Sklep
Strona główna Blog Strona 17

Polineuropatie – rodzaje, objawy, przyczyny, diagnostyka

Barbara Pawłowska
-
0
Polineuropatie – rodzaje, objawy, przyczyny, diagnostyka

Polineuropatie to schorzenia układu nerwowego, które mogą znacząco wpływać na jakość życia pacjenta. Charakteryzują się uszkodzeniem wielu nerwów obwodowych, co prowadzi do różnorodnych objawów, takich jak drętwienie, osłabienie mięśni czy ból.

W artykule omówimy, czym jest polineuropatia, jakie są jej przyczyny i objawy, a także jakie badania warto wykonać, aby ją zdiagnozować. Dowiesz się również, jakie są metody leczenia oraz jak radzić sobie z chorobą na co dzień.

Spis treści:

  1. Czym jest polineuropatia?
  2. Jakie są objawy polineuropatii?
  3. Rodzaje polineuropatii
  4. Polineuropatia – badanie, które warto wykonać
  5. Co to jest zespół Guillaina-Barrégo (GBS)?
  6. Leczenie polineuropatii
  7. Polineuropatia jak z nią żyć?
  8. Polineuropatia – podsumowanie

Czym jest polineuropatia?

Polineuropatia to grupa schorzeń charakteryzujących się uszkodzeniem wielu nerwów obwodowych. Może mieć różne podłoże, np. autoimmunizacyjne. Uszkodzone nerwy przestają prawidłowo przewodzić impulsy, co prowadzi do szeregu objawów neurologicznych.

>> Warto przeczytać: Choroby autoimmunologiczne – czym są? Objawy, diagnostyka i leczenie

Jakie są objawy polineuropatii?

Objawy polineuropatii zależą od rodzaju i stopnia uszkodzenia nerwów. Do najczęstszych należą:

  • drętwienie i mrowienie kończyn,
  • osłabienie mięśni,
  • zaburzenia czucia (np. brak reakcji na ból lub temperaturę),
  • ból neuropatyczny,
  • problemy z równowagą i koordynacją ruchową.

>> Przeczytaj też: Mrowienie i drętwienie lewej ręki – co oznacza i jak leczyć te objawy?

Rodzaje polineuropatii

Polineuropatie można podzielić według różnych kryteriów:

  • ze względu na przyczynę, m.in.:
    • polineuropatia metaboliczna (np. cukrzycowa),
    • polineuropatia toksyczna (np. alkoholowa),
    • polineuropatia autoimmunizacyjna (np. zespół Guillaina-Barrégo (GBS), przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna (CIDP)).
  • ze względu na dominujący objaw, m.in.:
    • polineuropatia czuciowa (zaburzenia czucia, mrowienie),
    • polineuropatia ruchowa (osłabienie mięśni),
    • polineuropatia mieszana (z objawami zarówno czuciowymi, jak i ruchowymi).

Polineuropatia – badanie, które warto wykonać

Aby zdiagnozować polineuropatię, lekarz może zlecić szereg badań, takich jak np. badanie przewodnictwa nerwowego (EMG/NCS), które ocenia funkcjonowanie nerwów i mięśni. Istotną rolę odgrywają również badania krwi – wykonuje się je w celu wykrycia niedoborów witamin, nieprawidłowego poziomu glukozy czy obecności specyficznych autoprzeciwciał.

W przypadku polineuropatii o podłożu autoimmunizacyjnym ważną rolę odgrywają przeciwciała przeciwko gangliozydom w klasie IgM oraz IgG, które można wykryć we krwi pacjenta.

Badanie przeciwciał przeciwko gangliozydom w klasie IgM banerek

Co to jest zespół Guillaina-Barrégo (GBS)?

GBS to autoimmunizacyjne schorzenie zapalne, prowadzące do ostrej neuropatii i postępującego osłabienia mięśni kończyn. W cięższych przypadkach może dojść do porażenia mięśni gładkich układu pokarmowego oraz układu oddechowego, co obserwuje się u 20–30% pacjentów.

Śmiertelność wynosi od 5% do 10% i najczęściej jest ona skutkiem niewydolności oddechowej. Choroba może wystąpić w każdym wieku, choć u dzieci diagnozowana jest rzadziej. Szacuje się, że zapadalność na GBS wynosi od 1 do 5 przypadków na 100 000 osób rocznie.

Jednym z kluczowych czynników ryzyka jest przebyta infekcja górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego. Mechanizm ten jest prawdopodobnie związany z mimikrą molekularną – reakcja immunologiczna skierowana początkowo przeciwko patogenowi może krzyżowo oddziaływać na antygeny komórek nerwowych, prowadząc do ich uszkodzenia.

W diagnostyce zespołu Guillaina-Barrégo pomocne mogą być testy wykrywające autoprzeciwciała przeciwko gangliozydom, zwłaszcza w określonych wariantach choroby. Gangliozydy to glikolipidy obecne w błonach komórkowych neuronów, a ich uszkodzenie przez autoprzeciwciała prowadzi do zaburzeń przewodnictwa nerwowego.

Autoprzeciwciała najczęściej wykrywane w GBS to:

  • przeciwciała anty-GM1 – często występują w wariancie aksonalnym GBS (AMAN, AMSAN),
  • przeciwciała anty-GD1a, anty-GD1b, anty-GT1a – związane z cięższymi postaciami choroby i zajęciem nerwów czaszkowych,
  • przeciwciała anty-GQ1b – charakterystyczne dla wariantu zespołu Millera-Fishera (MFS), który objawia się ataksją, oftalmoplegią i arefleksją.

Chociaż wykrycie tych przeciwciał nie jest niezbędne do postawienia diagnozy GBS, ich obecność może wspierać rozpoznanie i pomóc w różnicowaniu poszczególnych wariantów choroby. Warto wykonywać badania wieloparametrowe, które umożliwiają detekcję kilku autoprzeciwciał w trakcie jednego testu.

>> Przeczytaj też: Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa – co to jest? Objawy, przyczyny, badania, dziedziczenie 

Badanie przeciwciał przeciwko gangliozydom w klasie IgG banerek

Leczenie polineuropatii

Leczenie zależy od przyczyny choroby. W niektórych przypadkach możliwe jest zahamowanie postępu choroby, a nawet częściowa regeneracja nerwów. Stosuje się:

  • farmakoterapię – leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, witaminy,
  • rehabilitację – ćwiczenia poprawiające sprawność ruchową,
  • terapię nakierowaną na przyczynę polineuropatii – np. w przypadku GBS stosuje się leczenie immunomodulujące, tj. plazmaferezę oraz immunoglobuliny dożylne. Takie leczenie ma na celu zahamowanie nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego.

Polineuropatia – jak z nią żyć?

Życie z polineuropatią wymaga dostosowania codziennych nawyków i wprowadzenia odpowiednich metod radzenia sobie z objawami. Warto zwrócić uwagę na:

  • zdrową dietę – bogatą w witaminy i składniki odżywcze,
  • aktywność fizyczną – dostosowaną do możliwości pacjenta,
  • unikanie czynników pogarszających stan nerwów, takich jak alkohol czy toksyny,
  • wsparcie psychologiczne – radzenie sobie ze stresem i emocjonalnymi skutkami choroby.

Polineuropatia – podsumowanie

Polineuropatia to poważne schorzenie, które może znacząco wpłynąć na życie pacjenta. Wczesna diagnostyka (np. testy z krwi w kierunku przeciwciał antygangliozydowych) i odpowiednie leczenie mogą pomóc w złagodzeniu objawów i poprawie jakości życia.

Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania. Pamiętaj – szybka reakcja to klucz do skuteczniejszego leczenia!

Piśmiennictwo

  1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/guillain-barre-syndrome/symptoms-causes/syc-20362793 (dostęp 12.02.2025)
  2. https://www.euroimmun.pl/neuropatie-u-pacjentow-z-chorobami-onkologicznymi/ (dostęp 12.02.2025)
  3. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/165485,polineuropatie (dostęp 12.02.2025)
  4. https://www.euroimmun.pl/cidp-screen-1-pomoc-w-diagnostyce-przewleklej-zapalnej-polineuropatii-demielinizacyjnej/ (dostęp 12.02.2025)

Hemoglobina – co to jest i jaką funkcję pełni?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Hemoglobina – co to jest i jaką funkcję pełni?

Hemoglobina jest jednym z najważniejszych białek organizmu człowieka, bez którego nie byłoby możliwe jego prawidłowe funkcjonowanie. Jakie funkcje pełni hemoglobina? Dlaczego jest tak ważna? Jak można oznaczyć stężenie tego białka? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się o czym może świadczyć obniżone, jak i podwyższone stężenie hemoglobiny.

Spis treści:

  1. Co to jest hemoglobina?
  2. Za co odpowiada hemoglobina?
  3. Kiedy przeprowadzić badanie hemoglobiny?
  4. Badanie hemoglobiny – jak interpretować wyniki?
  5. Podwyższona hemoglobina – o czym świadczy?
  6. Hemoglobina poniżej normy – co oznacza?

Co to jest hemoglobina?

Hemoglobina jest białkiem, znajdującym się w erytrocytach, czyli w krwinkach czerwonych. Pod względem budowy, hemoglobina składa się z czterech łańcuchów peptydowych (a więc łańcuchów białkowych), zawierających po jednej grupie hemowej, zdolnej do wiązania jednej cząsteczki tlenu. Grupy hemowe zawarte w hemoglobinie zbudowane są między innymi z atomów żelaza i nadają temu białku, a tym samym krwi charakterystyczne czerwone zabarwienie. Warto wspomnieć, że innym, ważnym białkiem, zawierającym grupy hemowe jest mioglobina. Odpowiada ona za magazynowanie tlenu w mięśniach.

>> Przeczytaj także: Krew – budowa, funkcje w organizmie, grupy krwi i ich dziedziczenie

Za co odpowiada hemoglobina?

Najważniejszą rolą hemoglobiny jest transport tlenu z pęcherzyków płucnych do wszystkich narządów i tkanek organizmu człowieka. Jedna cząsteczka hemoglobiny jest w stanie przetransportować maksymalnie cztery cząsteczki tlenu. Hemoglobina z przyłączonym tlenem określana jest jako hemoglobina utlenowana (oksyhemoglobina), z kolei hemoglobina pozbawiona cząsteczek tlenu to hemoglobina odtlenowana (deoksyhemoglobina). Warto dodać, że hemoglobina odpowiada również za częściowy transport dwutlenku węgla z narządów i tkanek do płuc. Białko to transportuje około 15% ogólnej ilości dwutlenku węgla, transportowanego przez krew.

Należy w tym miejscu wspomnieć, że tlenek węgla, czyli potocznie mówiąc czad (CO) cechuje się bardzo dużym powinowactwem do hemoglobiny. Gaz ten łączy się z hemoglobiną w sposób bardziej trwały, niż  tlen – powstaje wówczas karboksyhemoglobina. Sprawia to, że hemoglobina traci wówczas zdolność do wiązania się z tlenem. Prowadzi to do pojawienia się groźnych objawów zatrucia tlenkiem węgla.

