Nawracający kaszel, gdy dziecko jest zdrowe? Przerywanie aktywności ruchowej z powodu duszności i/lub kaszlu? Alergia i/lub atopowe zapalenie skóry w wywiadzie? Jeśli powyższe pytania wydają się sugestywne co do stanu Twojego dziecka, koniecznie dowiedz się, czym jest astma.

Spis treści:

1. Czym jest astma?
2. Przyczyny astmy oskrzelowej u dzieci
3. Objawy astmy u dzieci
4. Astma u dzieci – diagnostyka
5. Jak przebiega leczenie astmy u dzieci?
6. Astma u dzieci – podsumowanie

Czym jest astma?

Astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego charakteryzującą się nadreaktywnością oskrzeli, co przejawia się nawracającymi epizodami świszczącego oddechu (charakterystyczny dźwięk wydawany podczas wydechu), kaszlu i duszności.

Choroba dotyka około 14% dzieci na całym świecie, co czyni ją najczęstszą przewlekłą chorobą układu oddechowego wieku dziecięcego.

>> Więcej informacji znajdziesz tu: Astma – przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie

Przyczyny astmy oskrzelowej u dzieci

Nie istnieje jedna przyczyna wywołująca astmę. Choroba jest wieloczynnikowa i według obecnego stanu wiedzy prowadzi do niej ekspozycja na określone warunki środowiskowe u osób genetycznie predysponowanych.

Udowodniono, że ryzyko rozwoju astmy zwiększają:

• czynniki genetyczne: mutacje w genach takich jak ORMDL3, GSDMB, PYHIN1,
• czynniki prenatalne: wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, niedobór witaminy D3 u matki, wiek matki poniżej 20. roku życia,
• astma u najbliższych krewnych (rodziców i rodzeństwa),
• atopowe zapalenie skóry,
• obecność alergii,
• infekcje dróg oddechowych w okresie niemowlęcym, szczególnie te wywołane przez wirus RSV i HRV,
• narażenie na zanieczyszczenia powietrza, w tym bierne palenie tytoniu,
• otyłość,
• przedwczesne dojrzewanie płciowe,
• prawdopodobnie także ekspozycja na niektóre leki (jak np. acetaminofen, ibuprofen i antybiotyki) w wieku niemowlęcym.

>> To może Cię zainteresować: Wysypka u dzieci – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

Objawy astmy u dzieci

Rozpoznanie astmy sugeruje współistnienie następujących objawów:

• duszność,
• świszczący oddech (w trakcie wydechu),
• uczucie ucisku w klatce piersiowej,
• pogorszenie tolerancji wysiłku – może się to przejawiać rezygnacją dziecka z zabawy ruchowej w trakcie jej trwania,
• uporczywy kaszel w trakcie i po wysiłku, ekspozycji na zimne i/lub zanieczyszczone powietrze,
• częste, trudne do opanowania infekcje dróg oddechowych (objawy utrzymujące się dłużej niż 10 dni) przebiegające z obturacją (skurczem powodującym upośledzenie przepływu powietrza) oskrzeli.

>> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego

Uwaga: Nagłe pojawienie się świszczącego oddechu u małego dziecka podczas wdechu i wydechu, bez związku z infekcją, wysiłkiem, zanieczyszczeniem powietrza, może oznaczać ciało obce w drogach oddechowych!

Objawy mogą nasilać się po kontakcie z alergenami (np. pyłkami drzew, traw, kurzem).

>> Sprawdź też: Diagnostyka alergii u dzieci

Inną charakterystyczną dla astmy zależnością jest największe nasilenie objawów w nocy lub nad ranem.

Warto wiedzieć: Należy pamiętać, że epizod skurczu dróg oddechowych podczas infekcji nie jest równoznaczny z astmą. Według danych naukowych występują one u nawet 50% dzieci do 6. roku życia. Wystąpienie 3 takich epizodów koniecznie wymaga konsultacji ze specjalistą pediatrą, alergologiem lub pulmonologiem dziecięcym.

Astma u dzieci – diagnostyka

Diagnostyka astmy w populacji pediatrycznej niezależnie od wieku składa się z dwóch podstawowych elementów: szczegółowo zebranego wywiadu (tu kluczowa rola rodzica, który podaje lekarzowi informacje) oraz badania przedmiotowego.

Według rekomendacji polskich ekspertów chorobę rozpoznaje się w przypadku:

• co najmniej 3 epizodów obturacji oskrzeli z poprawą po zastosowaniu leków rozkurczających,
• jeden epizod obturacji o ciężkim przebiegu (konieczność hospitalizacji) z poprawą po zastosowaniu leczenia przeciwastmatycznego,
• ustąpienie objawów astmy po 3-miesięcznym stosowaniu podtrzymujacego leczenia przeciwastmatycznego,
• wykluczenia innych przyczyn prezentowanych objawów.

U dzieci, które osiągnęły już zdolność do dobrej współpracy przy badaniu (zazwyczaj około 6. roku życia) możliwe jest wykonanie spirometrii. Mierzy ona parametry przepływu powietrza przez drogi oddechowe i jest badaniem pozwalającym na wykluczenie lub potwierdzenie astmy.

Ważnym elementem postępowania jest diagnostyka alergologiczna. Jej rodzaj zależy od wieku pacjenta i podejrzewanych alergenów. Pamiętaj, że często wykonywane na własną rękę badania swoistych przeciwciał w klasie IgE może być mylące, gdyż dodatni wynik nie zawsze jest równoznaczny z rozpoznaniem alergii.

Jak przebiega leczenie astmy u dzieci?

