Fibrynogen to ważne białko, produkowane w wątrobie, które warunkuje prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia krwi. Podwyższenie oraz obniżenie stężenia fibrynogenu w osoczu krwi jest przydatną informacją kliniczną, wykorzystywaną w diagnostyce internistycznej. Czy podwyższone stężenie fibrynogenu zawsze świadczy o chorobie? Jakie są przyczyny obniżonego stężenia fibrynogenu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule. 

Spis treści:

1. Co to jest fibrynogen?
2. Funkcje fibrynogenu
3. Fibrynogen – kiedy wykonać badanie?
4. Za niski i za wysoki fibrynogen – co oznacza?
5. Fibrynogen powyżej normy – na co wskazuje?
6. Za niskie stężenie fibrynogenu – o czym świadczy?
7. Jak obniżyć stężenie fibrynogenu?

Co to jest fibrynogen?

Fibrynogen to białko znajdujące się w osoczu krwi, które uczestniczy w procesach krzepnięcia krwi. Fibrynogen jest nazywany również pierwszym czynnikiem krzepnięcia. Pod względem struktury, fibrynogen zbudowany jest z dwóch symetrycznych podjednostek, które połączone są za pomocą wiązań disiarczkowych.

Fibrynogen powstaje w wątrobie. Warto mieć świadomość, że fibrynogen należy również do tak zwanych białek ostrej fazy, co oznacza, że jego stężenie będzie rosło w przebiegu stanów zapalnych. Jego powstawanie jest bowiem stymulowane między innymi przez wzrost stężenia interleukiny 6 (IL-6), która należy do interleukin prozapalnych. W diagnostyce laboratoryjnej oznacza się stężenie fibrynogenu w osoczu krwi.

Funkcje fibrynogenu

Fibrynogen bierze udział w końcowych etapach procesu krzepnięcia krwi. Białko to pod wpływem trombiny (czyli czynnika krzepnięcia IIa) przekształca się we włókna fibryny labilnej, która następnie ulega polimeryzacji i ostatecznie tworzy struktury usieciowane (a więc fibrynę stabilną – nazywaną również włóknikiem). Wraz z innymi elementami (płytki krwi, krwinki białe, krwinki czerwone) fibryna na tworzy skrzep krwi, co zatrzymuje krwawienie. Warto też wspomnieć, że fibrynogen zdolny jest do wiązania się ze specjalnymi receptorami na płytkach krwi, co stymuluje ich agregację (mówiąc bardziej obrazowo – zlepianie się).

Fibrynogen – kiedy wykonać badanie?

Oznaczenie stężenia fibrynogenu wykonuje się z próbki krwi żylnej. Jest to jedno z podstawowych badań wykonywanych w trakcie diagnostyki internistycznej, na którego podstawie ocenia się funkcjonowanie układu krzepnięcia. Badanie to wykonuje się przy podejrzeniu zaburzeń krzepnięcia, szczególnie wrodzonych, związanych z niedoborem fibrynogenu. Co więcej, badanie to wykorzystywane jest w diagnostyce schorzeń wątroby oraz przy podejrzeniu zagrażającego życiu schorzenia, a mianowicie rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Wskazanie do oznaczenia stężenia fibrynogenu są również odchylenia w innych parametrach krzepnięcia. Badanie to wykonuje się między innymi w poszukiwaniu przyczyny wydłużenia czasów krzepnięcia, w tym APTT (czasu kaolinowo-kefalinowego), czasu protrombinowego i trombinowego.

>> Przeczytaj też: Wybrane wskaźniki stanu zapalnego

Za niski i za wysoki fibrynogen – co oznacza?

Odchylenia w stężeniu fibrynogenu wymagają korelacji z obrazem klinicznym, jaki prezentuje pacjent. Nieprawidłowy wynik może wynikać z błahej infekcji lub być związany z poważnymi zaburzeniami internistycznymi. Poniżej zostaną przedstawione najczęstsze sytuacje kliniczne związane z podwyższeniem lub obniżeniem stężenia fibrynogenu w osoczu.

Fibrynogen powyżej normy – na co wskazuje?

Zwiększone stężenie fibrynogenu związane jest z różnymi stanami klinicznymi i może świadczyć o zwiększonym ryzyku zakrzepowo-zatorowym. Sytuacje kliniczne związane z podwyższonym stężeniem tego białka to przede wszystkim:

• infekcje, zakażenia, związane ze wzrostem stężenia białek ostrej fazy,
• stany po urazach i zabiegach operacyjnych,
• przewlekłe stany zapalne w przebiegu innych schorzeń – na przykład reumatologicznych,
• znaczna utrata białka – na przykład w przebiegu zespołu nerczycowego,
• okres ciąży,
• miesiączka,
• zatorowość płucna,
• zawał mięśnia sercowego,
• ostre niedokrwienie mózgu,
• zakrzepica żylna,
• palenie tytoniu,
• niektóre schorzenia onkologiczne,
• otyłość,
• podeszły wiek.

Za niskie stężenie fibrynogenu – o czym świadczy?

Zjawisko obniżenia stężenia fibrynogenu w osoczu jest w medycynie obserwowane znacznie rzadziej, niż zwiększenie stężenia tego białka. Przyczyny obniżenia stężenia fibrynogenu można podzielić na wrodzone oraz nabyte.

Do wrodzonych przyczyn takiego stanu zalicza się przede wszystkim:

• wrodzona afibrynogenemia – rzadka choroba, której istotą jest znaczny niedobór fibrynogenu (<0,1 g/l), do którego dochodzi na skutek mutacji genetycznej, dotyczącej genu kodującego łańcuch αlfa fibrynogenu,
• wrodzona hipofibrynogenemia – istotą schorzenia jest obniżenie stężenia fibrynogenu (<1,5 g/l), warto dodać, że w tym przypadku symptomy kliniczne są mniej nasilone, niż w przypadku afibrynogenemii,
• wrodzona dysfibrynogenemia – istotą dysfibrynogenemii jest syntetyzowanie nieprawidłowych cząsteczek fibrynogenu, co sprawia, że nie spełniają one swoich funkcji, przyczyną schorzenia są typowo mutacje w obrębie genów kodujących poszczególne łańcuchy fibrynogenu. W połowie przypadków dysfibrynogenemie mogą nie dawać żadnych objawów klinicznych.

