Zespół Di George’a, zwany także zespołem delecji 22q11.2, to rzadka choroba genetyczna, która wpływa na rozwój wielu układów organizmu – może prowadzić do problemów zdrowotnych o różnym stopniu nasilenia. W tym artykule dowiesz się, czym jest zespół Di George’a, jakie są jego objawy, przyczyny i metody diagnostyki, a także jak ważne jest przeprowadzenie odpowiednich badań.

Spis treści:

1. Zespół Di George’a: co to jest?
   • Występowanie zespołu Di George’a
2. Zespół Di George’a: przyczyny zespołu wad wrodzonych
3. Zespół Di George’a: objawy
   • Zespół Di George’a: wygląd chorego
4. Diagnostyka zespołu Di George’a
   • Znaczenie badań prenatalnych przy zespole Di George’a
5. Zespół Di George’a: leczenie przypadłości
6. Zespół di George’a: podsumowanie

Zespół Di George’a: co to jest?

Zespół Di George’a to choroba genetyczna wynikająca z utraty niewielkiego fragmentu chromosomu 22 (delecja 22q11.2). Skutkiem tego są wady wrodzone oraz różnorodne problemy zdrowotne, takie jak wady serca, niedobory odporności czy zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Zespół Di George’a bywa czasem określany jako „zespół CATCH-22” – akronim ten odnosi się do grupy objawów: wady serca (Cardiac defects), nieprawidłowości twarzy (Abnormal facies), hipoplazji grasicy (Thymic hypoplasia), hipokalcemii (Hypocalcemia) oraz delecji na chromosomie 22.

>> Sprawdź: Choroby rzadkie i ultrarzadkie

Występowanie zespołu Di George’a

Choroba występuje z częstością około 1 na 4 000 żywych urodzeń, co czyni ją jedną z najczęstszych mikrodelecji chromosomowych. Większość przypadków wynika z mutacji de novo, co oznacza, że delecja pojawia się po raz pierwszy u dziecka i nie jest dziedziczona od rodziców. Jednak w około 10% przypadków zespół Di George’a jest dziedziczony w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że rodzic z mutacją ma 50% szans na przekazanie jej potomstwu.

Zespół Di George’a: przyczyny zespołu wad wrodzonych

Przyczyną zespołu Di George’a jest utrata fragmentu DNA w regionie q11.2 chromosomu 22. Ten region zawiera wiele genów kluczowych dla prawidłowego rozwoju embrionalnego. Utrata tych genów powoduje zaburzenia w procesach rozwojowych, wpływając na funkcjonowanie serca, grasicy, przytarczyc oraz ośrodkowego układu nerwowego. W wyniku tych zmian powstają liczne objawy, które różnią się intensywnością w zależności od pacjenta.

>> Przeczytaj też: Zespół Marfana: przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie choroby

Zespół Di George’a: objawy

Objawy zespołu Di George’a są bardzo różnorodne, do najczęstszych należą:

• Wady serca (74%): U dzieci z zespołem Di George’a często diagnozuje się wrodzone wady serca, takie jak tetralogia Fallota, ubytek przegrody międzykomorowej czy przerwanie łuku aorty. Wady te mogą wymagać operacji we wczesnym okresie życia.
• Niedobory odporności (77%): Wskutek hipoplazji lub całkowitego braku grasicy układ odpornościowy jest osłabiony, co sprawia, że dzieci są bardziej podatne na infekcje.
• Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej (50%): Niedoczynność przytarczyc i – co za tym idzie – obniżone stężenia parathormonu w surowicy prowadzą do hipokalcemii, czyli niskich stężeń wapnia. Hipokalcemia może objawiać się drgawkami, osłabieniem mięśni czy zaburzeniami rytmu serca.
• Opóźnienia rozwojowe (70-90%): Wiele dzieci z zespołem Di George’a ma opóźnienia w rozwoju fizycznym i intelektualnym. Problemy te mogą wymagać długoterminowej terapii.
• Problemy emocjonalne i behawioralne: Niektóre dzieci mogą wykazywać trudności w nauce, zaburzenia lękowe lub objawy przypominające zaburzenia ze spektrum autyzmu. Ponadto są one bardziej narażone na wystąpienie schizofrenii w dorosłym życiu (25%).
• Rozszczep podniebienia i inne wady twarzoczaszki (69%): Rozszczep podniebienia i nieprawidłowości w budowie twarzy są częstymi cechami tej choroby.