Kiedy przeprowadzić badanie hemoglobiny?

Stężenie hemoglobiny jest jednym z parametrów oznaczanych w ramach morfologii krwi obwodowej. Oprócz stężenia hemoglobiny, morfologia krwi obwodowej pozwala również między innymi na ocenę liczby krwinek czerwonych, krwinek białych, czy płytek krwi, a także wielkości krwinki czerwonej. Ocenę stężenia hemoglobiny, wraz z oceną pozostałych parametrów krwi powinno się wykonywać regularnie, przynajmniej raz w roku.

Morfologia banerek

Oznaczenie morfologii krwi obwodowej jest jednym z badań laboratoryjnych, które powinno się wykonać w diagnostyce niektórych objawów chorobowych, w tym takich jak:

  • osłabienie, łatwa męczliwość,
  • pogorszenie tolerancji wysiłku,
  • bóle i zawroty głowy,
  • bladość skóry i śluzówek,
  • tendencja do przedłużających się krwawień,
  • gorączka o nieustalonej przyczynie,
  • nocne poty,
  • bóle mięśni i stawów,
  • utrata masy ciała.

Oznaczenie stężenia hemoglobiny wykonuje się z próbki krwi żylnej, a samo badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Warto jednak pozostać na czczo, a dzień przed badaniem wstrzymać się od intensywnego wysiłku fizycznego i spożywania alkoholu.

>> Przeczytaj także: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie

Badanie hemoglobiny – jak interpretować wyniki?

Wartości referencyjne w odniesieniu do stężenia hemoglobiny nie są jednakowe dla wszystkich pacjentów. Zależą one bowiem między innymi od wieku i płci. Inne wartości referencyjne dotyczą również kobiet będących w ciąży i w połogu. Warto podkreślić, że odchylenia w stężeniu hemoglobiny powinny być interpretowane przez lekarza, który ma wgląd w historię leczenia danego pacjenta oraz może z nim przeprowadzić wywiad i badanie przedmiotowe. Co więcej, stężenie hemoglobiny nie powinno być interpretowane w oderwaniu od pozostałych parametrów morfologii krwi obwodowej.

Podwyższona hemoglobina – o czym świadczy?

Podwyższone stężenie hemoglobiny może być przypadkowym znaleziskiem laboratoryjnym lub świadczyć o istnieniu pewnych schorzeń. Jakim stanom klinicznym i chorobom może towarzyszyć podwyższona wartość hemoglobiny w morfologii krwi obwodowej? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

  • odwodnienie – na przykład po intensywnym wysiłku fizycznym, czy nieżycie żołądkowo-jelitowym, czy spożywaniu zbyt małej ilości płynów,
  • stan po rozległych oparzeniach,
  • czerwienicę prawdziwą – jest to schorzenie hematologiczne, którego istotą jest zwiększone wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym,
  • niektóre schorzenia dotyczące układu oddechowego – w tym przewlekła obturacyjna choroba płuc,
  • przebywanie na dużej wysokości,
  • nikotynizm.

Hemoglobina poniżej normy – co oznacza?

Obniżenie stężenia hemoglobiny jest znacznie częściej diagnozowanym odchyleniem, niż podwyższenie jej stężenia. Jakie mogą być przyczyny obniżonych wartości hemoglobiny? W tym miejscu należy wymienić takie stany kliniczne jak:

  • niedokrwistość z niedoboru żelaza,
  • niedokrwistości megaloblastyczne – a więc wynikające z niedoboru witaminy B12 i/lub kwasu foliowego,
  • inne niedokrwistości – w tym między innymi niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość chorób przewlekłych, czy niedokrwistość aplastyczna,
  • talasemie – czyli schorzenia wynikające z wrodzonych defektów budowy hemoglobiny,
  • nowotwory złośliwe, w tym białaczki,
  • choroby nerek, w tym przewlekła niewydolność tego narządu,
  • niedoczynność tarczycy,
  • niektóre choroby wątroby,
  • stany związane z przewodnieniem organizmu.

>> Przeczytaj także: Najczęstsze rodzaje anemii i ich przyczyny

Stężenie hemoglobiny to jeden z głównych parametrów oznaczanych w trakcie wykonywania morfologii krwi obwodowej. Jest to stosunkowo proste badanie, które dostarcza nam wielu cennych informacji diagnostycznych. Stężenie hemoglobiny, wraz z resztą parametrów morfologii krwi powinno być wykonywane przynajmniej raz w roku. Pozwala bowiem na zobrazowanie ważnych odchyleń i wczesne wyłapanie ewentualnych schorzeń, wymagających podjęcia leczenia. 

Bibliografia

  1. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
  2. L. Stryer, Biochemia, wydanie 2, PWN, Warszawa 2003, s. 66–69,
  3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  4. I. Hus, A. Mastalerz-Migas, Algorytm różnicowania przyczyn niedokrwistości, Lekarz POZ, 1/2022, s. 12–17.

Narkolepsja – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka

Sara Aszkiełowicz
-
0
Narkolepsja – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka

Narkolepsja to przewlekłe zaburzenie snu, które znacząco wpływa na jakość życia pacjentów. Choroba ta objawia się nadmierną sennością w ciągu dnia oraz niekontrolowanymi atakami snu. Narkolepsja może prowadzić do trudności w codziennym funkcjonowaniu, wpływając na życie zawodowe, społeczne i emocjonalne chorego.

W tym artykule omówimy, czym jest narkolepsja, jakie są jej objawy, przyczyny oraz metody diagnostyki i leczenia. Jeśli doświadczasz niekontrolowanej senności w ciągu dnia, warto zapoznać się z poniższymi informacjami i skonsultować się z lekarzem.

Spis treści:

  1. Narkolepsja – co to za choroba?
  2. Narkolepsja – objawy
  3. Narkolepsja – przyczyny rozwoju przypadłości
  4. Diagnostyka narkolepsji – jak przebiega rozpoznanie?
  5. Narkolepsja – czy da się wyleczyć?

Narkolepsja – co to za choroba?

Narkolepsja to neurologiczne zaburzenie snu, które charakteryzuje się nadmierną sennością w ciągu dnia oraz nagłymi atakami snu. Osoby cierpiące na tę przypadłość mogą zasypiać w nieodpowiednich momentach, np. podczas rozmowy, pracy czy prowadzenia pojazdu. Schorzenie to wynika z nieprawidłowego funkcjonowania mechanizmów regulujących cykle snu i czuwania w mózgu.

Narkolepsja dzieli się na dwa główne typy:

  • Narkolepsja typu 1 – związana z niedoborem hipokretyny, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za regulację snu.
  • Narkolepsja typu 2 – charakteryzująca się podobnymi objawami, ale bez wykrywalnego niedoboru hipokretyny.
Pakiet problemy ze snem podstawowy (3 badania) banerek

Czy narkolepsja jest groźna?

Narkolepsja nie jest chorobą śmiertelną, ale może być niebezpieczna w codziennym życiu. Nagłe napady senności mogą prowadzić do wypadków, zwłaszcza podczas prowadzenia samochodu lub obsługi maszyn. Dodatkowo, osoby cierpiące na narkolepsję często doświadczają zaburzeń emocjonalnych, takich jak depresja i lęk, spowodowanych ograniczeniami wynikającymi z choroby.

>> To może Cię zainteresować: Depresja maskowana – objawy, przyczyny, leczenie. Jakie badania zrobić przy depresji?

Narkolepsja – objawy

Objawy narkolepsji mogą być różne u poszczególnych pacjentów, ale do najbardziej charakterystycznych należą:

  • Nadmierna senność w ciągu dnia (EDS, excessive daytime sleepiness) – niekontrolowana potrzeba snu, która może prowadzić do nagłego zasypiania.
  • Katapleksja – nagła utrata napięcia mięśniowego wywołana silnymi emocjami, takimi jak śmiech czy zaskoczenie.
  • Paraliż senny – chwilowa niezdolność do poruszania się tuż po przebudzeniu lub przed zaśnięciem.
  • Halucynacje hipnagogiczne i hipnopompiczne – realistyczne i często przerażające wizje występujące przy zasypianiu lub budzeniu się.
  • Zaburzenia snu nocnego – częste przebudzenia, bezsenność oraz niska jakość snu.

>> Przeczytaj: Melatonina – co to jest i jak działa na organizm? Po co bada się jej poziom?

Narkolepsja – przyczyny rozwoju przypadłości

Dokładna przyczyna narkolepsji nie jest w pełni poznana, jednak uważa się, że może być chorobą o etiologii autoimmunologicznej. Badania wskazują, że układ odpornościowy atakuje komórki produkujące hipokretynę, co prowadzi do zaburzeń snu. Do innych potencjalnych przyczyn należą:

  • Predyspozycje genetyczne – obecność określonych genów może zwiększać ryzyko zachorowania.
  • Infekcje wirusowe – niektóre infekcje mogą wywoływać reakcje autoimmunologiczne prowadzące do narkolepsji.
  • Urazy mózgu – uszkodzenia w rejonach mózgu odpowiedzialnych za regulację snu mogą przyczynić się do rozwoju choroby.

Diagnostyka narkolepsji – jak przebiega rozpoznanie?

Rozpoznanie narkolepsji może być skomplikowane, ponieważ objawy często są mylone z innymi zaburzeniami snu. Proces diagnostyczny obejmuje kilka kroków:

  • Wywiad lekarski i badanie snu

Lekarz zbiera informacje na temat objawów, historii choroby oraz stylu życia pacjenta. Często pacjenci proszeni są o prowadzenie dziennika snu.

  • Badania laboratoryjne

Umożliwiające różnicowanie z innymi potencjalnymi przyczynami zaburzeń snu i/lub zidentyfikowanie konsekwencji.

  • Polisomnografia (PSG)

Badanie przeprowadzane w laboratorium snu w celu oceny aktywności mózgu, mięśni, oddychania i ruchów gałek ocznych podczas snu.

  • Test wielokrotnej latencji snu (MSLT)

Ocena, jak szybko pacjent zasypia w ciągu dnia oraz czy wchodzi w fazę snu REM w krótkim czasie po zaśnięciu.

  • Badanie poziomu hipokretyny

Analiza płynu mózgowo-rdzeniowego w celu określenia stężenia hipokretyny, która jest kluczowa w diagnozowaniu narkolepsji typu 1.

>> Zobacz także: Od zmęczenia do maksymalnej wydajności: jak wolny testosteron może wpływać na poziom energii

Narkolepsja – czy da się wyleczyć?