Należy mieć jednak świadomość, że obniżenie stężenia fibrynogenu może wynikać z przyczyn nabytych, do których zaliczamy:

• choroby wątroby – fibrynogen powstaje w wątrobie, co sprawia, że wszystkie schorzenia związane z niewydolnością tego narządu skutkować będą zmniejszoną produkcją tego czynnika,
• zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC) – jest to stan kliniczny nazywany również koagulopatią ze zużycia, jego istotą jest uogólniona aktywacja procesów krzepnięcia, czego konsekwencją jest zużycie czynników krzepnięcia, w tym fibrynogenu, a także płytek krwi. Warto dodać, że zespół ten jest wtórną odpowiedzią organizmu na zaburzenia takie jak między innymi infekcje, urazy, czy choroby nowotworowe,
• leczenie trombolityczne – w wykorzystaniem takich substancji jak streptokinaza, czy urokinaza.

Jak obniżyć stężenie fibrynogenu?

Leczenie podwyższonego stężenia fibrynogenu w osoczu wymaga zidentyfikowania przyczyny takiego stanu i włączenia terapii choroby podstawowej. Samo podwyższone stężenie fibrynogenu jest bowiem tylko objawem innych zaburzeń. Warto mieć jednak świadomość, że w pewnych sytuacjach możemy mieć do czynienia z fizjologicznym wzrostem stężenia tego białka. Ma to miejsce na przykład w czasie ciąży, czy miesiączki. Z tego właśnie powodu odchylenia w wyniku oznaczenia stężenia fibrynogenu powinny być skonsultowane z lekarzem, który po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego zadecyduje o dalszym postępowaniu.

Fibrynogen to białko, bez którego nie jest możliwe prawidłowe zachodzenie procesów krzepnięcia krwi. Oznaczenie stężenia fibrynogenu jest wykorzystywane powszechnie w diagnostyce internistycznej oraz hematologicznej. Wszelkie odchylenia w parametrach krzepnięcia powinny być skonsultowane z lekarzem.

>> Przeczytaj też: Jakie czynniki mogą zaburzyć wyniki badań układu krzepnięcia?

Bibliografia

1. A. Dmoszyńska, Wielka Interna – Hematologia, Wydawnictwo Medical Tribune, 2009.
2. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
3. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
4. E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010.

Granulocyty to bardzo ważne komórki, które są podstawą procesów odpornościowych zachodzących w naszym organizmie. W pewnych sytuacjach klinicznych możemy obserwować wzrost poziomu niedojrzałych form tych komórek we krwi obwodowej. W jakich przypadkach rośnie liczba niedojrzałych granulocytów? Kiedy należy skonsultować się z lekarzem i rozszerzyć diagnostykę? Dowiedz się więcej o niedojrzałych granulocytach!

Spis treści:

1. Niedojrzałe granulocyty – co to jest?
2. Niedojrzałe granulocyty w morfologii krwi – jak i dlaczego się je bada?
3. Podwyższony poziom niedojrzałych granulocytów – co oznacza?
4. Brak niedojrzałych granulocytów – co oznacza?
5. Niedojrzałe granulocyty w ciąży – co warto wiedzieć?
6. Niedojrzałe granulocyty w morfologii – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Niedojrzałe granulocyty – co to jest?

Na wstępie tego artykułu warto wyjaśnić, czym są granulocyty. Granulocytami określa się jeden z rodzajów leukocytów, a więc krwinek białych. Granulocyty to komórki, które cechują się obecnością w cytoplazmie licznych ziarnistości oraz charakterystycznego, segmentowanego jądra komórkowego.

Wyróżniamy trzy rodzaje granulocytów, a mianowicie:

• granulocyty obojętnochłonne – a więc neutrofile, jest to najliczniejsza grupa granulocytów,
• granulocyty kwasochłonne – czyli eozynofile,
• granulocyty zasadochłonne – inaczej nazywane bazofilami.
  
  Każdy z rodzajów granulocytów pełni istotne role, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka. Granulocyty powstają w szpiku kostnym z komórek macierzystych szpiku. Warto mieć jednak świadomość, że komórki macierzyste szpiku kostnego nie przekształcają się bezpośrednio w dojrzałe granulocyty. Aby powstała komórka docelowa (dojrzała), w szpiku kostnym zachodzi szereg przemian, w trakcie których komórki przechodzą z jednego stadium rozwojowego, do następnego. Zanim do krwi obwodowej zostanie uwolniony dojrzały granulocyt, w szpiku kostnym zachodzą procesy przekształcania niedojrzałych granulocytów w kolejne, coraz bardziej dojrzałe komórki.

W odniesieniu do neutrofilów, które są najliczniejszą populacją granulocytów, do form niedojrzałych tych komórek zaliczamy odpowiednio:

• mieloblasty,
• promielocyty,
• mielocyty,
• metamielocyty,
• pałeczki (prawie dojrzała forma neutrofila).
  
  >> Przeczytaj też: Granulocyty i ich rodzaje. Jaką pełnią funkcję?

Niedojrzałe granulocyty w morfologii krwi – jak i dlaczego się je bada?

Niedojrzałe granulocyty we krwi można oznaczyć wykonując proste badanie jakim jest morfologia krwi obwodowej. W wyniku morfologii znajduje się element składowy określany często jako IG (a więc skrót od angielskich słów immature granulocytes), który określa ilościowo ilość niedojrzałych granulocytów. Ilość niedojrzałych granulocytów może być podana w formie wartości procentowej oraz w formie wartości bezwzględnej.