>> To może Cię zainteresować: Stwardnienie guzowate – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Zespół Di George’a: wygląd chorego

Niektóre dzieci z zespołem Di George’a mają subtelne, ale charakterystyczne cechy wyglądu twarzy. Należą do nich:

• wąskie szpary powiekowe,
• nisko osadzone, odstające uszy,
• szeroki grzbiet nosa,
• mała żuchwa,
• spłaszczony profil twarzy.

Jednak te cechy mogą być na tyle łagodnie wyrażone, że często nie wzbudzają podejrzeń o obecność zespołu Di George’a bez dodatkowych objawów.

>> Sprawdź także: Zespół łamliwego chromosomu X (FRA X) – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Diagnostyka zespołu Di George’a

Rozpoznanie zespołu Di George’a opiera się na badaniach genetycznych, które mogą wykryć delecję 22q11.2. Najczęściej stosowane metody to:

• FISH (fluorescencyjna hybrydyzacja in situ) – pozwala na precyzyjne wykrycie utraty fragmentu chromosomu.
• Badania mikromacierzy DNA – bardziej nowoczesna i dokładna metoda, wykrywająca nawet niewielkie delecje.

W przypadku podejrzenia choroby u dziecka diagnostyka opiera się na objawach klinicznych oraz wynikach badań genetycznych.

Znaczenie badań prenatalnych przy zespole Di George’a

Diagnostyka prenatalna odgrywa kluczową rolę w wykrywaniu zespołu Di George’a jeszcze przed narodzinami dziecka. Nieinwazyjne badania prenatalne (NIPT) mogą wskazać ryzyko obecności delecji 22q11.2. Jeśli wynik sugeruje podwyższone ryzyko, zaleca się inwazyjne testy, takie jak amniopunkcja czy biopsja kosmówki, które umożliwiają potwierdzenie diagnozy.

Wczesne wykrycie zespołu Di George’a pozwala rodzicom i lekarzom na odpowiednie przygotowanie się do opieki nad dzieckiem. Dzięki temu możliwe jest zaplanowanie leczenia wad serca, podjęcie działań mających na celu zapobieganie hipokalcemii i infekcjom oraz zapewnienie dziecku kompleksowej opieki medycznej od momentu narodzin.

>> Przeczytaj również: Test Harmony – nowoczesne badanie prenatalne NIPT

Zespół Di George’a: leczenie przypadłości

Zespół Di George’a nie ma leczenia przyczynowego, ale możliwe jest łagodzenie objawów. Terapia jest wielodyscyplinarna i dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Może obejmować:

• operacje wad serca,
• suplementację preparatami wapnia i witaminy D,
• terapię wspierającą rozwój dziecka,
• leczenie immunologiczne w przypadku niedoborów odporności.

Zespół di George’a: podsumowanie

Zespół Di George’a to choroba genetyczna, która może prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych. Wczesne wykrycie – w tym dzięki badaniom – ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia dziecku najlepszej możliwej opieki. Jeśli jesteś w ciąży lub planujesz potomstwo, rozważ wykonanie badań genetycznych, które mogą pomóc w przygotowaniu się do wyzwań związanych z tą chorobą. Odpowiednia diagnostyka i leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia dziecka z zespołem Di George’a.

Bibliografia

1. Gregg AR et al. Noninvasive prenatal screening for fetal aneuploidy, 2016 update: a position statement of the American College of Medical Genetics and Genomics. Genet Med. 2016 Oct;18(10):1056-65.
2.  Dungan et al. Genet Med. 2023: 25 (2) 1098-3600.
3.  McDonald-McGinn DM, Sullivan KE. Chromosome 22q11.2 deletion syndrome (DiGeorge syndrome/velocardiofacial syndrome). Medicine (Baltimore). 2011 Jan;90(1):1-18.
4. Karali Z, Karali Y, Cekic S, Altinok B, Bodur M, Bostanci M, Kilic SS. Neurocognitive Evaluation of Patients With DiGeorge Syndrome. Pediatr Neurol. 2024 Oct 21;162:40-46.