Astma jest chorobą przewlekłą, którą można kontrolować. Potrzebne jest do tego odpowiednie leczenie, które składa się z:

• unikania czynników zaostrzających chorobę,
• leczenia współistniejącej choroby alergicznej,
• stosowania wziewnych glikokortykosteroidów,
• leków doustnych (antyleukotrienowych),
• wziewnych leków rozszerzających oskrzela (zarówno długo- jak i krótkodziałające),
• w przypadkach ciężkich leków biologicznych,
• edukacii pacjenta i opiekunów co do patofizjologii choroby, przebiegu, odpowiedniego stosowania leków.

>> Przeczytaj również: Alergiczny nieżyt nosa – najczęściej diagnozowana choroba alergiczna w Polsce

Astma u dzieci – podsumowanie

Astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego, której istotą jest nadreaktywność oskrzeli skutkująca nawracającymi objawami takimi jak kaszel, duszność, świszczący oddech. Podstawą rozpoznania jest szczegółowo zebrany wywiad i badanie przedmiotowe. Ważnym elementem jest potwierdzenie odwracalności skurczu dróg oddechowych.

Jeśli zauważasz objawy astmy u swojego dziecka, to nie zwlekaj – podziel się wątpliwościami z pediatrą. Potwierdzenie rozpoznania pozwoli na wdrożenie skutecznego leczenia i tym samym kontrolę choroby.

---

Źródła

1. Ullmann N, Mirra V, Di Marco A, Pavone M, Porcaro F, Negro V, Onofri A, Cutrera R. Asthma: Differential Diagnosis and Comorbidities. Front Pediatr. 2018 Oct 3;6:276. doi: 10.3389/fped.2018.00276. PMID: 30338252; PMCID: PMC6178921., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6178921 (dostęp: 20.01.2025).
2. Standardy rozpoznawania i leczenia astmy Polskiego Towarzy.stwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i Polskiego .Towarzystwa Medycyny Rodzinnej (STAN3T), Guidelines for asthma diagnosis and treatment Polish Society of Allergology, Polish Society of Lung Diseases and Polish Society of Family Medicine (STAN3T), Rafał Pawliczak, Andrzej Emeryk, Maciej Kupczyk, Joanna Chorostowska-Wynimko, Piotr Kuna, Marek Kulus, Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology 2023; 10, 1: 1–14, doi: https://doi.org/10.5114/pja.2023.125458 (dostęp: 20.01.2025).
3. Lizzo JM, Goldin J, Cortes S. Pediatric Asthma. [Updated 2024 May 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551631(dostęp: 20.01.2025).
4. Martin J, Townshend J, Brodlie M. Diagnosis and management of asthma in children. BMJ Paediatr Open. 2022 Apr;6(1):e001277. doi: 10.1136/bmjpo-2021-001277. PMID: 35648804; PMCID: PMC9045042., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9045042 (dostęp: 20.01.2025).
5. Castagnoli R, Brambilla I, Giovannini M, Marseglia GL, Licari A. New approaches in childhood asthma treatment. Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2023 Aug 1;23(4):319-326. doi: 10.1097/ACI.0000000000000922. Epub 2023 Jun 23. PMID: 37357774; PMCID: PMC10317303., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10317303 (dostęp: 20.01.2025).

Potoczne rozumienie grypy bywa mylne. Nie jest to bowiem taka sama choroba, jak łagodna infekcja wirusowa dróg oddechowych – zarówno pod względem przebiegu, jak i patofizjologii. W okresie jesienno-zimowym, gdzie szczególnie u dzieci notuje się dużą liczbę infekcji, warto poznać wirusa grypy. Dowiedz się, jak przebiega grypa u dzieci, jakie badania należy wykonać i na czym polega leczenie tej choroby u najmłodszych pacjentów.

Spis treści:

1. Co wywołuje grypę?
2. Drogi zakażenia wirusem grypy
3. Okres wylęgania grypy
4. Okres zakaźności grypy
5. Objawy grypy u dzieci
6. Jakie mogą wystąpić powikłania po grypie u dzieci?
7. Grypa u dzieci – diagnostyka
8. Leczenie grypy u dzieci
9. Szczepienia przeciw grypie
10. Grypa u dzieci – podsumowanie

Co wywołuje grypę?

Grypa jest wywoływana przez wirusa grypy, który dzieli się na cztery główne typy: A, B, C (występujące u ludzi) oraz D (u zwierząt). Cząstki wirusa zawierają białka o nazwie hemaglutynina i neuraminidaza. Ich struktura często ulega drobnym zmianom wskutek mutacji, stąd okresowo dochodzi do masowych, niekiedy ciężkich zachorowań na dużą skalę.

Drogi zakażenia wirusem grypy

Wirus przenoszony jest z osoby na osobę drogą kropelkową. Osoba chora podczas kichania i/lub kaszlu uwalnia aerozol zawierający cząstki wirusa, które – gdy dostaną się na śluzówkę dróg oddechowych – wnikają do organizmu kolejnej osoby.

Ponadto kontakt z zanieczyszczonymi wirusem powierzchniami jest kolejnym potencjalnym źródłem zakażenia.

>> Przeczytaj też: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

Okres wylęgania grypy

Według danych literaturowych – niekiedy rozbieżnych – okres wylęgania wirusa grypy wynosi od 1 do 7 dni.

Okres zakaźności grypy

U osób dorosłych bez innych chorób podstawowych wydalanie wirusa rozpoczyna się od 24 do 48 godzin przed objawami choroby i według większości badań ustępuje po 6-10 dniach.