Niestety, narkolepsja jest chorobą przewlekłą i nie ma obecnie dostępnej metody, która pozwoliłaby całkowicie ją wyleczyć. Jednak istnieją sposoby leczenia, które pomagają kontrolować objawy i poprawiają jakość życia pacjentów. Terapia obejmuje:

  • Farmakoterapia – stosowanie leków stymulujących układ nerwowy (np. modafinil) oraz antydepresantów pomagających kontrolować katapleksję.
  • Zmiany stylu życia – regularny harmonogram snu, krótkie drzemki w ciągu dnia, unikanie kofeiny i alkoholu.
  • Terapia behawioralna – techniki radzenia sobie ze stresem oraz dostosowanie warunków życia i pracy do potrzeb pacjenta.

Narkolepsja to poważne zaburzenie snu, które może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż choroba ta nie jest uleczalna, to odpowiednia diagnostyka i leczenie pozwalają na skuteczne kontrolowanie jej objawów. Jeśli zauważasz u siebie objawy narkolepsji, takie jak nadmierna senność, paraliż senny czy katapleksja, warto skonsultować się z lekarzem i poddać się odpowiednim badaniom. Wczesne rozpoznanie choroby może poprawić komfort życia i zapobiec poważnym konsekwencjom.

Bibliografia

  1. American Academy of Sleep Medicine. (2022). „Narcolepsy: Clinical Guidelines and Management.”
  2. National Sleep Foundation. (2023). „Understanding Narcolepsy: Symptoms, Diagnosis, and Treatment.”
  3. Zawilska JB,. (2012), „Narkolepsja: etiologia, obraz kliniczny, diagnostyka i leczenie.” Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej.

SHBG -co to za badanie? Wartości referencyjne u kobiet i mężczyzn, interpretacja wyników

Agata Strukow
-
0
SHBG -co to za badanie? Wartości referencyjne u kobiet i mężczyzn, interpretacja wyników

SHBG to białko produkowane w wątrobie. Oznaczanie jego poziomu ma zastosowanie w diagnostyce zaburzeń hormonalnych u obydwu płci. Dowiedz się czym jest SHBG i dlaczego znalazło zastosowanie w endokrynologii i ginekologii. O czym może świadczyć obniżone, a o czym podwyższone SHBG i jakie czynniki wpływają na syntezę tego białka w ludzkim organizmie?

Spis treści:

  1. SHBG – co to za badanie
  2. Czynniki wpływające na poziom SHBG w organizmie człowieka
  3. Wskazania do badania SHBG (kiedy badać)
  4. Przygotowanie do badania SHBG
  5. Interpretacja wyników badania
  6. SHBG w określonych sytuacjach klinicznych
  7. PODSUMOWANIE

SHBG – co to za badanie

SHBG to angielski skrót nazwy białka, które transportuje hormony płciowe: sex hormone binding globulin.

Aby hormony mogły być transportowane we krwi człowieka, muszą być powiązane z białkami. Np. hormony tarczycy łączą się z TBG – globuliną wiążącą tyroksynę, kortyzol z CBG –  transkortyną. Część hormonów płciowych – progesteron, androstendion i estron – przenoszone są we krwi za pomocą albuminy. Natomiast estradiol, testosteron i dihydrotestosteron są wiązane głównie przez SHBG – globulinę wiążącą hormony płciowe. Część tych hormonów transportowana jest też przez albuminę.

SHBG u mężczyzn

SHBG u mężczyzn produkowane jest w wątrobie, a dodatkowo przez gruczoł krokowy (prostatę). Jego funkcją jest transport testosteronu. Tylko 2% testosteronu to pula wolna, czyli hormon dostępny dla komórek docelowych (wolny testosteron). Z pozostałej części 40% jest słabo związane z albuminami – jest to hormon biodostępny, a 60% z silnie wiążącą globuliną SHBG i jest to hormon nieaktywny, nie jest biodostępny.

Oznaczenie SHBG u mężczyzn wykonuje się, aby ocenić pulę biodostępnego testosteronu.

SHBG_ramka_1

Stężenie SHBG u mężczyzn wzrasta o 1-1,2% rocznie, co wiąże się ze stopniowym spadkiem aktywności testosteronu i jego frakcji czynnej biologicznie. Z tego powodu średnie stężenie testosteronu obniża się o 0,8-1,0% rocznie, a łączne stężenie testosteronu wolnego i puli związanej z albuminami o 2% rocznie. Dlatego u starszych mężczyzn obserwuje się fizjologiczne podwyższenie stężenia globuliny wiążącej hormony płciowe. Zjawisku temu sprzyja otyłość, cukrzyca, choroby serca, nowotwory.

SHBG_ramka_2

SHBG u kobiet

SHBG u kobiet produkowane jest w wątrobie, ale również miejscowo przez endometrium, jajowody i gruczoł piersiowy. Wiąże i transportuje estradiol chroniąc go przed inaktywacją. Estradiol jest najsilniejszym naturalnym estrogenem i wpływa na syntezę białek wątrobowych, w tym SHBG.

Globulina wiążąca hormony płciowe ma silne powinowactwo do testosteronu i dihydrotestosteronu, natomiast słabiej wiąże estradiol. U kobiet w wieku rozrodczym poziom SHBG jest dwukrotnie wyższy niż u mężczyzn, co wiąże się z wyższym stosunkiem estrogenów do androgenów. Natomiast fizjologicznie obniża się u kobiet po menopauzie, co łączy się z wygasaniem czynności jajników i spadkiem poziomu estrogenów.

SHBG_ramka_3

Czynniki wpływające na poziom SHBG w organizmie człowieka

Badania eksperymentalne wskazują, iż na poziom SHBG negatywnie wpływają cukry proste, czyli glukoza i fruktoza.

Poziom tego białka regulują także hormony:

  • spadek poziomu SHBG powodują insulina i androgeny
  • wzrost produkcji SHBG następuje pod wpływem hormonów tarczycy, estrogenów, adiponektyny.

Na syntezę SHBG podobnie do estrogenów wpływają fitoestrogeny.

Wskazania do badania SHBG (kiedy badać)

Badanie poziomu SHBG wykonywane jest przede wszystkim w celu oceny stężenia męskich hormonów płciowych, czyli androgenów. U mężczyzn ma zastosowanie w diagnostyce zaburzeń, których podłożem jest zbyt niski poziom testosteronu. U kobiet natomiast gdy występujące objawy sugerują zbyt wysoki poziom męskich hormonów płciowych. W warunkach fizjologicznych testosteron u kobiet wytwarzany jest w niewielkich ilościach w nadnerczach i jajnikach. Nawet niewielki wzrost syntezy tego hormonu może skutkować nierównowagą hormonalną i być przyczyną niepłodności, zaburzeń miesiączkowania, trądziku i hirsutyzmu – nadmiernego owłosienia.

SHBG_ramka_4

Badanie poziomu SHBG u mężczyzn

Wskazaniem do badania stężenia SHBG u mężczyzny jest:

  • obniżone libido
  • problemy z erekcją
  • niepłodność
  • ginekomastia.

Poziom SHBG jest również oznaczany w przypadku, gdy wynik badania testosteronu nie koreluje z objawami klinicznymi u pacjenta. Jeśli poziom SHBG odbiega od wartości referencyjnych, ilość testosteronu we krwi nie odzwierciedla rzeczywistej ilości hormonu biodostępnego.

Badanie poziomu SHBG u kobiet

Wskazaniem do oznaczenia tego markera u kobiet są sytuacje, w których przyczyną objawów jest nadmierna produkcja testosteronu. Mogą to być:

  • brak miesiączki
  • niepłodność
  • hirsutyzm – owłosienie typu męskiego.

SHBG jest również jednym z testów laboratoryjnych wykonywanych w przypadku podejrzenia zespołu policystycznych jajników.

SHBG globulina wiążąca hormony płciowe infografika

Pozostałe wskazania do oznaczania poziomu SHBG

Inne wskazania do wykonania badania poziomu SHBG to:

  • otyłość, zespół metaboliczny
  • diagnostyka zaburzeń dojrzewania
  • monitorowanie stanu zdrowia w anoreksji
  • monitorowanie terapii hormonalnej lub antyandrogenowej
  • diagnostyka tyreotoksykozy – marker zbyt wysokich poziomów hormonów tarczycy.

SHBG jest również jednym z badań wykonywanych w czasie diagnostyki zmniejszonej wrażliwości na hormony tarczycy, u pacjentów bez potwierdzonej mutacji THRB. W teście z liotyroniną – syntetycznym odpowiednikiem naturalnej trijodotyroniny, zdrowi pacjenci reagują wzrostem poziomu SHBG. U osób z zespołem oporności odpowiedź na test jest odwrotna (i notuje się spadek SHBG) lub upośledzona.

Badanie SHBG banerek

Przygotowanie do badania SHBG, na czym polega badanie

Badanie poziomu SHBG wykonuje się przez pobranie krwi z żyły łokciowej. W przypadku SHBG u kobiet nie notuje się zmian zakresu stężeń w czasie cyklu miesięcznego, dlatego badanie może być zrobione dowolnego dnia. Ponieważ jednak w czasie cyklu zmienia się poziom estrogenów, które wiążą się z SHBG, w niektórych przypadkach lekarz może zlecić, aby pobranie odbyło się w 2-4 dniu cyklu.

Interpretacja wyników badania SHBG

Wartości referencyjne (norma SHBG) zależne są od płci i wieku. Należy również pamiętać, iż poziom tego białka wzrasta fizjologicznie w czasie ciąży, zależny jest od natężenia syntezy testosteronu i estrogenów.

Wartości referencyjne SHBG (normy SHBG)

Zakres wartości referencyjnych jest zawsze prezentowany na wyniku z laboratorium.

W ALAB normy SHBG są określone na następującym poziomie:

  • kobiety przed menopauzą – 34,3 – 147,7 nmol/l,
  • kobiety po menopauzie – 26,4 – 118,0 nmol/l,
  • mężczyźni – 17,1 – 77,6 nmol/l.

SHBG – obniżone stężenie

SHBG obniżone obserwuje się u kobiet i mężczyzn w:

Obniżone stężenie SHBG oznacza, iż większa pula testosteronu całkowitego jest dostępna do wykorzystania w tkankach. W kobiecym organizmie wywołuje to objawy androgenizacji, czyli pojawienia się cech typowych dla płci męskiej, np. nadmiernego owłosienia. Dlatego obniżenie poziomu SHBG stwierdza się u kobiet z hirsutyzmem oraz zespołem policystycznych jajników (PCOS).

Spadek poziomu SHBG występuje również u kobiet z otyłością, która nasila obwodową konwersję androgenów i zmniejsza stężenie estrogenów, a co za tym idzie SHBG.

Naturalne zmniejszenie poziomu tego białka notuje się u kobiet po menopauzie, dlatego normy SHBG dla kobiet w tym okresie życia są odrębne.

SHBG_ramka_5

Obniżone stężenie SHBG u mężczyzn obserwuje się podczas stosowania terapii androgenami.