W prawidłowych warunkach we krwi zdrowych osób niedojrzałe formy granulocytów znajdują się w niewielkich ilościach. Jednak w pewnych warunkach ich liczba przekracza wartości referencyjne, co może świadczyć o pewnych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organizmu człowieka.

>> Przeczytaj też: PDW (wskaźnik anizocytozy płytek krwi) – badanie, podwyższone i obniżone wskaźniki, interpretacja wyników

Podwyższony poziom niedojrzałych granulocytów – co oznacza?

W pewnych sytuacjach klinicznych można obserwować podwyższony poziom niedojrzałych granulocytów we krwi obwodowej. Wyróżniamy tak zwane odczynowe oraz rozrostowe podwyższenie poziomu niedojrzałych granulocytów we krwi. W przypadku odczynowego wzrostu poziomu niedojrzałych granulocytów mamy do czynienia z wystąpieniem czynnika, który stymuluje szpik kostny do nasilonego produkowania granulocytów. Do odczynowych przyczyn takiego stanu zalicza się takie sytuacje kliniczne jak na przykład:

• infekcje,
• okres noworodkowy,
• nasilony stres psychiczny,
• stan po wysiłku fizycznym,
• ostre procesy zapalne,
• stan po rozległych urazach lub zabiegach operacyjnych,
• stan po utracie krwi (krwotoku).

Przyczyny rozrostowe wzrostu poziomu niedojrzałych granulocytów to z kolei między innymi:

• przewlekła białaczka szpikowa,
• zwłóknienie szpiku, nazywane również mielofibrozą.

Z sytuacją podwyższonej liczby niedojrzałych granulocytów we krwi wiąże się zjawisko opisywane w medycynie jako “przesunięcie w lewo”. Mianem tym określa się tak zwane odmłodzenie linii komórkowej granulocytów obojętnochłonnych (neutrofilów), co oznacza pojawienie się we krwi obwodowej młodych form granulocytów obojętnochłonnych.

>> Przeczytaj też: Neutrofile (neutrocyty) – czym są? O czym świadczy podwyższony i obniżony poziom?

Brak niedojrzałych granulocytów – co oznacza?

Nieobecność niedojrzałych granulocytów we krwi obwodowej w wyniku morfologii nie jest powodem do niepokoju. Brak tego rodzaju form granulocytów we krwi nie stanowi istotnej informacji klinicznej i nie wskazuje na istnienie konkretnej choroby internistycznej.

>> Zobacz też: Stan zapalny i rola leukocytów

Niedojrzałe granulocyty w ciąży – co warto wiedzieć?

Okres ciąży to czas, kiedy w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian. Dotyczą one również układu krwiotwórczego. W czasie ciąży obserwuje się zwiększone powstawanie między innymi neutrofili, a więc jednego z rodzajów granulocytów, należących do leukocytów. Skutkuje to tak zwaną fizjologiczną, łagodną leukocytozą, a więc wzrostem liczby krwinek białych we krwi oraz wzrostem odsetka niedojrzałych granulocytów. Warto dodać, że rozmazie krwi obwodowej u ciężarnych można spotkać młode postaci granulocytów, głównie pałki i mielocyty. Wzrost liczby neutrofili we krwi u kobiet w ciąży wynika ze wzrostu stężenia pewnych czynników, które stymulują aktywację neutrofili. Należy do nich laktoferyna oraz czynnik stymulujący kolonie granulocytarne i makrofagowe (GM-CSF).

>> Przeczytaj też: Bazofile we krwi – jak interpretować wyniki badania?

Niedojrzałe granulocyty w morfologii – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Jeżeli martwią nas odchylenia w wyniku morfologii krwi obwodowej – zdecydowanie warto skonsultować się z lekarzem, w pierwszej kolejności ze swoim lekarzem rodzinnym. Wzrost poziomu granulocytów może być związany z zupełnie niegroźnymi stanami fizjologicznym (na przykład z wysiłkiem fizycznym), ale może również towarzyszyć poważnych schorzeniom, w tym chorobom hematologicznym i onkologicznym. Z tego powodu nie warto bagatelizować wzrostu poziomu niedojrzałych granulocytów we krwi.

Niedojrzałe granulocyty to formy pośrednie między komórkami macierzystymi szpiku kostnego, a dojrzałymi granulocytami (neutrofilami, eozynofilami, bazofilami). Ich wzrost może mieć charakter odczynowy i towarzyszyć na przykład infekcjom i chorobom zapalnym, ale może mieć również charakter rozrostowy i wiązać się z nowotworami hematologicznymi.

>> Przeczytaj też: MCHC w morfologii krwi. Co to za wskaźnik, co oznacza niski lub podwyższony poziom?

Bibliografia

1. T. Sikorski, E. Marcinowska-Suchowierska, Problemy hematologiczne u ciężarnych w praktyce lekarza rodzinnego, Borgis – Postępy Nauk Medycznych 5/2010, s. 391-407,
2. B. Ochrem B i inni, Praktyka kliniczna – morfologia krwi obwodowej. 66-letnia kobieta z niedokrwistością i leukocytozą, Medycyna Praktyczna, 2022; 6: 90–92,
3. Jacek Tadeusz i inni, Histologia, wyd. 6 uaktual. i rozsz. – 2 dodr, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012,
4. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
5. E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010.

Jednym z białek, bez którego niemożliwe byłoby zaopatrywanie tkanek w tlen, jest hemoglobina. Grupą wrodzonych chorób, w których przebiegu dochodzi do wytwarzania nieprawidłowych form tego białka, są talasemie. Czy wiesz, jakie dają objawy? Kiedy je podejrzewać i jak rozpoznać? Jeżeli nie to koniecznie sprawdź krótkie kompendium wiedzy o talasemiach.

