Mioglobina to białko stanowiące swoisty magazyn tlenu dla mięśni poprzecznie prążkowanych, w tym dla mięśnia sercowego. Jakie są różnice między mioglobiną, a hemoglobiną? Jakie są wskazania do oznaczenia stężenia mioglobiny i o czym może świadczyć wzrost jej stężenia we krwi? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Co to jest mioglobina?
   • Mioglobina a hemoglobina
2. Kiedy wykonać badanie mioglobiny?
3. Jak się przygotować do badania mioglobiny?
4. Mioglobina – interpretacja wyników
   • Podwyższona mioglobina – o czym może świadczyć?
     

Co to jest mioglobina?

Mioglobina to białko, znajdujące się w mięśniach poprzecznie prążkowanych, a więc w mięśniach szkieletowych oraz w mięśniu sercowym. Mioglobina ma budowę kulistą, a jej cechą charakterystyczną jest obecność grupy prostetycznej (niebiałkowej), zawierającej hem. W biochemii wyróżniamy kilka rodzajów mioglobiny, a mianowicie:

• oksyhemoglobinę – jest to mioglobina połączona z tlenem,
• karboksymioglobinę – w tym przypadku mioglobina jest związana z tlenkiem węgla, ten rodzaj mioglobiny w prawidłowych warunkach stanowi nie więcej, niż 1% mioglobiny,
• apomioglobinę – jest to mioglobina pozbawiona hemu,
• metmioglobinę – w tym przypadku dochodzi do utlenienia atomu żelaza w obrębie mioglobiny.
   
  Mioglobina odpowiada za magazynowanie tlenu w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Jedna cząsteczka mioglobiny może wiązać jedną cząsteczkę tlenu. Cząsteczki mioglobiny zdolne są do uwalniania tlenu w momencie zwiększonego zapotrzebowania, a więc na przykład w sytuacji intensywnego wysiłku. Dzięki temu możliwa jest synteza energii w postaci ATP przez mitochondria, a więc centra energetyczne komórek, co pozwala na prawidłowy przebieg skurczu mięśni. Mioglobina uwalnia cząsteczki tlenu w momencie, gdy dochodzi do istotnego spadku ciśnienia cząsteczkowego tlenu w mięśniach (poniżej 5 mmHg).

Mioglobina a hemoglobina

Mioglobina i hemoglobina to białka, które są do siebie podobne pod względem budowy – oba zawierają bowiem grupę prostetyczną w postaci hemu. Jednak różnią się one rolą, jaką pełnią w organizmie człowieka. Hemoglobina znajduje się w erytrocytach (krwinkach czerwonych) i odpowiada za transport tlenu do komórek organizmu, a także za transport dwutlenku węgla (białko to przenosi około 15% z ogólnej ilości dwutlenku węgla). Jak już wspomniano, mioglobina odpowiada za magazynowanie tlenu w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Ponadto, hemoglobina jest w stanie związać więcej cząsteczek tlenu, niż mioglobina. Hemoglobina może przyłączyć bowiem aż cztery cząsteczki tlenu.

>> Przeczytaj również: Badanie RBC (liczby erytrocytów) – po co się je wykonuje? Interpretacja wyników

Kiedy wykonać badanie mioglobiny?

Mioglobina to białko znajdujące się w mięśniu sercowym i mięśniach szkieletowych, co sprawia, że monitorowanie jej stężenia we krwi pozwala na wstępną ocenę tych tkanek. Najważniejsze wskazania do oznaczenia stężenia mioglobiny we krwi to:

• podejrzenie zawału mięśnia sercowego – takie podejrzenie można wysnuć przy pojawieniu się m. in. bólu w klatce piersiowej, duszności, czy niespecyficznego bólu w nadbrzuszu,
• podejrzenie dorzutu zawału mięśnia sercowego – w tej sytuacji klinicznej konieczne jest seryjne oznaczenie stężenia mioglobiny,
• ocena terapii reperfuzyjnej w przebiegu zawału mięśnia sercowego,
• uszkodzenie mięśni szkieletowych,
• diagnostyka zmiany zabarwienia moczu – czerwone zabarwienie moczu może być związane z rozpadem mięśni (a więc rabdomiolizą), co skutkuje uwolnieniem dużej ilość mioglobiny, wpływającej na barwę moczu.

>> Przeczytaj także: Krwinkomocz i krwiomocz – co trzeba o nich wiedzieć?