SHBG – stężenie podwyższone

Wysokie SHBG może wystąpić w przebiegu:

  • anoreksji
  • nadczynności tarczycy – hormon tarczycy T3 zwiększa produkcję SHBG, nadmiar tego hormonu w nadczynności tarczycy skutkuje zaburzeniem ilości globuliny wiążącej hormony płciowe
  • chorób wątroby – marskości wątroby i stłuszczenia wątroby
  • niedoboru hormonu wzrostu
  • przewlekłego stresu
  • hiperprolaktynemii – podwyższonego poziomu prolaktyny
  • leczenia infekcji spowodowanej wirusem HIV
  • leczenia niektórymi lekami, np. przeciwdrgawkowymi, antypsychotycznymi, antydepresantami (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, inhibitory MAO), przeciwlękowymi (alprazolam).

Podwyższony poziom SHBG u kobiet występuje ponadto:

  • w ciąży
  • w czasie stosowania doustnej antykoncepcji oraz terapii hormonalnej
  • w przebiegu endometriozy.

Podwyższone SHBG u mężczyzn powoduje, iż większa pula testosteronu jest powiązana z białkami i nieaktywna. Tym samym spada pula testosteronu wolnego, skutkiem czego maleje aktywność testosteronu w tkankach. Białko SHBG wiąże również estradiol, jednak jest to działanie dużo słabsze niż w przypadku testosteronu.

Dlatego u mężczyzny z podwyższonym poziomem SHBG występują objawy:  

  • niedoboru androgenów, np. spadek libido
  • względnego nadmiaru estrogenów, np. ginekomastia.

Badania wskazują, iż nawet 80% mężczyzn z nadczynnością tarczycy i spowodowanym przez tę chorobę nadmiarem SHBG ma ginekomastię.

Wzrost SHBG u płci męskiej notuje się także w otyłości, w której o ok. 10-15% spada poziom testosteronu, pociągając za sobą podwyższenie SHBG.

SHBG w określonych sytuacjach klinicznych

SHBG a PCOS – poziom SHBG u dorosłych pacjentek z zespołem policystycznych jajników

PCOS powiązany jest z zaburzeniami metabolicznymi i otyłością oraz nierównowagą hormonalną. Metaanaliza aż 59 badań klinicznych wykazała, iż powyższe problemy kliniczne powiązane są ze znacznie niższymi poziomami SHBG, zanim dojdzie do zmian stężenia hormonów płciowych – androgenów.

Dlatego badacze poskreślają, iż obniżone stężenie SHBG, zanim pojawi się podwyższone stężenie testosteronu może być biomarkerem diagnostycznym w PCOS. Ponadto używane w PCOS leki, np., metformina, poprawiają funkcję jajników i metabolizm węglowodanów, a także zwiększają produkcję SHBG. Dzięki temu jest to badanie, które może być również biomarkerem leczenia PCOS.

Poziom SHBG u nastolatek z PCOS

Współczesny styl życia sprzyja występowaniu otyłości wśród dzieci i nastolatków. Niestety otyłość wpływa na rozwój dziewczynek w okresie dojrzewania, zwiększa ryzyko wystąpienia PCOS i insulinooporności. Wiąże się to ze spadkiem syntezy SHBG i zwiększeniem biodostępności testosteronu.

Niższe stężenie SHBG w surowicy w przebiegu zespołu metabolicznego stanowi ryzyko wystąpienia PCOS u nastolatek.

Pakiet PCOS - zespół policystycznych jajników (4 badania) banerek

SHBG a choroby metaboliczne i sercowo-naczyniowe

Obniżone stężenie SHBG powiązane jest z otyłością, insulinoopornością, zespołem metabolicznym, cukrzycą t.2 i cukrzycą ciężarnych. Jest również związane z wyższym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych u kobiet po menopauzie.

SHBG i stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi (MASLD)

Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi (MASLD), dawniej nazywana NAFLD, charakteryzuje się obecnością tłuszczu w komórkach wątroby, podwyższoną aktywnością aminotransferaz i pojawieniem się stanu zapalnego. Konsekwencją tych procesów może być marskość wątroby. Niektóre badania wskazują, iż obniżenie poziomu SHBG u pacjentów z zespołem metabolicznym może odgrywać rolę w rozwoju MASLD, który traktowany jest jako wątrobowa manifestacja zespołu metabolicznego. Dlatego SHBG może być markerem tej choroby.

PODSUMOWANIE

SHBG – globulina wiążąca hormony płciowe jest cennym testem diagnostycznym, uzupełniającym informację o zaburzeniach poziomu testosteronu w organizmie zarówno mężczyzn, jak i kobiet.

PIŚMIENNICTWO

  1. Wielka Interna, Endokrynologia, pod redakcją Wojciecha Zgliczyńskiego. Medical Tribune Polska, Warszawa 2020. Wydanie II. 
  2. Dinsdale NL, Crespi BJ. Endometriosis and polycystic ovary syndrome are diametric disorders. Evol Appl. 2021 May 14;14(7):1693-1715. doi: 10.1111/eva.13244. PMID: 34295358; PMCID: PMC8288001
  3. Saez-Lopez, C., Brianso-Llort, L., Torres-Torronteras, J. et al. Resveratrol Increases Hepatic SHBG Expression through Human Constitutive Androstane Receptor: a new Contribution to the French Paradox. Sci Rep 7, 12284 (2017). https://doi.org/10.1038/s41598-017-12509-x
  4. Qu, X.; Donnelly, R. Sex Hormone-Binding Globulin (SHBG) as an Early Biomarker and Therapeutic Target in Polycystic Ovary Syndrome. Int. J. Mol. Sci. 2020, 21, 8191. https://doi.org/10.3390/ijms21218191
  5. Jing-ling Zhu, Zhuo Chen, Wen-jie Feng, Shuang-lian Long, Zhong-Cheng Mo, Sex hormone-binding globulin and polycystic ovary syndrome, Clinica Chimica Acta,Volume 499,2019,Pages 142-148,ISSN 0009-8981, https://doi.org/10.1016/j.cca.2019.09.010.

Choroba wrzodowa – farmakogenetyka i zoptymalizowane podejście do leczenia

Izabela Grabowska
-
0
Choroba wrzodowa – farmakogenetyka i zoptymalizowane podejście do leczenia

Choroba wrzodowa należy do jednej z najczęstszych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego, a główną jej przyczyną jest bakteria odkryta dopiero w 1983 roku. Choroba wrzodowa przebiega z różnym nasileniem – od postaci bezobjawowej, przez ciężkie dolegliwości bólowe w nadbrzuszu.

Nieleczona prowadzi do ciężkich powikłań. Skuteczne postępowanie terapeutyczne obejmuje zarówno zmiany w stylu życia, jak i środki farmakologiczne, najczęściej w postaci inhibitorów pompy protonowej.

Spis treści:

  1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – co to jest i jakie są jej przyczyny?
  2. Zakażenie Helicobacter pylori a wrzody żołądka i dwunastnicy
  3. Jak leczyć chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy?
  4. Bezpieczeństwo stosowania inhibitorów pompy protonowej

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – co to jest i jakie są jej przyczyny?

Choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, charakteryzuje się pojawieniem się ubytków (wrzodów) w błonie śluzowej, sięgających aż do warstwy mięśniowej. Schorzenie ma charakter przewlekły i nawracający. Może rozwijać się bezobjawowo od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy. Do najczęstszych objawów należą ból o piekącym charakterze lub dyskomfort w nadbrzuszu.

W przypadku wrzodów żołądka może on się  pojawić bezpośrednio po posiłku, a przy wrzodach dwunastnicy ból pojawia się najczęściej w nocy lub we wczesnych godzinach porannych, a także w ciągu 2-3 godzin po posiłku.

Ryzyko zachorowania na choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy zwiększają:

Szacuje się, że 80% wrzodów żołądka i 95% wrzodów dwunastnicy jest wywołanych infekcją bakterii Helicobacter pylori.

>> Przeczytaj także: Choroba wrzodowa, dyspepsja, infekcja Helicobacter pylori – diagnostyka i postępowanie

Zakażenie Helicobacter pylori a wrzody żołądka i dwunastnicy

Zakażenie H. pylori jest jednym z najczęstszych zakażeń bakteryjnych na świecie. W Polsce częstość infekcji szacuje się na około 70-80% wśród osób dorosłych. Jednak tylko w przypadku 10% osób zakażonych rozwija się stan zapalny błony śluzowej żołądka lub choroba wrzodowa, a w najgorszej sytuacji – rak żołądka. Do zakażeń dochodzi drogą pokarmową.

Bakterie z gatunku Helicobacter syntetyzują enzym – ureazę, który powoduje rozkład mocznika obecnego w żołądku do amoniaku i dwutlenku węgla. Amoniak wiąże jony H+ i powoduje alkalizację treści żołądka (wzrost pH), co umożliwia bakteriom H. pylori przetrwanie w pierwotnie kwaśnym środowisku żołądka.

Wyróżnia się dwa rodzaje testów diagnostycznych zakażenia bakterią H. pylori:

  • inwazyjne – oparte na pobraniu wycinka z błony śluzowej żołądka  oraz
  • nieinwazyjne – np. test oddechowy (UBT), badanie antygenu H. pylori w kale oraz obecności przeciwciał przeciwko H. pylori we krwi.
Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

>> Przeczytaj też: Wrzody żołądka – objawy, przyczyny, badania i leczenie choroby wrzodowej 

Jak leczyć chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy?

W leczeniu choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy ważne jest postępowanie niefarmakologiczne. Pacjentom zaleca się zmianę stylu życia, w tym m.in.:

  • wprowadzenie diety lekkostrawnej z eliminacją produktów i pokarmów pobudzających wydzielanie soku żołądkowego w okresie zaostrzenia choroby, takich jak np. potrawy smażone w głębokim tłuszczu, tłuste sosy na zasmażkach, mocne wywary mięsne lub z kości, mocna kawa i herbata, napoje gazowane, potrawy słone i pikantne, mięso i ryby marynowane lub wędzone,
  • unikanie picia alkoholu – działa drażniąco na błonę śluzową żołądka,
  • unikanie palenia tytoniu – dym tytoniowy działa drażniąco na błonę śluzową żołądka, powoduje trudniejsze gojenie się owrzodzeń i zwiększa ryzyko nawrotów choroby,
  • unikanie przewlekłego stresu i stosowanie technik relaksacyjnych opartych np. na ćwiczeniach oddechowych i jodze,
  • dbanie o codzienną aktywność fizyczną.

Poza powyższym leczeniem niefarmakologicznym, u chorych konieczne jest podjęcie leczenia farmakologicznego. W tym celu stosowane są inhibitory pompy protonowej (IPP), a jeśli choroba wrzodowa została spowodowana przez zakażenie Helicobacter pylori, należy również zastosować odpowiednią antybiotykoterapię.