Spis treści:

1. Niedokrwistość tarczowatokrwinkowa: rola hemoglobiny w organizmie
2. Talasemia – co to jest?
3. Rodzaje talasemii
   • Talasemia alfa-globin
   • Talasemia beta-globin
4. Talasemia – objawy u dorosłych i dzieci
5. Niedokrwistość tarczowatokrwinkowa. Jak diagnozuje się przypadłość?
6. Jak przebiega leczenie talasemii?
   • Talasemia: rokowanie
7. Podsumowanie

Niedokrwistość tarczowatokrwinkowa: rola hemoglobiny w organizmie

Podstawową funkcją hemoglobiny jest transport tlenu z płuc do tkanek, czyli zarówno wiązanie jak i uwalnianie tego kluczowego pierwiastka. Hemoglobina znajduje się w krwinkach czerwonych – erytrocytach. Jest zbudowana z 4 podjednostek, wśród których można wyróżnić podjednostki alfa, beta, gamma, delta i S.

W ten sposób można otrzymać różne formy hemoglobiny:

• hemoglobina typu A składa się z 2 podjednostek alfa i 2 beta; jest formą dominującą u człowieka,
• hemoglobina typu F składa się z 2 podjednostek alfa i 2 gamma; jest formą dominującą u płodów i noworodków, z czasem jest zastępowana przez HbA,
• hemoglobina typu A2 składa się z 2 podjednostek alfa i 2 delta; jest to prawidłowa, lecz marginalna izoforma,
• hemoglobina typu S składa się z 2 podjednostek alfa i 2 S, występuje u osób z niedokrwistością sierpowatokrwinkową.

>> Sprawdź także: Badanie RBC (liczby erytrocytów) – po co się je wykonuje? Interpretacja wyników

Talasemia – co to jest?

Talasemia to zaburzenie genetyczne polegające na nieprawidłowym tworzeniu się hemoglobiny. Jakakolwiek zmniejszona produkcja jednej z podjednostek powoduje akumulację normalnie wytwarzanego łańcucha, który nie będzie już w stanie znaleźć równoważnej ilości swojego partnera, aby połączyć się w typową, kompletną hemoglobinę. 

Jeśli łańcuchy globiny alfa nie zostaną wytworzone w odpowiednich ilościach, nastąpi akumulacja łańcuchów globiny beta. Mówimy wtedy o alfa-talasemii. Z kolei przy produkcji nieprawidłowej podjednostki beta będą gromadzić się i łączyć łańcuchy alfa. W ten sposób dochodzi do beta-talasemii. 

>> Przeczytaj też: Małopłytkowość – co to jest? Objawy, rodzaje, przyczyny

Rodzaje talasemii

Powyżej wspomniano o dwóch głównych rodzajach talasemii; jest ich o wiele więcej, jednak te dwie są najczęstsze i to na nich skupi się niniejsze omówienie.

Talasemia alfa-globin

Alfa-talasemia występuje w dwóch klinicznie istotnych postaciach:

• zespół hemoglobiny Barta (Hb Bart) spowodowany usunięciem lub inaktywacją wszystkich czterech genów alfa globiny; najcięższa postać,
• zespół hemoglobiny H (HbH) najczęściej spowodowana usunięciem lub inaktywacją trzech genów łańcucha alfa; objawy kliniczne zwykle rozwijają się w pierwszych latach życia, ale choroba może ujawnić się dopiero w wieku dorosłym lub zostać zdiagnozowana przypadkowo u osoby bezobjawowej.

Talasemia beta-globin

Beta-talasemia także przyjmuje dwie postacie kliniczne:

• talasemia beta major, spowodowana usunięciem lub inaktywacją genów kodujących podjednostkę beta; ujawnia się w wieku od 6 do 24 miesięcy, upośledza rozwój psychofizyczny,
• talasemia beta intermedia (co można tłumaczyć jako pośrednia), wada części genów kodujących łańcuchy beta globiny; wiek zachorowania jest zmienny, a przebieg łagodniejszy.

Talasemia – objawy u dorosłych i dzieci

W zależności od rodzaju talasemii objawy i ich ciężkość różnią się:

• w ciężkiej postaci alfa talasemii dochodzi do uogólnionego obrzęku oraz wysięku w opłucnej i osierdziu już w okresie prenatalnym, śledziona i wątroba są znacznie powiększone, a łożysko bardzo masywne; śmierć następuje zwykle w okresie noworodkowym,
• w zespole hemoglobiny H u większości osób: występuje powiększenie śledziony (rzadziej wątroby) i łagodna żółtaczka, może rozwijać się kamica żółciowa, a także dochodzi do  ostrych epizodów rozpadania się krwinek czerwonych – hemolizy – w odpowiedzi na infekcje lub po zażyciu niektórych leków,
• talasemii beta major towarzyszy bladość skóry spowodowana ciężką niedokrwistością, słabym przyrostem masy ciała, zahamowaniem wzrostu, łagodną żółtaczką i powiększeniem wątroby i śledziony; jako że ujawnia się u małych dzieci to w przebiegu choroby mogą wystąpić problemy z karmieniem, biegunka, drażliwość i nawracające napady gorączki, a konieczność leczenia regularnymi przetoczeniami krwi w dalszym etapie może prowadzić do dalszego zahamowania wzrostu, kardiomiopatii rozstrzeniowej, choroby wątroby i endokrynopatii,
• talasemia beta intermedia objawia się żółtaczką, kamicą żółciową, powiększeniem wątroby i śledziony, zmianami szkieletowymi (deformacje kości długich, charakterystyczne cechy twarzoczaszki i osteoporoza), owrzodzeniami podudzi, nadciśnieniem płucnym i zwiększonym ryzykiem powikłań zakrzepowych.

