Strona główna Blog Strona 26

5 powodów, dla których warto skorzystać z usługi pobrania krwi w domu

Dlaczego nie wykonujemy rutynowych badań kontrolnych, a i zrobienie tych zaleconych przez lekarza czasem odwlekamy w czasie? Jest wiele przyczyn takiego stanu, a wśród nich trudność w zorganizowaniu porannej wizyty w punkcie pobrań. To jednak nie musi być problemem – obecnie można wykonać badania laboratoryjne w domu pacjenta, o dogodnej i wybranej przez niego godzinie. Sprawdź, dlaczego warto wybrać taką usługę.

Spis treści:

  1. Jak wygląda badanie krwi w domu pacjenta?
  2. Badania laboratoryjne w domu – dlaczego warto z nich skorzystać?
  3. Czy badania w domu są bezpieczne?
  4. Jak skorzystać z badań krwi w domu?
  5. Podsumowanie

Jak wygląda badanie krwi w domu pacjenta?

Procedura wykonywania badań krwi (pobrania) w domu pacjenta nie odbiega od tej, która odbywa się w punkcie laboratoryjnym. Różnicę stanowi przede wszystkim miejsce, które dla wielu osób może być zdecydowanie bardziej komfortowe.

Do badań w domu, tak samo jak do pobrania w punkcie pobrań, należy się odpowiednio przygotować:

  • unikać forsownego wysiłku na dobę przed badaniem,
  • być na czczo w dniu pobrania (ostatni posiłek należy spożyć najpóźniej do 12 godzin przed badaniem),
  • pozostawać w stanie spoczynku na kilkanaście minut przed pobraniem.

Badania w domu można wykonać w dogodnym dla Ciebie czy Twoich bliskich miejscu i okolicznościach – przy stole, na kanapie, w towarzystwie bliskich osób, zwierząt czy akompaniamencie ulubionej muzyki. Pielęgniarka wyposażona w środki do dezynfekcji oraz środki ochrony osobistej po odkażeniu miejsca wkłucia pobiera materiał do badań. Następnie zabezpiecza go i przewozi do laboratorium.

Warto pamiętać o tym, że do wykonania pobrania potrzebne są higieniczne, ale nie sterylne warunki. W związku z tym przed wizytą pielęgniarki nie musisz sprzątać mieszkania „na błysk”, aby badanie było dla Ciebie lub Twoich bliskich w pełni bezpieczne.

>> Przeczytaj też: Kto i dlaczego powinien wybrać badanie krwi w domu?

Badania laboratoryjne w domu – dlaczego warto z nich skorzystać?

Jest wiele korzyści z wykonywania badań krwi w domu pacjenta, a poniżej znajdziesz kilka z nich. 

    • Przede wszystkim oszczędzasz czas, który należałoby poświęcić na dojazd do punktu poboru krwi. Biorąc pod uwagę fakt, że badania te wykonujemy w godzinach porannych, to także sposób na uniknięcie stania w korkach i często również związanej z tym frustracji.

    • Dla wielu osób wizyta w placówkach medycznych czy laboratoriach wiąże się ze stresem. Badania w domu pozwalają go uniknąć, dzięki przebywaniu w znajomym i bezpiecznym dla pacjenta otoczeniu.

    • Badania krwi w domu pacjenta są dobrym rozwiązaniem dla osób z ograniczoną ruchomością czy w stanach, w których ekspozycja na drobnoustroje w przestrzeni publicznej jest dla nich potencjalnie niebezpieczna (np. dla osób z zaburzeniami odporności, stosujących leczenie immunosupresyjne).

    • Wiele dzieci szczególnie źle znosi wszelakie procedury medyczne. Są one dla nich źródłem stresu i silnych emocji, wynikających m.in. z nowego otoczenia i nieznajomych im osób. Badania w domu, które są dostępne dla dzieci od 5. roku życia ograniczają ilość tych stresorów, ponieważ dziecko pozostaje w znajomym i bezpiecznym dla siebie miejscu. To również ogranicza stres samego opiekuna, dla którego emocje dziecka podczas wizyty mającej na celu pobranie krwi, są często równie trudne.

    • Badania laboratoryjne w domu nie wymagają skrupulatnego zaplanowania dnia pobrania. Dla osób mających pod opieką np. małe dzieci czy osoby chore, możliwość wykonania pobrania w zaciszu domowym, staje się szansą na zadbanie o swoje zdrowie bez budowania skomplikowanej logistyki dnia.

Przeczytaj także:

>> Badania po 30. Jakie wykonywać regularnie?

>> Badania po 40. Jakie badania przeprowadzać regularnie po 40 roku życia?

Czy badania w domu są bezpieczne?

Badania laboratoryjne w domu są równie bezpieczne co te, które są wykonywane w punktach pobrań. Co więcej, dzięki badaniom krwi w domu unikasz ekspozycji na drobnoustroje chorobotwórcze, z którymi możesz stykać w drodze do punktu pobrań. 

Przyjeżdżające do pacjenta mobilne pielęgniarki dysponują specjalistycznym sprzętem i środkami ochrony osobistej. Cała procedura pobrania krwi, pomijając formalności i samo miejsce pobrania, pozostaje taka sama.

Jak skorzystać z badań krwi w domu?

Procedura zamawiania badania w domu jest bardzo prosta i nie zajmie Ci więcej niż kilka minut.

    • Na stronie internetowej laboratorium wybierz badania, które chcesz wykonać. Upewnij się, że mogą zostać one wykonane w warunkach domowych – stosowną informację znajdziesz przy opisie badania.

    • Dodaj badania do koszyka. Wybierz opcję „ALAB w domu” oraz wskaż miasto, w którym chcesz skorzystać z takiej usługi. Gotowe!

Zamówienie można również złożyć telefonicznie, ponieważ płatność pobierana jest podczas wizyty. Nie musisz również martwić się o posiadanie ze sobą gotówki – możesz zapłacić przy użyciu karty. 

W umówionym terminie pod adres wskazany podczas składania zamówienia przyjedzie pielęgniarka, która wykona pobranie. Materiał do badań zostaje przez nią odpowiednio zabezpieczony i przetransportowany do laboratorium. Wyniki odbierzesz bez wychodzenia z domu, logując się na wskazanej stronie internetowej.

Może się okazać, że niektóre z badań, które chcesz wykonać, nie są możliwe do zrealizowania w ramach domowego pobrania. Wynika to z ich specyfiki wymagającej np. specjalnych warunków badania czy natychmiastowego transportu materiału do laboratorium. W związku z tym aby uzyskiwać miarodajne wyniki, na realizację takiego pobrania należy zgłosić się do placówki. W ramach pobrań realizowanych w warunkach domowych nie wykonuje się m.in. oznaczenia witaminy A czy białka S.

Podsumowanie

Badania krwi w domu pacjenta są świetnym rozwiązaniem dla wszystkich osób, które mają niewiele czasu lub z różnych przyczyn dotarcie do punktu poboru krwi stanowi dla nich wyzwanie. Procedura jest bardzo wygodna i komfortowa, a przede wszystkim w pełni bezpieczna. Zamówienie badań krwi do domu zajmuje maksymalnie kilka minut, a wyniki można wygodnie odebrać logując się na stronie internetowej. 

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski


Bibliografia

  1. Jak wykonać badania krwi bez wychodzenia z domu? (dostęp: 03.11.24)
  2. Pobrania krwi w Twoim domu (dostęp: 15.11.24)

Zespół Kallmanna – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie     

Co powoduje brak dojrzewania płciowego u niektórych osób? Dlaczego niektórzy mężczyźni i kobiety zmagają się z problemami hormonalnymi, niepłodnością czy specyficznymi deficytami, takimi jak utrata węchu? Jednym z możliwych wyjaśnień jest zespół Kallmanna – rzadkie schorzenie genetyczne, które wpływa na rozwój układu hormonalnego. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest zespół Kallmanna, jakie są jego objawy, przyczyny, metody diagnostyczne oraz opcje leczenia.

Spis treści:

  1. Zespół Kallmanna – co to za choroba?
  2. Zespół Kallmanna – jakie daje objawy?
  3. Diagnostyka zespołu Kallmanna 
  4. Leczenie zespołu Kallmanna
  5. Zakończenie

Zespół Kallmanna – co to za choroba?

Zespół Kallmanna należy do grupy schorzeń zwanych hipogonadyzmami hipogonadotropowymi, co oznacza, że przyczyną problemów hormonalnych jest niewystarczająca produkcja hormonów w przysadce na skutek deficytu gonadoliberyny (GnRH) lub brak odpowiedzi na jej działanie. GnRH to hormon wydzielany przez podwzgórze, który inicjuje wydzielanie gonadotropin – luteinizującego (LH) i folikulotropowego (FSH). Gonadotropiny są kluczowe dla funkcjonowania jajników u kobiet i jąder u mężczyzn.

W przypadku zespołu Kallmanna problemem jest genetycznie uwarunkowane zaburzenie migracji neuronów produkujących GnRH z obszarów węchowych do podwzgórza w trakcie życia płodowego. W efekcie oprócz objawów hormonalnych często występuje brak węchu (anosmia) lub jego znaczne osłabienie (hiposmia). Zespół Kallmanna występuje stosunkowo rzadko – szacuje się, że dotyka około 1 na 30 000 mężczyzn i 1 na 120 000 kobiet.

Czy zespół Kallmanna może występować u kobiet?

Zespół Kallmanna kojarzony jest głównie z mężczyznami, ale równie dobrze może występować u kobiet. U kobiet zespół ten jest trudniejszy do rozpoznania, ponieważ brak miesiączki czy osłabione cechy dojrzewania mogą być początkowo przypisywane innym, częściej występującym zaburzeniom hormonalnym.

U kobiet z zespołem Kallmanna kluczowym objawem jest pierwotny brak miesiączki (amenorrhea) wynikający z niedoboru hormonów płciowych – estrogenu i progesteronu. W wyniku tego zaburzenia dochodzi także do braku owulacji i niemożności zajścia w ciążę. Podobnie jak u mężczyzn, anosmia lub hiposmia są jednym z wyróżników choroby, choć mogą być łatwo pomijane, jeśli pacjentka nie zgłasza problemów z węchem.

>> Zobacz też: Brak miesiączki – możliwe przyczyny braku okresu. Jakie badania przeprowadzić?

Zespół Kallmanna – jakie daje objawy?

Objawy zespołu Kallmanna wynikają głównie z niedoboru hormonów płciowych oraz zaburzeń węchu, ale mogą obejmować również inne defekty wrodzone. Do najczęstszych objawów należą:

Objawy u mężczyzn

  • Brak rozwoju cech drugorzędowych płciowych, takich jak zarost, mutacja głosu, powiększenie jąder.
  • Mikroorchidyzm, czyli mały rozmiar jąder.
  • Niepłodność, wynikająca z niewystarczającej produkcji plemników.
  • Brak libido lub trudności z osiągnięciem erekcji.
pakiet hormony męskie

Objawy u kobiet

  • Pierwotny brak miesiączki.
  • Słabo rozwinięte cechy płciowe, takie jak piersi czy owłosienie łonowe.
  • Niepłodność, wynikająca z braku owulacji.
pakiet hormony kobiece rozszerzony

Objawy wspólne dla obu płci

  • Anosmia lub hiposmia, czyli brak lub osłabienie zmysłu węchu.
  • Wrodzone wady rozwojowe, takie jak:
    ektopia nerek (nieprawidłowe położenie nerek),
    rozszczep podniebienia,
    asymetria twarzy.
  • Szeroka rozpiętość ramion, wysokorosłość.
  • Problemy neurologiczne, np. zaburzenia ruchu gałek ocznych.

Diagnostyka zespołu Kallmanna 

Wczesne rozpoznanie zespołu Kallmanna może być trudne, a proces diagnostyczny obejmuje kilka etapów:

  • Wywiad lekarski
    Kluczowe znaczenie ma dokładny wywiad dotyczący opóźnionego dojrzewania, niepłodności oraz problemów z węchem.
  • Badania hormonalne
    Niskie poziomy gonadotropin – FSH i LH – przy jednoczesnym niedoborze hormonów płciowych (testosteronu u mężczyzn, estradiolu u kobiet).
  • Badania genetyczne
    Wykrycie mutacji w genach związanych z zespołem Kallmanna, takich jak KAL1, FGFR1, PROKR2.
  • Badania obrazowe
    Rezonans magnetyczny okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, wykluczenie innych przyczyn hipogonadyzmu.
  • Testy zmysłu węchu
    Ocena funkcji węchu za pomocą testów olfaktometrycznych (np. Scratch-and-Sniff Test).
Endokrynologia – genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją)

Leczenie zespołu Kallmanna

Zespół Kallmanna jest schorzeniem o podłożu genetycznym, jednak dostępne są skuteczne metody leczenia, które pozwalają na znaczną poprawę jakości życia pacjentów.

