny tego ryzyka, zwłaszcza u pacjentów z otyłością, nadciśnieniem czy dyslipidemią.
  • Badania przesiewowe w populacjach ryzyka: U osób z wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy typu 2 lub zespołu metabolicznego wskaźnik HOMA-IR może być używany do wczesnej identyfikacji insulinooporności.
  • Ocena funkcji komórek beta: Wskaźnik HOMA-B jest używany w badaniach naukowych oraz w klinice do oceny zdolności komórek beta do produkcji insuliny, co może być pomocne w zrozumieniu patogenezy cukrzycy i ocenie progresji choroby.
pakiet wskaźnik insulinooporności

Badanie HOMA – jak interpretować wynik?

Interpretacja wyników wskaźnika HOMA-IR i HOMA-B wymaga zrozumienia kontekstu klinicznego pacjenta. Wyniki powinny być interpretowane w połączeniu z innymi badaniami laboratoryjnymi oraz danymi klinicznymi.

HOMA-IR u dorosłych:

  • Prawidłowy zakres: Wartość HOMA-IR między 1 a 2,5 jest uznawana za prawidłową.
  • Podwyższony HOMA-IR: Wartości powyżej 2,5 mogą sugerować insulinooporność. Wartości powyżej 3,0 są często używane jako punkt odcięcia w diagnostyce insulinooporności, chociaż dokładne wartości progowe mogą się różnić w zależności od wytycznych i specyficznej populacji pacjentów.
  • Bardzo wysoki HOMA-IR: Wyniki znacznie przekraczające normę mogą wskazywać na zaawansowaną insulinooporność, co zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych.

Wskaźnik HOMA jest cennym narzędziem w ocenie insulinooporności i funkcji komórek beta trzustki. Choć wskaźnik ten ma pewne ograniczenia, wynikające z założeń modelu oraz indywidualnych różnic między pacjentami, stanowi ważny element w diagnostyce i monitorowaniu zaburzeń metabolizmu glukozy. Jego zastosowanie może pomóc w wczesnym wykrywaniu insulinooporności i zapobieganiu rozwojowi poważnych chorób, takich jak cukrzyca typu 2 i choroby sercowo-naczyniowe. Warto jednak pamiętać, że interpretacja wyników HOMA powinna być zawsze dokonana w kontekście klinicznym i w połączeniu z innymi badaniami diagnostycznymi.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.168.4.8.3.
  2. Reaven GM. What do we learn from measurements of HOMA-IR? Diabetologia. 2013 Aug;56(8):1867-8.
  3. Tahapary DL., Pratisthita LB., Fitri NA. et al. Challenges in the diagnosis of insulin resistance: Focusing on the role of HOMA-IR and Tryglyceride/glucose index. Diabetes Metab Syndr. 2022 Aug;16(8):102581.

Kurzajki – rodzaje, przyczyny powstawania, diagnostyka i leczenie

Sylwia Brodniewska
-
0
Kurzajki – rodzaje, przyczyny powstawania, diagnostyka i leczenie

Kurzajki (brodawki wirusowe) to powszechny problem, z którym wiele osób zgłasza się do dermatologa. Wywołane są przez wirus HPV, o wysokiej zaraźliwości. Aby ograniczyć ich przenoszenie, warto jak najszybciej podjąć odpowiednie kroki. Jak rozpoznać kurzajki i je usunąć? Dowiedz się z naszego artykułu.

Spis treści:

  1. Co to jest kurzajka?
  2. Od czego robią się kurzajki?
  3. Jak pozbyć się kurzajki?
  4. Podsumowanie

Co to jest kurzajka?

Kurzajki to potoczna nazwa brodawek wirusowych, czyli zmian na skórze wywołanych przez różne typy wirusa HPV (ang.Human papilloma virus). Do zakażenia dochodzi podczas bezpośredniego kontaktu ze skórą, ale również przez przybory pielęgnacyjne np. pilniki do paznokci, czy nożyczki. Po pewnym czasie od zakażenia na skórze powstaje widoczna gołym okiem grudka hiperkeratotyczna. Najczęściej znajduje się ona na dłoniach, podeszwach stóp i palcach. Kurzajki zazwyczaj nie powodują dolegliwości bólowych, chyba, że pojawiają się w miejscach często urażalnych, np. na stopach lub w okolicy okołopaznokciowej. W zależności od rodzaju, kurzajki mogą występować pojedynczo, jak i również z czasem – w grupach. Szybkość ich rozwoju u każdego przebiega w innym tempie.

Jak wygląda kurzajka?

Kurzajki mają początkowo niewielki rozmiar i zazwyczaj owalny kształt. Ich powierzchnia jest typowo chropowata i wznosi się nad powierzchnię skóry, dzięki czemu można je wyczuć podczas palpacji skóry. Mają odcień żółty, brązowy lub są w kolorze skóry. Kurzajki na stopie często są mylone z odciskami. Prawidłowe rozpoznanie ułatwia skuteczne leczenie.

Rodzaje kurzajek

Istnieje kilka rodzajów kurzajek, które mogą pojawiać się w różnych miejscach na ciele człowieka, jak skóra, błony śluzowe i narządy płciowe. Do najczęściej występujących można zaliczyć:

  • Brodawki zwykłe  – są najpopularniejszym rodzajem zmiany. Są niewielką, twardą grudką w kolorze cielistym, jasnoszarym lub żółtobrązowym. Zazwyczaj ten rodzaj kurzajki pojawia się na dłoniach, choć mogą pojawić się w każdej lokalizacji na ciele. Może obejmować wał okołopaznokciowy lub znajdować się pod płytką paznokciową.
  • Brodawki podeszwowe (typu myrmecia) – przypominają kurzajki na palcach, ale są od nich większe i bardziej chropowate. Występują na podeszwach stóp, często powodując ból i utrudniając poruszanie się. Początkowo mogą być mylone z odciskami. W porównaniu do brodawek mozaikowych – są głębiej położone.
  • Brodawki mozaikowe – należą również do brodawek podeszwowych, ale o bardziej powierzchownej lokalizacji. . Są zazwyczaj niebolesne, ale lubią nawracać. Typowo tworzą się na podeszwach stóp, ale również mogą obejmować dłonie, w szczególności okolice paznokci.
  • Brodawki płaskie – mają gładką powierzchnię, a ich kolor jest zbliżony do odcienia skóry. Mogą pojawiać się na twarzy, przedramionach i grzbietach rąk . Najczęściej znikają samoistnie.
  • Kłykciny kończyste – to rodzaj brodawek zlokalizowanych w obrębie narządów płciowych, w jamie ustnej czy okolicy odbytu. Początkowo są miękkie, różowe o niewielkiej średnicy (do 5mm). Z czasem mogą wyglądać, jak kalafiorowate wykwity o większym rozmiarze i ciemniejszym kolorze.

Od czego robią się kurzajki?

Kurzajki na stopach, dłoniach czy twarzy są wywoływane przez różne typy wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Wirus może pozostawać w organizmie człowieka w uśpionej formie, nie powodując przez wiele lat żadnych zmian na skórze. W tym czasie można go natomiast przenosić na innych ludzi, w szczególności w momencie ich obniżonej odporności. Ryzyko zarażenia się kurzajką zwiększa się w wyniku zadrapania czy zranienia i kontaktu ze skórą zakażonego, przedmiotami przez niego używanymi czy podczas stosunku seksualnego. Kurzajki na stopach zazwyczaj pojawiają się u osób korzystających z basenów czy saun, gdzie wiele osób chodzi bez obuwia.

Kurzajki na dłoniach czy twarzy mogą być rezultatem używania tego samego ręcznika czy innych przedmiotów codziennego użytku. Zaraźliwy może być również kontakt z powierzchnią, gdzie znajdują się komórki wirusa.

Czy kurzajki są zaraźliwe?

Kurzajki są zaraźliwe i można się nimi zarazić na różnych etapach swojego życia. Szansa na zakażenie się wirusem HPV zwiększa się w momencie obniżonej odporności, a także u osób, które nie przestrzegają zasad podstawowej higieny osobistej. Na kurzajki narażone są przede wszystkim dzieci, osoby starsze czy z obniżoną odpornością. Ten powszechny problem medyczny stanowi jedną z głównych przyczyn wizyt u dermatologa.

Warto wiedzieć, że większość kurzajek znika samoistnie po roku lub dwóch latach, jednak ze względu na dyskomfort, jaki powodują i wysoką zaraźliwość, warto je usunąć, jak najszybciej.

Jak pozbyć się kurzajki?

Przed włączeniem leczenia, konieczne jest prawidłowe rozpoznanie kurzajki. Zazwyczaj zajmuje się tym dermatolog, a rozpoznanie jest stawiane typowo na podstawie obrazu klinicznego zmian skórnych. Może do tego wykorzystać dermatoskop lub videodermatoskop. Kurzajki mają kilka charakterystycznych cech, które ułatwiają diagnozę. Są to:

  • chropowata tekstura,
  • widoczne czarne punkty (są efektem mikrozatorów w kapilarach),
  • typowa lokalizacja na ciele,
  • twardość,
  • głębokość zmiany.

Leczenie kurzajki może polegać na zastosowaniu leczenia farmakologicznego lub specjalnych zabiegów. O sposobie usuwania zmiany decyduje specjalista, zazwyczaj jednak stosowana jest krioterapia, czyli wymrażanie kurzajek ciekłym azotem. Mogą być również wykorzystywane lasery ablacyjne, elektrokoagulacja, a w szczególnych przypadkach leczenie chirurgiczne polegające na łyżeczkowaniu brodawki. Niezależnie od wybranej metody, konieczne może być jej powtórzenie lub przeprowadzenie całej serii zabiegów.

Domowe sposoby na kurzajki

Domowe sposoby na kurzajki pozwalają w pewnych sytuacjach na uzupełnienie leczenia innymi metodami. Tradycyjnym sposobem jest wykorzystanie jaskółczego ziela. Jego ekstrakt nakładany jest punktowo na zmianę skórną. Ma właściwości barwiące, dlatego należy uważać podczas aplikacji. U niektórych osób może mieć działanie alergizujące.