Niedokrwistość tarczowatokrwinkowa. Jak diagnozuje się przypadłość?

• Zespół hemoglobiny Barta rozpoznaje się u płodu na podstawie charakterystycznych wyników badań morfologii krwi obwodowej: ciężkiej, hipochromicznej niedokrwistości makrocytarnej (bardzo niska hemoglobina, znacznie zwiększone MCV i niskie MCH) przy braku niezgodności grup krwi AB0 lub Rh. Dodatkowo obecny jest bardzo wysoki odsetek retikulocytów – niedojrzałych krwinek czerwonych (ponad 60%). W rozmazie dominują duże, hipochromiczne krwinki. Analiza hemoglobiny ujawnia zmniejszoną ilość lub całkowity brak hemoglobiny A i zwiększone ilości hemoglobiny Bart. Potwierdzenie uzyskuje się w badaniach genetycznych.

• Rozpoznanie zespołu hemoglobiny H ustala się na podstawie wyników badań hematologicznych: łagodna do umiarkowanej (rzadko ciężka) mikrocytarna hipochromiczna niedokrwistość hemolityczna (obniżenie stężenia hemoglobiny, obniżenie MCV, obniżenie MCH), odsetek retikulocytów w granicach 3-6%, analiza hemoglobiny wykazuje obecność 0,8–40% hemoglobiny H i 60–90% hemoglobiny A. Potwierdzeniem także jest badanie genetyczne.

• Talasemii beta major towarzyszy obniżona lub nieobecna hemoglobina A, zwiększona zawartość hemoglobiny A2 z lub bez zwiększonej zawartości hemoglobiny F; pojawia się ciężka niedokrwistość mikrocytarna hipochromiczna z charakterystycznymi krwinkami czerwonymi w rozmazie krwi obwodowej. Rozpoznanie potwierdza się przez identyfikację patogennych wariantów genu HBB w molekularnych badaniach genetycznych.

• Beta talasemia intermedia powinna być podejrzewana u osób, które zgłaszają się po ukończeniu drugiego roku życia lub z mniej poważnymi, ale podobnymi objawami jak w beta talasemii major.

Jak przebiega leczenie talasemii?

Niestety, nie istnieje leczenie przyczynowe. W ciężkich postaciach główną metodą są regularne przetoczenia krwi, w postaciach łagodniejszych (głównie talasemii beta intermedia oraz zespole hemoglobiny H) transfuzje mogą być konieczne tylko w niektórych sytuacjach, np. we wspomnianych przełomach hemolitycznych.

W przypadku, gdy przetoczenia są częste i uciążliwe pewną opcją leczenia jest usunięcie śledziony (wydłuża to czas przeżycia krwinek, jednak niesie za sobą zwiększone ryzyko poważnych infekcji).

Talasemia: rokowanie

Różni się ono w zależności od talasemii:

• w zespole hemoglobiny Barta do zgonu dochodzi wewnątrzmacicznie lub wkrótce po urodzeniu,
• w talasemii beta major połowa chorych umiera przez 30. rokiem życia,
• w pozostałych przypadkach przebieg może znacznie się różnić, ale większość chorych dożyje starości.

Podsumowanie

Talasemie to grupa chorób, których istotą jest wytwarzanie nieprawidłowej hemoglobiny. Objawy mogą znacznie się różnić w zależności od postaci choroby. Jeśli przeczytałeś artykuł i dostrzegasz, że Ty lub ktoś bliski może cierpieć z powodu talasemii, to nie zwlekaj – wykonaj choćby zwykłą morfologię z rozmazem, zabierz ze sobą wynik i udaj się do swojego lekarza.

Źródła

Angastiniotis M, Lobitz S. Thalassemias: An Overview. Int J Neonatal Screen. 2019 Mar 20;5(1):16. doi: 10.3390/ijns5010016. PMID: 33072976; PMCID: PMC7510249.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7510249/

Helmi N, Bashir M, Shireen A, Ahmed IM. Thalassemia review: features, dental considerations and management. Electron Physician. 2017 Mar 25;9(3):4003-4008. doi: 10.19082/4003. PMID: 28461877; PMCID: PMC5407235.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5407235/

Tamary H, Dgany O. Alpha-Thalassemia. 2005 Nov 1 [Updated 2024 May 23]. In: Adam MP, Feldman J, Mirzaa GM, et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993-2024.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1435/

Langer AL. Beta-Thalassemia. 2000 Sep 28 [Updated 2024 Feb 8]. In: Adam MP, Feldman J, Mirzaa GM, et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993-2024.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1426/

Farmakis D, Porter J, Taher A, Domenica Cappellini M, Angastiniotis M, Eleftheriou A. 2021 Thalassaemia International Federation Guidelines for the Management of Transfusion-dependent Thalassemia. Hemasphere. 2022 Jul 29;6(8):e732. doi: 10.1097/HS9.0000000000000732. PMID: 35928543; PMCID: PMC9345633.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9345633/

Ahmed MH, Ghatge MS, Safo MK. Hemoglobin: Structure, Function and Allostery. Subcell Biochem. 2020;94:345-382. doi: 10.1007/978-3-030-41769-7_14. PMID: 32189307; PMCID: PMC7370311.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7370311/

W diagnostyce medycznej parametry płytek krwi odgrywają znaczącą rolę w ocenie stanu zdrowia pacjenta. W ostatnich latach coraz większą uwagę zwraca się na wskaźniki płytek krwi, w tym na parametr P-LCR (Platelet Large Cell Ratio). P-LCR jest stosunkowo nowym wskaźnikiem, który zyskuje na znaczeniu w kontekście oceny schorzeń hematologicznych i ogólnoustrojowych. Celem tego artykułu jest przybliżenie znaczenia badania P-LCR, wskazania do jego wykonania oraz interpretacja wyników.