  • Terapia hormonalna (leczenie substytucyjne)
    U mężczyzn: Testosteron w postaci iniekcji, żelu lub plastrów, co pozwala na rozwój cech męskich i poprawę libido.
    U kobiet: Terapia estrogenowo-progestagenowa, mająca na celu rozwój drugorzędowych cech płciowych oraz regulację cyklu miesiączkowego.
  • Indukcja płodności
    Gonadotropiny (FSH i LH) stosowane w terapii stymulującej funkcję jajników i jąder.
    Pulsacyjne podawanie GnRH w przypadku pacjentów z zachowaną funkcją podwzgórza.
  • Korekcja wad wrodzonych (np. chirurgia rozszczepu podniebienia).
  • Leczenie zaburzeń okulistycznych lub neurologicznych.
  • Wsparcie psychologiczne
    Pomoc psychologiczna lub psychiatryczna jest istotna ze względu na wpływ choroby na samoocenę oraz jakość życia pacjentów.

Zakończenie

Zespół Kallmanna to rzadkie, lecz dobrze zdefiniowane schorzenie, które dzięki odpowiedniej diagnostyce i leczeniu może być skutecznie leczone. Współczesna medycyna pozwala na przywrócenie równowagi hormonalnej oraz, w wielu przypadkach, na indukcję płodności. Jeśli zauważasz u siebie lub bliskich objawy sugerujące zespół Kallmanna – opóźnione dojrzewanie płciowe, anosmię lub niepłodność – nie zwlekaj z konsultacją lekarską. Wczesne wykrycie choroby znacząco zwiększa skuteczność leczenia i poprawia komfort życia.


Bibliografia

  1. Lenarcik A., Kos-Kudła B. Zespół Kallmanna – rzadki zespół hipogonadyzmu hipogonadotropowego. Endokrynologia Polska, 2010.
  2. Sieradzka U., Zespół Kallmanna – diagnostyka i leczenie. Medycyna Praktyczna – Endokrynologia, 2018.
  3. Lewiński A., Karasek M. Endokrynologia kliniczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2017.

Zapalenie spojówek u dzieci. Objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Zapalenie spojówek u dzieci to przypadłość, która jest częstą przyczyną wizyt w gabinecie lekarza rodzinnego lub lekarza pediatry. Jakie są przyczyny zapalenia spojówek u dzieci? Czy gorączka przy zapaleniu spojówek u dzieci to normalne zjawisko? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Zapalenie spojówek u dzieci: czym jest spojówka?
  2. Rodzaje zapalenia spojówek u dzieci: objawy choroby
  3. Zapalenie spojówek u dziecka: diagnostyka
  4. Leczenie zapalenia spojówek u dzieci
  5. Jak zapobiegać występowaniu zapalenia spojówek u dziecka?

Zapalenie spojówek u dzieci: czym jest spojówka?

Na wstępie tego artykułu warto wyjaśnić sobie, czym jest spojówka. Spojówką nazywa się cienką, typowo przezroczystą błonę, która wyściela wewnętrzną powierzchnię powiek oraz przednią powierzchnię gałki ocznej. Spojówka, jak każda część gałki ocznej, może niestety ulegać stanom zapalnym, które mogą mieć różne przyczyny.

>> Przeczytaj też: Nużeniec – przyczyna dokuczliwej choroby oczu i skóry

Pakiet małego dziecka rozszerzony (9 badań)

Rodzaje zapalenia spojówek u dzieci: objawy choroby

Zapalenia spojówek, ze względu na ich przyczyny, dzieli się na zakaźne (gdy przyczyną są drobnoustroje) oraz niezakaźne, a więc wywołane przez czynniki nieinfekcyjne. Najczęstszą przyczyną zapaleń spojówek w populacji pediatrycznej są bakterie oraz czynniki alergiczne. Poszczególne rodzaje zapalenia spojówek różnią się między innymi objawami klinicznymi, o czym więcej przeczytasz w kolejnych akapitach.

Wirusowe zapalenie spojówek u dzieci

Za wirusowe zapalenie spojówek u dzieci najczęściej odpowiadają adenowirusy. Dla tego rodzaju zapalenia spojówek charakterystyczny jest nagły początek objawów. Symptomy wirusowego zapalenia spojówek to najczęściej:

  • przekrwienie (zaczerwienienie) spojówek,
  • uczucie pieczenia w obrębie spojówek,
  • wrażenie obecności ciała obcego,
  • objawy zwiastunowe, w tym objawy grypopodobne takie jak gorączka, zaczerwienienie gardła, kaszel i katar.

Wirusowe zapalenie spojówek może być również spowodowane przez inne wirusy, w tym wirusa opryszczki zwykłej. W tym przypadku na skórze wokół oczu mogą pojawić się charakterystyczne zmiany pęcherzykowe. Z kolei, enterowirusy i wirusy Coxsackie mogą odpowiadać za ostre, krwotoczne zapalenie spojówek.

>> Sprawdź też: Opryszczka na ustach i w nosie – objawy, przyczyny, badania i leczenie opryszczki wargowej

Bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci

Bakterie to najczęstsza przyczyna zapaleń spojówek u dzieci. Za ogromną większość bakteryjnych zapaleń spojówek odpowiada bakteria Haemophilus influenzae. Oprócz zaczerwienienia spojówek obserwuje się również obfitą wydzielinę, typowo śluzowo-ropną, która przyjmuje barwę od żółtej do zielonej. Powieki mają tendencję do sklejania się, najczęściej w nocy. Do innych gatunków bakterii, które również mogą wywoływać bakteryjne zapalenie spojówek zalicza się Streptococcus pneumoniae i Moraxella catarrhalis.

>> To może Cię zainteresować: Zapalenie płuc u dziecka – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Alergiczne zapalenie spojówek u dzieci

Za alergiczne zapalenie spojówek najczęściej odpowiada nadwrażliwość na alergeny powietrznopochodne, w tym pyłki roślin, sierść zwierząt, alergeny roztocza kurzu domowego i pleśni. W obrazie klinicznym alergicznego zapalenia spojówek dominuje:

  • świąd w obrębie spojówek,
  • obecność wodnistej wydzieliny w obrębie spojówek,
  • obrzęk spojówki,
  • obecność zaschniętej wydzieliny na brzegach powiek.

Objawy alergicznego zapalenia spojówek u dzieci często pojawia się w okresie pylenia roślin, na które dany pacjent jest uczulony, co jest ważną informacją, ułatwiającą postawienie diagnozy. Alergiczne zapalenie spojówek może współistnieć z innymi schorzeniami alergicznymi, w tym z:

  • alergicznym nieżytem nosa,
  • astmą alergiczną,
  • alergiami pokarmowymi,
  • atopowym zapaleniem skóry.

To może Cię zainteresować:

>> Alergiczny nieżyt nosa – najczęściej diagnozowana choroba alergiczna w Polsce

>> Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Zapalenie spojówek u dziecka: diagnostyka

W pierwszym kroku diagnostyka zapalenia spojówek u dzieci wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu oraz badania przedmiotowego. Warto zapytać o obecność symptomów towarzyszących, w tym gorączki i objawów grypopodobnych, które mogą sugerować rozpoznanie wirusowego zapalenia spojówek. Ocena okulistyczna obejmuje również badanie ostrości wzroku. W zależności od wieku dziecka można wykorzystać do tego tablice Snellena. Ocenia się także źrenicę i jej reakcję na światło. W niektórych przypadkach konieczna może być ocena w lampie szczelinowej, którą wykonuje się podczas konsultacji okulistycznej.

Badania laboratoryjne przy zapaleniu spojówek u dziecka: jakie wykonać?

W przebiegu klasycznych zapaleń spojówek wywołanych przez bakterie i wirusy nie jest konieczne wykonywanie dodatkowych badań laboratoryjnych. W przebiegu nawracających alergicznych zapaleń spojówek konieczne może okazać się wykonanie alergicznych testów skórnych, które mają na celu zidentyfikowanie alergenów odpowiedzialnych za objawy ze strony narządu wzroku.

Pakiet alergiczny mieszany

W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o wykonaniu badań alergologicznych z próbki krwi żylnej, w tym na przykład oznaczenia stężenia IgE całkowitego oraz stężenia IgE swoistych (sIgE).

W sytuacji nasilonych objawów ogólnych (przedłużająca się gorączka, kaszel) konieczne może okazać się wykonanie oznaczenia stężenia CRP oraz wykonanie morfologii krwi obwodowej.

Morfologia krwi obwodowej

Leczenie zapalenia spojówek u dzieci

Leczenie zapalenia spojówek u dzieci zależy od przyczyny. W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek stosuje się delikatną pielęgnację, nawilżanie spojówek, a w wybranych przypadkach krople z zawartością antybiotyków. Należy zaznaczyć, że nie powinno się nadużywać antybiotyków miejscowych, ponieważ może to doprowadzić do rozwoju antybiotykooporności. Jak pokazują doniesienia naukowe, krople antybiotyczne skracają czas trwania objawów chorobowych, jednak nie obserwuje się różnic w rokowaniu między pacjentami leczonymi i nieleczonymi tymi antybiotykami.

W przypadku wirusowego zapalenia spojówek u dzieci wywołanego przez adenowirusy zastosowanie znajdują przede wszystkim preparaty nawilżające. Z kolei, w przebiegu opryszczkowatego zapalenia spojówek konieczne jest włączenie leczenia przeciwwirusowego w postaci 3% maści ocznej z acyklowirem lub 0,15% żelu z gancyklowirem. W ciężkich przypadkach niezbędne jest podanie leków w formie doustnej lub dożylnej. W tym rodzaju zapalenia spojówek nie powinno się stosować miejscowych i ogólnych sterydów, ponieważ mogą one sprzyjać rozprzestrzenianiu się wirusa opryszczki w obrębie tkanek.

Terapia alergicznego zapalenie spojówek polega przede wszystkim na stosowaniu sztucznych łez i środków nawilżających, których celem jest wypłukiwanie alergenów z powierzchni spojówek. Ponadto, wykorzystuje się również miejscowe lekami przeciwhistaminowe w postaci kropli. Duże nasilenie objawów może wymagać krótkotrwałego zastosowania kropli z glikokortykosteroidami.

>> To także może Cię zainteresować: Zespół Sjögrena – objawy, powikłania, diagnostyka

Jak zapobiegać występowaniu zapalenia spojówek u dziecka?

Do jakich rad warto się zastosować, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się zapalenia spojówek u dziecka? Należy przede wszystkim:

  • ograniczyć ekspozycję na uczulający alergen – w przypadku alergicznego zapalenia spojówek warto ograniczyć wychodzenie na zewnątrz w okresie silnego pylenia danego gatunku rośliny, unikać kontaktu ze zwierzętami w sytuacji potwierdzonej alergii na ich sierść.
  • pamiętać o dokładnym sprzątaniu pomieszczeń – w odniesieniu do alergii na roztocze kurzu domowego,
  • zachęcać dziecko do dokładnego i częstego mycia rąk – tą drogą można przekazać bakterie i wirusy, odpowiedzialne za zapalenia spojówek,
  • unikać używania przedmiotów należących do innych osób – takich jak ręczniki, pościel, czy przybory higieniczne.

Zapalenie spojówek u dzieci to dolegliwość, która często wzbudza w rodzicach niepokój. Postępowanie w przebiegu tego schorzenia zależy przede wszystkim od jego przyczyny oraz obrazu klinicznego. Diagnostyka zapalenia spojówek rzadko wymaga od nas wykonywania specjalistycznych badań, jednak mogą być one konieczne w sytuacji alergicznego podłoża choroby. W przypadku pojawienia się objawów mogących świadczyć o zapaleniu spojówek, warto udać się do lekarza w celu oceny narządu wzroku.


Bibliografia

  1. L. Bielory i inni, Diagnosis and management of allergic conjunctivitis, Ann. Allergy Asthma Immunol., 2020; 124: 118–134,
  2. D. Johnson i inni, Does this patient with acute infectious conjunctivitis have a bacterial infection? The Rational Clinical Examination Systematic Review, JAMA, 2022; 327:2231,
  3. M. J. Mahoney i inni, Pediatric conjunctivitis: a review of clinical manifestations, diagnosis, and management, Children 2023, 10, 808.

Demencja (otępienie starcze) – objawy, diagnostyka, leczenie

Starzenie się organizmu jest nieuchronnym procesem, który w pewnym okresie życia dotyczy każdego. Wraz z wiekiem komórki ludzkiego ciała ulegają powolnej, coraz słabszej regeneracji, narządy wewnętrzne stopniowo wyczerpują swoje funkcje. W ośrodkowym układzie nerwowym tworzy się coraz mniej połączeń nerwowych, a kolejne neurony obumierają. Fizjologicznie dochodzi do tego około 60-65 roku życia. Co dzieje się w sytuacji, gdy zaburzenia pamięci pojawiają się nagle i zaczynają utrudniać codziennie funkcjonowanie? Czy problem z rozpoznawaniem osób bliskich, miejsc i dat jest naturalnym procesem starzenia? A może to jednak otępienie starcze?