Istnieją również inne metody usuwania kurzajek. Należą do nich okład z octu oraz nacieranie zmiany skórnej obranym i rozgniecionym czosnkiem. Nie są one zalecane ze względu brak naukowego potwierdzenia skuteczności. Można natomiast stosować specjalny płyn zawierający kwas salicylowy i fluorouracyl, który również umożliwia  leczenie brodawek wirusowych. Jest to jednak środek dostępny na receptę.

Farmakologiczne sposoby na kurzajki

Farmakologiczne leczenie musi odbywać się pod kontrolą lekarza, zazwyczaj dermatologa. Może polegać na miejscowym stosowaniu odpowiednich preparatów. Zazwyczaj trwa ono kilka miesięcy i wymaga regularności. Leczenie kurzajek środkami farmakologicznymi często jest łączone z pozostałymi metodami usuwania kurzajek, np. krioterapią.

Podsumowanie

Kurzajki są zaraźliwymi zmianami skórnymi, które wymagają podjęcia odpowiednich kroków. Często konieczne jest połączenie dwóch metod terapeutycznych, co znacznie przyspiesza leczenie. Jeśli wiadomo, od czego są kurzajki, o wiele łatwiej dobrać odpowiednie środki. Podstawą jednak jest zapobieganie zakażeniu wirusem HPV, czyli dbanie o higienę, częste mycie rąk, chodzenie w klapkach na basenie i siłowni czy używanie własnego ręcznika. Dobrze również wspierać odporność organizmu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. M. Goyal-Stec, S. Majewski, Leczenie brodawek skórnych wywołanych przez wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV, human papillomavirus), „Postępy Dermatologii i Alergologii” 2006, t. XXIII, nr 4, s. 157–160.
  2. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
  3. E. Mądry, M. Gibas, A. Adamczyk-Ratajczak, R. Mądry, HPV-wirus o wielu twarzach, Family Medicine & Primary Care Review 2009, 11, 3, s. 702–704.

Nabłonki płaskie w moczu – co oznaczają? Liczne i nieliczne – jak interpretować wynik?

Katarzyna Deptuła
-
0
Nabłonki płaskie w moczu – co oznaczają? Liczne i nieliczne – jak interpretować wynik?

Obecność nielicznych nabłonków płaskich w moczu jest cechą fizjologiczną. Problemem staje się ich zwiększona ilość. Liczne płaskie nabłonki w moczu mogą świadczyć na przykład o infekcji układu moczowego.

Spis treści:

  1. Nabłonki płaskie w moczu – co to jest?
  2. Co oznaczają nabłonki płaskie w moczu?
  3. Czynniki zwiększające ilość nabłonków płaskich w moczu
  4. Nabłonki płaskie w moczu w ciąży
  5. Co oznacza obecność nabłonków okrągłych lub atypowych w moczu?
  6. Jak leczyć nabłonki płaskie w moczu?

Nabłonki płaskie w moczu – co to jest?

Nabłonki płaskie to duże i wielokątne komórki z obfitą cytoplazmą oraz małym jądrem komórkowym. Komórki te pełnią funkcję ochronną i wyścielają cewkę moczową i kobiecy srom.

Nabłonki płaskie ulegają intensywnym podziałom i procesowi złuszczania. Są wydalane z moczem, dlatego ich obecność w niewielkiej ilości w badaniu ogólnym i mikroskopowym osadu moczu jest normą.

badanie ogólne moczu baner

Jaka jest norma nabłonków płaskich w moczu?

U zdrowej osoby dorosłej normą jest widoczność 3-5 komórek nabłonka płaskiego wpw (tj. w polu widzenia).

Warto wiedzieć
Nie istnieje dedykowane „badanie na nabłonki płaskie w moczu”. Parametr ten jest elementem badania ogólnego moczu i analizy morfologicznej, gdzie obserwuje się również inne parametry.

Co powinno skłonić pacjentkę / pacjenta do badań ogólnych moczu? Wśród przyczyn wymienia się:

  • obecność objawów świadczących o możliwym zakażeniu układu moczowego (częste i bolesne oddawanie moczu, bóle brzucha / pleców, mętny mocz, obecność krwi w moczu – krwiomocz);
  • ciążę, gdzie badania ogólne moczu wykonuje się średnio raz w miesiącu.

Co oznaczają nabłonki płaskie w moczu?

Jak już wspomnieliśmy, obecność nabłonków płaskich w ilości 3-5 wpw to zjawisko fizjologiczne.

Warto wiedzieć:
Zwiększenie ilości nabłonków płaskich może powodować obecność białego osadu i mętnego moczu.

>> Przeczytaj również: Białko w moczu – jak leczyć białkomocz?

Czynniki zwiększające ilość nabłonków płaskich w moczu

Jednym z najważniejszych czynników, który zwiększa ilość nabłonków płaskich w moczu jest ZUM – czyli zakażenie układu moczowego.

Do wzrostu ilość nabłonków płaskich w moczu może przyczynić się kilka chorób, są to:

  • kamica nerkowa,
  • cukrzyca,
  • wysokie ciśnienie krwi,
  • powiększony gruczoł krokowy.

>> Przeczytaj również: Zakażenia układu moczowego u dzieci

Liczne nabłonki płaskie w moczu – przyczyny

Obecność licznych nabłonków płaskich w moczu, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, może świadczyć o infekcji i/lub stanie zapalnym dróg moczowych. Stanowi temu może towarzyszyć obecność:

  • bakterii w moczu (bakteriomocz) z uczuciem pieczenia podczas mikcji i/lub ciągłego parcia na pęcherz;
  • leukocytów / erytrocytów w moczu.

Zwiększona ilość nabłonków płaskich w moczu może wynikać ze złej techniki pobrania moczu – próbkę należy pobrać ze środkowego strumienia. Pojemnik nie może dotykać zewnętrznych narządów płciowych.

Należy używać dedykowanych zestawów do pobierania moczu do badania laboratoryjnego.

Nieliczne nabłonki płaskie w moczu

Nieliczne nabłonki płaskie w moczu w polu widzenia nie są powodem do obaw – dopuszcza się pojedyncze nabłonki pod mikroskopem w polu widzenia.

Nabłonki płaskie w moczu w ciąży

Liczne nabłonki płaskie są typowe dla kobiet w ciąży w pierwszym trymestrze i nie stanowią zwykle powodu do niepokoju.

Należy mieć jednak na uwadze, że ciąża zwiększa ryzyko infekcji układu moczowego, dlatego badanie ogólne moczu, w przypadku tej grupy pacjentek, wykonuje się raz w miesiącu.

Warto wiedzieć:
Zwiększona ilość nabłonków płaskich może wystąpić również u kobiet przed menstruacją.

Co oznacza obecność nabłonków okrągłych lub atypowych w moczu?

Istotny jest również rodzaj nabłonków obecnych w moczu; oprócz płaskich mogą być obecne:

  • nabłonki okrągłe – ich obecność może świadczyć o uszkodzeniu, zapaleniu lub chorobie nerek oraz zespole nerczycowym;
  • nabłonki atypowe (o nieregularnym kształcie) – ich obecność może świadczyć o nieprawidłowościach w układzie moczowym.

>> Przeczytaj również: Przykłady laboratoryjnych badań nerek

Atypowe nabłonki w moczu

Występowanie atypowych nabłonków (o kształcie atypowym) w moczu mogą wskazywać na rozwijający się nowotwór pęcherza. Równolegle może dochodzić do zmiany barwy moczu, np. na jasnoczerwoną. Przyczynia się do tego znaczna obecność  krwi w moczu.

>> Przeczytaj także: Co to jest rak pęcherza moczowego?

Jak leczyć nabłonki płaskie w moczu?

Nie istnieje „typowe” leczenie na obecność licznych nabłonków płaskich w moczu.

Ich obecność może świadczyć o infekcji, co oznacza konieczność wprowadzenia leczenia przeciwbakteryjnego na podstawie badania posiewu moczu.

W przypadku atypowych nabłonków niezbędna jest dalsze diagnostyka urologiczna.

>> Przeczytaj również: Rola badań genetycznych w diagnostyce nowotworów

Nieliczne nabłonki płaskie w moczu nie stanowią zwykle powodu do obaw. Testem, który wykrywa ten parametr, jest rutynowe i przesiewowe badanie ogólne moczu o wysokiej istotności diagnostycznej. Warto wiedzieć, że w przypadku występowania licznych nabłonków płaskich pacjent powinien wykonać posiew moczu. Badanie ogólne moczu to proste, tanie i szybkie badanie, które warto wykonywać regularnie, podobnie jak morfologię krwi.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557685/ (dostęp: 13.08.2024).
  2. Ciepiela Olga, Diagnostyka laboratoryjna w pielęgniarstwie i położnictwie, Warszawa, PZWL, 2021, wydanie I, ISBN 978-83-200-6356-1.
  3. https://medlineplus.gov/lab-tests/epithelial-cells-in-urine/ (dostęp: 13.08.2024).
  4. https://www.mp.pl/interna/table/B16.27.3-1 (dostęp: 13.08.2024).

Niskie stężenie ferrytyny we krwi – o czym może świadczyć, jak podnieść jej poziom?

Weronika Dobrewa
-
0
Niskie stężenie ferrytyny we krwi – o czym może świadczyć, jak podnieść jej poziom?

Ferrytyna jest istotnym elementem odpowiedzialnym za regulację gospodarki żelazem w organizmie człowieka, pełniąc funkcję głównego białka magazynującego jony żelaza.

Ferrytyna należy do tak zwanych białek ostrej fazy. Jej zwiększone stężenie może towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym, zaburzeniom metabolicznym czy nawet nowotworom. Zrozumienie mechanizmów regulujących poziom ferrytyny, jej funkcji fizjologicznych, a także czynników wpływających na jej poziom jest kluczowe dla diagnostyki i terapii związanych z niedoborami żelaza oraz powiązanymi chorobami.

Spis treści:

  1. Ferrytyna – co to jest?
  2. Niski poziom stężenia ferrytyny we krwi – przyczyny
  3. Niski poziom ferrytyny w organizmie – objawy
  4. Jak podnieść poziom stężenia ferrytyny we krwi – przykłady
  5. Niski poziom stężenia ferrytyny – jak zapobiegać?

Ferrytyna – co to jest?

Ferrytyna jest kompleksem białkowym, który pełni rolę głównego magazynu żelaza w organizmie człowieka. Występuje w wysokich stężeniach głównie w komórkach wątroby, śledziony oraz szpiku kostnego.