Spis treści:

1. P-LCR – co to jest?
   • Kiedy należy zbadać parametr P-LCR?
   • Które parametry – oprócz P-LCR – należy sprawdzić?
2. P-LCR podwyższony. Jak interpretować wyniki badania?
3. Obniżone P-LCR. Jak interpretować wynik badania?
4. Profilaktyka poziomu P-LCR. Dlaczego jest istotna?

P-LCR – co to jest?

P-LCR to wskaźnik laboratoryjny, który mierzy procentowy udział dużych płytek krwi (makrocytów) w całkowitej liczbie płytek. Jest to jeden z parametrów zawartych w rutynowym badaniu morfologii krwi. Duże płytki krwi są zazwyczaj młodszymi formami, które wykazują zwiększoną średnią objętość. Wytwarzane są przez megakariocyty – komórki znajdujące się w szpiku kostnym. W normalnych warunkach megakariocyty generują płytki krwi o określonej wielkości, ale ich produkcja może ulegać zmianom w odpowiedzi na różne czynniki.

Duże płytki krwi są zazwyczaj związane z procesami zapalnymi oraz różnymi stanami patologicznymi, takimi jak trombocytopenia czy choroby nowotworowe. Wartości P-LCR są obliczane na podstawie pomiaru objętości płytek krwi oraz liczby tych komórek, co sprawia, że są one istotne w ocenie funkcji hemostatycznych organizmu. Wysoki poziom P-LCR może wskazywać na aktywację szlaków zapalnych, co może być związane z różnymi stanami chorobowymi.

Kiedy należy zbadać parametr P-LCR?

Zlecenie badania P-LCR może być uzasadnione w kilku sytuacjach klinicznych. Przede wszystkim warto je wykonać w przypadku podejrzenia zaburzeń hematologicznych, takich jak trombocytoza czy trombocytopenia, które mogą mieć różne przyczyny, od chorób nowotworowych po choroby autoimmunologiczne. Badanie to może być również przydatne w monitorowaniu pacjentów z chorobami zapalnymi, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów, choroby układu sercowo-naczyniowego czy przewlekłe zapalenie jelit. Ponadto P-LCR może być zlecane w przypadku oceny ryzyka zakrzepicy lub krwawień, co jest istotne w kontekście chirurgii czy terapii onkologicznych.

Które parametry – oprócz P-LCR – należy sprawdzić?

Oprócz P-LCR, w diagnostyce związanej z funkcją płytek krwi, warto również ocenić inne parametry. Należą do nich:

• Liczba płytek krwi (PLT) – podstawowy wskaźnik, który informuje o ilości płytek krwi w jednostce objętości krwi.
• Mean Platelet Volume (MPV) – wskaźnik średniej objętości płytek krwi, który może wskazywać na aktywację megakariocytów w szpiku kostnym.
• Platelet Distribution Width (PDW) – ocena różnorodności rozmiaru płytek, mogąca odzwierciedlać zmiany w ich produkcji.
• C-reactive protein (CRP) – wskaźnik stanu zapalnego, który często współwystępuje z zaburzeniami funkcji płytek krwi.

Analiza tych parametrów w połączeniu z P-LCR może dostarczyć cennych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta i ewentualnych zaburzeń hemostatycznych.

P-LCR podwyższony. Jak interpretować wyniki badania?

Podwyższony poziom P-LCR może wskazywać na wzmożoną produkcję płytek krwi przez szpik kostny. Taki wynik jest często obserwowany w stanach zapalnych, chorobach nowotworowych oraz w przypadkach trombocytozy. Wzrost P-LCR może być również wynikiem odpowiedzi organizmu na uszkodzenie tkanek, co wskazuje na aktywację mechanizmów naprawczych.

Interpretuje się to jako sygnał, że organizm może być zaangażowany w walkę z przewlekłym stanem zapalnym lub innym procesem patologicznym.

Obniżone P-LCR. Jak interpretować wynik badania?

Obniżony poziom P-LCR może wskazywać na niedobór płytek krwi, co jest typowe w przypadku trombocytopenii. Może to być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak aplazja szpiku kostnego, choroby autoimmunologiczne, infekcje wirusowe, choroby wątroby, działanie niektórych leków czy niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego. Taki wynik może również wskazywać na zmniejszoną produkcję płytek lub ich zwiększone niszczenie w organizmie.

Podobnie jak w przypadku podwyższonego P-LCR, obniżone wyniki należy analizować w kontekście innych parametrów oraz stanu klinicznego pacjenta.

Profilaktyka poziomu P-LCR. Dlaczego jest istotna?

Wczesne wykrycie nieprawidłowości w funkcjonowaniu płytek krwi może pomóc w zapobieganiu poważnym powikłaniom zdrowotnym, takim jak:

• zakrzepy – monitorowanie poziomu P-LCR może pomóc w identyfikacji pacjentów z grupy ryzyka, co umożliwi wprowadzenie odpowiednich działań profilaktycznych.
• krwawienia – pacjenci z niskim poziomem płytek krwi mogą być bardziej narażeni na krwawienia.

Regularne badania oraz monitorowanie wskaźników płytek krwi, w tym P-LCR, powinny stać się integralną częścią oceny stanu zdrowia, zwłaszcza u pacjentów z chorobami przewlekłymi.

Badanie P-LCR staje się coraz bardziej popularnym narzędziem w diagnostyce medycznej. W miarę jak rośnie nasza wiedza na temat znaczenia P-LCR, staje się jasne, że jest to nie tylko wskaźnik ilościowy, ale również jakościowy. Odzwierciedla dynamikę procesów biologicznych zachodzących w organizmie. W obliczu rosnącej liczby badań i publikacji naukowych dotyczących P-LCR przyszłość tego wskaźnika w medycynie wydaje się obiecująca. Jego włączenie do rutynowych badań laboratoryjnych może przyczynić się do poprawy jakości opieki nad pacjentami oraz umożliwić lekarzom bardziej trafne podejmowanie decyzji terapeutycznych.

