Paracetamol jest jednym z najpopularniejszych i najczęściej stosowanych leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Jest łatwo dostępny, co sprawia, że wiele osób traktuje go jako bezpieczny środek. Jednak należy pamiętać, że nawet powszechnie dostępne leki mogą stwarzać poważne zagrożenie dla zdrowia, jeżeli nie są stosowane zgodnie z zaleceniami. Dowiedz się, czym grozi zatrucie paracetamolem, jaka dawka jest niebezpieczna oraz co robić, gdy dojdzie do przedawkowania.

Spis treści:

1. Co to jest paracetamol i jak działa?
2. Kiedy mówimy o przedawkowaniu paracetamolu?
3. Przedawkowanie paracetamolu – objawy zatrucia
4. Przedawkowanie paracetamolu u dzieci – objawy i postępowanie
5. Skutki uboczne zatrucia paracetamolem
6. Leczenie zatrucia paracetamolem
7. Przeciwwskazania do przyjmowania paracetamolu i interakcje

Co to jest paracetamol i jak działa?

Paracetamol to substancja czynna o właściwościach przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Lek ten nie działa przeciwzapalnie, co odróżnia go od innych popularnych środków, takich jak ibuprofen czy aspiryna. Nie wpływa także na proces krzepnięcia i agregacji płytek krwi.

Przeciwbólowe działanie paracetamolu jest związane z hamowaniem syntezy prostaglandyn w ośrodkowym układzie nerwowym przez blokowanie enzymów cyklooksygenazy (COX). Lek powoduje zmniejszenie wrażliwości receptorów bólowych, a tym samym podwyższenie progu bólowego. Ma zastosowanie przy gorączce oraz w łagodzeniu bólu o małym i umiarkowanym nasileniu – m.in. przy bólu głowy, mięśni, stawów, zębów, a także bolesnych menstruacjach.

>> Więcej szczegółowych informacji o paracetamolu, jego dawkowaniu, skutkach ubocznych i interakcjach można znaleźć w artykule: Paracetamol – najbezpieczniejszy lek świata?

Kiedy mówimy o przedawkowaniu paracetamolu?

Standardowe dawkowanie paracetamolu dla dorosłych wynosi do 4 gramów (4000 mg) na dobę, rozłożone na kilka mniejszych dawek, do 1000 mg jedna. Dla dzieci dawki są mniejsze i dostosowane do masy ciała. Osoby starsze, szczególnie po 80. roku życia, nie powinny przekraczać dawki 2-2,5 g/dobę.

Przyjmowanie leku w ilościach większych niż zalecane powoduje przedawkowanie paracetamolu. Ile mg jest niebezpieczne? Za dawkę toksyczną dla osoby dorosłej uznaje się jednorazowe przyjęcie 6000-10000 mg lub >150 mg/kg mc. Tak duża ilość substancji powoduje, że komórki wątroby nie są w stanie jej przetworzyć, co może prowadzić do uszkodzenia tego narządu.

Dawka toksyczna może być niższa dla osób:

• z zaburzeniami funkcji nerek,
• z pierwotnym uszkodzeniem wątroby,
• nadużywających alkoholu,
• odwodnionych i niedożywionych,
• chorujących na cukrzycę,
• w podeszłym wieku,
• przyjmujących leki metabolizowane przy pomocy cytochromu P-450.

>> Sprawdź też: Laboratoryjne badania nerek

Przedawkowanie paracetamolu – objawy zatrucia

Zatrucie paracetamolem przebiega w 4 fazach:

1. Faza 1 (0-24 godziny) – może przebiegać bezobjawowo lub z obecnością niespecyficznych objawów, takich jak m.in. złe samopoczucie, mdłości, wymioty, bóle brzucha, zaburzenia świadomości;
2. Faza 2 (24-72 godziny) – objawy mogą chwilowo ustąpić lub stać się mniej dokuczliwe, jednak proces uszkodzenia wątroby postępuje. W tej fazie obserwuje się podwyższenie poziomu enzymów wątrobowych, bilirubiny, dehydrogenazy mleczanowej i wydłużenie czasu protrombinowego. Może pojawić się świąd skóry, żółtaczka i senność;
3. Faza 3 (72-96 godzin) – rozwija się pełnoobjawowa niewydolność wątroby. Może rozwinąć się śpiączka wątrobowa oraz objawy uszkodzenia innych narządów (m.in. ostra niewydolność nerek, zaburzenia rytmu serca);
4. Faza 4 (96 godzin-4 tygodnie) – pacjenci, którzy przeżyli, wchodzą w okres zdrowienia; w ciągu 1-2 tygodni ma miejsce normalizacja parametrów laboratoryjnych i regeneracja narządów.