Stężenie ferrytyny w surowicy jest powszechnie stosowanym wskaźnikiem oceny całkowitej zawartości żelaza w organizmie.

Badanie ferrytyny

Funkcje ferrytyny w organizmie

Ferrytyna jest istotnym wskaźnikiem oceny stanu magazynowania żelaza w organizmie, ponieważ jej stężenie odzwierciedla ilość żelaza dostępnego dla różnych funkcji fizjologicznych. Ferrytyna jest swoistym rezerwuarem żelaza, który może być uwalniany w odpowiedzi na potrzeby metaboliczne, zwłaszcza w procesie erytropoezy, czyli tworzenia i dojrzewania czerwonych krwinek. Jest im niezbędna do prawidłowej syntezy hemoglobiny, a także do funkcjonowania układu odpornościowego.

ferrytyna infografika

Badanie poziomu stężenia ferrytyny we krwi – kto powinien wykonać?

Pomimo że ferrytyna jest markerem specyficznym dla magazynowania żelaza, jej pomiar ma szerokie zastosowanie diagnostyczne. Badanie stężenia ferrytyny zaleca się u:

  • osób z objawami niedokrwistości z niedoboru żelaza,
  • osób przyjmujących preparaty żelaza,
  • kobiet w ciąży lub karmiących piersią,
  • osób z przewlekłymi chorobami zapalnymi,
  • pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby lub nerek,
  • u kobiet z obfitymi krwawieniami menstruacyjnymi,
  • u osób zmagających się z chorobami przewodu pokarmowego,
  • po przebytych urazach i operacjach,
  • u osób cierpiących na hemochromatozę.

>> To może Cię zainteresować: Ferrytyna – możliwe przyczyny hiperferrytynemii

Niski poziom stężenia ferrytyny we krwi – przyczyny

Niskie stężenie ferrytyny może być wynikiem różnorodnych czynników, w tym:

  • niedostatecznego spożycia żelaza w diecie, szczególnie u osób stosujących dietę ubogą w produkty mięsne i źródła żelaza roślinnego,
  • zwiększonego zapotrzebowania na żelazo (na przykład w okresie ciąży lub u kobiet w okresie laktacji),
  • przewlekłych chorób zapalnych,
  • zaburzeń ze strony układu pokarmowego, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
  • zaburzeń hormonalnych, takich jak niedoczynność tarczycy, wpływających na metabolizm żelaza i ferrytyny w organizmie.

Z uwagi na różnorodność czynników prowadzących od niskiego poziomu ferrytyny, istotne jest precyzyjne określenie jego przyczyny w celu skutecznego leczenia i zapobiegania powikłaniom.

Niedobór żelaza w organizmie – objawy

Niski poziom ferrytyny w organizmie może objawiać się szeregiem różnorodnych dolegliwości, które często są związane z niedoborem żelaza:

  • zmęczenie,
  • bladość skóry i błon śluzowych,
  • zwiększona podatność na infekcje,
  • zawroty oraz bóle głowy, szumy uszne,
  • omdlenia,
  • zmniejszona wydolność fizyczna,
  • kruchość paznokci i wypadanie włosów,
  • suchość skóry, pękanie kącików ust,
  • zaburzenia koncentracji i pamięci,
  • zmiany w apetycie,
  • nerwowość i pogorszenie nastroju,
  • przyspieszony rytm serca.

Rozpoznanie tych objawów jest kluczowe dla postawienia właściwej diagnozy i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. Wymienione objawy są jednak niecharakterystyczne i mogą występować także w przebiegu innych chorób.

pakiet anemii baner

Jak podnieść poziom stężenia ferrytyny we krwi – przykłady

Podnoszenie poziomu stężenia ferrytyny we krwi można osiągnąć poprzez odpowiednie działania żywieniowe, suplementację oraz leczenie przyczynowe w przypadku chorób podstawowych. Oto kilka skutecznych metod:

  • Dieta bogata w żelazo: Zwiększenie spożycia żelaza poprzez dietę jest kluczowym krokiem. Warto spożywać produkty bogate w żelazo hemowe, takie jak czerwone mięso, drób, ryby oraz żelazo roślinne, takie jak fasola, szpinak, jarmuż, nasiona dyni czy pestki słonecznika.
  • Witamina C: Witamina C zwiększa wchłanianie żelaza  z diety. Warto więc spożywać produkty bogate w witaminę C, takie jak cytrusy, kiwi, papryka czy brokuły, w połączeniu z posiłkami zawierającymi żelazo.
  • Suplementacja: W przypadku stwierdzenia niedoborów, lekarz może zalecić suplementację żelaza w formie preparatów doustnych (ważne jest stosowanie suplementów pod kontrolą lekarza, aby zapobiec nadmiarowi tego pierwiastka, który może być szkodliwy dla organizmu).

Podniesienie poziomu ferrytyny we krwi jest procesem, który powinien być prowadzony pod kontrolą lekarza, aby dostosować odpowiednie działania żywieniowe, suplementację i leczenie przyczyny do indywidualnych potrzeb pacjenta.

pakiet anemii rozszerzony baner

Niski poziom stężenia ferrytyny – jak zapobiegać?

Zapobieganie niskim poziomom ferrytyny zależy w dużej mierze od zdrowych nawyków żywieniowych oraz regularnych badań kontrolnych. Dieta powinna być zróżnicowana i bogata w źródła żelaza. Warto również pamiętać o zwiększeniu spożycia tego mikroelementu.

Dodatkowo równowaga w diecie, która promuje zdrowe wchłanianie żelaza, może wspierać utrzymanie odpowiedniego poziomu ferrytyny. Regularne wizyty kontrolne i badania laboratoryjne pozwalają szybko reagować na ewentualne niedobory i zapobiegać ich poważniejszym konsekwencjom zdrowotnym.

Zachowanie odpowiedniego poziomu ferrytyny jest jednym z  kluczowych elementów istotnych dla utrzymania zdrowia i dobrej kondycji organizmu. Świadomość jej roli jako kluczowego markera gospodarki żelazem oraz regularne monitorowanie jej stężenia mogą pomóc w szybkiej diagnozie i skutecznej interwencji w przypadku niedoborów. Edukacja na temat zdrowej diety bogatej w żelazo oraz odpowiednie postępowanie w przypadku chorób podstawowych są kluczowe dla utrzymania optymalnego poziomu tego białka i zapobiegania związanych z nim problemom zdrowotnym.

>> To może Cię zainteresować: Ferrytyna biomarkerem ryzyka powikłań MASLD – najnowsze doniesienia

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.2.21.5.

2. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152280,ferrytyna

3. https://www.webmd.com/a-to-z-guides/ferritin-blood-test

4. Knovich MA., Storey JA., Coffman LG., et al. Ferritin for the clinician. Blood Rev. 2009 May;23(3):95-104.

5. Kotla NK., Dutta P., Parimi S., Das NK. The Role of Ferritin in Health and Disease: Recent Advances and Understandings. Metabolites. 2022 Jun 30;12(7):609.

Gastropareza – co to jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Mateusz Nawrocki
-
0
Gastropareza – co to jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Gastropareza to schorzenie, które opisywane jest w medycynie od trzeciej dekady ubiegłego wieku, kiedy zauważono tę przypadłość u pacjenta zmagającego się z cukrzycą. Gastropareza to zaburzenie pracy żołądka, polegające na opóźnionym jego opróżnianiu, doprowadzając do rozciągania jego ścian. O tym, z czym związane jest to schorzenie i jakie może powodować objawy, dowiesz się w dalszych częściach tekstu.

Spis treści:

  1. Co to jest gastropareza?
  2. Objawy gastroparezy
  3. Diagnostyka gastroparezy
  4. Jak leczyć gastroparezę?
  5. Gastropareza a dieta

Co to jest gastropareza?

Gastropareza to schorzenie, które związane jest z nieprawidłowościami obejmującymi żołądek. Zaburzenie to nie jest spowodowane zaburzeniami na tle mechanicznym. Podczas trawienia pokarmów, żołądek ulega stopniowemu opróżnianiu, natomiast w gastroparezie to opróżnianie jest upośledzone, co doprowadza do zalegania pokarmów, a to – z kolei – prowadzi do występowania objawów, które nie zawsze są charakterystyczne i jednoznaczne.

Kto jest narażony na gastroparezę?

Na gastroparezę mogą być narażone osoby zmagające się z różnymi dolegliwościami – nie ma zatem jednej nieprawidłowości, która może doprowadzać do występowania zaburzeń opróżniania żołądka.

Gastropareza występuje między innymi u osób zmagających się z cukrzycą – szacuje się, że występuje ona nawet u 30 – 50% osób z długotrwającą cukrzycą typu 1 lub 2. Cukrzyca, która należy do tak zwanych chorób cywilizacyjnych, to nie jedyne schorzenie, które może doprowadzić do gastroparezy.

Choroba Parkinsona, toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa również mogą powodować gastroparezę – są to schorzenia klasyfikowane jako choroby tkanki łącznej.

Opóźnienie motoryki żołądka może być także efektem ubocznym niektórych operacji chirurgicznych przeprowadzonych w obrębie jamy brzusznej. Zaliczyć można do nich zabiegi, podczas których mogło dojść do uszkodzenia nerwu błędnego.

Co ciekawe, szacuje się, że aż w 60% przypadków nie jest możliwe poznanie przyczyny gastroparezy, w wyniku czego ma się do czynienia z tzw. gastroparezą idiopatyczną.

pakiet reumatyczny rozszerzony

Objawy gastroparezy

Gastropareza daje objawy ze strony układu pokarmowego – dokładnie górnej części układu pokarmowego. Zaleganie pokarmu w żołądku może powodować nudności i wymioty. Inne symptomy mogą obejmować także uczucie pełności, sytości oraz wzdęcia.

>> Sprawdź też: Zapalenie błony śluzowej żołądka – co jeść, aby złagodzić objawy?

Diagnostyka gastroparezy

Diagnostyka gastroparezy jest możliwa dzięki zastosowaniu metod radiologii i diagnostyki obrazowej. Należy do nich badanie z barytem oraz badanie scyntygrafii z podaniem technetu. Badania diagnostyczne obejmują także badanie endoskopowe – gastroskopię, badania obrazowe do których zaliczamy enterografię tomografii komputerowej lub enterografię rezonansu magnetycznego.