Piśmiennictwo

1. Pogorzelska K., Krętowska A., Krawczuk-Rybak M., Sawicka-Żukowska M. Characteristics of platelet indices and their prognostic significance in selected medical condition – a systematic review. Adv Med Sci. 2020 Sep;65(2):310-315.
2. Senthil Nathan S., Varadaraj P., Nallusamy G., Reddy KSS. The Significance of Platelet Indices in the Evaluation of Thrombocytopenia. Cureus. 2024 Jul 30;16(7):e65756.
3. Kaur H., Singh M., Jain S. The Role of Platelet Indices in Clinical Practice: A Review. J Clin Diagn Res. 2023 Mar;17(3)

Ludzki układ odpornościowy to złożony system, którego prawidłowe funkcjonowanie warunkuje ochronę organizmu przed różnorodnymi patogenami. Jednym z kluczowych elementów tego systemu są granulocyty – wyspecjalizowane komórki układu odpornościowego, które odgrywają istotną rolę w odpowiedzi na infekcje i procesy zapalne. Chcesz dowiedzieć się, jak dokładnie działają granulocyty i jakie pełnią funkcje? W artykule omówimy, jakie są ich rodzaje, zadania w organizmie oraz co oznaczają ich odchylenia od normy w badaniach.

Spis treści:

1. Granulocyty – czym są?
2. Rodzaje granulocytów i ich funkcje
   • Granulocyty kwasochłonne (eozynofile)
   • Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)
   • Granulocyty zasadochłonne (bazofile)
3. Jak określa się ilość granulocytów we krwi?
4. Granulocyty w morfologii: interpretacja wyników
   • Stężenie granulocytów podniesione: co to znaczy?
   • Poziom granulocytów obniżony: co to znaczy?
5. Czy można podnieść lub obniżyć poziom granulocytów we krwi?

Granulocyty – czym są?

Granulocyty to istotne komponenty układu odpornościowego, będące jednym z rodzajów leukocytów (białych krwinek). Swoją nazwę zawdzięczają obecności ziarnistości (granul) w cytoplazmie.

Granulocyty rozwijają się w szpiku kostnym, a ich główną funkcją jest szybkie reagowanie na obecność patogenów, takich jak bakterie, wirusy czy pasożyty. Po dotarciu do miejsca infekcji uczestniczą w procesach fagocytozy (pochłaniania patogenów) oraz uwalniania enzymów niszczących obce organizmy.

Rodzaje granulocytów i ich funkcje

Granulocyty można podzielić na trzy główne rodzaje – eozynofile, neutrofile i bazofile – które różnią się zarówno właściwościami biochemicznymi, jak i pełnionymi funkcjami.

>> Przeczytaj też: PDW (wskaźnik anizocytozy płytek krwi) – badanie, podwyższone i obniżone wskaźniki, interpretacja wyników

Granulocyty kwasochłonne (eozynofile)

Granulocyty kwasochłonne, nazywane również eozynofilami, stanowią około 1–6% wszystkich leukocytów. Charakteryzują się zdolnością do barwienia się na różowoczerwono przy użyciu eozyny, co wskazuje na ich kwasochłonność.

Eozynofile odgrywają kluczową rolę w odpowiedzi na infekcje pasożytnicze, zwłaszcza infekcje wywołane przez robaki, takie jak nicienie i przywry. Ponadto są one zaangażowane w reakcje alergiczne, w tym w patogenezę chorób takich jak astma i alergie sezonowe. Uwalniają cytokiny oraz substancje toksyczne, które niszczą patogeny.

Eozynofile uczestniczą także w modulacji odpowiedzi immunologicznej poprzez wydzielanie mediatorów zapalnych, które przyciągają inne komórki układu odpornościowego do miejsca infekcji lub uszkodzenia tkanek. Ze względu na ich udział w reakcjach alergicznych, nadmierna aktywność eozynofili może prowadzić do stanów patologicznych, takich jak atopowe zapalenie skóry czy eozynofilowe zapalenie przełyku.

Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)

Neutrofile stanowią największą grupę granulocytów, stanowiąc około 50-70% wszystkich leukocytów we krwi. Stanowią pierwszą linię obrony organizmu w odpowiedzi na infekcje bakteryjne. Neutrofile wykazują zdolność do fagocytozy, czyli pochłaniania i niszczenia patogenów, oraz do uwalniania enzymów proteolitycznych i reaktywnych form tlenu, które pomagają zniszczyć mikroorganizmy. W procesie migracji na miejsce zakażenia neutrofile przechodzą przez ściany naczyń krwionośnych (proces ten nazywany jest diapedezą) i wkraczają do tkanek zainfekowanych przez patogeny.

Neutrofile mają zdolność do tworzenia tzw. neutrofilowych pułapek zewnątrzkomórkowych (NETs), które polegają na wydzielaniu swojej własnej chromatyny (DNA) oraz enzymów, które formują „pułapki” wychwytujące i neutralizujące patogeny. Są kluczowe dla ograniczania rozprzestrzeniania się infekcji w organizmie.

>> Przeczytaj też: Neutrofile (neutrocyty) – czym są? O czym świadczy podwyższony i obniżony poziom?

Granulocyty zasadochłonne (bazofile)

Bazofile są najmniejszą grupą granulocytów, stanowiąc mniej niż 1% wszystkich leukocytów. Mimo małej liczebności odgrywają kluczową rolę w odpowiedziach alergicznych i zapalnych. Ich ziarnistości zawierają histaminę oraz heparynę, które są uwalniane w wyniku aktywacji komórek w procesie zapalnym. Histamina jest mediatorem, który powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększa ich przepuszczalność, co umożliwia komórkom układu odpornościowego dotarcie do miejsc infekcji lub uszkodzonych tkanek.