Spis treści:

  1. Otępienie – definicja
  2. Demencja: przyczyny występowania otępienia starczego
  3. Objawy charakterystyczne dla otępienia
  4. Postępowanie diagnostyczne procesu otępiennego
  5. Leczenie procesów otępiennych

Otępienie – definicja

Demencja (otępienie) to proces postępującego obniżania się sprawności intelektualnej człowieka, wywołany uszkodzeniem mózgu. Poziom zaawansowania deficytów poznawczych jest na tyle głęboki, że zaburza codziennie funkcjonowanie chorego i powoduje konieczność pozostawania zależnym od opiekuna.

Zgodnie z kryteriami przyjętymi przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), otępienie jest zespołem wywołanym chorobą mózgu o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym występuje zaburzenie funkcji poznawczych: myślenia, pamięci, orientacji, rozumienia, liczenia, zdolności uczenia się, porównywania, oceniania i dokonywania wyborów. Nie dochodzi w tym procesie do zaburzeń świadomości.

>> Sprawdź: Badania laboratoryjne dla seniorów

Demencja a łagodne zaburzenia funkcji poznawczych

Każdy proces otępienny może być poprzedzony, na wiele lat przed wystąpieniem pełni objawów, stanem nazywanym łagodnymi zaburzeniami funkcji poznawczych. Najbardziej charakterystyczne dla tego stanu jest to, że mimo odczuwania przez pacjenta pogorszenia w zakresie pamięci, orientacji, rozumienia czy funkcji językowych, pozostaje on samodzielny, bez zaburzeń w zakresie codziennego funkcjonowania i nie wykazuje cech otępienia.

Upośledzenie funkcji poznawczych często poprzedzone jest przez obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, motywacją czy zachowaniem.

Demencja: przyczyny występowania otępienia starczego

Otępienie nie jest naturalnie postępującym procesem starzenia się ośrodkowego układu nerwowego. W trakcie rozwoju choroby dochodzi  w różnym tempie do pogarszania się poszczególnych funkcji poznawczych, o których wspomnieliśmy we wcześniejszym fragmencie artykułu.

Wraz z procesem otępiennym chorym towarzyszy spadek kontroli nad emocjami (chwiejność emocjonalna), pogarszająca się zdolność do panowania nad reakcjami społecznymi, zachowaniem, motywacją.

Schorzenie ma charakter postępujący, przewlekły. W zależności od czynnika sprawczego (przyczyny), może rozwijać się powoli lub dynamicznie, pogarszając funkcjonowanie chorego w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy. Najważniejszymi przyczynami prowadzącymi do uszkodzenia układu nerwowego są choroby neurodegeneracyjne jak:

  • choroba Alzheimera (Alzheimer Disease – AD),
  • otępienie z ciałkami Lewy’ego (Dementia with Lewy Bodies – DLB),
  • otępienie czołowo-skroniowe (Frontotemporal Dementia – FTD),

a także choroby zakaźne, metaboliczne i naczyniowe mózgu. Bardzo często w diagnostyce procesu demencyjnego spotykać się można z mieszanymi typami procesu otępiennego.

W przypadku dziedzicznych i rodzinnych przyczyn rozwoju procesu otępiennego, dokładny mechanizm uszkodzenia OUN jest zróżnicowany.

Procentowy udział poszczególnych przyczyn wywołujących proces otępienny OUN przestawia się następująco:

  • choroba Alzheimera – 47%;
  • otępienie naczyniowe – 28%;
  • otępienie czołowo-korowe – około 7%;
  • otępienie z ciałkami Lewego – około 5%;
  • pozostałe typy – około 13%.

Podejmując się diagnostyki otępienia, w ramach różnicowania demencji z innymi jednostkami chorobowymi, bierze się pod uwagę m.in.: łagodne zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia depresyjne, majaczenie.

>> To może Cię zainteresować: Choroba Alzheimera: wczesne sygnały ostrzegawcze dla pacjenta

Otępienie naczyniopochodne

W przypadku, gdy otępienie postępuje na wskutek procesu chorobowego rozwijającego się w naczyniach, mówi się o tzw. otępieniu naczyniopochodnym (będącym następstwem cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego czy przebytego udaru OUN). Przyczyną wystąpienia otępienia naczyniopochodnego do mózgu dociera mniejsza ilość tlenu i substancji odżywczych. Prowadzi to do postępującego uszkodzenia komórek nerwowych (neuronów).

Otępienie jako efekt zmian zwyrodnieniowych OUN

W procesie demencyjnym, powstałym jako efekt zmian zwyrodnieniowych OUN, dochodzi do niszczenia komórek nerwowych poprzez odkładanie się w neuronach nieprawidłowych białek.

W przypadku dziedzicznych i rodzinnych przyczyn rozwoju procesu otępiennego, dokładny mechanizm uszkodzenia OUN jest zróżnicowany.

>> Przeczytaj też: Sarkopenia – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Objawy charakterystyczne dla otępienia

Z uwagi na początkowy bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg procesu otępiennego, rozpoznanie pierwszych symptomów choroby bywa utrudnione. Objawy często są na tyle dyskretne, że bywają niezauważalne przez samego chorego.

Wśród najczęstszych problemów pacjentów wyróżnia się:

  • zaburzenia pamięci świeżej (zapominanie, jaką wykonuje się czynność, a także o umówionych wcześniej wizytach; mylenie godzin konsultacji lekarskich/spotkań; chowanie i gubienie przyborów osobistych);
  • zapominanie i gubienie słów, gorsze przyswajanie nowych treści i przekazywanych informacji; trudności ze skupieniem uwagi;
  • narastająca utrata zainteresowań, apatia;
  • trudność z rozpoznawaniem osób bliskich lub poszukiwanie nieżyjących już krewnych albo znanych wcześniej miejsc (w tym np. gubienie drogi do domu);
  • utrudnione dobieranie słów, problemy z pisaniem i liczeniem;
  • zaburzenia zachowania i chwiejność emocjonalna (impulsywnośc, nadmierna nerwowość, obniżenie nastroju);
  • stopniowe wycofywanie się z życia społecznego;
  • szybkie zniechęcenie, rozdrażneinie, skłonność do płaczu;
  • ograniczenie funkcji motorycznych i samodzielnego wykonywania czynności domowych (ubierania i rozbierania się, sprzątania, mycia, gotowania).

Wraz z pogłębieniem się demencji, chorzy coraz bardziej zaczynają być zależni od otoczenia i wymagają coraz większego wsparcia najbliższych.

>> Sprawdź również: Kryptopiroluria – choroba, która nie istnieje

Postępowanie diagnostyczne procesu otępiennego

Możliwość wystąpienia demencji wzrasta wraz z wiekiem chorego (powyżej 50 roku życia). Statystycznie schorzenie to rozpoznawane jest u 1% populacji w wieku 60-65 lat, a u około w 10-35% u osób powyżej 85. roku życia. Szacuje się, że około pół miliona populacji Polski mierzy się z diagnozą otępienia, z czego prawie 50% stanowi choroba Alzheimera.

Podstawą do postawienia rozpoznania jest wywiad zebrany od chorego i jego rodziny, opiekunów.

W diagnostyce wykorzystuje się szereg różnych testów psychologicznych i przesiewowych umożliwiających rozpoznanie zaburzeń funkcji poznawczych jak:

  • krótka skala oceny stanu umysłowego (Mini Mental State Examination, w skr. MMSE),
  • monteralska skala oceny zaburzeń funkcji poznawczych (MoCa test),
  • test rysowania zegara,
  • Całościowa Ocena Geriatryczna (COG),
  • skala Depresji Becka,
  • Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta- PHQ-9.

By wykluczyć przyczyny metaboliczne występujących dolegliwości, niezbędne jest poszerzenie diagnostyki o badania laboratoryjne takie jak:morfologia krwi obwodowej z rozmazem, ferrytyna, TSH, fT4, glukoza, stężenie elektrolitów (sód, potas), poziom witaminy B12, kwasu foliowego, profil lipidowy, proteinogram.

Każdy chory, u którego z czasem pogłębiają się zaburzenia funkcji poznawczych, powinien być poddany badaniom diagnostyki obrazowej – np. rezonansowi magnetycznemu czy tomografii komputerowej ośrodkowego układu nerwowego. Cennym uzupełnieniem badań jest badanie neuropsychologiczne, konsultacja z zakresu neurologii, psychiatrii czy geriatrii.

Leczenie procesów otępiennych

W zależności od typu rozpoznanego procesu otępiennego, chory poddawany jest odpowiedniemu leczeniu.

  • W przypadku otępienia o typie naczyniopochodnym nie ma tak naprawdę żadnej skutecznej metody terapeutycznej. Leczenie polega na łagodzeniu niektórych objawów i spowolnieniu procesu demencyjnego poprzez prawidłowe leczenie chorób będących przyczyną niedokrwienia, jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków czy zaburzenia lipidowe. Należy więc zadbać o właściwe odżywianie, ustabilizowanie wartości ciśnienia tętniczego krwi, poziomu cholesterolu i glukozy we krwi, by zapobiec dalszemu uszkodzeniu OUN.
  • W leczeniu otępienia alzheimerowskiego, w zależności od stopnia zaawansowania choroby, stosuje się różne preparaty z uwzględnieniem takich substancji jak inhibitory cholinoesterazy (donepezil, riwastigmina, galantamina). Zastosowanie tych preparatów ma na celu poprawę przekaźnictwa nerwowego w układzie cholinergicznym poprzez zwiększenie stężenia acetylocholiny w mózgu. Drugą grupą leków są preparaty prokognitywne jak np. memantyna.

Sam proces farmakoterapii ma służyć przede wszystkim spowolnieniu rozwoju procesu otępiennego i podtrzymaniu całościowego funkcjonowania osoby chorej.

Demencja: znaczenie diety w leczeniu otępienia starczego

Poza standardową farmakoterapią mającą na celu poprawę sprawności umysłowej czy modyfikującej zachowanie chorego (leki uspokajające, przeciwdepresyjne), niezwykle istotne jest leczenie żywieniowe. Zaleca się, by dieta osoby z rozpoznaniem procesu otępiennego była urozmaicana w szereg substancji odżywczych.

W diecie wskazane jest stosowanie:

  • kwasów tłuszczowych omega-3 (kwasy EPA, DHA), które poprawiają przekaźnictwo nerwowe, a kwasy DHA odgrywają rolę w prewencji odkładania złogów ϐ-amyloidu w OUN (udowodniono, że dieta bogata w ryby zmniejsza o 60% ryzyko rozwoju choroby Alzheimera);
  • witamin A, E, C (podaż witaminy E zawartej w naturalnych produktach żywnościowych jest bardziej skuteczna niż w postaci suplementów diety);
  • polifenoli roślinnych;
  • witamin z grupy B: B6, B12, i kwasu foliowego (niedobory tych witamin, a głównie kwasu foliowego, sprzyjają zwiększeniu stężenia homocysteiny we krwi co stanowi dość istotny prognostycznie czynnik rozwoju m.in. choroby Alzheimera).

>> To może Cię zainteresować: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

Objawy otępienia pojawiają się często po wielu latach postępującego procesu uszkadzającego ośrodkowy układ nerwowy. Każdy niepokojący objaw, mogący wskazywać na rozwój demencji, powinien wzbudzić czujność zarówno samych chorych, jak i ich rodzin czy pracowników ochrony zdrowia, którzy na co dzień mają z nimi styczność. Im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym więcej możliwości terapeutycznych będzie można zaproponować pacjentowi, a tym samym podnieść komfort i jakość jego dalszego życia.


Bibliografia

  1. „Medycyna rodzinna. Podręcznik dla lekarzy i studentów”. A. Windak, S. Chlabicz, A. Mastalerz- Migas, wyd. Termedia , Poznań 2015
  2. dostęp online w dniu 23.11.2024r. : https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/194938,dieta-w-chorobie-alzheimera
  3. dostęp online w dniu 23.11.2024 r.: https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150100,otepienie
  4. „Rzadkie i nietypowe otępienia”. Susham Gupta, Olivia Fiertag, James Warner, Advances in psychiatric treatment (2009), vol. 15, 364–371
  5. „Geriatria z elementami gerontologii ogólnej. Podręcznik dla lekarzy i studentów”. T. Grodzicki, J. Kocemba, A. Skalska, wyd. Via Medica, Gdańsk 2006

Przedwczesna menopauza – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Przedwczesna menopauza to stan, który dotyka około 1% kobiet przed ukończeniem 40. roku życia, wywierając istotny wpływ na ich zdrowie fizyczne i psychiczne. Oznacza wygasanie funkcji jajników znacznie wcześniej niż w typowej menopauzie. W artykule wyjaśnimy, czym jest przedwczesna menopauza, jakie są jej przyczyny i objawy oraz jak wygląda diagnostyka i proces leczenia. Poznasz również potencjalne skutki nieleczenia oraz możliwości związane z płodnością w tym stanie.