>> To może Cię zainteresować: Monitorowanie stężenia leku we krwi

Przedawkowanie paracetamolu u dzieci – objawy i postępowanie

Zatrucie paracetamolem u dzieci może wystąpić już przy niewielkim przekroczeniu zalecanej dawki. Ustalono, że poniżej 6. roku życia uszkodzenie wątroby następuje po przyjęciu:

• >200 mg/kg masy ciała w ciągu 8-24 godzin,
• >150 mg/kg masy ciała dziennie przez 2 dni,
• >100 mg/kg masy ciała dziennie przez 3 dni.

Natomiast u dzieci powyżej 6. roku życia zatrucie paracetamolem ma miejsce po przyjęciu 6000-10000mg lub >200 mg/kg masy ciała na dobę.

Objawy przedawkowania paracetamolu u dzieci są takie same, jak w przypadku osób dorosłych. Osoba zatruta powinna niezwłocznie znaleźć się w szpitalu.

>> Sprawdź także: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

Skutki uboczne zatrucia paracetamolem

Najbardziej niebezpiecznym efektem toksycznego działania paracetamolu jest ciężkie uszkodzenie wątroby, które może doprowadzić do jej niewydolności. W niektórych przypadkach zatrucie może doprowadzić do niewydolności wielonarządowej i zakończyć się śmiercią pacjenta.

Leczenie zatrucia paracetamolem

W diagnostyce zatrucia paracetamolem lekarz może zlecić wykonanie następujących badań:

• stężenie paracetamolu w surowicy krwi,
• INR,
• stężenie mocznika,
• stężenie kreatyniny,
• aktywność aminotransferaz (ALT i AST),
• stężenie kwasu mlekowego,
• gazometria krwi tętniczej.

Przedawkowanie paracetamolu powinno być leczone w warunkach szpitalnych. Jeżeli od zatrucia minęło mniej niż 60 minut, wskazane jest sprowokowanie wymiotów i podanie węgla aktywowanego (chociaż nie ma co do tego jednoznacznych wytycznych).

Odtrutką na zatrucie paracetamolem jest N-acetylocysteina. Preferowane jest podanie jej dożylnie. Leczenie należy wdrożyć jak najszybciej – najlepiej do 8 godzin od momentu przedawkowania. W niektórych przypadkach konieczne jest przeszczepienie wątroby.

>> Przeczytaj też: Ból brzucha z prawej strony – co może oznaczać? Jakie mogą być przyczyny?

Przeciwwskazania do przyjmowania paracetamolu i interakcje

Paracetamol, choć jest lekiem bezpiecznym, nie jest odpowiedni dla wszystkich. Przeciwwskazania obejmują m.in. nadwrażliwość na składniki preparatu, ciężką niewydolność nerek lub wątroby. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek leku należy zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania lub skonsultować z lekarzem.

Należy pamiętać, że paracetamol może wchodzić w interakcje z innymi lekami. Są to m.in. doustne antykoagulanty, leki przeciwpadaczkowe, leki nasenne, leki przeciwwymiotne, opioidowe leki przeciwbólowe czy doustna antykoncepcja hormonalna.

>> Przeczytaj także: Badania laboratoryjne u pacjentek przyjmujących hormony (antykoncepcję hormonalną, HTZ)

Paracetamol może być niebezpieczny, jeżeli nie jest stosowany zgodnie z zaleceniami. Jego przedawkowanie prowadzi do ciężkiego uszkodzenia wątroby, co w niektórych przypadkach wymaga przeszczepienia tego organu lub może zakończyć się śmiercią pacjenta. Aby zapobiec zatruciu, ważne jest przyjmowanie leku zgodnie z zalecanym dawkowaniem.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=643 (dostęp 05.11.2024)
2. I. Jankowska i in., Zasady postępowania w zatruciu paracetamolem, Standardy Medyczne/Pediatria 2013
3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.XIII.E.6. (dostęp 05.11.2024)
4. N. Hinz-Brylew i in., Ostre zatrucie paracetamolem – opis trzech przypadków, Forum Medycyny Rodzinnej 2011, t. 5, nr 5, s. 429–433
5. J. Woroń, Jak bezpiecznie i skutecznie stosować paracetamol, Pediatria po Dyplomie 2013
6. J. Woroń, Interakcje leków przeciwbólowych – dlaczego są ważne dla lekarza POZ i innych specjalistów, Lekarz POZ 6/2017, s. 411–416

Choroba Pageta to przewlekłe schorzenie układu kostnego, które wpływa na sposób przebudowy kości. Zaburzenie to prowadzi do nadmiernego i chaotycznego wzrostu tkanki kostnej, co skutkuje deformacjami, osłabieniem struktury kości i zwiększonym ryzykiem złamań. Jest to choroba rzadka, a jej przebieg może znacząco obniżyć komfort życia pacjenta. Choroba ta, choć wciąż nie do końca poznana, jest obiektem licznych badań i dyskusji w świecie medycyny. Nowoczesne metody diagnostyczne i terapeutyczne pozwalają na skuteczne jej rozpoznanie oraz leczenie.