Dłuższy okres zakaźności może wystąpić u:

• dzieci,
• dorosłych w podeszłym wieku,
• osób z obniżoną odpornością i chorobami przewlekłymi.

>> To może Cię zainteresować: Trzydniówka (rumień nagły) – objawy i postępowanie u dzieci i niemowląt

Objawy grypy u dzieci

Objawy grypy u dzieci mają przede wszystkim charakter ogólnoustrojowy. Typowe, najczęstsze symptomy obejmują:

• gorączkę u dziecka (zazwyczaj wysoką, pojawiającą się nagle),
• dreszcze,
• bóle głowy u dzieci, niekiedy bardzo silne, budzące podejrzenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• silne bóle mięśni (u dzieci szczególnie podudzi),
• niechęć do jedzenia i picia u dziecka,
• apatię, niechęć do podejmowania aktywności,
• suchy, męczący kaszel,
• ból gardła,
• wodnisty katar.

Przy cięższym przebiegu grypy u dzieci może dojść do zajęcia ważnych narządów czy układów.

Najczęściej jest to grypowe zapalenie płuc. Objawia się ono szybkim postępem gorączki, dusznością, kaszlem, czasami sinicą i trudnością w oddychaniu. Dzieje się tak głównie u dzieci obciążonych wadami serca lub płuc, w tym astmą.

Jakie mogą wystąpić powikłania po grypie u dzieci?

Oprócz układu oddechowego wirus może wywierać wpływ na na układ mięśniowo-szkieletowy, sercowy i nerwowy:

• zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie osierdzia są rzadkie, ale bardzo poważne,
• rabdomioliza, czyli rozpad komórek mięśni szkieletowych, także jest bardzo rzadkie, lecz zazwyczaj nie prowadzi do poważnych komplikacji,
• zespół Guillain-Barré, czyli zapalenie komórek nerwowych w mechanizmie autoimmunologicznym; może prowadzić do trwałej, ciężkiej niepełnosprawności, a nawet zgonu,
• zapalenie mózgu, które objawia się zaburzeniami świadomości, niedowładami i drgawkami,
• ostra niewydolność wątroby,
• zespół Reye’a, o nie do końca poznanym mechanizmie, w przebiegu którego uszkodzeniu ulegają mitochondria – struktury produkujące energię w komórkach.

Warto dodać, iż grypa „toruje” drogę wtórnym zakażeniom bakteryjnym. Gdy po chwilowej poprawie pojawia się nawrót objawów takich jak gorączka, produktywny kaszel i/lub duszność, należy podejrzewać bakteryjne zapalenie płuc.

Grypa u dzieci – diagnostyka

Jakie badania na grypę u dzieci należy wykonać? Przy podejrzeniu grypy standardem diagnostycznym jest wykonanie szybkiego wymazu antygenowego (najczęściej wymazu COMBO oceniającego obecność wirusa grypy typu A i B, RSV i COVID-19).

Należy jednak pamiętać, że ten tani i prosty test ma swoje ograniczenia: często daje wyniki fałszywie ujemne, także ze względu na niewłaściwy sposób wykonania w warunkach domowych.

Bardziej wiarygodnym sposobem jest wymaz metodą PCR, który jest zdecydowanie rzadziej stosowany z uwagi na dostępność i koszt.

Badania laboratoryjne nie są z reguły konieczne; wykonywane są u osób kwalifikujących się do hospitalizacji. Niemniej, przy podejrzeniu pierwotnego lub wtórnego zapalenia płuc, cennym narzędziem są badania obrazowe takie jak RTG klatki piersiowej lub USG płuc.

Leczenie grypy u dzieci

Leczenie grypy jest głównie objawowe. Należy zadbać o:

• odpowiednie nawodnienie dziecka,
• kontrolę temperatury ciała poprzez stosowanie leków przeciwgorączkowych,
• podanie leków mukolitycznych i/lub przeciwkaszlowych (w zależności od charakteru kaszlu).

W wybranych podgrupach dzieci, w ciągu maksymalnie do 72 godzin od wystąpienia objawów, wskazane jest podanie celowanego leku przeciwwirusowego (najlepiej dostępne są preparaty zawierające oseltamiwir).

To zalecenie obejmuje nieszczepione niemowlęta w wieku 12–24 miesięcy oraz dzieci z:

• mukowiscydozą,
• wadami serca,
• zaburzeniami odporności (nabytymi i wrodzonymi),
• przewlekłą niewydolnością nerek,
• chorobą nowotworową,
• chorobami metabolicznymi.

>> Zobacz także: Co jeść by wzmocnić odporność? Zasady zdrowego żywienia

Szczepienia przeciw grypie

Według ekspertów coroczne szczepienie przeciwko grypie zalecane są szczególnie:

• zdrowym dzieciom w wieku od ukończenia 6. miesiąca do 18. roku życia,
• dzieciom po transplantacji narządów,
• dzieciom z grup ryzyka od ukończenia 6. miesiąca życia: zakażonym ludzkim wirusem niedoboru odporności, ze schorzeniami immunologicznohematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferocytozą wrodzoną, asplenią wrodzoną, dysfunkcją śledziony, po splenektomii, z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych,
• dzieciom z wadami wrodzonymi serca, zwłaszcza sinicznymi,
• dzieciom z niewydolnością serca i/lub nadciśnieniem płucnym.

Dostępne są szczepionki przeciw grypie podawane domięśniowo (2 dawki w odstępie co najmniej 4 tygodni w 1. roku szczepienia, w kolejnych 1 dawka przypominająca) lub donosowo (od 24. miesiąca życia).