Spis treści:

  1. Czym jest menopauza?
  2. Przedwczesna menopauza: przyczyny
  3. Przedwczesna menopauza: objawy
  4. Diagnostyka przedwczesnej menopauzy
  5. Przedwczesna menopauza: leczenie
  6. Przedwczesna menopauza a ciąża. Czy możliwy jest powrót owulacji?

Czym jest menopauza?

Menopauza to naturalny proces, który występuje u większości kobiet w wieku od 45 do 55 lat. To moment, w którym jajniki przestają produkować komórki jajowe, a poziom hormonów, takich jak estrogeny i progesteron, znacznie się obniża. Konsekwencją jest ustanie cykli menstruacyjnych.

>> Więcej informacji znajdziesz w artykule: Menopauza – ważny okres w życiu kobiety

Przedwczesna menopauza różni się od naturalnej menopauzy wiekiem, w którym występuje, oraz większym ryzykiem poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Przedwczesna menopauza: przyczyny

Przedwczesna menopauza, nazywana także przedwczesnym wygasaniem czynności jajników (ang. POI – Premature Ovarian Insufficiency), ma wiele potencjalnych przyczyn. Należą do nich:

  • czynniki genetyczne – mutacje genetyczne, np. w genie FMR1 (związanym z zespołem łamliwego chromosomu X), mogą prowadzić do przedwczesnej menopauzy.
  • choroby autoimmunologiczne – układ odpornościowy atakuje jajniki, powodując ich niewydolność.
  • leczenie onkologiczne – radioterapia i chemioterapia mogą uszkadzać tkanki jajników, prowadząc do ich niewydolności.
  • czynniki środowiskowe – toksyny, stres oksydacyjny, palenie papierosów czy ekspozycja na chemikalia wpływają na funkcje jajników.
  • infekcje wirusowe – niektóre wirusy, jak wirus świnki, mogą prowadzić do zapalenia jajników i ich uszkodzenia.

>> Przeczytaj też: Brak miesiączki – możliwe przyczyny braku okresu. Jakie badania przeprowadzić?

Przedwczesna menopauza a Hashimoto i inne choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Hashimoto czy choroba Addisona, niekiedy mogą współwystępować z przedwczesną menopauzą. Układ odpornościowy atakujący własne tkanki, w tym jajniki, może odgrywać rolę w rozwoju tego stanu. Mechanizmy tej zależności są jednak złożone i nie zawsze jednoznacznie wskazują na bezpośrednią przyczynę przedwczesnego wygasania czynności jajników. W takich przypadkach zaleca się szczegółową diagnostykę i indywidualne podejście terapeutyczne.

Zaburzenia hormonalne a przedwczesna menopauza

Hormony odgrywają kluczową rolę w regulacji cyklu menstruacyjnego i funkcjonowania jajników. Zaburzenia hormonalne, takie jak wysokie stężenia FSH, LH przy niskich stężeniach estradiolu, mogą wskazywać na przedwczesne wygasanie czynności jajników. Monitorowanie poziomów hormonów i regularne konsultacje z lekarzem mogą pomóc w wczesnym wykryciu problemu.

>> To może Cię zainteresować: LH hormon – hormon luteinizujący, luteotropina. Czym jest i za co odpowiada? Kiedy wykonuje się badanie?

Przedwczesna menopauza: objawy

Objawy przedwczesnej menopauzy są podobne do tych, które towarzyszą typowej menopauzie, ale pojawiają się znacznie wcześniej. Do najczęstszych objawów należą:

  • nieregularne cykle menstruacyjne lub ich całkowity brak,
  • uderzenia gorąca i nocne poty,
  • suchość pochwy,
  • spadek libido,
  • zmienność nastroju, drażliwość,
  • problemy z pamięcią i koncentracją,
  • bóle stawów i mięśni.

Kondycja skóry przy wczesnej menopauzie

Spadek poziomu estrogenów wpływa negatywnie na skórę, powodując jej wysuszenie i utratę elastyczności. Wczesne starzenie się skóry jest jednym z widocznych objawów przedwczesnej menopauzy. Kobiety mogą zauważyć także problemy z regeneracją skóry i większą podatność na podrażnienia.

>> Sprawdź także: Równowaga hormonalna u kobiet

Diagnostyka przedwczesnej menopauzy

Diagnostyka przedwczesnej menopauzy wymaga współpracy z lekarzem ginekologiem, endokrynologiem i wykonania odpowiednich badań. Kluczowe etapy to:

  • dokładny wywiad lekarski dotyczący objawów, historii chorób i stylu życia,
  • badanie fizykalne, w tym badanie ginekologiczne,
  • badania laboratoryjne w celu oceny poziomu hormonów, takich jak FSH, LH, estradiol i AMH. Dodatkowo warto wykluczyć inne schorzenia, takie jak zespół policystycznych jajników (PCOS), hiperprolaktynemia czy choroby tarczycy.

>> Zobacz też: Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Przedwczesna menopauza: jakie badania laboratoryjne wykonać?

W diagnostyce przedwczesnej menopauzy pomocne są następujące badania:

pakiet hormony kobiece menopauza baner

Przedwczesna menopauza: leczenie

Leczenie przedwczesnej menopauzy ma na celu złagodzenie objawów, poprawę jakości życia i zapobieganie długoterminowym skutkom zdrowotnym. Obejmuje:

  • hormonalną terapię zastępczą (HTZ) – pozwala uzupełnić niedobory estrogenów i progesteronu, redukując objawy menopauzy.
  • terapie wspomagające płodność – w niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie technik wspomaganego rozrodu, np. in vitro.
  • suplementację diety – zwłaszcza preparatów wapnia i witaminy D, aby wspierać zdrowie kości.
  • zalecenia dotyczące stylu życia – aktywność fizyczna, zdrowa dieta i unikanie używek mają kluczowe znaczenie.

>> To może Cię zainteresować: Badania laboratoryjne u pacjentek przyjmujących hormony (antykoncepcję hormonalną, HTZ)

Nieleczona przedwczesna menopauza: skutki

Niepodjęcie leczenia przedwczesnej menopauzy może prowadzić do poważnych skutków, takich jak:

  • osteoporoza i złamania kości,
  • choroby sercowo-naczyniowe,
  • zaburzenia psychiczne, w tym depresja i zaburzenia lękowe,
  • nieodwracalna utrata płodności.

>> Przeczytaj również: Diagnostyka zaburzeń gospodarki wapniowej w organizmie

Przedwczesna menopauza a ciąża. Czy możliwy jest powrót owulacji?

Przedwczesna menopauza, czyli wygasanie czynności jajników, często prowadzi do trwałej niezdolności do naturalnego zajścia w ciążę. Niemniej w niektórych przypadkach, szczególnie gdy występuje niestabilność funkcji jajników, mogą zdarzyć się spontaniczne owulacje. Dotyczy to jednak niewielkiej liczby kobiet.

Dla pacjentek, które pragną zajść w ciążę, dostępne są metody wspomaganego rozrodu, takie jak zapłodnienie in vitro z wykorzystaniem własnych komórek jajowych (o ile ich rezerwa jajnikowa jest wystarczająca) lub komórek dawczyni.

Przedwczesna menopauza to wyzwanie, które wymaga uwagi i odpowiedniej opieki medycznej. Wczesne rozpoznanie i leczenie mogą znacznie poprawić jakość życia oraz zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań. Jeśli zauważasz objawy mogące świadczyć o przedwczesnej menopauzie, skontaktuj się z lekarzem i wykonaj odpowiednie badania. Dbaj o swoje zdrowie – to najlepsza inwestycja w przyszłość.


Bibliografia

  1. Ishizuka B. Current Understanding of the Etiology, Symptomatology, and Treatment Options in Premature Ovarian Insufficiency (POI). Front Endocrinol (Lausanne). 2021
  2. Li M i wsp. The global prevalence of premature ovarian insufficiency: a systematic review and meta-analysis. Climacteric. 2023
  3. Fenton AJ. Premature ovarian insufficiency: Pathogenesis and management. J Midlife Health. 2015
  4. Kirshenbaum M i wsp. Premature ovarian insufficiency (POI) and autoimmunity-an update appraisal. J Assist Reprod Genet. 2019

Żółtaczka u noworodka – objawy, przyczyny, badania stężenia bilirubiny

Pojawienie się dziecka na świecie jest dla każdego rodzica przejmującym, a zarazem wspaniałym wydarzeniem. Opieka nad noworodkiem to zarówno czas radości, jak i wątpliwości oraz wielu pytań dotyczących zdrowia, rozwoju czy zmieniających się potrzeb małego człowieka. W okresie pierwszych 28 dni życia, u dziecka zachodzą zmiany adaptacyjne do życia pozamacicznego, nazywane stanami przejściowymi noworodka. Jednym z nich jest m.in. żółtaczka noworodkowa.

Spis treści:

  1. Żółtaczka u noworodka: co to jest?
  2. Rodzaje żółtaczek u noworodków i ich przyczyny
  3. Co powinno zaniepokoić rodzica po powrocie z noworodkiem do domu? Jak wygląda żółtaczka u noworodka?
  4. Schemat diagnostyki hiperbilirubinemii noworodkowej
  5. Leczenie żółtaczki noworodkowej
  6. Nieleczona żółtaczka u noworodka: powikłania

Żółtaczka u noworodka: co to jest?

Żółtaczka w okresie noworodkowym to bardzo często obserwowane zjawisko w codziennej praktyce lekarskiej specjalistów mających kontakt w swoich gabinetach z najmłodszymi pacjentami.

Zgodnie z definicją jest to objaw związany z hiperbilirubinemią, czyli nadmiernym stężeniem bilirubiny we krwi powodującym jej gromadzenie w narządach i tkankach. Charakteryzuje się zażółceniem skóry, błon śluzowych i twardówek oka.

Żółtaczka u noworodka jest efektem – przede wszystkim – rozpadu hemoglobiny płodowej. Spowodowana jest zarówno niedostateczną dojrzałością enzymatyczną wątroby, jak i zwiększonym krążeniem krwi między jelitami a wątrobą.

Badanie bilirubiny całkowitej

Przeczytaj też: Przyczyny występowania żółtaczek noworodkowych

Ile trwa żółtaczka u noworodka?

Fizjologicznie żółtaczka pojawia się po pierwszej dobie i znika całkowicie do 7. doby życia noworodka. U dzieci urodzonych przedwcześnie może trwać do 21 dni, a u donoszonych – do 14 dni.

>> To może Cię zainteresować: Zespół (choroba) Gilberta: charakterystyka, objawy, przyczyny i leczenie

Rodzaje żółtaczek u noworodków i ich przyczyny

Istnieje kilka rodzajów hiperbilirubinemii okresu noworodkowego:

  1. żółtaczka mająca związek z karmieniem piersią: postać wczesna i późna;
  2. żółtaczka występująca w przebiegu różnych procesów chorobowych, m.in.:

Przeczytaj także:

>> Autoimmunologiczne zapalenie wątroby

>> Wirusowe zapalenie wątroby typu A. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

>> Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

Co powinno zaniepokoić rodzica po powrocie z noworodkiem do domu? Jak wygląda żółtaczka u noworodka?

Objawy, które wskazują na konieczność konsultacji lekarskiej, to m.in.:

  • pojawienie się żółtaczki lub jej nasilenie w ciągu kolejnych dni życia dziecka;
  • zmiana koloru skóry z żółto-pomarańczowej na żółto-oliwkowy;
  • odbarwione stolce i bardzo ciemny, żółto-brązowy kolor moczu;
  • zmiany w dotychczasowym zachowaniu noworodka: ograniczenie aktywności i nadmierna senność, drgawki, nietypowe ruchy, osłabienie siły mięśniowej, głośny i piskliwy krzyk;
  • zwiększone odstępy pomiędzy kolejnymi karmieniami (zwłaszcza w pierwszych dobach życia noworodka) i towarzyszące im zbyt słabe przyrosty masy ciała.

>> Sprawdź także: Czym jest zespół FPIES?