Warto dodać, że przy podejrzeniu zawału mięśnia sercowego kluczowe jest oznaczenie we krwi stężenia troponin sercowych, a oznaczenie stężenia mioglobiny ma znaczenie pomocnicze. Klasycznie oznacza się wyjściowe stężenie troponin, a ponowne oznaczenie wykonuje się po 1 lub 2 godzinach. Dla diagnostyki kardiologicznej bardziej istotne jest monitorowanie spadku lub narastania stężenia mioglobiny we krwi, dlatego bardzo często wykonuje się seryjne oznaczenia tego parametru.

Jak się przygotować do badania mioglobiny?

Oznaczenie stężenia mioglobiny jest badaniem wykonywanym z próbki krwi żylnej. Do jakich zasad warto się zastosować, aby uzyskany wynik oznaczenia był wiarygodny? Należy pamiętać przede wszystkim o ograniczeniu i unikaniu na kilka dni przed badaniem:

• spożywania alkoholu,
• intensywnego wysiłku fizycznego,
• wkłuć domięśniowych,
• wychłodzenia organizmu,
• włączania nowych leków (jeśli nie jest to konieczne) lub suplementów.

Mioglobina może być wykrywana również w próbce moczu, ponieważ białko to jest poddawane filtracji przez kłębuszki nerkowe. Mioglobina może odpowiadać za czerwone zabarwienie moczu i niestety może prowadzić do ostrego uszkodzenia nerek. Mioglobina w moczu może pojawić się między innymi w przebiegu masywnego uszkodzenia mięśni, a więc wspomnianej już rabdomiolizy.

Mioglobina – interpretacja wyników

Wynik oznaczenia stężenia mioglobiny we krwi powinien być interpretowany przez lekarza, przy czym konieczne jest wzięcie pod uwagę objawów klinicznych prezentowanych przez pacjenta. Od objawów zależy bowiem postępowanie diagnostyczno-lecznicze.

W przypadku podwyższonego stężenia mioglobiny i wystąpienia bólu w klatce piersiowej konieczne jest szybkie działanie oraz pilny kontakt z lekarzem. Objawy te mogą świadczyć o zawale mięśnia sercowego, który jest stanem zagrożenia życia. Oznaczenie stężenia mioglobiny powinno być interpretowane przez doświadczonego lekarza, ponieważ odchylenia w poziomie tego białka mogą być związane z poważnymi stanami.

Podwyższona mioglobina – o czym może świadczyć?

Podwyższone stężenie mioglobiny może świadczyć o takich stanach klinicznych jak na przykład:

• stan po intensywnym wysiłku fizycznym – podczas którego może dochodzić do mikrouszkodzeń w obrębie włókien mięśniowych,

• urazy mięśni, w tym wstrzyknięcia domięśniowe,

• dystrofie mięśniowe,

• duże zabiegi chirurgiczne,

• rozległe oparzenia,

• stan po drgawkach – w ich przebiegu dochodzi do wystąpienia licznych skurczów mięśni szkieletowych,

• stany zapalne w obrębi mięśni, w tym zapalenie wielomięśniowe,

• stosowanie niektórych leków, które mogą prowadzić do uszkodzenia mięśni – należy w tym miejscu wymienić na przykład statyny i fibraty, powszechnie stosowane w leczeniu hipercholesterolemii,

• niektóre schorzenia sercowo-naczyniowe, w tym zawał mięśnia sercowego i zapalenie mięśnia sercowego, a także zatorowość płucna,

• przełom w przebiegu niedoczynności tarczycy,

• hipotermia – a więc istotne wychłodzenie organizmu,

• zatrucie alkoholem,

• niewydolność nerek. 

Mioglobina to białko, którego rolą jest magazynowanie tlenu w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Oznaczenie jej stężenia we krwi pozwala na podejrzenie uszkodzenia mięśnia sercowego lub mięśni szkieletowych, jednak nie pozwala na postawieniu konkretnego rozpoznania. Postępowanie w przypadku podwyższonego stężenia mioglobiny zależy od towarzyszących objawów klinicznych i wymaga interpretacji przez lekarza.

Bibliografia

1. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
2. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
3. R. Kincaid Murray i inne, Biochemia Harpera, Wydanie VI, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.

Cholesterol HDL, nazywany „dobrym” cholesterolem, pełni bardzo ważną rolę w naszym organizmie, a jego prawidłowy poziom pomaga chronić przed chorobami układu sercowo-naczyniowego. Zbyt niskie stężenie jest sygnałem alarmującym i często wymaga modyfikacji stylu życia. Dowiedz się, co to jest cholesterol HDL i jakie są jego normy.