Bezpieczeństwo stosowania inhibitorów pompy protonowej

Stosowanie IPP w leczeniu choroby wrzodowej oraz w zapobieganiu uszkodzeniom błony śluzowej, m.in. przez niesteroidowe leki przeciwzapalne przynosi ogromne korzyści.

Farmakogenetyka_choroba_wrzodowa_ramka_1

Leki te są uznawane za stosunkowo bezpieczne i tym samym dostępne są również bez recepty, m.in. omeprazol i pantoprazol. </ramka>

Jednak, tak jak w przypadku innych leków, również stosowanie IPP niesie ryzyko działań niepożądanych. Dlatego też należy je przyjmować wyłącznie wtedy, gdy zaistnieje wskazanie medyczne. Ważny jest również czas stosowania tych farmaceutyków i dawka, które różnią się w zależności od stanu klinicznego pacjenta.

Inhibitory pompy protonowej wchodzą również w interakcję z innymi lekami. Metabolizowane są w wątrobie z udziałem układów enzymatycznych cytochromu P450, (głównie CYP2C19 i CYP3A4), dlatego też mogą w różnym stopniu wpływać na tempo działania innych leków przetwarzanych tym samym szlakiem metabolicznym. Negatywny efekt tych interakcji zależy od rodzaju IPP. Leki te różnią się także siłą, z jaką hamują wydzielanie kwasu solnego.

W celu ustalenia odpowiedniego postępowania terapeutycznego i wybrania odpowiedniego IPP i jego dawki, pomocne może być badanie farmakogenetyczne. Na podstawie analizy DNA pacjenta – izolowanego z próbki krwi – można ocenić tempo metabolizmu poszczególnych leków.

Dzięki temu, badania genetyczne mogą poprawić skuteczność i bezpieczeństwo leczenia choroby wrzodowej żołądka i/lub dwunastnicy. Otrzymany raport zawiera rekomendacje dotyczące rodzaju i dawkowania danego inhibitora pompy protonowej (tabela).

Tabela.  Rekomendacje, jakie można uzyskać w badaniach farmakogenetycznych w zależności od genotypu pacjenta.

Inhibitor pompy protonowej (IPP)Normalne ryzykoUżywaj z rozwagąWysokie ryzyko
DekslanzoprazolNależy postępować zgodnie z zalecaniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotce.Rozpocząć podawanie standardowej początkowej dawki dobowej. Rozważyć zwiększenie dawki o 50-100% w leczeniu zakażenia H. pylori i nadżerkowego zapalenia przełyku. Dawka dobowa może być podawana w dawkach podzielonych. Monitorować skuteczność.Rozpocząć podawanie standardowej początkowej dawki dobowej. W przypadku leczenia przewlekłego (>12 tygodni) i po osiągnięciu skuteczności należy rozważyć zmniejszenie dawki dobowej o 50%. Monitorować dalszą skuteczność.
LanzoprazolNależy postępować zgodnie z zalecaniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotce.Rozpocząć podawanie standardowej początkowej dawki dobowej. Rozważyć zwiększenie dawki o 50-100% w leczeniu zakażenia H. pylori i nadżerkowego zapalenia przełyku. Dawka dobowa może być podawana w dawkach podzielonych. Monitorować skuteczność.Rozpocząć podawanie standardowej początkowej dawki dobowej. W przypadku leczenia przewlekłego (>12 tygodni) i po osiągnięciu skuteczności należy rozważyć zmniejszenie dawki dobowej o 50%. Monitorować dalszą skuteczność.
OmeprazolNależy postępować zgodnie z zalecaniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotce.Rozpocząć standardową początkową dawkę dobową. Rozważyć zwiększenie dawki o 50-100% w leczeniu zakażenia H. pylori i nadżerkowego zapalenia przełyku. Dawka dobowa może być podawana w dawkach podzielonych. Należy monitorować skuteczność.Rozpocząć podawanie standardowej początkowej dawki dobowej. W przypadku leczenia przewlekłego (>12 tygodni) i po osiągnięciu skuteczności należy rozważyć zmniejszenie dawki dobowej o 50%. Monitorować dalszą skuteczność.
PantoprazolNależy postępować zgodnie z zalecaniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotce.Rozpocząć standardową początkową dawkę dobową. W przypadku leczenia przewlekłego (>12 tygodni) i po osiągnięciu skuteczności należy rozważyć zmniejszenie dawki dobowej o 50%. Monitorować dalszą skuteczność.Rozpocząć standardową początkową dawkę dobową. W przypadku leczenia przewlekłego (>12 tygodni) i po osiągnięciu skuteczności należy rozważyć zmniejszenie dawki dobowej o 50%. Monitorować dalszą skuteczność.

Piśmiennictwo

  1. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Solnica B. (red.). Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Wyd. Edra Urban&Partner, 2017. (dostęp 03.02.2025)
  2. Hurkała K., Antonik D., Denys B. i wsp. Helicobacter pylori treatment – a review. J Educ Health Sport, 2023, 38(1), 23-32. (dostęp 03.02.2025)
  3. Dąbrowski A. Bezpieczeństwo stosowania inhibitorów pompy protonowej. Med. Prakt., 2019, 7–8, 128–130. (dostęp 03.02.2025)

Białaczka włochatokomórkowa – charakterystyka choroby, objawy, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Białaczka włochatokomórkowa – charakterystyka choroby, objawy, diagnostyka i leczenie

Białaczka włochatokomórkowa to rzadka choroba nowotworowa układu krwiotwórczego, rozwijająca się powoli i przez długi czas mogąca nie dawać wyraźnych objawów. Schorzenie to wyróżnia się obecnością nietypowych limfocytów B, które pod mikroskopem przypominają „włochate” komórki. Dowiedz się więcej o tej chorobie, jej charakterystycznych objawach, dostępnych metodach diagnostyki i leczenia.

Spis treści:

  1. Czym jest białaczka włochatokomórkowa?
  2. Białaczka włochatokomórkowa – objawy, na które należy zwrócić uwagę
  3. Diagnostyka białaczki włochatokomórkowej – jakie badania wykonać?
  4. Leczenie białaczki włochatokomórkowej – jakie są dostępne opcje terapeutyczne?
  5. Rola diety w leczeniu i wspomaganiu pacjentów z białaczką włochatokomórkową
  6. Podsumowanie

Czym jest białaczka włochatokomórkowa?

Białaczka włochatokomórkowa (ang. hairy cell leukemia, HCL) to nowotwór układu limfatycznego, w którym dochodzi do niekontrolowanego rozrostu limfocytów B – komórek odpowiedzialnych za odporność organizmu. Choroba ta zawdzięcza swoją nazwę charakterystycznym „włochatym” wypustkom na powierzchni komórek nowotworowych, widocznym pod mikroskopem. Stanowi około 2-3% wszystkich przewlekłych białaczek limfoidalnych i występuje pięciokrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Średni wiek zachorowania to około 50 lat. Choroba rozwija się powoli i w początkowej fazie często przebiega bezobjawowo.

>> Dowiedz się więcej: Białaczka (leukemia, rak krwi) – objawy, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Rokowania i długość życia w białaczce włochatokomórkowej

Rokowania w HCL są zazwyczaj korzystne dzięki nowoczesnym terapiom, takim jak analogi nukleozydów purynowych. Większość pacjentów osiąga wieloletnie remisje, a mediana przeżycia wynosi kilkanaście lat. Kluczowe znaczenie ma jednak szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia, co pozwala zapobiec powikłaniom wynikającym z osłabienia odporności czy niedokrwistości.

Białaczka włochatokomórkowa – objawy, na które należy zwrócić uwagę

Objawy białaczki włochatokomórkowej mogą rozwijać się stopniowo i często są niespecyficzne. Do najczęstszych należą:

  • Przewlekłe zmęczenie i osłabienie, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie.
  • Bóle brzucha i uczucie pełności, spowodowane powiększeniem śledziony, które występuje u 90% pacjentów.
  • Częste infekcje, wynikające z obniżenia liczby leukocytów odpowiedzialnych za walkę z patogenami.
  • Objawy niedokrwistości, takie jak bladość skóry, zawroty głowy, uczucie zimna czy kołatanie serca.
  • Nocne poty, gorączka oraz utrata masy ciała, które mogą sugerować zaawansowaną fazę choroby.

W przypadku wystąpienia tych objawów warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania diagnostyczne.

Diagnostyka białaczki włochatokomórkowej – jakie badania wykonać?

Rozpoznanie HCL wymaga wykonania kompleksowych badań. Najważniejsze z nich to:

  • Morfologia krwi obwodowej: charakterystycznym wynikiem jest pancytopenia, czyli jednoczesne obniżenie liczby krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi. W rozmazie mikroskopowym widoczne są również komórki nowotworowe z „włochatymi” wypustkami.
  • Biopsja szpiku kostnego: polega na pobraniu próbki szpiku z kości biodrowej lub mostka w celu oceny nacieków nowotworowych i struktury szpiku. To badanie pozwala potwierdzić obecność charakterystycznych komórek nowotworowych.
  • Badania immunofenotypowe: analizują obecność specyficznych markerów na powierzchni komórek nowotworowych, takich jak CD19, CD20, CD103 czy CD25, co pozwala na precyzyjne rozpoznanie HCL.
  • Testy molekularne: wykrywają mutację BRAF V600E, która jest charakterystyczna dla większości przypadków HCL.
Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek
Morfologia banerek

Leczenie białaczki włochatokomórkowej – jakie są dostępne opcje terapeutyczne?

Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz stanu zdrowia pacjenta. Dostępne opcje terapeutyczne obejmują:

  • Analogi nukleozydów purynowych (kladrybina, pentostatyna): są podstawą leczenia i pozwalają na uzyskanie długotrwałych remisji u większości pacjentów.
  • Immunoterapia: w przypadku oporności na analogi puryn stosuje się przeciwciała monoklonalne, takie jak rytuksymab, które celują w specyficzne antygeny komórek nowotworowych.
  • Splenektomia: usunięcie śledziony jest rozważane w sytuacjach, gdy jej znaczne powiększenie powoduje poważne dolegliwości lub gdy inne metody leczenia są nieskuteczne.
  • Interferon alfa: stosowany rzadziej, głównie u pacjentów, u których inne terapie są przeciwwskazane, np. w ciąży.

Obecnie prowadzone są także badania nad nowymi terapiami celowanymi, które mogą dodatkowo poprawić rokowania w tej chorobie.