Jak wcześniej wspomniano gastropareza występuje u osób zmagających się z cukrzycą, zatem w diagnostyce znajduje zastosowanie także oznaczenie poziomu glukozy we krwi.

pakiet ryzyko cukrzycy rozszerzony

Jak leczyć gastroparezę?

Gastropareza potrafi dawać dokuczliwe objawy, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. W terapii kluczowe znaczenie ma poznanie przyczyny gastroparezy. Jeśli przyczyną jest cukrzyca, to głównym zadaniem jest stabilizacja poziomu glukozy we krwi. Terapia dużym stopniu opiera się na leczeniu żywieniowym – przyjmowaniu małych porcji pokarmów oraz ograniczenie ilości zawartych w nich tłuszczów.

Oprócz leczenia żywieniowego zastosowanie znajdują także środki farmakologiczne oraz leczenie chirurgiczne. Jednym z rozwiązań jest także podanie toksyny botulinowej w obręb odźwiernika żołądka, co zapewnia jego relaksację i tym samym łatwiejsze opróżnianie żołądka.

Pomocniczo w leczeniu gastroparezy stosuje się także leki o działaniu objawowym, które mają za zadanie zmniejszenie dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

>> Sprawdź też: Ból brzucha z prawej strony – co może oznaczać? Jakie mogą być przyczyny?

Gastropareza a dieta

Terapia gastroparezy jest wielokierunkowa i oprócz stosowania środków farmakologicznych do których zaliczamy leki działające objawowo, czy też te o działaniu prokinetycznym (wpływające na motorykę przewodu pokarmowego), w terapii znaczenie ma także odpowiednia dieta.

Zaleca się, aby spożywane pokarmy miały niewielką objętość – w myśl zasady „jedz mniej, a częściej”. Posiłki zatem powinny być spożywane około 4 – 6 razy dziennie. Konieczne jest ograniczenie zawartości tłuszczów oraz błonnika w codziennej diecie.

Nie bez znaczenia pozostaje także konsystencja spożywanych posiłków przez osoby zmagające się z gastroparezą. Pokarmy powinny być miksowane lub zblendowane.

W zaawansowanych postaciach gastroparezy może okazać się konieczne zastosowanie leczenia pozajelitowego.

Gastropareza jest schorzeniem, które wymaga odpowiedniego monitorowania oraz diagnostyki przez lekarza gastroenterologa. Chociaż nie można wyróżnić obecnie badań przesiewowych w kierunku gastroparezy, to warto wykonywać badania w kierunku chorób i nieprawidłowości, które mogą spowodować jej rozwój – do podstawowych zalicza się oznaczenie poziomu glukozy we krwi.

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.30.

2. https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/37263/27495

3. https://gastroenterologia-praktyczna.pl/files/4185.pdf

Bartonelloza – objawy zakażenia bakterią Bartonella

Mateusz Nawrocki
-
0
Bartonelloza – objawy zakażenia bakterią Bartonella

Bartonelloza to grupa chorób zakaźnych wywołanych przez bakterie Gram-ujemne. Występują różne jednostki chorobowe z tej grupy, a pojawienie się konkretnego schorzenia jest uzależnione od rodzaju bakterii, który wniknął do organizmu. Do zarażenia może dojść przez ukąszenia owadów, a także przez zadrapanie skóry przez kota, powodując tak zwaną chorobę kociego pazura (schorzenie po raz pierwszy zostało opisane pod koniec XIX wieku).

Spis treści:

  1. Czym są bakterie Bartonella?
  2. Bartonelloza – charakterystyka choroby wywoływana przez bakterie Bartonella
  3. Bartonella – objawy zakażenia bakterią u człowieka
  4. Bartonelloza – badania i diagnostyka choroby
  5. Leczenie bartonellozy

Czym są bakterie Bartonella?

W rodzaju bakterii Bartonella wyróżniamy aż 24 gatunki tych mikroskopijnych organizmów. Są bakteriami tlenowymi Gram-ujemnymi (G–), powodującymi tak zwane choroby odzwierzęce – zoonozy. Bakterie te bytują u różnych zwierząt – od naprawdę dużych, czyli saren i kangurów, po małe nieraz ledwo widoczne „gołym okiem”, do których należą pchły czy wszy. U ludzi schorzenie przebiega zarówno w sposób ostry, jak i przewlekły, a u zwierząt zakażenie może być nawet bezobjawowe.

Bartonelloza – charakterystyka choroby wywoływana przez bakterie Bartonella

U człowieka bartonelloza może przybierać różne formy objawów. Jedną z nich jest tak zwana choroba kociego pazura, która charakteryzuje się miejscowym stanem zapalnym w obrębie węzłów chłonnych i tkanek miękkich, takich jak błony śluzowe czy skóra. Oprócz choroby kociego pazura, bakterie z grupy Bartonella mogą powodować również schorzenia takie gorączka okopowa, zapalenie wsierdzia i mięśnia sercowego czy inne, jak rzadko występująca choroba Carriona.

Badanie IgG przeciwciał przeciwko Bartonella henselae (choroba kociego pazura)

Bartonella – objawy zakażenia bakterią u człowieka

Spektrum chorób, które mogą powodować bakterie z grupy Bartonella, jest szerokie. Najczęstszym schorzeniem jest tak zwana choroba kociego pazura, nazywana w nomenklaturze angielskiej jako cat – scratch fever lub cat scratch disease. To najczęściej występująca bartonelloza na świecie. Do zakażenia najczęściej dochodzi przez zadrapanie lub ugryzienie skóry i błon śluzowych.

Jakie są objawy skórne bartonellozy? Początkowo nie wykraczają one poza symptomy, które wynikają ze stanu miejscowego po urazie – występuje zatem zaczerwienie, niewielki obrzęk obszaru tkanek miękkich. Mamy do czynienia z typowymi cechami stanu zapalnego, początkowo ograniczonego miejscowo. W dalszej kolejności pojawiają się symptomy pochodzące z węzłów chłonnych – najczęściej nieprawidłowości dotyczą pierwszego węzła chłonnego, który „zbiera chłonkę” z obszaru objętego procesem zapalnym. Objawy bartonellozy w takiej sytuacji mogą objawiać się bolesnym powiększeniem węzła chłonnego. W konsekwencji wystąpienia stanu zapalnego może także dojść do zropienia węzła chłonnego – wszystkie nieprawidłowości ze strony węzłów chłonnych powinny być skontrolowane przez lekarza.

U niektórych osób mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe takie jak gorączka, uczucie osłabienia czy bóle brzucha. W badaniach obrazowych zaobserwować można także powiększenie wątroby i śledziony.

Z powodu choroby kociego pazura w samych Stanach Zjednoczonych w ciągu roku do szpitala trafia około 1000 osób. W przypadku choroby kociego pazura chorują przede wszystkim osoby młode – do 18 roku życia.

>> Sprawdź też: Toksoplazmoza – źródła zarażenia, objawy, diagnostyka

Bartonella – objawy neurologiczne zakażenia bakterią

Oprócz objawów skórnych do symptomów towarzyszących zakażeniu bakterią Bartonella, mogą wystąpić także nieprawidłowości neurologiczne, do których zalicza się m.in. zapalenie nerwu wzrokowego. Zdarzają się także nieprawidłowości ze strony narządu wzroku – siatkówki.

Bartonelloza – badania i diagnostyka choroby

Diagnostyka bartonellozy w dużym stopniu opiera się na wywiadzie lekarskim. Oprócz wywiadu konieczne jest przeprowadzenie badania fizykalnego, a w przypadku podejrzenia występowania powiększonych węzłów chłonnych wykonuje się także badanie USG węzłów chłonnych. Zazwyczaj biopsja węzłów chłonnych nie jest konieczna, chociaż w niektórych przypadkach zaleca się jej wykonanie w celu wykluczenia występowania innych chorób.

Znaczenie ma także diagnostyka serologiczna, wykonywana laboratoryjnie.

Badanie IgM przeciwciał przeciwko Bartonella henselae (choroba kociego pazura)

Leczenie bartonellozy

Choroba kociego pazura, czyli najczęściej występująca bartonelloza, jest chorobą samoograniczającą. U części pacjentów stosowana jest antybiotykoterapia – najczęściej wykorzystuje się azytromycynę. Ważne są także kontrole lekarskie, a w przypadku występowania powiększonych węzłów chłonnych, kontrolne badania USG pozwalające na monitorowanie wielkości i obrazu węzłów chłonnych.

Choroby klasyfikowane jako bartonellozy należą do schorzeń odzwierzęcych, czyli zoonoz. Na zakażenia narażone są głównie osoby młode oraz te, które pracują ze zwierzętami. Objawy, które towarzyszą zakażeniu, mogą mieć różne nasilenie – od typowych objawów skórnych, po objawy neurologiczne, a nawet kardiologiczne.

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/157689,choroba-kociego-pazura (dostęp: 30.09.2024).

2. http://am-online.org/web/archiwum/vol5112012047.pdf (dostęp: 30.09.2024).

3. https://npz-szkolenia.imw.lublin.pl/pluginfile.php/377/mod_resource/content/1/NPZ_bartonelozy.pdf (dostęp: 30.09.2024).

Zapalenia małych naczyń (vasculitis) – diagnostyka

Anna Kołtyś
-
0
Zapalenia małych naczyń (vasculitis) – diagnostyka

Zapalenia małych naczyń (ang. small vessel vasculitis, SVV) to grupa schorzeń autoimmunologicznych, które prowadzą do zapalenia najmniejszych naczyń krwionośnych w organizmie. Choroby te, jeśli nie są wcześnie rozpoznane i leczone, mogą prowadzić do poważnych powikłań. W artykule omówimy przyczyny, objawy oraz diagnostykę zapaleń małych naczyń, a także rolę przeciwciał ANCA w tych schorzeniach.

Spis treści:

  1. Zapalenia małych naczyń – co to jest
  2. Zapalenia małych naczyń – objawy
  3. Postaci zapaleń małych naczyń
  4. Przyczyny występowania zapaleń małych naczyń
  5. Diagnostyka zapalenia małych naczyń
  6. Podsumowanie

Zapalenia małych naczyń – co to jest

Zapalenia małych naczyń to zespół schorzeń o podłożu autoimmunizacyjnym, w których układ odpornościowy zwraca się przeciwko małym naczyniom krwionośnym, takim jak włośniczki, żyłki, małe tętnice i tętniczki. W wyniku toczącego się stanu zapalnego, naczynia te ulegają uszkodzeniu, co prowadzi do ograniczenia ich drożności i w dalszej kolejności do niedokrwienia tkanek i narządów przez nie zaopatrywanych. Proces zapalny może dotyczyć różnych narządów, w tym skóry, nerek, płuc i układu nerwowego.