Schemat diagnostyki hiperbilirubinemii noworodkowej

Diagnostykę żółtaczki u noworodka rozpoczyna się od zebrania wywiadu z rodzicami i opiekunami. Istotne są takie informacje jak:

  • występowanie żółtaczki u starszego rodzeństwa,
  • ocena stopnia pokrewieństwa rodziców,
  • choroby występujące w rodzinie,
  • przebyte przez matkę infekcje, w tym zakażenia z grupy TORCH, cholestaza ciężarnych,
  • przyjmowane przez matkę w ciąży leki i ew. substancje psychoaktywne,
  • wcześniejsze niepowodzenia ciąży i poronienia,
  • wiek ciąży w chwili porodu,
  • przebyte urazy, krwiaki czy zasinienia powłok skórnych noworodka,
  • sposób karmienia, ilość oddawanego moczu w ciągu doby oraz ocena regularnych przyrostów masy ciała noworodka.

W ocenie noworodka z żółtaczką lekarz zwraca uwagę przede wszystkim na jego aktywność, zachowanie w trakcie wizyty, stopień nawodnienia, obecność ewentualnego szmeru przygodnego nad sercem czy powiększenia narządów wewnętrznych, a także cechy dysmorfii ciała.

Ocenę żółtaczki w badaniu orientacyjnym opiera się na schemacie LI Kramera, uwzględniającego średnie stężenie bilirubiny w organizmie dziecka w zależności od zajęcia poszczególnych części ciała:

  • żółtaczka okolicy głowy – ok. 4-8 mg%,
  • tułowia i klatki piersiowej – 5-12 mg%,
  • okolicy brzucha, krocza – 8-16 mg%,
  • kończyn dolnych i górnych –11-18 mg%,
  • dłoni i stóp –18 mg%.

Do nieinwazyjnych, bardziej precyzyjnych metod szacowania stężenia bilirubiny we krwi, należy oznaczenie jej poprzez przezskórny pomiar za pomocą bilirubinometru. Równie dokładnym sposobem jest oznaczenie stężenia poziomu bilirubiny całkowitej wraz z poszczególnymi frakcjami – bezpośrednią i pośrednią – z krwi żylnej.

Żółtaczka noworodkowa – diagnostyka laboratoryjna i obrazowa

W diagnostyce laboratoryjnej należy wziąć pod uwagę szereg parametrów laboratoryjnych jak:

W przypadku rozpoznania cholestazy (stanu, w którym stężenie bilirubiny sprzężonej przekracza 1mg/dl), diagnostyka powinna uwzględniać dodatkowo: aktywność enzymów wątrobowych jak AST, ALT, GGTP, parametry układu krzepnięcia, ocenę gospodarki tarczycowej (TSH, fT4), badania serologiczne w kierunku infekcyjnych przyczyn (m.in. CMV czy Toxo IgM, IgG).

W badaniach obrazowych ocenia się m.in. USG przezciemiączkowe ośrodkowego układu nerwowego, USG jamy brzusznej (pęcherzyk żółciowy, drogi żółciowe, wątroba).

Leczenie żółtaczki noworodkowej

Z uwagi na różne przyczyny wystąpienia żółtaczki noworodkowej, istnieje wiele metod leczenia. Stosuje się przede wszystkim fototerapię.

W przypadku żółtaczki związanej z karmieniem naturalnym podstawą leczenia jest częste i efektywne przystawianie do piersi z regularną oceną przyrostów masy ciała noworodka i dynamiki wycofywania się zażółcenia skóry i śluzówek.

W leczeniu żółtaczki noworodkowej stosowane są także transfuzje wymienne krwi, przetaczanie immunoglobuliny G, a także:

  • leczenie operacyjne;
  • leczenie farmakologiczne i dietetyczne.

>> To może Cię zainteresować: Badania laboratoryjne wątroby: bilirubina, albumina, czas protrombinowy

Nieleczona żółtaczka u noworodka: powikłania

Bez względu na przyczynę hiperbilirubinemii, w każdym przypadku pojawienia się zażółcenia powłok ciała u noworodka, należy przeprowadzić pełną diagnostykę i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Nieleczona żółtaczka (także fizjologicznie związanej z karmieniem piersią) prowadzi do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i odległych powikłań ogólnoustrojowych rozwijającego się młodego organizmu. Toksyczne działanie podwyższonych stężeń bilirubiny, przekraczające 30mg/dl, może przyczynić się do rozwoju kernicterus, czyli żółtaczki jąder podkorowych mózgu.

Oprócz wcześniej opisanych objawów, u dziecka może pojawić się m.in.:

  • niechęć do ssania,
  • wiotkość mięśni,
  • osłabienie odruchów noworodkowych,
  • opisthotonus (charakterystyczne łukowate wygięcie ciała i głowy ku tyłowi),
  • krzyk mózgowy,
  • oczopląs,
  • drgawki,
  • obniżenie temperatury ciała.

W postępującej fazie choroby możemy obserwować: zanik odruchów, śpiączkę i zaburzenia oddychania.

Następstwem nieleczonej żółtaczki jąder podkorowych może być m.in.: pozapiramidowa postać Mózgowego Porażenia Dziecięcego (MPDz), niedorozwój umysłowy, padaczka, uszkodzenie nerwu VIII czy charakteropatie.

Monitorowanie stanu noworodka oraz możliwość konsultacji specjalistycznych, zwłaszcza w pierwszych dobach życia, są niezwykle istotne w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów sugerujących rozwój żółtaczki u dziecka. Im wcześniej zostanie rozpoczęta diagnostyka i ewentualne leczenie, tym mniejsze ryzyko zbagatelizowania innych istotnych schorzeń mogących mieć wpływ na dalszy rozwój noworodka.


Bibliografia

  1. Pediatria w praktyce lekarza POZ, A. Dobrzańska, Ł. Obrycki, P. Socha, Media -Press Sp. z o.o., wydanie I, Warszawa 2022
  2. Współczesna diagnostyka i leczenie żółtaczek u noworodków i niemowląt, A. Wasiluk, A. Polewko, A. Ozimirski; Diagnostyka Laboratoryjna 2012, Vol. 48, Number 4, 405-411
  3. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52302,zoltaczka-noworodkow (dostęp online 01.12.2024)
  4. Laktacja – kompendium dla praktyków, M. Wilińska red. naukowa, wyd. PZWL 2022

Objawy choroby Hashimoto – skórne, kardiologiczne, psychiczne,  neurologiczne. Nietypowe objawy Hashimoto

Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, która częściej występuje u kobiet. Schorzenie może rozwijać się przez wiele lat, nie dając żadnych objawów. Symptomy choroby, w postaci niedoczynności tarczycy, pojawiają się, gdy zaatakowany przez autoprzeciwciała gruczoł nie jest w stanie produkować, wystarczających dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, ilości hormonów.

Jakie mogą być objawy choroby Hashimoto i na co zwracać uwagę? O tym obszernie mówi nasz artykuł.

Spis treści:

  1. Choroba Hashimoto – definicja
  2. Choroba Hashimoto – przyczyny
  3. Hashimoto – rozwój choroby
  4. Objawy Hashimoto
  5. Diagnostyka i leczenie Hashimoto
  6. Podsumowanie

Choroba Hashimoto – definicja

Hashimoto jest jednym z rodzajów zapalenia tarczycy, w ICD-10 sklasyfikowane jako E06.3 – autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Określane inaczej jako zapalenie tarczycy Hashimoto, toksykoza Hashimoto (przemijająca), wole limfoidalne, limfocytarne zapalenie tarczycy limfocytarne lub wole limfocytowe.

Choroba Hashimoto – przyczyny

Choroba Hashimoto rozwija się u osób z predyspozycjami genetycznymi (polimorfizmami w niektórych genach, np. w układzie zgodności tkankowej HLA, genach CTLA-4, PTPN22, ILR2, CD14, CD40, promotorze genu kodującego selenoproteinę S), pod wpływem oddziaływania różnych czynników środowiska. Mogą to być:

Fuzja uwarunkowań genetycznych i środowiskowych powoduje, iż u danego pacjenta dochodzi do zaburzenia procesu tolerancji immunologicznej, w wyniku czego układ odpornościowy danej osoby reaguje na białka własnego organizmu jak na białka obce.

Efektem tego jest uruchomienie procesu naciekania przez limfocyty miąższu tarczycy, na co nakłada się działanie przeciwciał anty-TPO (przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie). Kaskada tych czynników prowadzi do uszkodzenia komórek tarczycy – tyreocytów, a w konsekwencji zaburza pracę całego narządu i powoduje jego niedoczynność.

Hashimoto – rozwój choroby

Rozwój choroby Hashimoto może trwać kilka lat, zaczyna się bez żadnych widocznych symptomów. Nałożenie działania czynników środowiska na uwarunkowania genetyczne zapoczątkowuje kaskadę zmian, które przez długi czas nie mają jednak wpływu na funkcję tarczycy, a co za tym idzie całego organizmu. Na tym etapie można wychwycić zwiększenie stężenia przeciwciał anty-TPO, ale tarczyca pozostaje w stanie eutyreozy.

Następnym etapem jest subkliniczna niedoczynność tarczycy, która również nie daje żadnych widocznych objawów, w tym stadium choroby widoczne są zmiany w badaniach laboratoryjnych – podwyższone stężenie TSH i prawidłowy poziom hormonów tarczycy.

Ocenia się, iż tarczyca traci 2-5% swojej wydolności rocznie, dlatego przejście do stanu jawnej niedoczynności tarczycy trwa kilka lat. Jest to etap w którym ujawniają się objawy kliniczne oraz zmiany w badaniach laboratoryjnych – podwyższone stężenie TSH, obniżone stężenie hormonów tarczycy.

Objawy Hashimoto tabela

Faza tyreotoksykozy obecna jest u niektórych pacjentów, jej źródłem jest znaczne uszkodzenie tarczycy na początku procesu chorobowego. W wyniku zniszczenia komórek tarczycy dochodzi do uwolnienia się hormonów tego gruczołu do krwiobiegu, co pacjent objawia się jak nadczynność tarczycy.

Objawy Hashimoto

Tarczyca jest gruczołem, który oddziałuje na cały organizm, dlatego objawy niewydolności tego narządu (niedoczynności tarczycy) dotyczą całego ciała, wielu narządów i organów.

pakiet hashimoto

Hashimoto objawy skórne. Zmiany włosów i paznokci

Zmiany skórne są często pierwszym objawem niedoczynności tarczycy (nie tylko w przebiegu choroby Hashimoto). Skóra jest:

  • blada,
  • przesuszona,
  • szorstka,
  • zimna,
  • pogrubiała – na skutek nagromadzenia kwasu hialuronowego,
  • o odcieniu żółtawym – jest to związane z zaburzeniami metabolizmu karotenoidów.

Suche są także włosy, mają tendencję do wypadania. Osłabione są brwi – objawem niedoczynności tarczycy jest utrata bocznej, jednej trzeciej części brwi. Pacjentka zauważa kruche i wolno rosnące paznokcie.

Hashimoto objawy psychiczne

Niedoczynność tarczycy zwalnia metabolizm całego organizmu, dlatego pacjenci skarżą się na:

  • nadmierną senność,
  • zmęczenie,
  • pogorszenie pamięci,
  • obniżony nastrój,
  • apatię,
  • problemy z koncentracją.

Objawy psychiczne niedoczynności tarczycy przypominają depresję, dlatego bywają określane „maską psychiatryczną” Hashimoto.

Hashimoto objawy kardiologiczne

Objawy niedoczynności tarczycy, które ujawniają się jako zaburzenia układu sercowo-naczyniowego to:

  • spowolniona akcja serca – bradykardia,
  • spowolnione tętno,
  • zaburzenia rytmu serca,
  • choroba niedokrwienna serca.

U pacjentów występuje hiperlipidemia – podwyższony poziom cholesterolu. Objawy kardiologiczne często nie są przez pacjentów kojarzone z niewydolnością tarczycy, dlatego część osób zwraca się po pomoc najpierw do kardiologa.

Hashimoto objawy neurologiczne

Objawy neurologiczne niedoczynności tarczycy, które mogą występować również w chorobie Hashimoto to:

  • bóle głowy,
  • zaburzenia równowagi,
  • zespół cieśni nadgarstka.

Ciężka i nieleczona niedoczynność tarczycy może doprowadzić do rzadko występującej jednostki chorobowej, nazywanej „encefalopatia Hashimoto”. U pacjentów z tą chorobą obserwuje się nieswoiste zmiany w warstwie korowej oraz zwiększone stężenie białka w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Hashimoto objawy gastryczne – ze strony przewodu pokarmowego

Spowolnienie metabolizmu w niedoczynności tarczycy ma również wpływ na przewód pokarmowy, w którym obserwuje się spowolnienie pasażu przez jelita oraz zmniejszenie napięcia ścian pęcherzyka żółciowego. Efektem tego jest:

>> To może Cię zainteresować: Dieta przy Hashimoto. Przykładowy jadłospis i przepisy, produkty zakazane

Hashimoto objawy hematologiczne

Niedoczynności tarczycy towarzyszy niedokrwistość oraz zaburzenia krzepnięcia krwi. Anemia spowodowana jest przez:

  • zaburzenia syntezy erytropoetyny w nerkach,
  • upośledzenie wchłaniania żelaza,
  • zaburzenia wchłaniania witaminy B12.