Rola diety w leczeniu i wspomaganiu pacjentów z białaczką włochatokomórkową

Odpowiednia dieta może odegrać istotną rolę we wspieraniu organizmu w trakcie leczenia i rekonwalescencji. Pacjenci z białaczką włochatokomórkową często borykają się z osłabionym układem odpornościowym i zmniejszonym poziomem krwinek, co zwiększa ich podatność na infekcje i pogarsza ogólne samopoczucie. Warto włączyć do diety:

  • Produkty bogate w żelazo, witaminę B12 i kwas foliowy: wspierają one produkcję czerwonych krwinek, pomagając przeciwdziałać niedokrwistości.
  • Świeże warzywa i owoce: dostarczają niezbędnych witamin i antyoksydantów, które wzmacniają układ odpornościowy.
  • Źródła białka, takie jak chude mięso, ryby i rośliny strączkowe: białko jest kluczowe dla regeneracji organizmu i odbudowy tkanek.
  • Unikanie alkoholu i wysoko przetworzonej żywności: mogą one negatywnie wpływać na odporność i obciążać organizm.
  • Regularne konsultacje z dietetykiem: pomogą dostosować plan żywieniowy do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając aktualny stan zdrowia i ewentualne ograniczenia dietetyczne wynikające z leczenia.

Podsumowanie

Białaczka włochatokomórkowa to rzadka, lecz potencjalnie dobrze kontrolowana choroba nowotworowa. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie umożliwiają wieloletnie remisje i dobrą jakość życia. Jeśli zauważasz u siebie lub swoich bliskich niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj zalecane badania.

Bibliografia

  1. Robak T., Robak P., „Białaczka włochatokomórkowa i rzadsze postacie przewlekłych białaczek limfoidalnych”.
  2. Tallman M. S., Aster J. C., „Clinical features and diagnosis of hairy cell leukemia”.

Krioglobulinemia – objawy, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Krioglobulinemia – objawy, diagnostyka i leczenie

Krioglobulinemia to schorzenie znajdujące się na pograniczu dziedzin takich jak reumatologia, nefrologia i dermatologia. Choroba ta manifestuje się wieloma, różnorodnymi objawami klinicznymi, co sprawia, że nie zawsze dochodzi do jej wczesnego zidentyfikowania. Czym są krioglobuliny? Jakie symptomy kliniczne towarzyszą krioglobulinemii? Na czym polega diagnostyka i leczenie tej przypadłości? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej o krioglobulinemii.

Spis treści:

  1. Krioglobulinemia – co to jest?
  2. Klasyfikacja krioglobulinemii
  3. Objawy krioglobulinemii
  4. Diagnostyka krioglobulinemii
  5. Krioglobuliny – na czym polega badanie?
  6. Leczenie krioglobulinemii

Krioglobulinemia – co to jest?

Krioglobulinemia to grupa schorzeń układowych, których istotą jest wytrącanie się (w mianownictwie medycznym zjawisko to określane jest mianem precypitacji) w obrębie osocza krwi patologicznych przeciwciał, określanych mianem krioglobulin. Do wytrącania się tych przeciwciał dochodzi w niskiej temperaturze, typowo poniżej 4 stopni Celsjusza. Ich rozpuszczanie ma miejsce z kolei w temperaturze 37 stopni Celsjusza.

Wytrącone kompleksy przeciwciał odkładają się w obrębie naczyń krwionośnych oraz tkanek, co prowadzi do pojawienia się objawów klinicznych związanych z chorobą. Precypitacja w obrębie naczyń krwionośnych często wiąże się z wystąpieniem zakrzepicy małych tętniczek i naczyń w obrębie kończyn, co wiąże się z ich niedokrwieniem. Zajęte mogą być również kłębuszki nerkowe, czego konsekwencją będzie wystąpienie niedokrwienia nerek.  

Klasyfikacja krioglobulinemii

W oparciu o rodzaj występujących i wytrącających się przeciwciał wyróżnia się trzy rodzaje krioglobulinemii, a mianowicie:

  • krioglobulinemię monoklonalną,
  • krioglobulinemię mieszaną (monoklonalno-poliklonalną),
  • krioglobulinemię poliklonalną.

Należy mieć świadomość, że krioglobulinemia może towarzyszyć innym schorzeniom, w tym przede wszystkim:

  • chorobom hematologicznym – białaczkom, szpiczakowi mnogiemu, chłoniakom, a także makroglobulinemii Waldenströma,
  • schorzeniom autoimmunologicznym – w tym na przykład reumatoidalnemu zapaleniu stawów, czy autoimmunologicznemu zapaleniu wątroby,
  • chorobom infekcyjnym, w tym bakteryjnym, pasożytniczym i wirusowym – należy w tym miejscu wymienić między innymi infekcje wywołane przez wirusy takie jak:
    • wirusy hepatotropowe, wywołujące zapalenia wątroby – w tym HCV, HBV,
    • wirus Epsteina-Barr (EBV) – odpowiedzialny m. in. za mononukleozę zakaźną,
    • cytomegalowirus (CMV) – a więc wirus wywołujący m. in. cytomegalię.

Warto mieć świadomość, że wyróżnia się również tak zwaną krioglobulinemię idiopatyczną. Tego typu krioglobulinemii nie można powiązać z żadną inną jednostką chorobową.

Objawy krioglobulinemii

Objawy kliniczne krioglobulinemii mogą być różnorodne i związane z wieloma układami, co wynika z odkładania się immunokompleksów w ścianach naczyń. Charakterystyczną triadą objawów, związaną z krioglobulinemią jest triada Meltzera, która obejmuje występowanie:

  • plamicy naczyniowej – te zmiany skórne są wyczuwalne palpacyjnie i lokalizują się najczęściej na podudziach, są niebolesne i nieswędzące,
  • ogólnego osłabienia,
  • bólów w obrębie stawów – może im towarzyszyć zapalenie stawów, a dolegliwości mogą mieć charakter wędrujący.

W przebiegu krioglobulinemii obserwuje się ponadto występowanie takich symptomów i stanów klinicznych jak:

  • podwyższona temperatura ciała,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • pokrzywka – pojawiająca się często po narażeniu na zimno,
  • zmiany o typie livedo reticularis – czyli siności siatkowatej,
  • neuropatia obwodowa, zaburzenia dotyczące zmysłów – na przykład zaburzenia widzenia, czy czucia,
  • objawy ze strony układu oddechowego – kaszel, duszność,
  • niewydolność nerek, zespół nerczycowy,
  • powiększenie wątroby i śledziony,
  • bóle brzucha – związane przede wszystkim z niedokrwieniem tkanek i narządów jamy brzusznej w konsekwencji zajęcia naczyń krezkowych.

Diagnostyka krioglobulinemii

Pierwszym krokiem w diagnostyce krioglobulinemii jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu chorobowego, obejmującego przede wszystkim pytania o okoliczności występowania objawów oraz wykonanie dokładnego badania przedmiotowego. Jeżeli prezentowane objawy wskazują na możliwość występowania krioglobulinemii, konieczne jest oznaczenie krioglobulin w surowicy.

Poza wykrywaniem krioglobulin, w diagnostyce tego schorzenia wykonuje się również takie badania laboratoryjne jak oznaczenie:

>> Przeczytaj także: Rola i znaczenie układu dopełniacza

Krioglobuliny – na czym polega badanie?

Oznaczenie krioglobulin wykonuje się z próbki krwi żylnej. Krew należy pobrać do probówki ogrzanej do temperatury 37°C. Następnie, konieczne jest odwirowanie próbki w tej samej temperaturze. W kolejnym kroku, odwirowaną surowicę dzieli się na dwie części – jedną z nich przechowuje się w temperaturze 4°C, drugą w 37°C. Jeżeli w temperaturze 4°C zauważalne jest wytrącanie się nieprawidłowych białek – wynik badania na obecność krioglobulin jest dodatni. W tej sytuacji wykonuje się jeszcze badania dodatkowe metodą immunoblottingu, czy immunoelektroforezy, co ma na celu określenie typów przeciwciał odpowiedzialnych za dolegliwości.

Leczenie krioglobulinemii

Wybór metody terapeutycznej w przebiegu krioglobulinemii zależy przede wszystkim od aktywności i ciężkości choroby, a także od stopnia zajęcia narządów organizmu. W leczeniu krioglobulinemii zastosowanie znajdują takie metody jak:

  • unikanie narażenia na zimno – konieczne jest noszenie dodatkowych warstw odzieży, w tym termicznej, a także ochrona dystalnych części kończyn, czyli rąk, stóp i podudzi,
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – stosowane są głównie w celu opanowania objawów stawowych,
  • leki immunosupresyjne – glikokortykosteroidy (w tym prednizon), metotreksat, azatiopryna, mykofenolan mofetylu, cyklofosfamid,
  • plazmafereza – a więc terapia zewnątrzustrojowa umożliwiająca odseparowanie krążących w krwi kompleksów zawierających krioglobuliny, opcja ta stosowana jest w ciężkich przypadkach choroby,
  • przeciwciała monoklonalne – w tym rytuksymab.

Należy podkreślić, że jeżeli krioglobulinemia współwystępuje z innym schorzeniem, to konieczne jest również jego leczenie. W sytuacji współwystępowania wirusowego zapalenia wątroby typu C, wczesne wprowadzenie leczenia przeciwwirusowego istotnie poprawia rokowanie. Należy jednak pamiętać, że leczenie pacjentów z towarzyszącym zapaleniem wątroby typu C może być wyzwaniem, ponieważ leczenie immunosupresyjne krioglobulinemii może obniżać skuteczność leczenia przeciwwirusowego. Niestety, mimo włączenia odpowiedniego leczenia krioglobulinemia może przebiegać w sposób nawrotowy i wymaga regularnych kontroli lekarskich.

Krioglobulinemia to grupa schorzeń, która może współwystępować z wieloma innymi chorobami i manifestować się różnorodnymi objawami klinicznymi. Omówione w tym artykule schorzenie może mieć różny stopień ciężkości, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do groźnych stanów, takich jak niewydolność oddechowa, czy niewydolność nerek. Z tego powodu niezwykle istotna jest szybka diagnostyka oraz wczesne włączenie odpowiedniej terapii, obejmującej również schorzenia współistniejące.

Bibliografia

  1. M Meltzer M i inni, Cryoglobulinemia – a study of twenty-nine patients. I IgG and IgM cryoglobulins and factors affecting cryoprecipitality. Am J Med 1966; 40: 828-836,
  2. M. Majdan, Krioglobulinemia w chorobach reumatycznych, Reumatologia 2007; 45, 6: 391–396,
  3. A. Szczeklik i inni, Zapalenie naczyń związane z samoistną krioglobulinemią mieszaną, Choroby Wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018/2019,
  4. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
  5. J. Kur-Zalewska, W. Tłustochowicz, Zapalenia małych naczyń, Wielka Interna – Reumatologia, Wydawnictwo Termedia, Warszawa 2020.

Depresja poporodowa – czym jest, ile trwa i kiedy się pojawia?

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Depresja poporodowa – czym jest, ile trwa i kiedy się pojawia?