Wśród zapaleń małych naczyń wyróżnia się:

  • zapalenia małych naczyń związane z przeciwciałami przeciwko cytoplazmie neutrofili (ang. ANCA-associated vasculitis, AAV);
  • zapalenia naczyń związane z kompleksami immunologicznymi.

>> To może Cię zainteresować: Autoimmunologiczne zapalenie mózgu anty-NMDAR

Zapalenia małych naczyń – objawy

Objawy zapaleń małych naczyń są zróżnicowane i zależą od tego, który narząd został dotknięty chorobą. Na wczesnych etapach, często pojawiają się symptomy ogólne, przypominające grypę, np. osłabienie, gorączka, bóle mięśni i stawów, a także spadek masy ciała. W miarę postępu choroby, po kilku miesiącach lub nawet latach, mogą wystąpić objawy specyficzne dla poszczególnych narządów, takie jak:

  • zmiany skórne – owrzodzenia, plamica;
  • problemy z nerkami – krwiomocz, obrzęki, nadciśnienie, niewydolność nerek;
  • objawy neurologiczne – neuropatie, osłabienie, ból kończyn;
  • objawy ze strony układu oddechowego – kaszel, zadyszka, duszność, krwioplucie;
  • objawy ze strony przewodu pokarmowego – ból brzucha, biegunka, krwawienia.

Postaci zapaleń małych naczyń

Zapalenia małych naczyń mogą mieć różne postaci. Wśród zapaleń małych naczyń związanych z ANCA wyróżnia się:

  • mikroskopowe zapalenie naczyń (MPA) – dotyczy głównie nerek i płuc, często związane jest z przeciwciałami MPO-ANCA;
  • ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (GPA) – charakteryzuje się ziarniniakami i zmianami w drogach oddechowych, często związana jest z przeciwciałami PR3-ANCA;
  • eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (EGPA) – związana jest z eozynofilią i astmą, a zmiany obejmują głównie płuca i serce.

Wszystkie te postaci wymagają indywidualnego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego.

Do zapaleń naczyń związanych z kompleksami immunologicznymi zalicza się m.in. chorobę związaną z przeciwciałami przeciwko błonie podstawnej (anty-GBM) – dawniej zespół Goodpasture’a.

>> To może Cię zainteresować: Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Przyczyny występowania zapaleń małych naczyń

Przyczyny zapaleń małych naczyń wiążą się z nieprawidłową reakcją układu odpornościowego. W chorobach, takich jak ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (GPA), mikroskopowe zapalenie naczyń (MPA) i eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (EGPA), kluczową rolę odgrywają specjalne przeciwciała, zwane ANCA, oraz białe krwinki – neutrofile. Przeciwciała ANCA wiążą się do neutrofili, co prowadzi do uwolnienia substancji zapalnych, które uszkadzają małe naczynia krwionośne.

W chorobie związanej z przeciwciałami przeciwko błonie podstawnej problem dotyczy przeciwciał anty-GBM, które atakują naczynia w nerkach i płucach, prowadząc do ich zniszczenia. U niektórych pacjentów z zespołem Goodpasture’a obecne są także przeciwciała ANCA, co jeszcze bardziej nasila uszkodzenia. W obu przypadkach obecność przeciwciał pomaga w diagnostyce choroby.

Badanie przeciwciał anty-GBM

Diagnostyka zapalenia małych naczyń

Rozpoznanie zapaleń małych naczyń związanych z ANCA (AAV) opiera się na analizie objawów klinicznych oraz wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych. W diagnostyce schorzenia kluczowe jest oznaczanie obecności tych przeciwciał w surowicy pacjenta.

W przypadku mikroskopowego zapalenia naczyń (MPA) istotne jest oznaczenie przeciwciał p-ANCA lub przeciwko mieloperoksydazie (MPO-ANCA), które występują u większości pacjentów. W ziarniniakowatości z zapaleniem naczyń (GPA) rekomenduje się badanie przeciwciał c-ANCA lub przeciwko proteinazie 3 (PR3-ANCA). Rozpoznanie choroby związanej z przeciwciałami anty-GBM opiera się na ocenie objawów pacjenta, wykryciu przeciwciał anty-GBM we krwi oraz wynikach biopsji nerki.

Badanie przeciwciał p-ANCA

Oprócz badań laboratoryjnych lekarz może zadecydować o wykonaniu badań dodatkowych, takich jak biopsja tkanek czy badania obrazowe, np. tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, które pomagają w ocenie uszkodzeń narządowych.

Podsumowanie

Zapalenia małych naczyń (SVV) to grupa chorób autoimmunologicznych, które prowadzą do zapalenia i uszkodzenia małych naczyń krwionośnych w organizmie. Objawy tych schorzeń są zróżnicowane i zależą od zajętych narządów, dlatego wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia są kluczowe dla uniknięcia poważnych powikłań. W diagnostyce zapaleń małych naczyń związanych z ANCA niezwykle istotną rolę odgrywają przeciwciała ANCA, które są ważnym wskaźnikiem w takich schorzeniach jak mikroskopowe zapalenie naczyń, ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń oraz eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń. Niemałe znaczenie mają również przeciwciała anty-GBM, które występują w chorobie związanej z przeciwciałami przeciwko błonie podstawnej. Wczesne wykrycie tych przeciwciał może skrócić czas oczekiwania na postawienie diagnozy oraz pomóc w szybkim wdrożeniu skutecznego leczenia i poprawie jakości życia pacjenta.

Piśmiennictwo

  1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.9.
  2. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/144097,eozynofilowa-ziarniniakowatosc-z-zapaleniem-naczyn-zespol-churga-i-strauss
  3. Wiatr E., Gawryluk D., Pierwotne systemowe zapalenia naczyń związane z przeciwciałami przeciwcytoplazmatycznymi (ANCA) – rekomendacje diagnostyczne i lecznicze, Pneumonol Alergol Pol 2013; 81: 479–491.
  4. https://www.euroimmun.pl/zapalenia-malych-naczyn-kompleksowa-diagnostyka-autoprzeciwcial/
  5. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.9.4.
  6. https://laboratorium.info.pl/autoimmunologia/nefrologia/zapalenia-malych-naczyn/

Sterole i stanole roślinne, składniki żywieniowe, bezpieczeństwo i skuteczność stosowania  

Magdalena Konowrocka
-
0
Sterole i stanole roślinne, składniki żywieniowe, bezpieczeństwo i skuteczność stosowania  

Zarówno sterole, jak i stanole to  związki organiczne, należące do grupy steroidów. Sterole można znaleźć zarówno w tkankach zwierząt (zoosterole), grzybów (mikosterole), jak i roślin (fitosterole). Największe znaczenie dla zdrowia mają sterole roślinne, czyli sterole pozyskiwane z organizmów roślin. Stanole to nasycone sterole roślinne i choć różnią się budową, funkcjonują w zasadzie tak samo.

Zachęcam do lektury artykułu, z którego dowiemy się, czym są stanole i sterole roślinne, a także jaki wpływ na nasze zdrowie (zarówno pozytywny jak i negatywny), może mieć spożycie fitosteroli.

Spis treści:

  1. Sterole i stanole roślinne – co to jest?
  2. Właściwości steroli i stanoli roślinnych – gdzie występują i jakie są wskazania zdrowotne?
  3. Przeciwwskazania do stosowania diety bogatej w sterole i stanole roślinne
  4. Jak rozpoznać produkty wzbogacone w sterole roślinne?
  5. Podsumowanie

Sterole i stanole roślinne – co to jest?

Sterole i stanole pozyskiwane są z roślin. Te występujące naturalnie związki roślinne, swoją strukturą podobne są do cholesterolu. Badania wykazują, że dieta zawierająca sterole i stanole może mieć korzystny wpływ w profilaktyce, a także wspomaganiu leczenia wysokiego poziomu cholesterolu we krwi. Zmniejszają one zdolność organizmu do wchłaniania cholesterolu z pożywienia. Spożywanie ok. 3 gramów steroli i stanoli roślinnych dziennie, może obniżyć poziom cholesterolu LDL o około 10%.

Właściwości steroli i stanoli roślinnych – gdzie występują i jakie są wskazania zdrowotne?

Sterole roślinne, czyli fitosterole, należą do tej samej grupy związków chemicznych, co cholesterol (zoosterole). Sterole roślinne nie są syntetyzowane endogennie w organizmie człowieka, pochodzą wyłącznie z diety. Znanych jest ok. 40 różnych steroli roślinnych, przy czym najczęściej występujące w olejach to β-sitosterol, kampesterol i stigmasterol.

Stanole są to zaś nasycone (uwodornione) sterole roślinne.  

Gdzie występują fitosterole?

Do naturalnych źródeł fitosteroli należą:

a) kukurydza, rzepak, słonecznik,

b) nasiona sezamu, orzechy (włoskie, laskowe, ziemne, pistacje), migdały, nasiona dyni, kiełki pszenicy oraz niektóre owoce (pomarańcze, figi) i rośliny strączkowe zawierają duże ilości fitosteroli,

c) najbogatszym źródłem steroli roślinnych są oleje:

 – rafinowany olej kukurydziany zawiera 900-1000 mg fitosteroli w 100 g, podczas gdy jadalna część kukurydzy (nasiona) zawiera 70mg/100g nasion,

–  olej rzepakowy, słonecznikowy, sezamowy i sojowy,

Najbardziej popularny w Polsce olej rzepakowy, zawiera brassikasterol, nie występuje on w żadnym innym oleju roślinnym.

Rodzaj steroli roślinnych i ich zawartość w poszczególnych olejach jest ich cechą charakterystyczną i służy często do identyfikacji konkretnego oleju lub wykrycia jego zafałszowania.

Sterole występują w postaci wolnej lub jako estry m.in. kwasów tłuszczowych.