Spis treści:

1. Co to jest cholesterol HDL?
2. Cholesterol HDL w surowicy – kiedy wykonać badanie?
3. Cholesterol HDL – normy
   • Podwyższony cholesterol HDL – co oznacza?
   • Cholesterol HDL poniżej normy – na co wskazuje?
4. Jak podwyższyć poziom cholesterolu HDL?

Co to jest cholesterol HDL?

Cholesterol HDL to inaczej cholesterol frakcji lipoprotein o dużej gęstości (high densitylipoprotein). Duża gęstość bierze się z wysokiej zawartości białka w cząsteczce (powyżej 50% masy).

Cholesterol HDL bierze udział w tzw. zwrotnym transporcie cholesterolu. Przenosi go z tkanek oraz ścian tętnic do wątroby. Tam cholesterol ulega przetworzeniu i ostatecznie jest wydalany z żółcią do przewodu pokarmowego, a następnie w pewnej części usuwany z organizmu.

>> Zobacz także: Lipoproteiny – klucz do zrozumienia lipidogramu

Ponieważ cholesterol HDL pomaga usuwać nadmiar cholesterolu z krwi i zapobiega odkładaniu się jego złogów w tętnicach, nazywany jest „dobrym” cholesterolem. Działa w ten sposób ochronnie na układ krwionośny, zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych.

Ponadto cholesterol HDL:

• wykazuje działanie antyoksydacyjne,
• hamuje utlenianie cholesterolu LDL,
• działa przeciwzapalnie,
• działa przeciwapoptotycznie,
• przywraca prawidłowe funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych.

Cholesterol HDL w surowicy – kiedy wykonać badanie?

Poziom cholesterolu HDL w surowicy można określić przy pomocy badań laboratoryjnych z krwi. Najczęściej wykonuje się od razu cały lipidogram, czyli ocenę stężenia:

• cholesterolu całkowitego,
• cholesterolu frakcji LDL,
• cholesterolu frakcji HDL,
• cholesterolu nie-HDL,
• triglicerydów,
• kwasu moczowego w surowicy.

Dodatkowo można oznaczyć stężenie apolipoproteiny B (apoB). Jest to zalecane szczególnie u osób ze zwiększonym stężeniem triglicerydów, zespołem metabolicznym, cukrzycą, otyłością i bardzo niskim stężeniem cholesterolu LDL. Rekomendowane jest również, aby przynajmniej raz w życiu dokonać pomiaru lipoproteinyLp(a).

Badanie cholesterolu HDL i cały lipidogram powinny być wykonywane regularnie w ramach profilaktyki. Osobom dorosłym należącym do grupy ryzyka zalecane jest ono raz w roku.

>> Zobacz także: Profil lipidowy – część 1: Triglicerydy

Cholesterol HDL – normy

Za wartość docelową cholesterolu HDL uznaje się:

• > 40 mg/dl (1,0 mmol/l) dla mężczyzn,
• > 45 mg/dl (1,2 mmol/l) dla kobiet.

Wyniki badań laboratoryjnych powinny być zawsze interpretowane przez lekarza z uwzględnieniem ogólnego stanu zdrowia, przynależności do grupy ryzyka, obecności objawów klinicznych oraz wyników innych testów.

Podwyższony cholesterol HDL – co oznacza?

Wyższy poziom cholesterolu HDL jest na ogół uznawany za korzystny. Jednocześnie wskazuje się, że wbrew pozorom jego bardzo wysokie prawdopodobnie nie chroni przed chorobami układu krążenia, a wręcz przeciwnie – HDL powyżej 90 mg/dl (> 2,3 mmol/l) może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem chorób układu krążenia o podłożu miażdżycowym.

Cholesterol HDL poniżej normy – na co wskazuje?

Warto mieć na uwadze, że wiele badań wykazało odwrotną zależność między stężeniem cholesterolu HDL a ryzykiem miażdżycy. Jednak jednocześnie nie ustalono, aby niski poziom tej lipoproteiny zwiększał ryzyko zachorowania. Dlatego w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych należy brać pod uwagę jeszcze pozostałe parametry i inne czynniki.

>> Zobacz także: Dyslipidemia – co to jest i jak powstaje?

Jak podwyższyć poziom cholesterolu HDL?

Zgodnie z rekomendacjami wszelkie działania powinny być skupione wokół zmniejszenia poziomu cholesterolu LDL, a nie zwiększenia stężenia cholesterolu HDL. Należy pamiętać, że na poziom lipoprotein ma wpływ styl życia. Dlatego u wszystkich osób wskazana jest zmiana szkodliwych nawyków.