Grypa u dzieci – podsumowanie

Grypa jest częstą, groźną infekcją, która niesie za sobą ryzyko groźnych powikłań szczególnie u małych oraz przewlekle chorych dzieci. Objawy obejmują wysoką gorączkę, bóle głowy, gardła, mięśni oraz kaszel. Leczenie jest głównie objawowe, choć u dzieci obciążonych stosuje się celowane leki przeciwwirusowe. Najlepszą metodą zapobiegania grypie u dzieci jest szczepienie.

---

Źródła

1. Moghadami M. A Narrative Review of Influenza: A Seasonal and Pandemic Disease. Iran J Med Sci. 2017 Jan;42(1):2-13. PMID: 28293045; PMCID: PMC5337761., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5337761/#T1 (dostęp: 13.01.2025).
2. Taubenberger JK, Morens DM. The pathology of influenza virus infections. Annu Rev Pathol. 2008;3:499-522. doi: 10.1146/annurev.pathmechdis.3.121806.154316. PMID: 18039138; PMCID: PMC2504709., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2504709 (dostęp: 13.01.2025).
3. Committee on Infectious Diseases. Recommendations for Prevention and Control of Influenza in Children, 2024-2025: Policy Statement. Pediatrics. 2024 Oct 1;154(4):e2024068507. doi: 10.1542/peds.2024-068507. PMID: 39183669., https://publications.aap.org/pediatrics/article/154/4/e2024068507/199041/Recommendations-for-Prevention-and-Control-of?autologincheck=redirected (dostęp: 13.01.2025).
4. Doyle JD, Campbell AP. Pediatric influenza and illness severity: what is known and what questions remain? Curr Opin Pediatr. 2019 Feb;31(1):119-126. doi: 10.1097/MOP.0000000000000721. PMID: 30531402., https://journals.lww.com/co-pediatrics/abstract/2019/02000/pediatric_influenza_and_illness_severity__what_is.18.aspx (dostęp: 13.01.2025).
5. Program Szczepień Ochronnych na rok 2024, https://www.gov.pl/web/psse-przasnysz/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2024 (dostęp: 13.01.2025).

Rumień nagły to jedna z najczęstszych infekcji występujących u niemowląt. Jakie są przyczyny trzydniówki? Co robić w razie wystąpienia tego schorzenia u dziecka? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się czym jest trzydniówka i jak sobie radzić z jej objawami.

Spis treści:

1. Trzydniówka (rumień nagły) u dzieci: co to jest?
2. Trzydniówka: objawy u dziecka
   • Ile naprawdę trwa gorączka trzydniówka?
3. Trzydniówka u niemowlaka i dziecka. Co ją powoduje?
   • Czy trzydniówka jest zaraźliwa?
4. Trzydniówka – diagnostyka
5. Rumień nagły u dzieci – leczenie
6. Trzydniówka u dziecka: podsumowanie

Trzydniówka (rumień nagły) u dzieci: co to jest?

Rumień nagły to zakaźna choroba wirusowa, która najczęściej ujawnia się u dzieci między 6. a 24. miesiącem życia. Jak pokazują dane statystyczne, manifestacja kliniczna rumienia nagłego rzadko pojawia się po ukończeniu czwartego roku życia. Okres wylęgania choroby, a więc czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów klinicznych, wynosi zazwyczaj 7-17 dni.

>> Sprawdź: Wysypka u dzieci – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

Trzydniówka: objawy u dziecka

Trzydniówka objawia się typowo pojawieniem się wysokiej gorączki, która może osiągać wartości nawet 40 stopni Celsjusza i trwać od 3 do 5-6 dni. Oprócz tego schorzeniu towarzyszą charakterystyczne objawy skórne, które – co ciekawe – pojawiają się w 3-5 dniu choroby, po ustąpieniu gorączki. Jest to klasyczny, podręcznikowy przebieg trzydniówki.

Osutka w przebiegu rumienia nagłego charakteryzuje się między innymi:

• plamisto-grudkowym charakterem,
• zanikaniem po uciśnięciu,
• szybkim ustępowaniem bez pozostawiania blizny,
• zajmowaniem twarzy i tułowia.

Poza wymienionymi powyżej objawami klinicznymi, w przebiegu trzydniówki można zaobserwować także:

• drgawki gorączkowe (rumień nagły to jedna z najczęstszych przyczyn drgawek gorączkowych),
• nudności, rzadko wymioty,
• biegunkę,
• powiększenie węzłów chłonnych szyjnych,
• katar, kaszel, ból gardła.

Warto wiedzieć: Trzydniówka może przebiegać w sposób subkliniczny, co oznacza, że zakażone dziecko nie będzie prezentować klasycznych objawów choroby, a więc gorączki i osutki skórnej. Mimo bezobjawowego przebiegu, dziecko pozostaje zakaźne dla otoczenia.

>> To może Cię zainteresować: Gorączka u dziecka – kiedy budzi niepokój?

Ile naprawdę trwa gorączka trzydniówka?

Choć nazewnictwo choroby wskazuje, że rumień nagły trwa trzy dni, to czas utrzymywania się objawów jest indywidualny, a gorączka zazwyczaj trwa od 2 do 6 dni. Czas trwania gorączki inny niż trzy doby nie oznacza więc, że nie mamy do czynienia z rumieniem nagłym.

Trzydniówka u niemowlaka i dziecka. Co ją powoduje?

Rumień nagły jest chorobą wirusową, a odpowiadają za nią wirusy HHV-6 (human herpesvirus 6) i HHV-7 (a więc human herpesvirus 7). Niemal wszyscy zarażają się tymi wirusami w okresie dzieciństwa, dlatego bardzo rzadko rumień nagły ujawnia się u osób dorosłych. Warto mieć świadomość, że zgodnie z danymi statystycznymi wirus HHV-6 jest jedną z najczęstszych przyczyn gorączki u niemowląt.