>> Przeczytaj też: Podstawowe składniki odżywcze – tłuszcze (lipidy)

Właściwości fitosteroli

Fitosterole mają działanie terapeutyczne, wykazują duże podobieństwo w budowie do cholesterolu – zoosterole. Po spożyciu, fitosterole konkurują z cholesterolem o przyłączanie do wolnych receptorów w strukturze miceli, obniżają wchłanianie cholesterolu w przewodzie pokarmowym i zwiększają jego wydalanie. Obniżenie wchłaniania cholesterolu może powodować wzrost jego produkcji w wątrobie, jednak ilości te nie wyrównują strat. W efekcie poziom cholesterolu ogółem i frakcji LDL  (wysoki poziom LDL jest niekorzystny dla naszego zdrowia) obniża się w surowicy krwi. Natomiast nie zaobserwowano wpływu fitosteroli na poziom HDL tak zwanego dobrego cholesterolu.

Należy pamiętać, że sterole działają tylko w momencie, gdy są spożywane w niedużym odstępie czasu od posiłku zawierającego cholesterol odzwierzęcy.

Istotne działanie obniżające poziom cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL zaobserwowano w wielu badaniach klinicznych, w których stosowano dawki fitosteroli na poziomie 1-3 g dziennie. Stosowanie wyższych dawek nie wskazywało jednoznacznie na wzrost działania terapeutycznego.

>> Zobacz też: Fosfolipidy i ich funkcje. Co to są fosfolipidy i za co odpowiadają?

Przeciwwskazania do stosowania diety bogatej w sterole i stanole roślinne

Choć sterole i stanole roślinne działają wspomagająco w leczeniu niektórych zaburzeń stanu zdrowia, to nie są to związki polecane dla wszystkich.

Obniżanie poziomu cholesterolu w surowicy krwi pod wpływem steroli roślinnych jest związane z równoczesnym obniżaniem:

a) α- i ß-karotenu (prowitamin witaminy A),

b) likopenu – karotenoidu o właściwościach przeciwutleniających, występującego głównie w pomidorach,

c) badania wykazują, że wysokie spożycie steroli roślinnych może być potencjalnym czynnikiem ryzyka niedokrwiennej choroby serca.

pakiet lipidogram extra baner

Spożywania produktów wzbogacanych w sterole i stanole roślinne powinny się wystrzegać:

a) kobiety ciężarne,

b) karmiące piersią,

c) dzieci w wieku do 5 lat, ponieważ dla ich prawidłowego rozwoju niezbędny jest cholesterol. Niezaspokojenie zapotrzebowania na cholesterol w okresie wczesnego dzieciństwa może prowadzić do zaburzeń gospodarki lipidowej oraz chorób układu krążenia w wieku starszym,

d) produktów wzbogaconych w sterole/stanole roślinne nie powinny spożywać osoby zdrowe z prawidłowym poziomem cholesterolu,

e) osoby z podwyższonym poziomem cholesterolu i stosujące leki obniżające jego poziom, przed zastosowaniem produktów wzbogaconych w sterole/stanole roślinne, powinny skonsultować się z lekarzem.

Warto wiedzieć
Skład i znakowanie produktów zawierających sterole/stanole roślinne zostało uregulowane prawnie.

Jak rozpoznać produkty wzbogacone w sterole roślinne?

a) na etykiecie produktu musi być jednoznaczne stwierdzenie, że są wzbogacone w sterole/stanole roślinne,

b) ponadto produkty zawierające fitosterole, estry fitosteroli, fitostanole i/lub estry fitostanoli, powinny być oznakowane w taki sposób, aby konsumenci mogli z łatwością ograniczyć spożycie w/w związków do ilości maksymalnie 3 g/dzień poprzez zarówno spożywanie jednej porcji zawierającej maksimum 3 g, jak i trzech porcji zawierających po 1g tych związków.

c) na etykiecie produktów wzbogaconych w sterole lub stanole roślinne producent może umieścić następujące oświadczenie zdrowotne: „Udowodniono, że sterole roślinne/stanole roślinne obniżają/zmniejszają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby wieńcowej serca”.

d) producent ma obowiązek poinformowania konsumenta (na etykiecie produktu), że korzystny efekt występuje w przypadku dziennego spożycia 1,5-3 g steroli/stanoli roślinnych. Konsument musi być również poinformowany, że w przypadku żywności zapewniającej spożycie 1,5-2,4 g steroli/stanoli roślinnych, efekt ten wynosi 7-10%, a w przypadku żywności zapewniającej spożycie 2,5-3,0 g steroli/stanoli roślinnych, odpowiednio 10-12,5%. Ponadto konsument musi być poinformowany, że okres czasu do wystąpienia efektu wynosi 2-3 tygodnie.

Podsumowanie

Warto podkreślić, że spożywanie olejów roślinnych bogatych w sterole nie jest wystarczające do uzyskania efektu terapeutycznego. Typowa europejska dieta dostarcza bowiem ok. 200-400 mg fitosteroli dziennie. Tymczasem uważa się, że w celu obniżenia poziomu cholesterolu, powinno się je spożywać w ilości 1,5-3 g/dzień, czyli kilkakrotnie więcej. Dlatego wielu producentów żywności zaczęło wzbogacać swoje produkty spożywcze w fitosterole – sterole/stanole roślinne.

BIBLIOGRAFIA

  1. Gordon M. H.: Analysis of minor compounds as an aid to authentication. In Oils and fats authentication. Ed.: Jee M., Blackwell Publishing, USA, 2000;
  2. Helena Ciborowska, Anna Rudnicka „Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka” wydawnictwo lekarskie PZWL, wydanie IV, I druk, Warszawa 2014r
  3. De Smet E., Mensik R. P., Jogchum P. : Effects of plant sterol and stanols on intestinal cholesterol metabolism: Suggested mechanisms from past to present. Mol Nutr Food Res 2012, 56:1058-1072;
  4. Harcombe Z. and Baker J. S.: Plant sterols lower cholesterol, but increase risk for coronary heart disease. J Biol Sci 2014, 14 (3): 167-169;
  5. Rozporządzenie Komisji (WE) z dnia 31 marca 2004r. dotyczące znakowania żywności i składników żywności z dodatkiem fitosteroli, estrów fitosteroli, fitostanoli i/lub estrów fitostanoli (2004/608/EC);
  6. Rozporządzenie Komisji (UE) z dnia 20 czerwca 2014r. zmieniające rozporządzenia (WE) nr 983/2009 i (UE) nr 384/2010 w odniesieniu do warunków stosowania określonych oświadczeń zdrowotnych odnoszących się do wpływu steroli roślinnych i stanoli roślinnych na obniżanie poziomu cholesterolu LDL we krwi (2014/ 686/EC).

Układ hormonalny człowieka. Budowa, funkcje, hormony

Agata Strukow
-
0
Układ hormonalny człowieka. Budowa, funkcje, hormony

Układ hormonalny (układ endokrynny) człowieka jest układem wewnętrznego wydzielania hormonów, kontrolującym wiele funkcji fizjologicznych organizmu.

Za początki endokrynologii, czyli dziedziny medycyny zajmującej się chorobami układu wydzielania wewnętrznego, uważa się czas, gdy Robert Graves i Karl von Basedow opisali postać nadczynności tarczycy, która później została nazwana chorobą Graves-Basedowa. Historyczny wkład w rozwój nauki o hormonach mają również polscy uczeni, Napoleon Cybulski i Władysław Szymonowicz, którzy odkryli pierwszy hormon – adrenalinę.

Jak zbudowany jest układ hormonalny, jakie gruczoły dokrewne zawiera, jakie wydziela hormony, kim jest lekarz endokrynolog i jakimi problemami się zajmuje endokrynologia? Jakie hormony produkuje przysadka mózgowa i jakie hormony produkują nadnercza? Te wszystkie informacje i wiele innych znajdziecie w artykule. Zapraszamy do przeczytania.

Spis treści:

  1. Układ hormonalny – budowa i funkcje
  2. Gruczoły dokrewne człowieka
  3. Endokrynolog – czym się zajmuje lekarz?
  4. Podsumowanie

Układ hormonalny – budowa i funkcje

Układ hormonalny człowieka zbudowany jest ze struktur wydzielających hormony. Należą do nich:

  • gruczoły dokrewne (gruczoły wydzielania wewnętrznego) – opisane w następnych rozdziałach artykułu,
  • komórki narządów, które nie należą do układu endokrynnego – trzustka, jądra i jajniki,
  • rozproszone komórki endokrynne – nie są zgrupowane w odrębne narządy, ani nawet w skupiska komórek, lecz są rozlokowane w nabłonkach różnych układów, głównie układu pokarmowego.

W organizmie człowieka hormony mogą być wydzielane również przez komórki, które nie mają struktury komórek gruczołowych. Są to np.:

  • serce (peptydy natriuretyczne),
  • nerki (erytropoetyna, insulinopodobny czynnik wzrostowy),
  • tkanka tłuszczowa (leptyna, adiponektyna),
  • komórki układu nerwowego (wazopresyna, oksytocyna, liberyny).

Z punktu widzenia pełnionej w organizmie funkcji, hormonem jest także witamina D.

Układ hormonalny człowieka infografika 1

Hormony definicja – czyli co to są hormony?

Hormon to substancja aktywna biologicznie, będąca chemicznym nośnikiem informacji przekazywanej między komórkami, inaczej można je określić jako cząsteczki sygnałowe. Klasyczne hormony to substancje wydzielane na drodze wydzielania wewnętrznego – hormony endokrynne – czyli substancje uwalnianie do krwi, z którą docierają do komórek docelowych.

Rodzaje i funkcje hormonów

Układ hormonalny człowieka umożliwia komunikację pomiędzy komórkami, a dzięki temu, funkcjonowanie całego organizmu człowieka. Przenosząc informacje pomiędzy tkankami i układami, układ hormonalny wpływa na:

  • trawienie i wchłanianie,
  • wzrost i rozwój człowieka,
  • metabolizm i utrzymanie odpowiedniego poziomu wody oraz substancji mineralnych,
  • funkcje rozrodcze,
  • przystosowanie do zmiennych warunków środowiska,
  • odpowiedź na stres.