Zespół Edwardsa, nazywany również trisomią chromosomu 18, jest jedną z najpoważniejszych chorób genetycznych, które wpływają na rozwój płodu i funkcjonowanie dziecka po urodzeniu. Schorzenie to wiąże się z licznymi wadami wrodzonymi, które mają ogromny wpływ na długość życia i jego jakość. W artykule dowiesz się, czym jest zespół Edwardsa, jakie są jego przyczyny i objawy, oraz jakie badania i metody leczenia są dostępne. Poznaj kluczowe informacje o tej chorobie, aby lepiej zrozumieć jej charakter i sposób postępowania.

Spis treści:

1. Zespół Edwardsa – co to za choroba?
2. Przyczyny zespołu Edwardsa
3. Zespół Edwardsa – objawy w ciąży
4. Jak rozpoznać chorobę Edwardsa?
5. Leczenie zespołu Edwardsa
6. Zespół Edwardsa – rokowania
7. Podsumowanie

Zespół Edwardsa – co to za choroba?

Zespół Edwardsa jest rzadką wadą genetyczną, spowodowaną obecnością dodatkowej kopii chromosomu 18 we wszystkich lub w części komórek organizmu. Prawidłowy kariotyp człowieka zawiera 46 chromosomów (23 pary). W przypadku zespołu Edwardsa chromosom 18 występuje w trzech kopiach, zamiast dwóch. Taka anomalia genetyczna prowadzi do poważnych zaburzeń rozwoju i funkcjonowania organizmu.

Schorzenie to występuje u około 1 na 5000 żywo urodzonych dzieci, ale jest znacznie częstsze w przypadku poronień samoistnych. Zespół Edwardsa dotyka zarówno chłopców, jak i dziewczynek, choć u płci męskiej często kończy się wcześniejszą utratą ciąży.

Najczęściej występująca forma choroby to pełna trisomia chromosomu 18, jednak w rzadszych przypadkach może to być mozaikowatość lub translokacja. Forma mozaikowa charakteryzuje się występowaniem dodatkowego chromosomu 18 tylko w niektórych komórkach, co może łagodzić przebieg choroby.

Przyczyny zespołu Edwardsa

Bezpośrednią przyczyną zespołu Edwardsa jest nieprawidłowy podział chromosomów w czasie tworzenia komórek rozrodczych (komórek jajowych lub plemników). Taka sytuacja nazywana jest nondysjunkcją, czyli błędem w separacji chromosomów podczas mejozy.

Czynniki ryzyka obejmują:

• Zaawansowany wiek matki – kobiety powyżej 35. roku życia są bardziej narażone na urodzenie dziecka z wadą genetyczną.
• Losowe błędy genetyczne – większość przypadków zespołu Edwardsa jest wynikiem spontanicznych mutacji i nie ma związku z historią rodzinną.
• Dziedziczenie translokacji – w nielicznych przypadkach wada może być dziedziczona od rodzica, który ma translokację chromosomową (przesunięcie fragmentu jednego chromosomu na inny).

Choroba Edwardsa nie jest związana z czynnikami środowiskowymi ani stylem życia rodziców.

Zespół Edwardsa – objawy w ciąży

Pierwsze oznaki zespołu Edwardsa można zaobserwować już podczas badań prenatalnych. Zmiany w obrazie ultrasonograficznym płodu oraz nieprawidłowe wyniki badań biochemicznych mogą sugerować ryzyko tej wady genetycznej.

Objawy zespołu Edwardsa u płodu:

• Opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego (niska masa ciała w stosunku do wieku ciąży).
• Wady serca, takie jak ubytki w przegrodach serca lub inne anomalie strukturalne.
• Charakterystyczne zmiany w kształcie głowy i twarzy – np. mała głowa (mikrocefalia) czy wydłużona twarz.
• Wady kończyn, np. zaciśnięte dłonie z nakładającymi się palcami, krótkie kończyny.
• Anomalie narządów wewnętrznych, szczególnie nerek i układu pokarmowego.
• Wyniki badań biochemicznych, takich jak test PAPP-A i beta-hCG, mogą wskazywać na zwiększone ryzyko trisomii. Kluczowym badaniem jest USG prenatalne, w którym wykrywa się charakterystyczne wady anatomiczne.

Jak rozpoznać chorobę Edwardsa?