Czy trzydniówka jest zaraźliwa?

Trzydniówka zaliczana jest do chorób zakaźnych. Do zakażenia wirusami HHV-6 i HHV-7 dochodzi poprzez kontakt bezpośredni z wydalinami, przede wszystkim ze śliną. Rzadziej do zakażenia dochodzi drogą pośrednią – a więc poprzez przedmioty skażone wydzielinami chorego pacjenta. Rumień nagły charakteryzuje się stosunkowo dużą zakaźnością.

>> Zobacz również: Mononukleoza zakaźna – choroba pocałunków

Trzydniówka – diagnostyka

Rozpoznanie choroby stawiane jest typowo na podstawie obrazu klinicznego prezentowanego przez dziecko i charakterystycznego wywiadu. W klasycznych postaciach nie jest konieczne wykonywanie dodatkowych badań. Jednak w razie potrzeby lekarz może zlecić wykonanie takich oznaczeń jak na przykład:

• stężenie białka CRP,
• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie enzymów wątrobowych,
• stężenie kreatyniny,
• jonogram,
• RTG klatki piersiowej.

Badania te warto wykonać również w sytuacji, gdy gorączka nie ustępuje po kilku dniach i stan dziecka się nie poprawia. Stan chorego dziecka z rumieniem nagłym jest zazwyczaj bardzo dobry, pomimo wysokiej gorączki. Z tego powodu pojawienie się dużego osłabienia, czy istotnej utraty apetytu powinno wzbudzić czujność rodziców.

Istnieje również możliwość wykonania badania w kierunku identyfikacji materiału genetycznego wirusa HHV-6. Jest to badanie wykonywane z próbki krwi żylnej. Badanie to wykonuje się z wykorzystaniem metody Real Time – PCR, co zapewnia wysoką czułość i swoistość.

Rumień nagły u dzieci – leczenie

Nie istnieje przyczynowe leczenie zakażeń za które odpowiadają wirusy HHV-6 i HHV-7. Standardowy przebieg trzydniówki nie wymaga włączania leczenia, poza postępowaniem objawowym.

W celu obniżenia temperatury ciała można zastosować leki przeciwgorączkowe, w tym paracetamol lub ibuprofen. Należy pamiętać o nawadnianiu dziecka, ponieważ wysoka gorączka zwiększa ryzyko odwodnienia i pojawienia się zaburzeń elektrolitowych. Warto podkreślić, że w przebiegu rumienia nagłego nie powinno się stosować antybiotyków, ponieważ za schorzenie to odpowiadają wirusy, a nie bakterie. Sprawia to, że antybiotykoterapia będzie leczeniem nieskutecznym. Niezalecane jest również stosowanie glikokortykosteroidów.

Aktualnie nie ma szczepienia, które uchroniłoby przed zachorowaniem na rumień nagły. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania wskazane jest izolowanie chorych dzieci oraz przestrzeganie zasad higieny osobistej, w tym położenie nacisku na częste mycie rąk.

Trzydniówka u dziecka: podsumowanie

Trzydniówka to powszechnie występująca choroba wirusowa wieku dziecięcego. Infekcje spowodowane przez HHV-6 i HHV-7 pozostawiają po sobie trwałą odporność, jednak może dojść do ponownego zachorowania, jeśli będzie ono wywołane przez innego wirusa. W razie wystąpienia objawów mogących sugerować rumień nagły należy skonsultować się z lekarzem pediatrą, który po zbadaniu dziecka zaproponuje odpowiednie postępowanie.

---

Bibliografia

1. A. Dobrzańska, J. Ryżko, Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2005,
2. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydanie III uaktualnione, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003,
3. E. Kuchar, Zakażenia wywołane przez wirusy herpes HHV-6, HHV-7 i HHV-8, Medycyna Praktyczna [https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/158163,zakazenia-wywolane-przez-wirusy-herpes-hhv-6-hhv-7-i-hhv-8] (dostęp: 09.01.2024),
4. I. Kacprzak-Bergman i inni, Atlas chorób zakaźnych dzieci, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 2010, s. 16-17.

Biegunka to powszechny problem zdrowotny, który dotyka dzieci i niemowlęta w różnym wieku. Może być wynikiem różnych czynników, a jej objawy często niepokoją rodziców. Zrozumienie przyczyn biegunki, jej objawów oraz zasad postępowania jest kluczowe dla zapewnienia maluchom szybkiej ulgi i zapobiegania powikłaniom. W artykule omówimy, jak rozpoznać biegunkę u dziecka, jakie są jej przyczyny oraz jakie kroki podjąć, by pomóc dziecku wrócić do zdrowia.

Spis treści:

1. Jak często dzieci oddają stolce?
2. Jak rozpoznać biegunkę u dziecka i niemowlęcia?
   • Biegunka u dziecka: objawy
3. Biegunka u dzieci: przyczyny dolegliwości
   • Przyczyny ostrej biegunki u dzieci
   • Przyczyny przewlekłej biegunki u dzieci
4. Biegunka u dziecka lub niemowlaka: kiedy do lekarza?
5. Biegunka u dzieci. Jakie badania wykonać?
6. Sposoby na biegunkę u niemowlęcia i dziecka: o czym pamiętać?

Jak często dzieci oddają stolce?