Narodziny dziecka to ogromne wydarzenie w życiu każdej rodziny, ale również czas pełen wyzwań i zmian. Dla wielu kobiet może być to okres szczęścia i spełnienia, lecz u części z nich pojawiają się trudności emocjonalne, w tym depresja poporodowa. W artykule wyjaśniamy, czym jest depresja poporodowa, kiedy się pojawia, jak długo trwa oraz jak wygląda proces diagnozy i leczenia. Zachęcamy do lektury, by lepiej zrozumieć to zjawisko oraz dowiedzieć się, gdzie szukać pomocy.

Spis treści:

  1. Co to jest depresja poporodowa?
  2. Kiedy pojawia się depresja poporodowa?
  3. Jak długo trwa depresja poporodowa?
  4. Objawy depresji poporodowej – jak je rozpoznać?
  5. Jak diagnozuje się depresję poporodową?
  6. Leczenie depresji poporodowej – jak wygląda pomoc?
  7. Czy depresja poporodowa powraca?
  8. Podsumowanie

Co to jest depresja poporodowa?

Depresja poporodowa to poważne zaburzenie nastroju, które dotyka kobiety w okresie poporodowym. Charakteryzuje się uczuciem przygnębienia, chronicznego zmęczenia, problemami z koncentracją oraz trudnościami w nawiązywaniu relacji z dzieckiem. Szacuje się, że dotyka od 10 do 20% kobiet, chociaż niektóre badania wskazują na wyższy odsetek, sięgający 35%. Ważne jest, aby odróżnić depresję poporodową od tzw. „smutku poporodowego” („baby blues”), który jest łagodniejszy i zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Depresja poporodowa wymaga jednak specjalistycznej pomocy.

Patogeneza tego zaburzenia obejmuje czynniki biologiczne, genetyczne i społeczne. Kluczowe znaczenie mają gwałtowne zmiany hormonalne, takie jak spadek estrogenów i progesteronu po porodzie, które wpływają na neuroprzekaźniki regulujące nastrój. Zaburzenia hormonalne można zdiagnozować, sprawdzając poziom kluczowych hormonów płciowych, co pomaga w ocenie ich wpływu na samopoczucie kobiety. Istotne są także predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe, takie jak stresujące wydarzenia i brak wsparcia społecznego.

pakiet hormony kobiece rozszerzony

>> Przeczytaj także: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Kiedy pojawia się depresja poporodowa?

Objawy depresji poporodowej mogą wystąpić w różnym czasie:

  • Najczęściej rozwijają się w ciągu pierwszych 4-6 tygodni po porodzie, co związane jest z intensywnymi zmianami hormonalnymi, fizycznymi i emocjonalnymi.
  • W szerszej perspektywie, depresja poporodowa może pojawić się nawet do 12 tygodni po porodzie, a w niektórych przypadkach objawy mogą wystąpić także później.
  • Do czynników zwiększających ryzyko należą trudny poród, brak wsparcia społecznego, a także wcześniejsze epizody depresji.

Jak długo trwa depresja poporodowa?

Nieleczona depresja poporodowa może utrzymywać się od 2 do 6 miesięcy, ale w niektórych przypadkach objawy trwają nawet ponad rok. Szybkie podjęcie leczenia i wsparcie ze strony specjalistów znacząco skracają czas trwania choroby, pozwalając kobiecie szybciej wrócić do zdrowia.

Objawy depresji poporodowej – jak je rozpoznać?

Rozpoznanie depresji poporodowej może być trudne, ponieważ niektóre objawy mogą być mylone z typowym zmęczeniem wynikającym z opieki nad noworodkiem. Do najczęstszych objawów należą:

  • Przewlekłe uczucie smutku i przygnębienia, często połączone z płaczliwością.
  • Trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji, które wpływają na codzienne funkcjonowanie.
  • Bezsenność lub nadmierna senność, niezwiązane z rytmem snu dziecka.
  • Utrata zainteresowania czynnościami, które wcześniej sprawiały przyjemność.
  • Nadmierny lęk, szczególnie dotyczący zdrowia i bezpieczeństwa dziecka.
  • Poczucie winy i obniżone poczucie własnej wartości.
    Te objawy mogą negatywnie wpływać na relacje z dzieckiem, partnerem oraz otoczeniem. Warto, aby bliscy zwrócili uwagę na stan emocjonalny matki i zachęcili ją do poszukiwania pomocy.

Jak diagnozuje się depresję poporodową?

Wczesna diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej (EPDS), która pozwala ocenić samopoczucie kobiety w ostatnim tygodniu. Wynik powyżej 12 punktów sugeruje możliwość depresji i wymaga dalszej konsultacji z psychologiem lub psychiatrą. W diagnostyce pomocne mogą być również badania sprawdzające poziom kortyzolu, którego podwyższony poziom jest wskaźnikiem stresu, co może mieć wpływ na rozwój depresji.

Ważne!
Kobiety z rodzinną historią depresji są bardziej podatne na wystąpienie tego zaburzenia.
Pakiet stres (12 badań)

Leczenie depresji poporodowej – jak wygląda pomoc?

Leczenie depresji poporodowej zależy od nasilenia objawów i indywidualnych potrzeb pacjentki. Najczęściej stosowane metody to:

  • Psychoterapia: Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz terapia interpersonalna są szczególnie skuteczne w leczeniu depresji poporodowej. Pomagają one kobiecie radzić sobie z trudnymi emocjami, budować pewność siebie i rozwijać umiejętności radzenia sobie w nowej roli.
  • Farmakoterapia: W leczeniu depresji poporodowej stosuje się leki przeciwdepresyjne, które są bezpieczne podczas karmienia piersią. Najczęściej są to selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), takie jak sertralina czy paroksetyna. Decyzję o wyborze odpowiedniego leku podejmuje lekarz psychiatra, uwzględniając indywidualne potrzeby pacjentki.
  • Wsparcie społeczne: Rodzina i bliscy odgrywają kluczową rolę w procesie zdrowienia. Wsparcie emocjonalne, pomoc w codziennych obowiązkach i zapewnienie matce chwili odpoczynku mają ogromne znaczenie.
  • Edukacja: Informowanie kobiet o możliwości wystąpienia depresji poporodowej oraz dostępnych formach pomocy pomaga w szybszym zgłaszaniu objawów i podejmowaniu leczenia.
Badanie Organix Gastro pośredni test dysbiozy banerek

Czy depresja poporodowa powraca?

Kobiety, które doświadczyły depresji poporodowej, są bardziej narażone na jej nawroty, zwłaszcza przy kolejnych ciążach. Warto, aby pacjentki z historią depresji poporodowej były objęte szczególną opieką w czasie ciąży i połogu. Wczesne wdrożenie wsparcia psychologicznego oraz psychoedukacji może skutecznie zmniejszyć ryzyko nawrotu objawów.

Podsumowanie

Depresja poporodowa to poważne zaburzenie, które wymaga uwagi i wsparcia, zarówno ze strony specjalistów, jak i najbliższego otoczenia. Wczesne rozpoznanie oraz skuteczne leczenie pozwalają uniknąć długotrwałych konsekwencji dla zdrowia matki i dziecka. Jeśli doświadczasz objawów depresji poporodowej lub zauważasz je u bliskiej osoby, nie wahaj się szukać pomocy.

Bibliografia

  1. Dudek D., Siwek A., Zięba A., Nowak G. „Depresja poporodowa”, Klinika Psychiatrii Dorosłych, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  2. Brudkiewicz P., „Depresja i psychoza poporodowa”, NZOZ Centrum Dobrej Terapii. mp.pl
  3. Viguera A., Payne J., Lockwood C.J. „Postpartum unipolar major depression: Epidemiology, clinical features, assessment, and diagnosis”, UpToDate.com.

Hashimoto a ciąża. Jak niedoczynność tarczycy wpływa na ciążę i jej przebieg?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Hashimoto a ciąża. Jak niedoczynność tarczycy wpływa na ciążę i jej przebieg?

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy to zapalenie narządu tarczowego, które prowadzi do rozwoju niedoczynności tarczycy. Niedoczynność tarczycy skutkuje pojawieniem się wielu objawów klinicznych, również związanych z rozrodczością. Czy choroba Hashimoto utrudnia zajście w ciążę? Czy ciąża u kobiet z niedoczynnością tarczycy wymaga specjalnego monitorowania? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Hashimoto a płodność – czy Hashimoto utrudnia zajście w ciążę?
  2. Czy przy Hashimoto można zajść w ciążę? Kluczowe czynniki sukcesu
  3. Niedoczynność tarczycy w ciąży – jakie są zagrożenia?
  4. Jak Hashimoto wpływa na przebieg ciąży?
  5. Hashimoto w ciąży – jak wygląda leczenie?
  6. Dieta i styl życia przy Hashimoto w ciąży

Hashimoto a płodność – czy Hashimoto utrudnia zajście w ciążę?

Choroba Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy w krajach rozwiniętych. Niedoczynność tarczycy ma bogaty obraz kliniczny i wpływa na wiele układów i narządów organizmu człowieka, w tym również na układ rozrodczy. Niedobór hormonów tarczycy wiąże się z obniżeniem płodności, a nawet z możliwością wystąpienia niepłodności, co wynika z wielu mechanizmów.

Niedoczynność tarczycy prowadzi między innymi do:

  • zmniejszenia stężenia SHBG – są to specjalne białka (globuliny), które wiążą hormony płciowe i odpowiadają za ich transport,
  • zaburzenia przekształcania prekursorów estrogenów w estrogeny,
  • upośledzenia metabolizmu estrogenów,
  • wzrostu stężenia prolaktyny (inaczej hiperprolaktynemii) – co jest odpowiedzią na spadek stężenia hormonów tarczycy,
  • wystąpienia zaburzeń dotyczących owulacji,
  • nieregularnych cyklów miesiączkowych – cykle mogą być zarówno za krótkie, jak i zbyt długie,

Choroba Hashimoto pozostaje nie bez wpływu również na płodność u mężczyzn. Niedoczynność tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto wiąże się bowiem z zaburzeniami wzwodu oraz ze spadkiem libido. Co więcej, schorzenie to może powodować obniżenie stężenia testosteronu, a także oligospermię, czyli obniżenie ilości plemników w nasieniu, co może być przyczyną niepłodności. Warto dodać, że u mężczyzn z chorobą Hashimoto istnieje większe ryzyko rozwoju wodniaków jąder.

Pakiet tarczycowy przesiewowy i dla kobiet w ciąży (2 badania) banerek

>> Przeczytaj także: Objawy choroby Hashimoto – skórne, kardiologiczne, psychiczne,  neurologiczne. Nietypowe objawy Hashimoto

Czy przy Hashimoto można zajść w ciążę? Kluczowe czynniki sukcesu

Choroba Hashimoto nie jest przeciwwskazaniem do zachodzenia w ciążę, jednak w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia komplikacji z nią związanych, należy odpowiednio leczyć i kontrolować niedoczynność tarczycy w jej przebiegu. Warto zacząć od wykonania badań laboratoryjnych, które pozwolą na ocenę gospodarki tarczycowej. W celu oceny obrazowej narządu tarczowego wykonuje się z kolei badanie ultrasonograficzne tarczycy (badanie USG).