Zaburzenia krzepnięcia natomiast mogą u kobiet powodować nieprawidłowej i obfite miesiączki. Z tego powodu każdy pacjent z Hashimoto i niedoczynnością tarczycy przed każdym zabiegiem operacyjnym powinien mieć wyrównane parametry tarczycowe. Pozwala to na zredukowanie ryzyka powikłań krwotocznych oraz prawidłowe gojenie się ran.

Hashimoto objawy ze strony układu oddechowego

Objawy niedoczynności tarczycy, które dotyczą układu oddechowego to:

  • zwolniony oddech – bradypnoe,
  • hipoksja – spowodowana zwężeniem dróg oddechowych przez powiększającą się tarczycę oraz osłabienie mięśni oddechowych.

Hashimoto objawy ze strony układu moczowego

Niedoczynność tarczycy to także problemy w obrębie układu moczowego. Jego efektem jest pogorszenie pracy nerek, w badaniach laboratoryjnych widoczne jako pogorszenie eGFR – wskaźnika filtracji kłębkowej. Obserwuje się także upoośledzenie wydalania wody, co może skutkować obniżonym stężeniem sodu (hiponatremią) oraz obrzękami.

Może Cię zainteresować: Przewlekła choroba nerek a zaburzenia endokrynne

Hashimoto objawy ze strony narządu ruchu

Niedoczynność tarczycy nie pozostaje bez wpływu również na narząd ruchu – mięśnie i układ kostny. Pacjenci skarżą się na osłabienie mięśni i zmniejszoną ich kurczliwość. Mięśnie są tkliwe i sztywne, odczuwalne są bolesne skurcze. Występuje również bolesność i sztywność stawów.

Bóle mięśni i stawów w Hashimoto określane są jako bóle wędrujące, co oznacza iż nie dotyczą jednego obszaru ciała, są odczuwane w różnych miejscach.

Objawy Hashimoto u kobiet       

Niedoczynność tarczycy wpływa na funkcjonowanie układu rozrodczego u kobiet. Występują:

  • długie i obfite miesiączki,
  • zaburzenia libido,
  • problemy z płodnością spowodowane zaburzeniami owulacji,
  • nawracające poronienia,
  • przedwczesny poród.

U kobiet z niedoczynnością tarczycy występują bezowulacyjne cyklu, spowodowane zaburzeniami przekształcania się prekursorów estrogenu – androgenów – w żeńskie hormony płciowe. Z tego powodu problemy z zajściem w ciążę są wskazaniem do oznaczania poziomu hormonów tarczycy. Obecność przeciwciał anty-TPO powiązane jest natomiast ze zwiększonym ryzykiem poronień i przedwczesnego porodu.

>> Przeczytaj także: Tarczyca PRZED ciążą – pod specjalnym nadzorem

Objawy Hashimoto – wygląd twarzy

Pacjent z niedoczynnością tarczycy może mieć pogrubiałe rysy twarzy. Twarz jest obrzmiała i opuchnięta. Zmiany mogą dotyczyć całej twarzy, ale najczęściej pojawiają się na powiekach wokół oczu. Skóra twarzy – jak skóra całego ciała – jest sucha, szorstka i pogrubiała, chłodna w dotyku. Pacjent jest blady, chociaż skóra może przybierać odcień żółtawy.

Jeśli tarczyca jest powiększona może być również widoczne pogrubienie na szyi.

Pozostałe objawy Hashimoto. Nietypowe objawy Hashimoto

Niedoczynność tarczycy wywołuje objawy ogólnoustrojowe. Są to:

  • ciągłe odczucie zimna,
  • przyrost masy ciała i problemy z jej redukcją.

Ponadto pacjenci mają zaburzenia mowy – spowodowane m.in. przez powiększony język. Pacjent może mieć również chrypkę, spowodowaną przez obrzęk śluzowaty strun głosowych. Może również wystąpić pogorszenie słuchu.

Diagnostyka i leczenie Hashimoto

Diagnostyka choroby Hashimoto opiera się na:

  • wywiadzie,
  • badaniu chorego,
  • badaniach laboratoryjnych oraz obrazowych – USG tarczycy.

Oznacza się poziom przeciwciał anty-TPO, które występują o ok. 90% chorych oraz poziom TSH i hormonów tarczycy.

W celu ustalenia powikłań niedoczynności tarczycy wykonuje się badania dodatkowe, w tym lipidogram, morfologię, poziom ferrytyny i witaminy B12. Leczenie choroby Hashimoto zależy od fazy choroby. W fazie tyreotoksykozy pacjent otrzymuje beta-blokery, w fazie niedoczynności tarczycy konieczna jest suplementacja hormonów tarczycy.

Podsumowanie

Obraz kliniczny choroby Hashimoto jest bardzo bogaty. Niedoczynność tarczycy powoduje zmiany w całym organizmie, wpływając na funkcjonowanie każdego układu. Jeśli objawy i odchylenia w badaniach laboratoryjnych nie są intepretowane całościowo, może to prowadzić do leczenia poszczególnych jednostek chorobowych, np. niedokrwistości czy hipercholesterolemii w oderwaniu od przyczyny.

Może również prowadzić do nieprawidłowych rozpoznań, np. problemy ze skórą mogą być diagnozowane jako AZS, a problemy ze strony przewodu pokarmowego jako IBS. Dlatego ważne jest zebranie szczegółowego wywiadu, a ze strony pacjenta wymaga to poinformowana lekarza o wszystkich odchylniach stanu zdrowia, nie tylko tych, które wysuwają się na plan pierwszy.


Bibliografia

  1. Klubo-Gwieździńska J., Wartofsky L.: Choroba Hashimoto – etiologia, rozpoznanie i leczenie na podstawie aktualnych danych naukowych. Med. Prakt., 2022; 11: 28-41 (dostęp 16.12.2024).
  2. https://p odyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1298,zapalenia-tarczycy (dostęp 16.12.2024).
  3. https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/hashimotos-disease#symptoms (dostęp 16.12.2024).
  4. https://podyplomie.pl/dermatologia/20811,zmiany-skorne-w-przebiegu-niedoczynnosci-tarczycy?srsltid=AfmBOopMMylhN4U6ds98tXXF4HD8WUnKbcH-Rt1XfJIyPgoFgN0nZrC6 (dostęp 16.12.2024).
  5. https://biotechnologia.pl/kosmetologia/karotenoidy-w-diecie-zwiekszaja-nasza-atrakcyjnosc,13919 (dostęp 16.12.2024).

Dieta przy Hashimoto. Przykładowy jadłospis i przepisy, produkty zakazane

Dieta jest najważniejszym elementem terapii w przypadku AZT – autoimmunologicznego zapalenia tarczycy typu Hashimoto. Zapalenia Hashimoto nie można wyleczyć, ale z pomocą diety można wpłynąć na spowolnienie lub zahamowanie procesów zapalnych w gruczole tarczowym. Należy podkreślić, że w profilaktyce chorób tarczycy niezwykle ważna jest normalizacja masy ciała i zmiana stylu życia.

Z niniejszego artykułu dowiemy się jakie są najważniejsze zasady diety w chorobie Hashimoto. Co wolno jeść przy Hashimoto, a jakie produkty są zakazane?

Spis treści:

  1. Jaką stosować dietę w Hashimoto? Zasady diety
  2. Dieta przy Hashimoto – produkty dozwolone
  3. Produkty zakazane w diecie przy Hashimoto
  4. Przykładowy jadłospis diety w Hashimoto
  5. Podsumowanie

 
Jaką stosować dietę w Hashimoto? Zasady diety

Dieta w zapaleniu Hashimoto powinna być dobrze zbilansowana i dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Duże znaczenie mają witaminy i minerały, które wspierają pracę tarczycy i produkcję hormonów tarczycy (jod, selen, żelazo, cynk i witamina D).

pakiet hashimoto

Ważne jest także, aby dieta była bogata w pełnowartościowe białko, tłuszcze roślinne, węglowodany złożone. W diecie należy ograniczyć spożywanie cukrów prostych, wielonasyconych kwasów tłuszczowych oraz żywności wysoko przetworzonej.
 
>> Dowiedz się więcej: Objawy niedoczynności tarczycy – maski Hashimoto
 
Zasady diety i prawidłowego stylu życia przy AZT Hashimoto:

  • powinna obejmować dążenie do uzyskania BMI w przedziale 18,5-25 kg/m2.
  • tempo utraty masy ciała powinno być dostosowane do możliwości i stanu zdrowia indywidualnego pacjenta, zalecany spadek wagi powinien wahać się pomiędzy 0,5-1 kg/tydzień.
  • u osób z prawidłową masą ciała zmiany nawyków żywieniowych powinny opierać się na zasadach prawidłowego żywienia osób zdrowych, bilansowanie posiłków w oparciu o Talerz Zdrowego Żywienia, zaleca się:
    • spożywanie 4-5 posiłków w ciągu doby,
    • w regularnych odstępach czasu co 3-4 godziny, zapobiega to obniżaniu tempa przemiany materii, zwłaszcza przy współwystępującej niedoczynności tarczycy.
    • pierwszy posiłek warto zjeść w ciągu 1 godzin od wstania z łóżka, ostatni na około 3 godziny przed snem. Natomiast osoby przyjmujące lek lewotyroksynę powinny zachować przerwę między przyjęciem leku na czczo, a śniadaniem w przedziale 30-45 minut. Należy pamiętać, że na ograniczenie wchłaniania leku wpływają: kawa, sok grejpfrutowy oraz produkty sojowe.
  • właściwa podaż błonnika pokarmowego wspiera proces redukcji masy ciała, korzystnie wpływa na perystaltykę jelit. Dieta powinna zawierać pełnoziarniste produkty zbożowe, płatki/otręby – np. owsiane, żytnie, orzechy i nasiona chia czy babka płesznik.
  • białko jest kluczowym makroskładnikiem diety wspierającym funkcjonowanie hormonów tarczycy zbyt mała podaż białka w diecie wpływa hamująco na ich wydzielanie, szczególnie na TSH lub na zmniejszenie stężenia FT3
  • białko sprzyja redukcji masy ciała, powoduje najwyższą termogenezę (proces związany z okresowym wzrostem natężenia przemiany materii) oraz zwiększa uczucie sytości po jedzeniu.
    • w AZT typu Hashimoto istotne jest spożywanie produktów białkowych pochodzenia zwierzęcego:
      • chudego mięsa drobiu i cielęciny
      • ryb morskich oraz owoców morza
      • jaj
      • mleka i przetworów mlecznych bogactwo aminokwasów
      • spożywanie bogatych w tyrozynę produktów roślinnych – sojowych. Produkty roślinne to źródła białka, które mogą stanowić cenne uzupełnienie diety.
      • Ważne – spożywanie pełnowartościowego białka może również przyczynić się do zahamowania procesu wypadania włosów, co jest częstym objawem choroby. W uzasadnionych przypadkach u pacjentów zaleca się zwiększenie jego udziału nawet do 25% energii z diety.
  • tłuszcze – WNKT – wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3 (omega-3), wpływają na regulację:
    • procesów zapalnych w gruczole tarczowym
    • mogą zwiększać syntezę hormonów tarczycy
    • łagodzić objawy skórne choroby Hashimoto
  • z codziennej diety chorego na zapalenie Hashimoto eliminujemy produkty bogate w NKT:
    • tłuste mięsa,
    • pełnotłusty nabiał, masło
  • zamieniamy je na produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega 3:
    • tłuste ryby – łososia, halibut, makrela, śledzie,
    • orzechy, nasiona i pestki dyni czy słonecznika,
    • awokado, olej rzepakowy czy oliwa z oliwek
  • witaminy – szczególnie zalecane w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy sąwitaminy A, C, D i E.Przykłady produktów będących źródłem witamin A, C, D i E zostały przedstawione w poniższej tabeli.
Dieta przy Hashimoto tabela 1
Tabela 1. Występowanie wybranych witamin w żywności
  • składniki mineralne – jod, selen, żelazo i cynk są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tarczycy;
    • przykłady produktów będących źródłem selenu, jodu, cynku i żelaza zostały przedstawione w poniższej tabeli.
Dieta przy Hashimoto tabela 2
Tabela 2. Występowanie wybranych składników mineralnych w żywności

Niektóre badania wykazują, że u chorych z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy typu Hashimoto istnieje większe ryzyko wystąpienia choroby trzewnej. Odpowiednie modyfikacje diety wprowadza się dopiero po zdiagnozowaniu nietolerancji czy alergii na gluten lub celiakii.