Częstotliwość oddawania stolców przez dzieci może się różnić w zależności od wieku oraz sposobu karmienia. U niemowląt karmionych piersią stolce pojawiają się zazwyczaj od 3 do 6 razy dziennie, natomiast u dzieci karmionych mieszanką może to być 1-2 razy dziennie. Wraz z wiekiem, częstotliwość oddawania stolców zmienia się, a u dzieci powyżej 1. roku życia typowo wynosi 1-2 razy dziennie. Warto zwrócić uwagę, że zmiany w rytmie wypróżnień, które są wynikiem infekcji lub innej przyczyny, mogą wymagać konsultacji z lekarzem, szczególnie gdy towarzyszą im inne niepokojące objawy.

>> To może Cię zainteresować: Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u małych dzieci

Jak rozpoznać biegunkę u dziecka i niemowlęcia?

Biegunka to stan, w którym dziecko oddaje luźniejsze lub wodniste stolce częściej niż zwykle. U niemowląt i dzieci może ona być objawem wielu różnych zaburzeń zdrowotnych, od infekcji po zaburzenia trawienne.

Zasadniczym kryterium rozpoznania biegunki jest częstotliwość oraz konsystencja stolców – gdy liczba wypróżnień wzrasta powyżej 3 dziennie, a stolce stają się wodniste lub bardzo luźne, mamy do czynienia z biegunką.

Biegunkę u dzieci można także rozpoznać, obserwując dodatkowe objawy, takie jak ból brzucha, gorączka, wymioty czy zmiana zachowania malucha.

Biegunka u dziecka: objawy

Objawy biegunki u dziecka mogą obejmować nie tylko częste, wodniste stolce, ale także towarzyszące im symptomy. Do najczęstszych objawów biegunki u dzieci należą:

• bóle brzucha,
• gorączka,
• wymioty,
• słabszy apetyt,
• zmiana zachowania (drażliwość, osłabienie, zmęczenie),
• cechy odwodnienia (sucha skóra, ciemny mocz, zmniejszona liczba oddawanych moczów).

Należy pamiętać, że szybkie odwodnienie może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka, dlatego ważne jest monitorowanie objawów i niezwłoczne reagowanie w przypadku pogorszenia stanu zdrowia.

>> Przeczytaj także: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Biegunka u dzieci: przyczyny dolegliwości

Biegunka u dzieci może mieć różne przyczyny. Można ją podzielić na ostrą i przewlekłą, z każdą z nich wiążą się inne czynniki ryzyka i mechanizmy. Kluczowe jest prawidłowe zrozumienie przyczyn, aby odpowiednio dostosować leczenie.

Przyczyny ostrej biegunki u dzieci

Ostra biegunka u dzieci jest najczęściej wynikiem infekcji wirusowych lub bakteryjnych. Do najczęstszych sprawców należą:

• Wirusy: norowirusy, rotawirusy, adenowirusy – są główną przyczyną biegunki u dzieci, zwłaszcza u niemowląt. Infekcje wirusowe często prowadzą do krótkotrwałych epizodów biegunki, które mogą trwać od kilku dni do tygodnia.
• Bakterie: Salmonella, Escherichia coli (E. coli), Campylobacter – bakterie mogą powodować bardziej intensywne objawy, w tym gorączkę, ból brzucha oraz krwawe stolce. Zakażenie bakteryjne może prowadzić do powikłań, dlatego w przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
• Pasożyty: Giardia lamblia, Entamoeba histolytica – infekcje pasożytnicze są mniej powszechne, ale mogą powodować przewlekłą biegunkę u dzieci, szczególnie w regionach o niższym standardzie higieny.

>> Sprawdź też: Lamblioza (giardioza) – warto wiedzieć więcej

Przyczyny przewlekłej biegunki u dzieci

Przewlekła biegunka to stan, w którym objawy utrzymują się przez ponad 2-3 tygodnie. Przewlekła biegunka może mieć różne przyczyny:

• Niedobory enzymatyczne: Należy tu wymienić nietolerancję laktozy, która jest jedną z częstszych przyczyn przewlekłej biegunki u niemowląt i małych dzieci.
• Zaburzenia wchłaniania: Celiakia czy zespół krótkiego jelita mogą powodować długotrwałą biegunkę.
• Choroby zapalne jelit: Choroby takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) mogą prowadzić do przewlekłych biegunek.

Biegunka u dziecka lub niemowlaka: kiedy do lekarza?

Biegunka, choć często samoistnie ustępuje, może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza w przypadku niemowląt i małych dzieci. Warto skonsultować się z lekarzem, gdy:

• Dziecko ma mniej niż 6 miesięcy.
• Biegunce towarzyszy wysoka gorączka, która utrzymuje się przez dłużej niż 48 godzin.
• W stolcach pojawiają się krew lub śluz.
• Dziecko wykazuje oznaki odwodnienia (sucha skóra, zapadnięte oczy, zmniejszona ilość moczu).
• Biegunka trwa dłużej niż 3 dni.

>> Przeczytaj również: Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?

Biegunka u dzieci. Jakie badania wykonać?

W przypadku przewlekłej biegunki lub gdy objawy są niepokojące, lekarz może zlecić kilka badań diagnostycznych, takich jak:

• Badanie kału – w celu wykrycia infekcji bakteryjnych, wirusowych lub pasożytniczych.
• Testy na obecność rotawirusów i innych patogenów.
• Badania laboratoryjne krwi – ocena poziomu elektrolitów i wskaźników odwodnienia.
• USG jamy brzusznej – w celu wykrycia zmian w narządach wewnętrznych.
• Testy w kierunku nietolerancji pokarmowych, alergii, zaburzeń wchłaniania (np. celiakii).

Sposoby na biegunkę u niemowlęcia i dziecka: o czym pamiętać?