Diagnostyka zespołu Edwardsa obejmuje kilka etapów, począwszy od badań przesiewowych w ciąży, po testy genetyczne potwierdzające obecność trisomii.

Metody diagnostyczne:

1. Badania przesiewowe:
2. Badania biochemiczne do testu FMF (PAPP-A, beta-hCG) w pierwszym trymestrze.
3. Test prenatalny na podstawie analizy DNA płodu z krwi matki.
4. Badania obrazowe:
5. Ultrasonografia, szczególnie badanie połówkowe, które pozwala ocenić rozwój płodu i wykryć wady strukturalne.
6. Diagnostyka inwazyjna:
7. Amniopunkcja – badanie płynu owodniowego w celu analizy kariotypu płodu.
8. Biopsja kosmówki – badanie materiału genetycznego z łożyska.

Diagnostyka inwazyjna jest konieczna do potwierdzenia rozpoznania, ale niesie niewielkie ryzyko powikłań dla ciąży.

Leczenie zespołu Edwardsa

Zespół Edwardsa jest chorobą nieuleczalną. Leczenie ma na celu złagodzenie objawów i zapewnienie jak największego komfortu dziecku oraz wsparcie dla rodziny.

Możliwe formy leczenia, to:

• Opieka paliatywna: w wielu przypadkach skupia się na łagodzeniu bólu i zapewnieniu odpowiedniej opieki noworodkom z poważnymi wadami.
• Chirurgia: u niektórych dzieci możliwe jest leczenie operacyjne w przypadku wad serca czy przewodu pokarmowego, ale decyzje podejmowane są indywidualnie.
• Rehabilitacja i fizjoterapia: dzieci, które przeżyją dłużej, wymagają intensywnej opieki rehabilitacyjnej.

Rodzice dzieci z zespołem Edwardsa potrzebują również wsparcia psychologicznego i dostępu do grup wsparcia, aby poradzić sobie z trudnościami emocjonalnymi.

Zespół Edwardsa – rokowania

Rokowania w zespole Edwardsa są bardzo poważne. Większość dzieci z pełną trisomią 18 umiera w ciągu pierwszego miesiąca życia, a tylko 5-10% dożywa pierwszego roku.

Czynniki wpływające na przeżycie:

• Forma choroby: mozaikowatość może dawać łagodniejszy przebieg i lepsze rokowania.
• Stan zdrowia noworodka: rodzaj i nasilenie wad wrodzonych mają kluczowe znaczenie.

Chociaż większość dzieci z zespołem Edwardsa nie dożywa dorosłości, każdy przypadek jest inny. Opieka medyczna i wsparcie emocjonalne odgrywają kluczową rolę w jakości życia dziecka i jego rodziny.

Podsumowanie

Zespół Edwardsa to jedna z najcięższych wad genetycznych, która wymaga wczesnego rozpoznania i odpowiedniej opieki. Kluczowe jest przeprowadzanie badań prenatalnych, które pozwalają na wykrycie choroby jeszcze w okresie ciąży.

Jeśli spodziewasz się dziecka i masz pytania dotyczące zdrowia płodu, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj badania prenatalne. Wczesne rozpoznanie umożliwia lepsze przygotowanie się na różne scenariusze i zapewnienie odpowiedniej opieki.

Bibliografia

1. Crawford D, Dearmun A. Edwards’ syndrome. Nurs Child Young People. 2016 Dec 8;28(10):17.
2. Kepple JW, Fishler KP, Peeples ES. Surveillance guidelines for children with trisomy 18. Am J Med Genet A. 2021 Apr;185(4):1294-1303.
3. Taylor-Phillips S, Freeman K, Geppert J, Agbebiyi A, Uthman OA, Madan J, Clarke A, Quenby S, Clarke A. Accuracy of non-invasive prenatal testing using cell-free DNA for detection of Down, Edwards and Patau syndromes: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open. 2016 Jan 18;6(1):e010002.
4. Rosa RF, Rosa RC, Zen PR, Graziadio C, Paskulin GA. Trisomy 18: review of the clinical, etiologic, prognostic, and ethical aspects. Rev Paul Pediatr. 2013 Jan-Mar;31(1):111-20.
5. National Organization for Rare Disorders. „Trisomy 18”. 2020.