Oprócz hormonów uwalnianych na drodze wydzielania wewnętrznego, przenoszących informacje wraz z krwią, istnieją również:

  • hormony neuroendokrynne
  • hormony autokrynne – oddziałują na komórki, w których są syntetyzowane, (przykładem jest interleukina-1),
  • hormony parakrynne – uwolnione przez tkankę hormonalną substancje sygnałowe nie są uwalnianie do krwiobiegu, ale oddziałują na okoliczne komórki poprzez płyn pozakomórkowy, dlatego nie działają na odległe tkanki lub narządy, działają lokalnie. Przykładem czynników parakrynnych są eikozanoidy – metabolity kwasu arachidonowego,
  • substancje justakrynne (neurokrynne) – należą do nich neuroprzekaźniki umożliwiające komunikację pomiędzy komórkami. Szczególnym rodzajem takich substancji są adrenalina i noradrenalina, które mogą być zarówno neuroprzekaźnikami (jeśli są przekazywane pomiędzy synapsami układu nerwowego) jak i hormonami (gdy są uwalnianie do krwi),
  • hormony intrakrynne – wywierają efekt biologiczny wewnątrz komórki, w które zostały wytworzone.

Rodzaje hormonów ze względu na ich budowę

Ze względu na budowę chemiczną wyróżniamy następujące grupy związków:

  • hormony białkowe – zalicza się do nich hormon wzrostu, TSH, prolaktynę, FSH i LH, insulinę i glukagon,
  • hormony peptydowe – to bardzo liczna grupa związków, do których zalicza się m.in. ACTH, leptynę i adiponektynę, endorfiny, oksytocynę, liberyny i wiele innych,

>> Zobacz też: Leptyna – hormon głodu i sytości

  • hormony pochodne aminokwasów – zalicza się do nich hormony tarczycy (tyroksyna i trijodotyronina), pochodne tryptofanu (serotonina i melatonina), katecholaminy (adrenalina, noradrenalina i dopamina),
  • hormony steroidowe (hormony sterydowe) – wspólną cechą tej grupy hormonów jest fakt, iż są pochodnymi steroidów, z których najważniejszym jest cholesterol. Zalicza się do nich hormony płciowe (żeńskie – progesteron i estradiol, męskie – testosteron), kortykosteroidy (kortyzol, aldosteron).

Do grupy hormonów steroidowych zalicza się również witaminę D.

>> Przeczytaj też: Serotonina (hormon szczęścia) – rola w organizmie, niedobór i nadmiar

Gruczoły dokrewne człowieka

Gruczoły dokrewne (gruczoły wydzielania wewnętrznego) są to bogato unaczynione narządy produkujące lub wydzielające hormony.

Do gruczołów dokrewnych należą:

  • przysadka mózgowa – płat przedni, gruczołowy,  
  • szyszynka – produkująca melatoninę,
  • tarczyca – produkująca T3 i T4 oraz kalcytoninę, oddziałującą na poziom wapnia we krwi i w kościach,
  • przytarczyce – wydzielają parathormon (PTH), który reguluje gospodarkę wapnia i fosforu,

>> To może Cię zainteresować: Co to jest tężyczka? Rodzaje, objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

  • grasica – gruczoł niezbędny dla rozwoju odporności, kontrolujący rozwój węzłów chłonnych i śledziony. Kluczowe znaczenie grasicy przypada na wczesny okres naszego życia, z chwilą kiedy nasz organizm osiągnie kompetencję immunologiczną, możemy funkcjonować bez grasicy, dlatego ulega ona stopniowemu zanikowi,
  • nadnercza – hormony nadnerczy to mineralkortykoidy (np. aldosteron), glikokortykoidy (np. kortyzol oraz androgeny,
  • trzustka – część endokrynną tego narządu stanowią wyspy trzustkowe, nazywane również wyspami Langerhansa. Komórki alfa wydzielają glukagon, komórki beta – insulinę, a komórki delta – somatostatynę,
  • jajniki – wydzielają żeńskie hormony płciowe, czyli progesteron i estrogeny,

>> Zobacz też: Równowaga hormonalna u kobiet

  • jądra – zasadniczym hormonem wydzielanym przez jądra, jest męski hormon płciowy – testosteron.

>> Przeczytaj też: Od zmęczenia do maksymalnej wydajności: jak wolny testosteron może wpływać na poziom energii

Ujemne sprzężenie zwrotne, czyli jak funkcjonuje układ hormonalny?

Funkcjonowanie gruczołów dokrewnych człowieka regulowane jest przez tzw. sprzężenie zwrotne. Hormony sterujące pracą innych gruczołów dokrewnych produkowane są w przednim płacie przysadki mózgowej, z tego powodu uważana jest ona za „centrum dowodzenia” układu hormonalnego. W przysadce produkowane są TSH, ACTH, hormon wzrostu, FSH, LH i prolaktyna. Wydzielając te hormony do krwiobiegu, pobudza ona odpowiednie gruczoły do wydzielania hormonów.

Układ hormonalny człowieka infografika 2

Przykładowo wydzielając TSH przysadka mózgowa pobudza tarczycę do produkcji hormonów. Z chwilą, kiedy stężenie hormonów tarczycy osiągnie poziom wystarczający do zaspokojenia potrzeb organizmu, przysadka dostaje informację zwrotną, iż może przestać produkować TSH. Jeśli natomiast poziom hormonów tarczycy jest zbyt niski, jest to dla przysadki sygnałem, iż należy zacząć produkować więcej TSH. Takie sprzężenie zwrotne ujemne zapewnia prawidłową pracę układu hormonalnego człowieka.

Endokrynolog – czym się zajmuje lekarz?

Choroby układu hormonalnego to domena lekarza endokrynologa. Zdarza się, iż problemami związanymi z nieprawidłowościami wydzielania żeńskich hormonów płciowych zajmuje się ginekolog, lub ginekolog-endokrynolog, a hormonów męskich – lekarz androlog. Leczenie cukrzycy jest kompetencją diabetologa.

Czy do endokrynologa trzeba mieć skierowanie?

Lekarz endokrynolog jest specjalistą, do którego musimy mieć skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu, jeśli chcemy odbyć wizytę w ramach NFZ.

Jakie badania zrobić przed wizytą u endokrynologa?

Endokrynolog jest lekarzem, który zajmuje się leczeniem wielu chorób układu wydzielania wewnętrznego, dlatego nie ma jednego pakietu badań, który może być zlecony przed wizytą. Lekarz zdecyduje o badaniach w zależności od problemu, z jakim przychodzi pacjent.                                              

Jeśli są to problemy z tarczycą, mogą to być następujące badania:

pakiet tarczycowy rozszerzony

Jeśli pacjent ma podejrzenie cukrzycy, przydatne będą:

pakiet ryzyko cukrzycy rozszerzony

Jeśli problemem pacjenta jest insulinooporność, można wykonać badanie:

insulinooporność pakiet kompleksowy

W przypadku otyłości:

  • TSH,
  • FT4,
  • lipidogram,
  • glukoza,
  • ALT,
  • kreatynina.

Jak widać, pierwsza wizyta u endokrynologa łączy się z koniecznością zrobienia wielu badań. Aby uniknąć wykonywania niepotrzebnych testów, warto zasięgnąć porady lekarza. Jeśli jednak nie mamy takiej możliwości lub następna wizyta – z wynikami badań – miałaby miejsce po długim czasie oczekiwana, można skorzystać z powyższych podpowiedzi, lub z gotowych pakietów badań w ALAB laboratoria.

Podsumowanie

Układ hormonalny człowieka to bardzo skomplikowany układ gruczołów, tkanek i komórek, wywierający kluczowy wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Wiedza o tym, jak zbudowany jest nasz układ endokrynny, jakie hormony wydziela i od czego zależy to wydzielanie, może być pomocą w obserwacji własnego organizmu i prawidłowości jego funkcjonowania.

PIŚMIENNICTWO

Wielka Interna, Endokrynologia, pod redakcją Wojciecha Zgliczyńskiego. Medical Tribune Polska, Warszawa 2020. Wydanie II

Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Szeroko pojęte choroby sercowo-naczyniowe, będące współczesną pandemią już od wielu lat, są główną przyczyną zgonów w krajach wysokorozwiniętych. Do tej grupy jest zaliczana choroba wieńcowa – co należy rozumieć pod tym pojęciem? Chcesz dowiedzieć się, czy Ty i Twoi bliscy cierpią z powodu tej choroby? Odpowiedź na wiele pytań znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Choroba niedokrwienna serca – co to za schorzenie?
  2. Choroba wieńcowa – przyczyny
  3. Objawy choroby niedokrwiennej serca
  4. Choroba wieńcowa – jakie badania trzeba wykonać?
  5. Choroba niedokrwienna serca – leczenie
  6. Choroba wieńcowa – rokowanie
  7. Podsumowanie

Choroba niedokrwienna serca – co to za schorzenie?

Choroba wieńcowa jest częstą chorobą serca – na całym świecie dotyka aż około 130 milionów ludzi, a szacunki epidemiologiczne podają, że odsetek ten będzie stale rosnąć. Schorzenie jest skutkiem tworzenia się blaszki miażdżycowej w obrębie tętnic wieńcowych, ważnych naczyń krwionośnych zaopatrujących serce w tlen i składniki odżywcze. Wspomniana blaszka miażdżycowa, w miarę zwiększania swoich rozmiarów, prowadzi do stopniowego zwężania się światła tętnic, co z kolei prowadzi do niedokrwienia serca i występowania objawów.

>> Przeczytaj też: Niedokrwienie mięśnia sercowego (zawał serca) – przyczyny, objawy, badania i leczenie

Choroba wieńcowa – przyczyny

Im więcej czynników sprzyjających tworzeniu się blaszek miażdżycowych, tym większa szansa na rozwój choroby wieńcowej. Stąd istnieje wiele czynników ryzyka i niektóre z nich można kontrolować. Są to:

  • nadciśnienie tętnicze,
  • podwyższone stężenie cholesterolu we krwi (tego o niskiej i bardzo niskiej gęstości),
  • cukrzyca i insulinooporność,
  • nadmierna masa ciała, a zwłaszcza otyłość,
  • palenie tytoniu, także bierne (!),
  • nieodpowiednia dieta zawierająca napoje słodzone, nadmierną ilość czerwonego mięsa oraz produkty wysokoprzetworzone,
  • brak lub niska aktywność fizyczna,
  • zbyt niskie stężenie witaminy D3,
  • niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby (która jest skutkiem głównie nadmiernej masy ciała),

Warto wspomnieć też o innych czynnikach, które nie są modyfikowalne z samej swojej natury:

  • przewlekła choroba nerek,
  • choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, choroby zapalne jelit,
  • zakażenie wirusem HIV,
  • niedoczynność tarczycy,
  • płeć męska,
  • wiek (im wyższy, tym większe ryzyko ChNS),
  • zachorowania wśród bliskich krewnych.