W leczeniu biegunki u dzieci kluczowe jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia. W przypadku biegunki bakteryjnej, infekcje wymagają leczenia antybiotykami, ale nie wszystkie biegunki bakteryjne wymagają tego rodzaju terapii. W przypadku infekcji wirusowych nie ma specyficznego leczenia, a leczenie polega głównie na nawodnieniu i podawaniu leków przeciwgorączkowych.

Biegunka u dzieci, mimo że powszechna, może stanowić zagrożenie dla zdrowia malucha, zwłaszcza gdy towarzyszą jej objawy odwodnienia. Warto reagować na jej pojawienie się i niezwłocznie konsultować się z lekarzem w przypadku niepokojących objawów. Pamiętaj, że szybka diagnoza i odpowiednie postępowanie mogą zapobiec powikłaniom.

---

Bibliografia

1. Nowak, A., & Wiśniewska, M. (2019). Biegunki u dzieci i niemowląt – diagnostyka i leczenie. Pediatria Polska, 94(6), 364-371.
2. Kaczmarek, M., & Ławniczak, S. (2018). Zakażenia przewodu pokarmowego u dzieci: przyczyny, diagnoza i leczenie. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 13(2), 85-91.
3. Guarino, A., Ashkenazi, S. (2014). European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases Evidence-Based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: Update 2014. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 59(1), 132-152.
4. Shankar, S., & Rosenbaum, J. (2020). Chronic diarrhoea in children: A practical algorithm-based approach. Journal of Paediatrics and Child Health, 56(10), 1029–1038.

Ospa wietrzna to choroba wirusowa wieku dziecięcego, która cechuje się bardzo dużą zakaźnością i pozostawieniem po sobie trwałej odporności. To schorzenie zakaźne najczęściej ujawnia się między 2. a 6. rokiem życia. Jak można zarazić się ospą wietrzną i jakie są objawy tej choroby? Co robić w razie zachorowania? Czy ospa wietrzna może dawać groźne powikłania? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej o tej chorobie wirusowej.

Spis treści:

1. Ospa wietrzna u dziecka: objawy choroby
   • Osutka w przebiegu ospy wietrznej u dzieci
2. Ospa wietrzna u dzieci: przyczyny
   • Ile trwa ospa wietrzna u dzieci?
3. Diagnostyka ospy wietrznej u dziecka
4. Ospa wietrzna: powikłania u dzieci
5. Metody leczenia ospy wietrznej u dziecka
6. Czy można zapobiec rozwojowi ospy wietrznej u dziecka?

Ospa wietrzna u dziecka: objawy choroby

Okres wylęgania choroby, a więc czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych symptomów wynosi średnio 14 dni. Choroba rzadko ma przebieg bezobjawowy. Początkowo pojawiają się tak zwane objawy zwiastunowe, a więc:

• gorączka, stan podgorączkowy,
• bóle głowy,
• bóle kostno-stawowe,
• zapalenie gardła,
• nieżyt nosa,
• pogorszenie apetytu,
• niekiedy bóle brzucha, nudności i biegunka.

Objawy zwiastunowe poprzedzają zwykle na 1-2 dni ujawnienie się charakterystycznych zmian skórnych.

Osutka w przebiegu ospy wietrznej u dzieci

Osutka w przebiegu ospy wietrznej cechuje się tak zwanym ewolucyjnym przebiegiem. Co to oznacza?

Początkowo na skórze pacjenta pojawiają się zmiany rumieniowe, a więc czerwone, drobne plamki, które następnie przekształcają się w niewielkie pęcherzyki, zawierające na początku jasny, surowiczy płyn. Po około 2–3 dniach z pęcherzyków powstają krostki, które w kolejnym etapie zasychają w niewielkie strupki. W przypadkach niepowikłanych nadkażeniami bakteryjnymi, strupki odpadają bez pozostawienia blizny. Niekiedy pozostają jedynie niewielkie, ustępujące z czasem przebarwienia.

W jakich lokalizacjach pojawia się osutka w przebiegu ospy? Należy tu wymienić przede wszystkim:

• skórę gładką ciała, zarówno tułów, twarz, jak i kończyny,
• skórę owłosioną głowy,
• błony śluzowe jamy ustnej i gardła,
• spojówkę i rogówkę.

>> Przeczytaj też: Półpasiec – choroba jednej połowy ciała

Ospa wietrzna u dzieci: przyczyny

Przyczyną ospy wietrznej jest wirus ospy wietrznej i półpaśca. Jedynym rezerwuarem tego patogenu jest człowiek. Jak można się zarazić? Najczęściej zakażenie przenosi się drogą kropelkową (kichanie, kaszel), ale również przez kontakt bezpośredni z chorym oraz przez łożysko (co dotyczy ospy wietrznej wrodzonej).

Wrotami zakażenia są najczęściej górne drogi oddechowe, gdzie dochodzi do wnikania wirusa. Następnie wirusy dostają się do węzłów chłonnych, a potem do wątroby i śledziony, gdzie dochodzi do ich namnażania się.

Wirus ospy wietrznej i półpaśca zakaża przede wszystkim komórki nabłonkowe. Po ustaniu ostrej fazy zakażenia dochodzi do przejścia wirusa w tak zwaną postać utajoną, co oznacza, że wędruje on do elementów układu nerwowego, a dokładniej do komórek zwojowych rdzenia i zwojów nerwów czaszkowych. Po pewnym czasie (nawet po wielu latach) może dojść do reaktywacji „uśpionego” wirusa, co manifestuje się klinicznie jako półpasiec.