Poprawę ogólnego profilu lipoprotein można osiągnąć poprzez:

• normalizację masy ciała (zaobserwowano wzrost HDL o 0,4 mg/dl na każdy utracony kilogram),
• regularną aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności (ok. 300 minut tygodniowo),
• zaprzestanie palenia tytoniu,
• stosowanie dobrze zbilansowanej diety (ograniczenie tłuszczów trans oraz spożywanie węglowodanów złożonych, produktów bogatych w błonnik, o niskim indeksie glikemicznym).

>> Zobacz także: Dieta w hipercholesterolemii. Co jeść, a czego unikać przy wysokim cholesterolu? Przykładowy jadłospis

Utrzymywanie cholesterolu HDL na odpowiednim poziomie może pełnić funkcję ochronną poprzez zmniejszenie ryzyka rozwoju miażdżycy. Jeżeli w profilu lipidowym zostaną stwierdzone odchylenia od normy, należy wprowadzić zmiany w stylu życia, obejmujące regularną aktywność fizyczną, normalizację masy ciała, stosowanie zdrowej diety oraz rezygnację z palenia tytoniu.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

1. M. Banach i in., Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce Rok 2021, t. 7, nr 3, s. 113–222
2. J. Banach, W. Sinkiewicz, Cholesterol HDL — przyjaciel czy wróg?, Kardiologia Polska 2013, t. 71, nr 3, s. 290–294
3. D. Płaczkiewicz, A. Kleinrok, Aktualne wytyczne leczenia zaburzeń lipidowych, Kardiologia po Dyplomie 2010, t. 9, nr 3, s. 65–75
4. https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/318115,cholesterol-hdl-normy (dostęp 15.11.2024)
5. Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019)

Cholesterol LDL często określany jest mianem „złego cholesterolu”. To właśnie jego nadmiar odpowiada za odkładanie się złogów w ścianach naczyń krwionośnych, co prowadzi do rozwoju miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych. Dla wczesnego wykrycia nieprawidłowości bardzo ważne jest regularne wykonywanie lipidogramu, czyli badania pozwalającego m. in. na określenie stężenia poszczególnych frakcji cholesterolu. . Dowiedz się, co to jest cholesterol LDL, jakie są normy oraz jak obniżyć jego poziom.

Spis treści:

1. Cholesterol LDL – co to jest?
2. Kiedy należy sprawdzić poziom cholesterolu LDL?
3. Jak przygotować się do badania poziomu cholesterolu LDL?
4. Interpretacja wyników cholesterolu LDL: norma u dorosłych
5. Przyczyny podwyższonego cholesterolu LDL
6. Za wysoki cholesterol LDL: skutki
7. Jak obniżyć poziom cholesterolu LDL?

Cholesterol LDL – co to jest?

Cholesterol LDL to cholesterol frakcji lipoprotein o niskiej gęstości (low-density lipoprotein). Ich zadaniem jest transportowanie cholesterolu z wątroby do różnych komórek organizmu. Jest to ważna funkcja, ponieważ cholesterol jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania organizmu – bierze udział m.in. w produkcji hormonów, witaminy D i kwasów żółciowych.

Problem stanowi zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL. Jego nadmiar może przeniknać do błony wewnętrznej naczynia krwionośnego i akumulować się. Dodatkowo pod wpływem substancji uwalnianych przez m.in. płytki krwi czy komórki śródbłonka ulega modyfikacjom, co nadaje mu silnych właściwości proaterogennych, czyli sprzyjających rozwojowi miażdżycy. Jest to jeden z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

>> Zobacz także: Lipoproteiny – klucz do zrozumienia lipidogramu

Ponieważ cholesterol LDL sprzyja rozwojowi miażdżycy, jest potocznie nazywany “złym cholesterolem”. W badaniach wykazano, że cholesterol obecny w blaszkach miażdżycowych pochodzi właśnie z cząstek LDL.

Kiedy należy sprawdzić poziom cholesterolu LDL?

Ocena stężenia cholesterolu LDL powinna być częścią regularnych profilaktycznych badań. Ma to na celu wczesne rozpoznanie miażdżycy tętnic, a w przypadku osób przyjmujących leki obniżające poziom lipidów pozwala określić skuteczność terapii.

Badanie cholesterolu LDL jest częścią lipidogramu (profilu lipidowego) pozwalającego na ocenę stężenia różnych lipidów we krwi, w tym:

• cholesterolu całkowitego,
• cholesterolu frakcji LDL,
• cholesterolu frakcji HDL,
• triglicerydów,
• cholesterolu nie-HDL.

Jeżeli lekarz nie zdecyduje inaczej, pierwsze badanie profilu lipidowego należy wykonać po 20. roku życia. Następnie zalecane jest jego powtarzanie nie rzadziej niż co 3-5 lat. Osoby z co najmniej jednym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych powinny zgłaszać się na badanie raz w roku.