Spis treści:

1. Choroba Pageta. Co to jest?
   • Choroba Pageta: u kogo istnieje ryzyko wystąpienia zespołu?
2. Choroba Pageta: objawy
3. Choroba Pageta: przyczyny
4. Diagnostyka zespołu Pageta
   • Badania laboratoryjne przy podejrzeniu choroby Pageta
   • Badania obrazowe przy zespole Pageta
   • Badania histopatologiczne kości w chorobie Pageta
5. Choroba Pageta: leczenie przypadłości

Choroba Pageta. Co to jest?

Choroba Pageta polega na nadmiernym, nieprawidłowym rozroście tkanki kostnej, który prowadzi do deformacji i osłabienia struktury kości. Proces ten jest skutkiem zwiększonej aktywności osteoklastów – komórek odpowiedzialnych za resorpcję kości – oraz osteoblastów, które z kolei odpowiadają za ich odbudowę. W efekcie dochodzi do niekontrolowanego wzrostu kości o nieprawidłowej strukturze, co zwiększa ryzyko deformacji, złamań, powodując dolegliwości bólowe.

Choroba Pagetanajczęściej rozwija się w kościach długich, miednicy, kręgosłupie oraz czaszce, gdzie może prowadzić do nieprawidłowych zmian w strukturze.

>> To może Cię zainteresować: Zespół Marfana: przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie choroby

Choroba Pageta: u kogo istnieje ryzyko wystąpienia zespołu?

Choć przyczyny choroby nie są do końca jasne, pewne jest, że choroba Pageta najczęściej występuje u osób, które ukończyły 40. roku życia oraz u seniorów. Bardziej rozpowszechniona w krajach Europy Zachodniej, Ameryce Północnej oraz w Australii. Rzadziej spotyka się ją w Azji czy Afryce, co sugeruje, że istnieją czynniki genetyczne lub środowiskowe mające wpływ na występowanie tej choroby. Wydaje się, że w grę mogą wchodzić zarówno dziedziczenie, jak i nieznane jeszcze czynniki środowiskowe.

Choroba Pageta częściej dotyka mężczyzn niż kobiet.

Choroba Pageta: objawy

Objawy choroby Pageta mogą się różnić w zależności od miejsca występowania zmian oraz stopnia zaawansowania choroby. Często schorzenie przebiega bezobjawowo i jest diagnozowane przypadkowo, np. podczas rutynowych badań obrazowych lub badań laboratoryjnych. W przypadku wystąpienia objawów najczęściej są to:

• ból kości,
• bóle stawów i ich ograniczona ruchomość,
• ocieplenie zajętej okolicy,
• zniekształcenia kości,
• złamania,
• utrata słuchu,
• ból głowy,
• zaburzenia widzenia.

>> Sprawdź też: Nowotwór kości – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Choroba Pageta: przyczyny

Przyczyny choroby Pageta nie są w pełni zrozumiałe. Uważa się, że pewną rolę mogą odgrywać czynniki genetyczne, gdyż choroba występuje częściej u osób, które mają ją w rodzinie. Niektóre badania sugerują, że infekcje wirusowe w dzieciństwie mogą wywołać reakcję immunologiczną, która prowadzi do zmian w tkance kostnej na późniejszym etapie życia. Istnieją również hipotezy dotyczące wpływu czynników środowiskowych, które mogą stymulować rozwój choroby u osób predysponowanych genetycznie.

Najlepiej poznanym genem związanym z tą chorobą jest gen SQSTM1 (kodujący białko sekwestrosom 1). Mutacje tego genu są uważane za jedne z głównych czynników ryzyka i wykrywane są u około 30-50% pacjentów z rodzinną postacią choroby Pageta oraz u części pacjentów z postacią sporadyczną.

Diagnostyka zespołu Pageta

Diagnostyka choroby Pageta wymaga wieloaspektowego podejścia, które obejmuje zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe oraz histopatologiczne. Wykrycie choroby we wczesnym stadium pozwala na skuteczniejsze leczenie i lepsze rokowania.