Wprowadzenie diety bezglutenowej w zapaleniu Hashimoto tylko profilaktycznie jest bezzasadne. Nie powinno się także ograniczać w diecie spożycia nabiału czy laktozy bez konkretnych wskazań. Nie ma jednoznacznych dowodów naukowych na korzyści płynące z wprowadzania diety bezmlecznej u wszystkich pacjentów z zapaleniem Hashimoto.

>> Przeczytaj też: Objawy choroby Hashimoto – skórne, kardiologiczne, psychiczne,  neurologiczne. Nietypowe objawy Hashimoto

Dieta przy Hashimoto – produkty dozwolone

Zalecane produkty żywieniowe u chorych z zapaleniem Hashimoto:

  • warzywa zielone bogate w antyoksydanty:
    • jarmuż, szpinak,
    • natka pietruszki
    • papryka czerwona
    • marchew
    • dynia
    • brokuł, brukselka w ograniczonych ilościach
  • owoce – owoce jagodowe:
    • maliny, jagody, borówki, jeżyny, poziomki,
    • jabłka, kiwi, porzeczki, pomarańcze, ananas,
    • awokado – bogate w zdrowe tłuszcze
  • pełnoziarniste produkty zbożowe:
    • pieczywo razowe, pełnoziarniste
    • brązowy ryż, komosa ryżowa,
  • chude mięso:
    • drób – kurczak, indyk
    • cielęcina
  • ryby morskie:
    • łosoś,
    • halibut,
    • śledzie,
    • makrela
  • jaja
  • rośliny strączkowe:
    • soczewica, ciecierzyca, fasola
  • zdrowe tłuszcze roślinne:
    • oliwa z oliwek, olej rzepakowy,
    • awokado
    • orzechy
  • nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu
  • napoje:
    • woda
    • owocowa i zielona herbata
    • napary ziołowe
    • kawa w małych ilościach

Produkty zakazane w diecie przy Hashimoto

Produkty zakazane w diecie, u chorych na Hashimoto:

  • żywność wysokoprzetworzona:
    • żywność typu fast-food
    • dania typu instant
    • gotowe do spożycia sosy i dressingi
    • słodycze – ciasta, ciastka, lody, desery mleczne, słodzone płatki śniadaniowe
    • słone przekąski – paluszki, krakersy
  • przetwory mięsne jak parówki, kiełbasy, bekon
  • słodkie napoje niegazowane, napoje gazowane, energetyki
  • warzywa kapustne: kalafior, brokuł, brukselka stosowane w diecie nadmiarze ze względu na związki wolotwórcze
  • przetwory mięsne jak parówki, kiełbasy, bekon
  • alkohol
  • kofeina
  • tłuszcze trans i nasycone kwasy tłuszczowe (pochodzenia zwierzęcego)

Wolotwórcze działanie żywności – właściwości goitrogenne inaczej wolotwórcze, mogą wykazywać:

  • izoflawonoidy zawarte w nasionach soi;
  • tioglikozydy zawarte w warzywach kapustnych – kapuście, kalarepie, brokułach, kalafiorze;
  • siarkocyjanki, rodanki i glikozydy cyjanowe – zawarte głównie w orzechach arachidowych.

Dlatego w warunkach niedoboru jodu przy jednoczesnym dużym spożyciu substancji goitrogennych z pożywieniem może dojść do tworzenia się wola. A to sprzyja rozwojowi chorób tarczycy. Należy wówczas zadbać o takie skomponowanie diety, aby kontrolować ilość i jakość spożycia warzyw krzyżowych oraz soi.

Maksymalne spożycie produktów wolotwórczych w diecie to 3-4 porcje tygodniowo w formie ugotowanej lub przygotowanej na parze. Codzienny jadłospis powinien być bogaty w produkty spożywcze zawierające jod – mięso białych ryb morskich (dorsz, mintaj, makrela, flądra), owoce morza, algi, zboża czy drożdże.

pakiet suplementacja w chorobach tarczycy

Przykładowy jadłospis diety w Hashimoto

  • I śniadanie

Sałatka z tuńczyka ze słoiczka w oliwie, jajka, sałata dowolny rodzaj, ogórek kiszony. Wszystko rozdrabniamy i mieszamy z jogurtem naturalnym 2%. Podajemy z pieczywem pełnoziarnistym.

  • II śniadanie

Płatki owsiane z owocami jagody i maliny (mogą być z mrożonki). Do tego mleko roślinne migdałowe. Uprażone pestki dyni i nasiona babki płesznik (jajowatej).

  • Obiad

Gulasz drobiowy (indyk/kurczak) z mieszanką warzywną (marchew, cukinia, pietruszka).

Podane z kaszą jaglaną ugotowaną al dente.

  • Podwieczorek

Carpaccio z pieczonego buraka.

  • Kolacja

Wrap posmarowany pastą z hummusu, do tego chuda wędlina drobiowa, garść rukoli, papryka czerwona pokrojona w słupki i posiekana natka z pietruszki.

Podsumowanie

W zapaleniu Hashimoto dieta odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów i wspomaganiu leczenia. Jadłospis powinien opierać się na pełnowartościowych, jak najmniej przetworzonych produktach, z ograniczeniem żywności przetworzonej oraz powodującej powstawanie wola.

Regularna aktywność fizyczna, dbałość o higienę snu i radzenie sobie ze stresem powinny towarzyszyć nam każdego dnia. Edukacja żywieniowa w profilaktyce chorób tarczycy powinna odgrywać kluczową rolę.

Nieprawidłowe nawyki żywieniowe, takie jak stosowanie bardzo niskokalorycznych diet czy niedobory białka i kluczowych dla funkcjonowania tarczycy witamin i składników mineralnych, mogą przyczynić się do wywołania lub pogłębienia procesu chorobowego.

Zmiana sposobu żywienia jest więc niezbędnym elementem poprawy lub zachowania zdrowia na wiele lat.


Bibliografia

  1. Lachowicz K., Stachoń M., Pałkowska-Goździk E., Lange E.: Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto. Kosmos 2019, 68(2), 201-214.
  2. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.): Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. NIZP-PZH, Warszawa, 2020
  3. Ihnatowicz P., Drywień M., Wątor P., Wojsiat J.: The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto’s thyroiditis. Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2020; 27(2): 184-193.
  4. Jurczak R.: Istotne składniki odżywcze w diecie osób z chorobą Hashimoto. Acta Salutem Scientiae 2019, 1, 27-41.
  5. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. “AZT typu Hashimoto – profilaktyka żywieniowa i wsparcie dietą w chorobie”, część 2, Autor mgr Anna Krzemińska.

Anty-GAD – co oznacza wysoki poziom przeciwciał anty-GAD?

Przeciwciała anty-GAD (przeciwciała przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego) odgrywają istotną rolę w diagnozowaniu chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1 czy zespół sztywności uogólnionej. Badanie ich stężenia może pomóc w wykryciu nieprawidłowości w układzie odpornościowym oraz we wczesnym rozpoznaniu schorzeń. W tym artykule omówimy, czym są przeciwciała anty-GAD, kiedy warto wykonać badanie, jak interpretować wyniki oraz jakie kroki podjąć w przypadku ich podwyższonego poziomu.

Spis treści:

  1. Czym są przeciwciała anty-GAD?
  2. Badanie anty-GAD: kiedy wykonać?
  3. Badanie na przeciwciała anty-GAD: interpretacja wyników
  4. Jak przygotować się do badania anty-GAD?
  5. Czy można obniżyć poziom przeciwciał anty-GAD?

Czym są przeciwciała anty-GAD?

Przeciwciała anty-GAD to specyficzne białka wytwarzane przez układ odpornościowy, które atakują enzym dekarboksylazę kwasu glutaminowego (GAD). Enzym ten jest kluczowy w procesie produkcji neuroprzekaźnika GABA, który odpowiada za regulację pobudliwości neuronów w układzie nerwowym.

W normalnych warunkach układ odpornościowy nie powinien atakować własnych tkanek ani enzymów. Jednak w chorobach autoimmunologicznych dochodzi do błędnego rozpoznania, co prowadzi do produkcji przeciwciał anty-GAD. Obecność tych przeciwciał wskazuje na aktywację procesów autoimmunologicznych, które mogą uszkadzać komórki organizmu.

>> Sprawdź: Choroby autoimmunologiczne – czym są? Objawy, diagnostyka i leczenie

Badanie anty-GAD: kiedy wykonać?

Badanie poziomu przeciwciał anty-GAD zaleca się przede wszystkim osobom, u których występują objawy sugerujące choroby autoimmunologiczne. W przypadku cukrzycy typu 1 mogą to być:

Objawy neurologiczne, takie jak

  • postępująca sztywność mięśni,
  • bolesne skurcze,
  • problemy z koordynacją ruchową,
  • trudności w chodzeniu

mogą wskazywać na zespół sztywności uogólnionej.

Badanie przeciwciał GADA

Inne symptomy, mogące skłaniać do wykonania badania, to niepokojące objawy ze strony układu nerwowego, takie jak drżenia, osłabienie mięśni lub zaburzenia czucia. Mogą one sugerować autoimmunologiczne zapalenie mózgu. W przypadku podejrzenia współistnienia chorób autoimmunologicznych, np. choroby Hashimoto, celiakii czyzespołu Sjögrena, badanie anty-GAD również może być pomocne w postawieniu kompleksowej diagnozy.

Jeśli obserwujesz u siebie któreś z wymienionych objawów, warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć wykonanie tego badania.

>> To może Cię zainteresować: Choroby tarczycy i ich diagnostyka

Badanie na przeciwciała anty-GAD: interpretacja wyników

Wyniki badania przeciwciał anty-GAD przedstawiane są w jednostkach IU/ml, a ich interpretacja zależy od zakresów referencyjnych stosowanych w danym laboratorium. Poziom przeciwciał zazwyczaj klasyfikuje się jako:

  • prawidłowy: brak lub niski poziom przeciwciał.
  • podwyższony: może sugerować obecność procesu autoimmunologicznego.

Wynik powinien być zawsze oceniany w kontekście objawów klinicznych pacjenta i innych badań diagnostycznych.

Podwyższony wynik przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego – co oznacza?

Podwyższone stężenie przeciwciał anty-GAD wskazuje na aktywność układu odpornościowego skierowaną przeciwko własnym tkankom. Znaczenie takiego wyniku może być różne, w zależności od kontekstu klinicznego:

  • cukrzyca typu 1: przeciwciała anty-GAD są jednym z pierwszych markerów pojawiających się przed rozwinięciem pełnoobjawowej choroby. Mogą być wykrywane nawet wiele lat przed pojawieniem się problemów z kontrolą glikemii.
  • zespół sztywności uogólnionej: wysoki poziom anty-GAD jest charakterystyczny dla tej rzadkiej choroby neurologicznej, co ułatwia jej rozpoznanie.
  • ryzyko innych chorób autoimmunologicznych: obecność przeciwciał anty-GAD może sygnalizować większe ryzyko rozwoju innych schorzeń autoimmunologicznych.

W przypadku wykrycia podwyższonego poziomu przeciwciał konieczna jest dalsza diagnostyka oraz konsultacja z lekarzem specjalistą, np. endokrynologiem, diabetologiem lub neurologiem, w zależności od objawów.

Jak przygotować się do badania anty-GAD?

Badanie anty-GAD polega na pobraniu próbki krwi żylnej i nie wymaga specjalnego przygotowania. Wykonanie oznaczenia nie wymaga bycia na czczo.

>> Przeczytaj także: Jak prawidłowo przygotować się do badań laboratoryjnych?

Czy można obniżyć poziom przeciwciał anty-GAD?

Obniżenie poziomu przeciwciał anty-GAD jest trudne, ponieważ ich obecność jest efektem autoimmunologicznego ataku układu odpornościowego. Jednak odpowiednie leczenie i zarządzanie chorobą podstawową mogą pomóc w kontrolowaniu skutków działania przeciwciał.

  • Leczenie cukrzycy typu 1: właściwa insulinoterapia oraz monitorowanie poziomu glukozy we krwi są kluczowe dla minimalizowania skutków autoimmunologicznego zniszczenia komórek trzustki.
  • Terapia zespołu sztywności uogólnionej: stosuje się leki immunosupresyjne, takie jak kortykosteroidy, oraz leki zmniejszające objawy neurologiczne, np. diazepam.
  • Wsparcie układu odpornościowego: zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie stresu mogą wspierać ogólne funkcjonowanie organizmu i zmniejszać nasilenie procesów autoimmunologicznych.