>> Przeczytaj też: Cholesterol HDL – co to jest dobry cholesterol i co zrobić, gdy jego poziom jest za niski?

Jak przygotować się do badania poziomu cholesterolu LDL?

Przed badaniem cholesterolu LDL nie należy zmieniać stosowanej diety. Rekomendowane jest ograniczenie alkoholu i innych używek. Do laboratorium najlepiej zgłosić się w godzinach porannych, a bezpośrednio przed badaniem odpocząć przez minimum 15 minut w pozycji siedzącej. Konieczne jest także omówienie z lekarzem kwestii ewentualnego przerwania stosowania leków.

Zgodnie z rekomendacjami badanie cholesterolu LDL nie musi być przeprowadzane na czczo. Należy jednak powstrzymać się od spożywania posiłku, jeżeli jednocześnie mają być wykonywane inne testy z krwi (np. ocena stężenia glukozy).

Interpretacja wyników cholesterolu LDL: norma u dorosłych

Normy cholesterolu LDL zależą od ryzyka sercowo-naczyniowego. Jest ono ustalane indywidualnie dla każdej osoby.

Wartości docelowe cholesterolu LDL zawarte w wytycznych m.in. Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego i Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego to:

• małe ryzyko sercowo-naczyniowe <115 mg/dl (3,0 mmol/l),
• umiarkowane ryzyko sercowo-naczyniowe <100 mg/dl (2,6 mmol/l),
• duże ryzyko sercowo-naczyniowe <70 mg/dl (1,8 mmol/l),
• bardzo duże ryzyko sercowo-naczyniowe <55 mg/dl (1,4 mmol/l),
• ekstremalne ryzyko sercowo-naczyniowe <40 mg/dl (1 mmol/l).

Wyniki cholesterolu LDL powinny być zawsze skonsultowane z lekarzem.

Przyczyny podwyższonego cholesterolu LDL

Wzrost stężenia cholesterolu LDL może mieć różne przyczyny. Do najczęstszych należą:

• mutacja genu receptora LDL lub genu apolipoproteiny B,
• niedoczynność tarczycy,
• zespół nerczycowy,
• choroby wątroby,
• cukrzyca lub zespół metaboliczny,
• przyjmowanie niektórych leków,
• niezdrowa dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans,
• używki,
• nadwaga i otyłość,
• niski poziom aktywności fizycznej.

>> Zobacz także: Profil lipidowy – część 1: Triglicerydy

Za wysoki cholesterol LDL: skutki

Wysoki poziom cholesterolu LDL jest bardzo istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy, czyli choroby, która prowadzi do odkładania się złogów cholesterolu na ścianach tętnic. Z czasem blaszki miażdżycowe powodują zwężenie naczyń, zmniejszając przepływ krwi i powodując niedotlenienie tkanek. Konsekwencje to m.in. choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu, choroby nerek.

Jak obniżyć poziom cholesterolu LDL?

Przy zbyt wysokim cholesterolu LDL konieczne jest wdrożenie odpowiednich działań, które mają na celu wyrównanie jego poziomu. U wszystkich osób rekomendowana jest modyfikacja stylu życia, a w uzasadnionych przypadkach wdrażane są także leki hipolipemizujące.

Wykazano, że korzystny wpływ na poziom cholesterolu LDL, jak i cały profil lipidowy, mają:

• regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności,
• zrezygnowanie z palenia tytoniu i spożywania alkoholu,
• normalizacja masy ciała,
• zmniejszenie spożycia tłuszczów trans i tłuszczów nasyconych,
• spożywanie odpowiedniej ilości błonnika,
• włączenie do jadłospisu produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3.

>> Zobacz także: Dieta w hipercholesterolemii. Co jeść, a czego unikać przy wysokim cholesterolu? Przykładowy jadłospis

Regularne badanie profilu lipidowego, którego częścią jest ocena stężenia cholesterolu LDL, jest bardzo istotne w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, należy dbać o aktywność fizyczną, zdrową dietę i utrzymanie prawidłowej masy ciała, a także zrezygnować z używek.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/zapobieganie/62068,dobry-cholesterol-i-zly-cholesterol (dostęp 14.11.2024)
2. M. Banach i in., Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce Rok 2021, t. 7, nr 3, s. 113–222
3. K. Berek, R. Bobiński, Miażdżyca – choroba wieloczynnikowa, Problemy Pielęgniarstwa 2009, t. 17, nr 3, s. 257–262
4. Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019)