>> Zobacz też: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje

Objawy choroby niedokrwiennej serca

Objawy choroby są zależne w głównej mierze od stopnia zwężenia tętnic wieńcowych. Klasyfikacji choroby wieńcowej – w pewnym uproszczeniu – dokonuje się w następujący sposób:

  • stabilna choroba niedokrwienna serca (inaczej stabilna dławica piersiowa),
  • niestabilna choroba niedokrwienna serca (inaczej niestabilna dławica piersiowa),
  • ostry zespół wieńcowy:
    • zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST w EKG (STEMI),
    • zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST (NSTEMI).

Do objawów stabilnej ChNS zalicza się:

  • ból w klatce piersiowej pojawiający się w trakcie wysiłku; ma on charakter piekący i/lub gniotący i/lub rozpierający, niekiedy z promieniowaniem do szyi, lewego barku czy lewej ręki,
  • uczucie niepokoju, nudności, duszność w trakcie odczuwania bólu,
  • spadek tolerancji wysiłku fizycznego,
  • zaburzenia rytmu serca.

Niestabilna postać ChNS objawia się podobnie jak stabilna, jednak objawy mogą występować w sposób nieprowokowany wysiłkiem fizycznym.

Klinicznie, tylko na podstawie objawów i badania przedmiotowego, nie da się określić podtypu zawału mięśnia sercowego. Ten dramatyczny stan zagrożenia życia daje następujące objawy:

  • bardzo silny ból w klatce piersiowej, trwający długo (nawet kilkanaście godzin), któremu niejednokrotnie towarzyszy lęk przed śmiercią,
UWAGA nr 1.
Kojarzenie zawału serca tylko z bólem po lewej stronie klatki piersiowej jest błędem, gdyż lokalizacja bólu może się różnić w zależności od obszaru serca objętego niedokrwieniem; niekiedy jest on odczuwany nawet między łopatkami. Inna lokalizacja to nadbrzusze, często z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, co określa się mianem “brzusznej maski” zawał. Warto zauważyć, jak łatwo pomylić te objawy z pospolitym nieżytem żołądkowo-jelitowym.
UWAGA nr 2.
Osoby chorujące na cukrzycę, z uwagi na uszkodzenie nerwów wskutek wysokiego stężenia glukozy, mogą nie odczuwać bólu z taką intensywnością jak osoby bez cukrzycy. Warto o tym pamiętać, gdyż w tej grupie chorych należy być szczególnie wyczulonym na wystąpienie objawów sugerujących zawał serca.
  • uczucie duszności,
  • obfite, zimne poty,
  • zblednięcie skóry,
  • osłabienie,
  • utrata przytomności; zawał serca może prowadzić do bardzo groźnych zaburzeń rytmu serca, które skutkują zatrzymaniem krążenia.

Choroba wieńcowa – jakie badania trzeba wykonać?

Badania krwi pomagają w ustaleniu rozpoznania i ocenie odpowiedzi na leczenie. W przypadku przewlekłych postaci ChNS należy oznaczyć panel lipidowy, który dostarcza ważnych informacji prognostycznych – dotyczy to zarówno cholesterolu całkowitego, LDL jak i HDL. Zwłaszcza przy współistnieniu nadmiernej masy ciała i/lub otyłości brzusznej, dokonywana jest ocena stężenia glukozy na czczo i – w zależności od wyniku – test doustnej tolerancji glukozy.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Z chorobami układu krążenia często współistnieją przewlekła choroba nerek, dna moczanowa czy niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, stąd wskazane jest oznaczenie ALT, AST, kreatyniny, mocznika i kwasu moczowego.

Pakiet_nerkowy

Ważnym badaniem jest elektrokardiografia, która jest zapisem czynności elektrycznej serca. Oprócz “świeżych” zmian niedokrwiennych, niekiedy pozwala na zidentyfikowanie “niemych” klinicznie niedokrwień, które pacjent przebył w przeszłości. Umożliwia także ocenę współistniejących zaburzeń rytmu serca.

Pakiet serce pod kontrolą kompleksowy (9 badań) banerek

W ostrych stanach często wykonuje się badania enzymów sercowych (troponina i kinaza kreatynowa) i peptydu natriuretycznego typu B (NT-proBNP) wraz z pełną morfologią krwi i panelami metabolicznymi. Jednak tego typu badania wykonywane są w warunkach szpitalnych.

Badanie kinazy kreatynowej (CK) banerek

Z badań obrazowych należy wspomnieć najważniejsze – koronarografię, która polega na wprowadzeniu środka cieniującego do naczyń krwionośnych i wykonanie zdjęcia rentgenowskiego serca. W ten sposób możliwe jest uwidocznienie zwężeń w tętnicach wieńcowych. Kolejnym istotnym badaniem jest echokardiografia, dzięki której jest możliwa ocena kurczliwości serca, efektywności jego pracy i stanu zastawek.

Choroba niedokrwienna serca – leczenie

Leczenie choroby niedokrwiennej serca składa się z kilku równie ważnych elementów. W niniejszym artykule pominiemy leczenie zawału serca, które każdorazowo odbywa się w warunkach szpitalnych.

W przypadku rozpoznania choroby niedokrwiennej serca kluczowe jest:

  • rzucenie palenia tytoniu,
  • regularna aktywność fizyczna; jej rodzaj oraz intensywność są ustalane przez lekarza w oparciu o nasilenie objawów,
  • eliminacja z diety produktów wysokoprzetworzonych, słodzonych, redukcja spożycia czerwonego mięsa,
  • farmakoterapia: leki obniżające stężenie cholesterolu LDL, leki obniżające zdolność płytek krwi do tworzenia skrzepów,
  • leczenie chorób współistniejących.

Choroba wieńcowa – rokowanie

Rokowanie w chorobie zależy od wielu czynników, z których – jak podano w poprzednich akapitach – niektóre można modyfikować, a innych nie. Ogólna zasada jest następująca: im mniej czynników ryzyka, tym mniejsza szansa na postęp choroby i wystąpienie ostrych powikłań. Należy pamiętać, że absolutną podstawą do zmniejszenia ryzyka jest postawa chorego, gdyż sama farmakoterapia – mimo, że w pewnym zakresie skuteczna – jest tylko jedną z części kontroli choroby.

Podsumowanie

Choroba niedokrwienna serca jest powszechna. Do jej wystąpienia prowadzą czynniki, których nie da się zmienić, jednak w większości są to czynniki modyfikowalne. Objawami ChNS są m.in. ból w klatce piersiowej, duszność, uczucie niepokoju, osłabienie i uczucie lęku. Diagnostyka ma na celu ocenę ryzyka wystąpienia ostrych powikłań, najczęstszych chorób współistniejących, stopień zwężenia tętnic wieńcowych jak i obecność przebytych epizodów niedokrwienia. Leczenie składa się nie tylko z farmakoterapii, ale – przede wszystkim – ze zmiany stylu życia.

Źródła

  1. Brown JC, Gerhardt TE, Kwon E. Risk Factors for Coronary Artery Disease. [Updated 2023 Jan 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554410/
  1. Virani SS, Newby LK, Arnold SV, Bittner V, Brewer LC, Demeter SH, Dixon DL, Fearon WF, Hess B, Johnson HM, Kazi DS, Kolte D, Kumbhani DJ, LoFaso J, Mahtta D, Mark DB, Minissian M, Navar AM, Patel AR, Piano MR, Rodriguez F, Talbot AW, Taqueti VR, Thomas RJ, van Diepen S, Wiggins B, Williams MS; Peer Review Committee Members. 2023 AHA/ACC/ACCP/ASPC/NLA/PCNA Guideline for the Management of Patients With Chronic Coronary Disease: A Report of the American Heart Association/American College of Cardiology Joint Committee on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2023 Aug 29;148(9):e9-e119. doi: 10.1161/CIR.0000000000001168. Epub 2023 Jul 20. Erratum in: Circulation. 2023 Sep 26;148(13):e148. doi: 10.1161/CIR.0000000000001183. Erratum in: Circulation. 2023 Dec 5;148(23):e186. doi: 10.1161/CIR.0000000000001195. PMID: 37471501.
    https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIR.0000000000001168?rfr_dat=cr_pub++0pubmed&url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org
  1. Khan MA, Hashim MJ, Mustafa H, Baniyas MY, Al Suwaidi SKBM, AlKatheeri R, Alblooshi FMK, Almatrooshi MEAH, Alzaabi MEH, Al Darmaki RS, Lootah SNAH. Global Epidemiology of Ischemic Heart Disease: Results from the Global Burden of Disease Study. Cureus. 2020 Jul 23;12(7):e9349. doi: 10.7759/cureus.9349. PMID: 32742886; PMCID: PMC7384703.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7384703/
  1. Sanchis-Gomar F, Perez-Quilis C, Leischik R, Lucia A. Epidemiology of coronary heart disease and acute coronary syndrome. Ann Transl Med. 2016 Jul;4(13):256. doi: 10.21037/atm.2016.06.33. PMID: 27500157; PMCID: PMC4958723.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4958723/
  1. Shahjehan RD, Bhutta BS. Coronary Artery Disease. [Updated 2023 Aug 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564304/
  1. Hajar R. Risk Factors for Coronary Artery Disease: Historical Perspectives. Heart Views. 2017 Jul-Sep;18(3):109-114. doi: 10.4103/HEARTVIEWS.HEARTVIEWS_106_17. PMID: 29184622; PMCID: PMC5686931.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5686931/
  1. Bösner S, Becker A, Abu Hani M, Keller H, Sönnichsen AC, Haasenritter J, Karatolios K, Schaefer JR, Baum E, Donner-Banzhoff N. Accuracy of symptoms and signs for coronary heart disease assessed in primary care. Br J Gen Pract. 2010 Jun;60(575):e246-57. doi: 10.3399/bjgp10X502137. PMID: 20529488; PMCID: PMC2880766.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2880766/
Page 46 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...454647...122Strona 46 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.