W przypadku chorób autoimmunologicznych kluczowa jest ścisła współpraca z lekarzem, który może dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Przeciwciała anty-GAD są ważnym markerem diagnostycznym w chorobach autoimmunologicznych takich jak cukrzyca typu 1 czy zespół sztywności uogólnionej. Podwyższone stężenie przeciwciał wymaga dalszej diagnostyki i wnikliwej oceny klinicznej. Choć nie ma prostego sposobu na ich obniżenie, właściwe leczenie i zarządzanie chorobą mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów.

Jeśli zauważysz u siebie objawy mogące wskazywać na choroby autoimmunologiczne, skonsultuj się z lekarzem i rozważ wykonanie badania anty-GAD. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe dla skutecznego zarządzania zdrowiem.


Bibliografia

  1. Wenzlau JM i wsp. GAD autoantibodies in autoimmune diabetes and other autoimmune diseases. Current Diabetes Reports, 2011.
  2. Graus F i wsp. GAD antibodies in neurological disorders – insights and challenges. Nat Rev Neurol. 2020
  3. Dalakas MC. Stiff-person Syndrome and GAD Antibody-spectrum Disorders: GABAergic Neuronal Excitability, Immunopathogenesis and Update on Antibody Therapies. Neurotherapeutics. 2022
  4. Rai VR i wsp. Celiac And Autoimmune Thyroid Disease In Patients With Anti-Gad Positive Type-1 Diabetes Mellitus. J Ayub Med Coll Abbottabad. 2023
  5. Karavanaki K i wsp. Screening for associated autoimmunity in children and adolescents with type 1 diabetes mellitus (T1DM). Horm Res. 2009

Objawy raka trzustki. Przyczyny, diagnostyka, leczenie nowotworu

Rak trzustki według polskich statystyk stanowi około 2 do 3% wszystkich świeżo rozpoznanych schorzeń nowotworowych w naszym kraju. W populacji męskiej jest to 6, a w populacji żeńskiej 7 przyczyna zgonu z powodu nowotworów. Pod względem statystyk odnośnie zapadalności, nowotwór ten stanowi 9 pozycję wśród mężczyzn, 10 wśród kobiet. Częstość zachorowania związana jest z płcią i rośnie wraz z wiekiem. Co roku w Polsce pojawia się ponad 3500 nowych rozpoznań choroby.

Zachorowalność na raka trzustki znajduje się obecnie na 12 miejscu na świecie, z ponad 510 tysiącami nowych zachorowań rocznie. Rak trzustki według statystyk światowych (Global Cancer Observation 2022) znajduje się na 6 miejscu wśród głównych przyczyn zgonów z powodu chorób nowotworowych z prawie 470 tysiącami nowych przypadków w ciągu roku.

Spis treści:

  1. Przyczyny raka trzustki
  2. Nowotwór trzustki – jakie daje objawy?
  3. Rak trzustki – jakie badania wykonać?
  4. Leczenie raka trzustki
  5. Podsumowanie

Przyczyny raka trzustki

Istnieje wiele poznanych czynników mogących sprzyjać rozwojowi nowotworu trzustki w przyszłości. Są to m.in.:

  • nikotynizm;
  • zaburzenia masy ciała (nadwaga, otyłość), bogatokaloryczna dieta, dieta z uwzględnieniem tłuszczy zwierzęcych, z ograniczeniem błonnika pokarmowego i warzyw, ograniczona aktywność fizyczna;
  • przebyte przewlekłe zapalenie trzustki (ponad 20-krotnie zwiększa ryzyko nowotworu);
  • zakażenia m.in. Helicobacter pylori, wirusem HBV, HCV;
  • choroby przyzębia;
  • cukrzyca (głównie świeżo rozpoznana powyżej 50 roku życia- może być jednym z objawów nowotworu);
  • genetyczne obciążenie (genetyczne zespoły nowotworowe jak rak piersi lub jajnikamutacje w zakresie genów BRCA1 lub BRCA2, zespół Peutza- Jeghersa, zespół rodzinnej polipowatości jelita grubego, rodzinny rak trzustki, dziedziczne zapalenie trzustki, zespół rodzinnego występowania znamion atypowych i czerniaka);
  • grupa krwi inna niż 0;
  • ekspozycja zawodowa na metale ciężkie (np. nikiel i chrom) i związki organiczne (np. chlorobenzen).

Na wskutek procesu nowotworowego w przebiegu raka trzustki może dojść do mutacji genów takich jak: KRAS, p53, p16., które mają wpływ na rozwój neoplazji śródnabłonkowej i raka trzustki.

Pod względem budowy histologicznej rozróżnia się kilka typów nowotworu trzustki:

  • postać przewodową (stanowiącą około 80% wszystkich typów nowotworu);
  • zrazikową;
  • pseudobrodawkowatą;
  • nowotwór neuroendokrynny (około 3-5%).

Nowotwór trzustki – jakie daje objawy?

We wczesnym stadium choroba przebiega bezobjawowo. W chwili pełnoobjawowości pojawia się m.in. ból w nadbrzuszu promieniujący do pleców i okolicy lędźwiowej kręgosłupa, postępujący spadek masy ciała jako efekt zmniejszonego apetytu, zaburzeń wchłaniania i trawienia, zażółcenie powłok skórnych jako konsekwencja zamknięcia przewodu żółciowego wspólnego przez  naciek nowotworowy.

Nowotwór w ponad 60% zlokalizowany jest w głowie trzustki. Do innych schorzeń mogących być sygnałami choroby zaliczamy cukrzycę, ostre zapalenie trzustki, osłabienie, zakrzepicę żył głębokich.

Wśród zgłaszanych dolegliwości, z którymi możemy mieć do czynienia przy podejrzeniu procesu nowotworowego, zaliczyć można m.in. szybkie uczucie sytości, mdłości i wymioty, odbarwione stolce i ciemną barwę moczu, postępujący świąd skóry.

>> Przeczytaj także: Ból trzustki – jakie mogą być przyczyny, gdzie lokalizuje się ból, jak postępować?

Rak trzustki – objawy w zaawansowanej postaci choroby

Progresję choroby nowotworowej trzustki, poza objawami występującymi we wcześniejszych etapach nowotworu, charakteryzują m.in. : powiększenie śledziony, niedrożność dwunastnicy czy krwawienie z przewodu pokarmowego, postępujący spadek masy ciała prowadzący do jadłowstrętu i wyniszczenia organizmu.

Wraz z rozwojem choroby pojawiają się także dolegliwości ze strony zdrowia emocjonalnego jak obniżenie nastroju ( zaburzenia depresyjne, wyczerpanie i przewlekłe zmęczenie).

W trakcie badania przedmiotowego w zaawansowanej postaci raka trzuski u chorego zwracają uwagę specyficzne dla tego typu nowotworu objawy:

  • wyczuwalny przez powłoki brzuszne pęcherzyk żółciowy lub niedrożność przewodu żółciowego wspólnego tj. objaw Courvoisiera (u ponad 25 % chorych z rozpoznaniem nowotworu);
  • zespół Trousseau (wędrujące zapalenie żył powierzchownych);
  • wodobrzusze.

W przypadku rozsiewu nowotworu poza okolice trzustki i przewodu pokarmowego, mogą pojawić się także objawy związane z przerzutami do narządów odległych.  Jednym z nich może być obecność wyczuwalnego guza w okolicy pępka (przerzuty do okołopępkowych węzłów chłonnych) m.in. w przebiegu zaawansowanego raka trzustki jak też innych nowotworów złośliwych (m. in. raka jajnika, raka żołądka czy jelita grubego). Zmiany w tej lokalizacji nazywane są guzkami siostry Mary Joseph.

Rak trzustki – jakie badania wykonać?

W zakresie diagnostyki laboratoryjnej w początkowym etapie choroby możemy nie zauważyć znaczących odstępstw w zakresie podstawowych parametrów oznaczanych z krwi żylnej.

W zaawansowanej postaci choroby pojawiają się: niedokrwistość, zaburzona gospodarka węglowodanowa (nieprawidłowa glikemia na czczo lub poposiłkowa, cukrzyca), podwyższone stężenie bilirubiny i transaminaz, GGTP, hipoalbuminemia. W tym celu w laboratorium oznaczane są takie parametry jak: bilirubina całkowita, pośrednia i bezpośrednia, ALT, AST, GGTP, albuminy, morfologia + rozmaz, glukoza na czczo, hemoglobina glikowana)

Jako wskaźnik zaawansowania choroby bierze się pod uwagę m.in. marker CA 19-9, rzadziej w diagnostyce laboratoryjnej w monitorowaniu leczenia wykorzystywany jest marker CA-50.

pakiet markery nowotworowe kobieta
pakiet markery nowotworowe mężczyzna

W zakresie diagnostyki obrazowej mającej potwierdzić rozpoznanie choroby nowotworowej trzustki zastosowanie ma szereg badań.

W pierwszej kolejności wykonuje się badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej (USG) – ma ono znaczenie diagnostyczne tylko w przypadku dużych zmian ogniskowych trzustki.

W diagnostyce zmian nowotworowych trzustki uzasadnienie mają takie badania jak:

  1. Tomografia komputerowa spiralna wielofazowa (TK);
  2. Rezonans magnetyczny jamy brzusznej (MRI) i rezonans magnetyczny dróg żółciowych (MRCP) – badania pozwalające na nieinwazyjną ocenę dróg żółciowych i przewodu trzustkowego, zmian w wątrobie trudnych do interpretacji na podstawie badania TK;
  3. Ultrasonografia endoskopowa (EUS), endoskopowa cholangiopankretografia wsteczna (ECPW),  pozytonowa tomografia emisyjna (PET);
  4. badanie histopatologiczne w ramach biopsji cienkoigłowej trzustki lub węzłów chłonnych podczas badania EUS;
  5. laparoskopia diagnostyczna;
  6. ultrasonografia laparoskopowa.
pakiet trzustkowy podstawowy

Badania obrazowe pozwalają na stwierdzenie obecności nowotworu i rozpoznanie stopnia jego zaawansowania klinicznego. W przypadku podejrzenia wystąpienia przerzutów odległych w diagnostyce obrazowej uwzględniane są także badania takie jak RTG czy TK klatki piersiowej.

Leczenie raka trzustki

W chwili postawienia diagnozy nowotworu złośliwego trzustki dalszy proces leczniczy uzależniony jest od tego, czy istnieje możliwość radykalnej chirurgicznej resekcji guza czy nie, gdyż jest to leczenie z wyboru.

W przypadku zmian podatnych na zabieg chirurgiczny, po około 2-3 miesiącach prowadzi się leczenie adiuwantowe chemioterapią pooperacyjną według aktualnych protokołów leczenia onkologicznego.

W przypadku zmian nieresekcyjnych do leczenia włączana jest chemioterapia lub leczenie objawowe,  leki przeciwbólowe, jak też odbarczanie dróg żółciowych poprzez endoskopowe protezowanie dróg żółciowych (mające na celu zmniejszenie żółtaczki mechanicznej), farmakoterapia enzymami trzustkowymi, profilaktyka przeciwzakrzepowa.

Rokowanie odległe dla raka trzustki nie jest korzystne. Całkowite usunięcie guza trzustki jest możliwe do osiągnięcia u mniej niż 20% chorych, a okres przeżycia 5-letniego jest możliwy u 10-25% osób z postawionym rozpoznaniem.

Podsumowanie

Profilaktyczne badania EUS i MRI jamy brzusznej dedykowane są jedynie osobom z udokumentowanym rodzinnie obciążeniem genetycznym i zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka trzustki.

W chwili obecnej nie dysponujemy żadnymi precyzyjnymi populacyjnymi badaniami przesiewowymi umożliwiającymi wykluczenie choroby nowotworowej tego narządu.

Z punktu widzenia diagnostyki niezmiernie ważna jest profilaktyka i wyeliminowanie niektórych czynników ryzyka raka trzustki, na które możemy mieć wpływ by cieszyć się zdrowiem przez długie lata (tj. unikanie palenia tytoniu, odpowiednio zbilansowana dieta, stabilna masa ciała, stałe kontrole stomatologiczne czy eradykacja H.pylori). 


Literatura

  1. Interna Szczeklika 2021/22
  2. dostęp online 14.12.2024 https://www.iarc.who.int/cancer-type/pancreatic-cancer/
  3. dostęp online 14.12.2024 https://gco.iarc.who.int/media/globocan/factsheets/cancers/13-pancreas-fact-sheet.pdf
  4. dostęp online 13.12.2024 https://www.zwrotnikraka.pl/pierwsze-objawy-raka-trzustki-symptomy-nowotworu/
  5. dostęp online 13.12.2024 https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-trzustki-czynniki-ryzyka
  6. „Układ grupowy AB0 a rodzaj schorzeń występujących u pacjentów leczonych na oddziałach chirurgicznych” E. Walewska, M. Kałamarz, L. Ścisło, A. M. Szczepanik, A. Czupryna; Problemy pielęgniarstwa 2013, Tom 1, zeszyt nr 1