>> To może Cię zainteresować: Półpasiec u dzieci

Ile trwa ospa wietrzna u dzieci?

Schorzenie trwa typowo około 14 dni. Jednak przy obniżeniu odporności i pojawieniu się powikłań, czas trwania objawów może się istotnie przedłużyć. Jeżeli objawy trwają zbyt długo i pojawiają się nowe dolegliwości, konieczna jest rekonsultacja w gabinecie lekarza rodzinnego lub pediatry.

>> Sprawdź również: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Diagnostyka ospy wietrznej u dziecka

W klasycznych przypadkach rozpoznanie jest stawiane w oparciu o badanie przedmiotowe i wywiad obejmujący informację na temat kontaktu z chorym na ospę pacjentem. Badania dodatkowe mogą być jednak konieczne u pacjentów z obniżoną odpornością oraz u kobiet w ciąży. Pomocniczo wykonuje się między innymi takie badania jak:

• oznaczenie stężenia swoistych IgG w surowicy – ma to na celu potwierdzenie przebycia zakażenia i wytworzenia odporności,
• pobranie zeskrobin z dna pęcherzyka – w celu identyfikacji antygenów wirusa z wykorzystaniem metody immunofluorescencji bezpośredniej,
• pobranie płynu z pęcherzyka – w celu wykonania hodowli komórkowej lub identyfikacji DNA wirusa metodą PCR.

Z kolei przy podejrzeniu powikłań ospy wietrznej konieczne może być wykonanie takich badań laboratoryjnych i procedur jak:

• oznaczenie stężenia CRP, kreatyniny, prób wątrobowych, elektrolitów,
• wykonanie morfologii krwi obwodowej,
• RTG klatki piersiowej,
• EKG,
• ECHO serca,
• pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego.

>> Chcesz kontrolować funkcje wątroby i sprawdzić, czy nie doszło do infekcji? Wykonaj nasz pakiet wątrobowy (rozszerzony)

Ospa wietrzna: powikłania u dzieci

Niestety, w niektórych przypadkach ospa wietrzna może wiązać się z pojawieniem pewnych powikłań. Należą do nich przede wszystkim:

• wtórne nadkażenia bakteryjne, w tym ropień, ropowica, róża,
• martwicze zapalenie powięzi, a także w konsekwencji sepsa,
• zapalenie płuc (zarówno ospowe oraz wtórne bakteryjne),
• zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i zapalenie mózgu,
• zapalenie móżdżku (zespół ataksji móżdżkowej),
• zespół Guillaina i Barrégo,
• porażenie nerwów czaszkowych,
• zapalenie siatkówki,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie wątroby,
• małopłytkowość,
• zapalenie cewki i/lub pęcherza moczowego.

Przeczytaj też:

>> Wysypka u dzieci – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

>> Ospa wietrzna a ospa małpia. Czy mają ze sobą coś wspólnego?

Metody leczenia ospy wietrznej u dziecka

W łagodnych przypadkach i u pacjentów poniżej 12. roku życia stosuje się wyłącznie leczenie objawowe, w tym przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Należy zaznaczyć, że nie powinno się stosować leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, ponieważ substancje te zwiększają ryzyko nadkażenia bakteryjnego zmian skórnych. Z powodzeniem można zastosować paracetamol. W razie pojawienia się świądu można wspomóc się lekami przeciwhistaminowymi, np. z zawartością dimetyndenu.

Skóra pacjentów z ospą wietrzną wymaga codziennej kąpieli i delikatnej pielęgnacji. Niezalecane jest stosowanie popularnych niegdyś papek i pudrów, ponieważ zwiększają one ryzyko nadkażenia bakteryjnego i tym samym bliznowacenia.

U pacjentów powyżej 12. roku życia, z obniżoną odpornością i przy wystąpieniu powikłań, konieczne może okazać się włączenie leczenia przeciwwirusowego w postaci acyklowiru. Substancję tę stosuje się w postaci doustnej lub dożylnej. Przy podaży dożylnej konieczne jest zapewnienie pacjentowi odpowiedniego nawodnienia, ponieważ istnieje ryzyko wytrącania się tej substancji w obrębie nerek. Konieczne jest również monitorowanie stężenia kreatyniny w surowicy.

Czy można zapobiec rozwojowi ospy wietrznej u dziecka?

Należy pamiętać, że do dyspozycji jest szczepienie ochronne przeciwko ospie wietrznej, które w Polsce należy do szczepień zalecanych. Szczepienie ochronne zmniejsza ryzyko zachorowania i wystąpienia groźnych powikłań choroby.

Podstawowy schemat szczepienia obejmuje dwie dawki podawane podskórnie lub domięśniowo w odstępie 6–8 tygodni. Postępowaniem zmniejszającym ryzyko infekcji jest oczywiście unikanie przebywania w dużych zbiorowiskach oraz izolowanie się od osób chorych na ospę wietrzną.

Zobacz także:

>> Odra – czy grozi nam powrót zapomnianej choroby?

>> Różyczka – objawy, leczenie, profilaktyka

Ospa wietrzna to zakaźna choroba wirusowa, która pozostawia po sobie trwałą odporność. Choć w większości przypadków ospy wietrznej przebieg choroby wymaga jedynie leczenia objawowego i odpoczynku, to zdarzają się również poważne powikłania. U pacjentów z obniżoną odpornością śmiertelność może wynosić nawet do 15%, a w przebiegu zapalenia płuc u kobiet ciężarnych nawet 40%. W celu zmniejszenia ryzyka ciężkiego przebiegu warto zaszczepić się przeciwko ospie.

---

Bibliografia

1. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
2. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
3. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.