Badania laboratoryjne przy podejrzeniu choroby Pageta

Podstawowym badaniem laboratoryjnym przy podejrzeniu choroby Pageta jest oznaczenie poziomu fosfatazy alkalicznej (ALP) we krwi. Wzrost tego enzymu sugeruje zwiększoną aktywność metaboliczną kości. U osób z chorobą Pageta, ALP może być znacznie podwyższona, co jest wynikiem wzmożonej aktywności osteoblastów. Badanie to jest szczególnie przydatne w monitorowaniu postępu choroby i odpowiedzi na leczenie.

Wśród wykonywanych badań wyróżnia się również ocenę stężenia N-końcowego propeptyduprokolagenu typu I (PINP) w surowicy, markerów resorpcji kości (CTX w surowicy lub NTX w moczu) a także poziom wapnia w surowicy oraz moczu. Poziom wszystkich tych substancji wzrasta w przebiegu choroby.

Badania obrazowe przy zespole Pageta

Diagnostyka obrazowa pełni kluczową rolę w rozpoznawaniu choroby Pageta. Wykonywane są najczęściej:

• RTG kości: Badanie rentgenowskie pozwala na ocenę struktury kości i wykrycie charakterystycznych zmian, takich jak przerost kości, zniekształcenia oraz ich osłabienie.
• Scyntygrafia kości: Scyntygrafia wykazuje ogniska zwiększonego metabolizmu, co wskazuje na aktywne miejsca choroby w organizmie.
• Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny: Te badania stosuje się w celu bardziej szczegółowej analizy zmian i określenia lokalizacji zmian.

>> Przeczytaj także: Diagnostyka zaburzeń gospodarki wapniowej w organizmie

Badania histopatologiczne kości w chorobie Pageta

W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie biopsji kości w celu potwierdzenia diagnozy. Badanie histopatologiczne pozwala ocenić zmiany w tkance kostnej, takie jak nadmierna aktywność osteoklastów i osteoblastów, które są charakterystyczne dla choroby Pageta. Dzięki temu badaniu można również wykluczyć inne schorzenia o podobnych objawach.

To może Cię zainteresować:

>> Osteoporoza – cicha choroba kości

>> Żywienie w osteoporozie

Choroba Pageta: leczenie przypadłości

Leczenie choroby Pageta ma na celu zmniejszenie aktywności metabolicznej kości, złagodzenie bólu i zapobieganie powikłaniom. W zależności od stadium i objawów stosuje się:

• Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne:Niesteroidowe leki przeciwzapalne i analgetyki opiodowe stosowane są, aby złagodzić ból i zmniejszyć stan zapalny w zmienionej chorobowo kości.
• Leki antyresorpcyjne, łagodzące ból kostny i powodujące gojenie się zmian w kościach:
• aminobifosfoniany
• kalcytonina
• denosumab
• Rehabilitacja i fizjoterapia: Rehabilitacja ruchowa może pomóc w poprawie ruchomości stawów i zmniejszeniu napięcia mięśniowego wokół chorej kości, co jest istotne w łagodzeniu dyskomfortu i utrzymaniu funkcji ruchowych.
• Leczenie operacyjne: W ciężkich przypadkach, gdy dochodzi do poważnych deformacji lub złamań, konieczne może być przeprowadzenie operacji, takich jak osteotomia czy endoprotezoplastyka, które pomagają przywrócić funkcję kości lub stawu.

Choroba Pageta jest przewlekłym schorzeniem, które znacząco wpływa na jakość życia pacjenta. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia pozwala na kontrolę objawów i minimalizację ryzyka powikłań, takich jak złamania czy deformacje. Zrozumienie objawów, przyczyn i możliwości diagnostycznych jest kluczowe zarówno dla pacjentów, jak i dla lekarzy, aby skutecznie przeciwdziałać postępowi choroby. Dzięki nowoczesnym terapiom i multidyscyplinarnemu podejściu, medycyna coraz lepiej radzi sobie z chorobą Pageta, co daje nadzieję na poprawę życia osób dotkniętych tym schorzeniem.

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.19. (dostęp: 14.11.2024).
2. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/140601,choroba-pageta (dostęp: 14.11.2024).
3. https://www.niams.nih.gov/health-topics/pagets-disease-bone
4. Ralston SH. Clinical practice. Paget’s disease of bone. N Engl J Med. 2013 Feb 14;368(7):644-50.
5. Ralston SH., Langston AL., Reid IR. Pathogenesis and management of Paget’s disease of bone.Lancet. 2008 Jul 12;372(9633):155-163.