Bazofile odgrywają również kluczową rolę w reakcjach anafilaktycznych, gdy dochodzi do nadmiernej aktywacji układu odpornościowego w odpowiedzi na alergen. Po kontakcie z alergenem, bazofile degranulują, uwalniając swoją zawartość, co prowadzi do wystąpienia objawów alergii, takich jak obrzęk, świąd czy zaczerwienienie skóry.

>> Przeczytaj też: Bazofile we krwi – jak interpretować wyniki badania?

Jak określa się ilość granulocytów we krwi?

Ilość granulocytów we krwi określa się za pomocą badania morfologii krwi, które jest powszechnie wykonywane w diagnostyce medycznej. Badanie to obejmuje analizę różnych parametrów krwi, w tym ilości leukocytów oraz ich podziału na poszczególne typy, w tym granulocyty.

Podczas morfologii krwi, krew pobrana od pacjenta jest umieszczana na szkiełku mikroskopowym i barwiona, co umożliwia ocenę liczby oraz wyglądu komórek. Stosuje się również automatyczne analizatory krwi, które z dużą precyzją określają całkowitą liczbę leukocytów oraz procentowy udział granulocytów: eozynofili, neutrofili i bazofili.

Granulocyty w morfologii: interpretacja wyników

Interpretacja wyników morfologii krwi, w tym liczby granulocytów, powinna być dokonywana przez lekarza, który uwzględnia stan kliniczny pacjenta oraz wyniki innych badań. Ilość granulocytów w morfologii może być podniesiona lub obniżona w odpowiedzi na różne czynniki, takie jak infekcje, stany zapalne, choroby autoimmunologiczne, a także w wyniku terapii farmakologicznej.

Stężenie granulocytów podniesione: co to znaczy?

Podwyższone stężenie granulocytów (granulocytoza) może być wynikiem:

• infekcji bakteryjnej,
• przewlekłego stanu zapalnego,
• stresu fizjologicznego (np. po urazach),
• chorób nowotworowych, takich jak białaczka.

Zwiększenie liczby neutrofili (neutrofilia) jest najczęściej związane z ostrymi infekcjami bakteryjnymi. Zwiększona liczba eozynofili (eozynofilia) może wskazywać na obecność chorób alergicznych, infekcji pasożytniczych lub chorób autoimmunologicznych, takich jak zapalenie stawów.

Bazofilia, czyli podwyższony poziom bazofili, występuje rzadko, ale może być związana z przewlekłymi chorobami zapalnymi, takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobami nowotworowymi układu krwiotwórczego.

>> Przeczytaj też: MCHC w morfologii krwi. Co to za wskaźnik, co oznacza niski lub podwyższony poziom?

Poziom granulocytów obniżony: co to znaczy?

Zmniejszone stężenie granulocytów (granulocytopenia) może wynikać z infekcji wirusowych, takich jak grypa, które tymczasowo obniżają produkcję leukocytów w szpiku kostnym.

Neutropenia, czyli niedobór neutrofili, prowadzi do zwiększonego ryzyka infekcji, co jest szczególnie niebezpieczne u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym, np. u osób poddawanych chemioterapii lub cierpiących na choroby autoimmunologiczne.

Obniżony poziom eozynofili (eozynopenia) może być spowodowany ostrymi infekcjami bakteryjnymi lub stresem, natomiast niska liczba bazofili (bazopenia) często jest trudna do wykrycia ze względu na ich bardzo małą ilość we krwi w warunkach fizjologicznych, lecz może wystąpić w przebiegu ciężkich reakcji alergicznych lub w wyniku długotrwałego stosowania glikokortykosteroidów.

>> Zobacz też: Stan zapalny i rola leukocytów

Czy można podnieść lub obniżyć poziom granulocytów we krwi?

Poziom granulocytów we krwi można modyfikować, zależnie od stanu zdrowia pacjenta oraz przyczyn odchyleń od normy. W przypadkach granulocytozy (zwiększonego stężenia granulocytów), leczenie może obejmować terapię przeciwinfekcyjną, immunosupresyjną lub inne interwencje mające na celu kontrolowanie procesów zapalnych i zakaźnych. Z kolei w przypadku granulocytopenii, leczenie często obejmuje stosowanie leków pobudzających produkcję granulocytów w szpiku kostnym, takich jak czynniki stymulujące kolonie granulocytów (G-CSF). Zmiany w stylu życia, takie jak zrównoważona dieta, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie nadmiernego stresu, mogą także wpływać na poziom tych komórek i ogólną funkcję układu odpornościowego.

Granulocyty odgrywają niezwykle istotną rolę w mechanizmach obronnych organizmu, odpowiadając na zagrożenia ze strony patogenów. Ich zróżnicowane funkcje, od fagocytozy po wydzielanie mediatorów zapalnych, są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Regularne monitorowanie poziomu tych komórek we krwi może dostarczyć cennych informacji diagnostycznych, umożliwiając wczesne wykrycie potencjalnych zaburzeń zdrowotnych.

Bibliografia

1. Kay AB. Paul Ehrlich and the Early History of Granulocytes. Microbiol Spectr. 2016 Aug;4(4).
2. Geering B., Stoeckle C., Conus S., Simon HU. Living and dying for inflammation: neutrophils, eosinophils, basophils. Trends Immunol. 2013 Aug;34(8):398-409.
3. Solberg CO., Hellum KB. Neutrophil granulocyte function in bacterial infections. Lancet. 1972 Oct 7;2(7780):727-30.
4. Lin A., Loré K. Granulocytes: New Members of the Antigen-Presenting Cell Family. Front Immunol. 2017 Dec 11;8:1781.
5. Radtke D., Voehringer D. Granulocyte development, tissue recruitment, and function during allergic inflammation. Eur J Immunol. 2023 Aug;53(8):e2249977.