Pakiet Hashimoto (5 badań) banerek

Celem kontrolowania i diagnozowania choroby Hashimoto wykonuje się takie badania laboratoryjne z krwi, jak:

  • oznaczenie TSH – czyli stężenia hormonu tyreotropowego, który stymuluje komórki tarczycy do produkcji hormonów,

Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego oznaczanie stężenia TSH powinno się wykonywać u kobiet w 4–8. tygodniu ciąży, a więc w okolicach pierwszej wizyty położniczej. Pozwala to bowiem na wczesne rozpoznanie ewentualnej niedoczynności tarczycy i szybkie włączenie leczenia, co chroni przed nieprawidłowym przebiegiem ciąży oraz zmniejsza ryzyko nieprawidłowego rozwoju płodu.

Pakiet Hashimoto rozszerzony (7 badań) banerek

Kiedy natomiast powinno oznaczać się stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych? Badanie to powinny zrealizować kobiety planujące ciążę lub ciężarne z współwystępującymi czynnikami ryzyka takimi jak:

  • współwystępowanie innych schorzeń o etiologii autoimmunologicznej,
  • zespół policystycznych jajników,
  • występowanie chorób autoimmunologicznych w rodzinie,
  • stężenie TSH powyżej 2,5 mIU/l,
  • stan po poporodowym zapaleniu tarczycy w wywiadzie,
  • stan po porodzie przedwczesnym lub poronieniu w przeszłości.

>> Przeczytaj także: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Niedoczynność tarczycy w ciąży – jakie są zagrożenia?

Niedoczynność tarczycy w czasie ciąży wiąże się ze wzrostem ryzyka powikłań, zarówno dla kobiety ciężarnej, jak i dla płodu. Niewyrównana gospodarka hormonalna może prowadzić do pojawienia się między innymi takich zagrożeń jak:

  • poronienie samoistne – a więc utrata ciąży przed 22. tygodniem ciąży, 
  • poród przedwczesny – a więc poród przez ukończeniem 37. tygodnia ciąży,
  • przedwczesne odklejenie łożyska,
  • mała lub nadmierna waga łożyska,
  • krwotok poporodowy,
  • stan przedrzucawkowy,
  • zbyt niska masa urodzeniowa dziecka.

Należy zaznaczyć, że u dzieci kobiet ciężarnych obciążonych chorobą Hashimoto i niedoczynnością tarczycy może rozwinąć się wrodzona niedoczynność tarczycy. Zjawisko to jest wynikiem przechodzenia przez łożysko przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi TSH, co powoduje ujawnienie się objawów. Schorzenie to ma u dzieci typowo przebieg przemijający.

>> Dowiedz się więcej: Tarczyca w ciąży – pod specjalnym nadzorem

Jak Hashimoto wpływa na przebieg ciąży?

Niedobór hormonów tarczycy związany z chorobą Hashimoto może wiązać się z zaburzeniami rozwoju umysłowego, jak i psychoruchowego u dzieci (to zjawisko opisywane było niegdyś jako kretynizm tarczycowy). Hormony tarczycy są bowiem niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju tkanki nerwowej i procesu mielinizacji w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Niedobór hormonów tarczycy u kobiety ciężarnej może więc prowadzić do nieprawidłowego rozwoju układu nerwowego płodu, co powoduje konsekwencje rzutujące na dalsze życie dziecka. Niedoczynność tarczycy w ciąży zwiększa ponadto ryzyko wystąpienia takich powikłań matczynych jak nadciśnienie tętnicze i rozwój niedokrwistości opornej na leczenie.

Hashimoto w ciąży – jak wygląda leczenie?

Leczenie niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto wymaga podawania doustnie preparatów L-tyroksyny. Należy mieć świadomość, że w czasie ciąży dochodzi do zwiększenia zapotrzebowania na hormony tarczycy. W związku z tym pacjentki z niedoczynnością tarczycy, które zaszły w ciążę wymagają szybkiego zwiększenia dawki stosowanego leku pod opieką lekarza endokrynologa i wykonywania regularnych kontroli laboratoryjnych.

W sytuacji rozpoznania niedoczynności tarczycy w czasie ciąży konieczne jest jak najszybsze uzyskanie odpowiedniego stężenia TSH (wyrównania hormonalnego). Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, stężenie TSH w ciąży powinno wynosić mniej, niż 2,5 mIU/l w pierwszym trymestrze i utrzymywać się poniżej wartości 2,5-3,5 mIU/l w drugim i trzecim trymestrze. Po rozwiązaniu, oznaczenie stężenia TSH powinno się rutynowo wykonać około 6 tygodni po porodzie. Wytyczne endokrynologiczne rekomendują obniżenie dawki stosowanej L-tyroksyny do poziomu stosowanego przed ciążą.

Dieta i styl życia przy Hashimoto w ciąży

Dieta pacjentek z chorobą Hashimoto nie odbiega znacząco od powszechnych zasad zdrowego odżywiania. Warto zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż jodu, żelaza, selenu, cynku, a także witaminy D i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Podstawowym produktem, który zapewnia odpowiednią podaż jodu w diecie jest jodowana sól spożywcza. Zastosowanie znajdują w tym miejscu również suplementy diety skierowane do kobiet ciężarnych. Dobowe spożycie jodu przez ciężarne i kobiety karmiące piersią powinno wynosić 250 µg na dobę. Warto zadbać o różnorodną, odpowiednio zbilansowaną dietę oraz dobraną do stanu zdrowia aktywność fizyczną. 

Pakiet suplementacja w ciąży (4 badania) banerek

>> To może Cię zainteresować: Dieta przy Hashimoto. Przykładowy jadłospis i przepisy, produkty zakazane

Choroba Hashimoto i rozwijająca się w jej przebiegu niedoczynność tarczycy może wiązać się z problemami z płodnością oraz powikłaniami ciążowymi. Aby istotnie zmniejszyć ich ryzyko konieczne jest odpowiednie leczenie choroby i kontrolowanie parametrów tarczycowych. Kobiety w wieku rozrodczym powinny rozważyć regularne oznaczanie stężenia TSH. Parametry tarczycowe powinny być również oznaczone odpowiednio wcześnie w czasie trwania ciąży. Pozwala to bowiem na szybkie włączenie leczenia niedoczynności tarczycy. 

Bibliografia

  1. W. Zgliczyński, Wielka Interna – Endokrynologia, Wydawnictwo Medical Tribune, Wydanie II, 2020,
  2. A. Hubalewska-Dydejczyk i inni, Thyroid diseases in pregnancy: guidelines of the Polish Society of Endocrinology, Endokrynologia Polska 2021; 72 (5),
  3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.

Glukozuria (cukromocz, cukier w moczu) – co oznacza i czy jest niebezpieczny? Przyczyny i badania     

Sara Aszkiełowicz
-
0
Glukozuria (cukromocz, cukier w moczu) – co oznacza i czy jest niebezpieczny? Przyczyny i badania     

Wielu pacjentów, słysząc termin „glukozuria”, może poczuć się zaniepokojonych. Czym jest to zjawisko? Czy może wskazywać na poważne problemy zdrowotne? Czy obecność glukozy w moczu powinna wzbudzać niepokój, czy to tylko nieszkodliwy objaw? W tym artykule wyjaśniamy, co to jest glukozuria, jakie są jej przyczyny, jak diagnozować tę przypadłość, a także kiedy należy się nią martwić.

Spis treści:

  1. Czym jest glukozuria (cukromocz) i dlaczego występuje?
  2. Co oznacza cukier w moczu – czy glukozuria jest groźna?
  3. Najczęstsze przyczyny glukozurii – kiedy należy się niepokoić?
  4. Glukozuria w ciąży – norma czy powód do obaw?
  5. Jak diagnozować glukozurię? Badania i interpretacja wyników
  6. Czy cukier w moczu można obniżyć? Leczenie i profilaktyka glukozurii

Czym jest glukozuria (cukromocz) i dlaczego występuje?

W zdrowym organizmie glukoza jest obecna w osoczu, ale w nerkach jest wchłaniana z powrotem do krwi. W sytuacji, gdy poziom glukozy we krwi przekroczy zdolność nerek do jej filtracji, nadmiar glukozy nie jest wchłaniany, lecz wydalany z moczem. Zjawisko to nazywane jest właśnie glukozurią.

Pakiet_nerkowy

Glukozuria może występować w wyniku różnych stanów i zwykle jest to objaw, który powinien skłonić do pogłębienia diagnostyki.

WAŻNE!
Glukoza w moczu nie powinna być obecna. Wynik powinien być ujemny. 

Co oznacza cukier w moczu – czy glukozuria jest groźna?

Istnieje wiele schorzeń, w których jednym z objawów może być cukier w moczu. Nie zawsze musi to świadczyć o poważnej chorobie – w niektórych przypadkach może być to jedynie chwilowy objaw, na przykład po zjedzeniu dużej ilości węglowodanów. Glukozuria występująca na tle chorobowym może prowadzić do różnych komplikacji zdrowotnych, w tym uszkodzenia nerek, układu sercowo-naczyniowego, a także innych narządów, które są szczególnie wrażliwe na długotrwałe podwyższone stężenia glukozy. W związku z tym obecność cukru w moczu nie powinna być bagatelizowana, a odpowiednia diagnostyka i leczenie stanowią kluczowy element w zapobieganiu powikłaniom.

Najczęstsze przyczyny glukozurii – kiedy należy się niepokoić?

Glukozuria może być wynikiem różnych czynników, które wpływają na równowagę glukozy w organizmie. Oto najczęstsze przyczyny tego zjawiska:

  1. Cukrzyca – u osób z cukrzycą stężenie glukozy we krwi może przekroczyć próg nerkowy, prowadząc do jej wydalania z moczem. Niewyrównana cukrzyca może prowadzić do groźnych powikłań zdrowotnych.
  2. Zaburzenia hormonalne – niektóre choroby, takie jak zespół/choroba Cushinga (nadmiar kortyzolu) lub nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu, mogą wpływać na poziom glukozy we krwi i prowadzić do jej obecności w moczu.
  3. Zaburzenia czynności nerek – uszkodzenie nerek lub choroby, takie jak przewlekła niewydolność nerek, mogą zaburzać filtrację glukozy.
  4. Spożycie dużych ilości cukru – przejściowy nadmiar poziomu glukozy we krwi, na przykład po spożyciu dużej ilości słodyczy, może również prowadzić do glukozurii, chociaż jest to sytuacja rzadko utrzymująca się dłużej.
  5. Stres lub infekcje – niektóre infekcje, stres czy używki mogą tymczasowo podnieść poziom glukozy we krwi i prowadzić do glukozurii.

Jeśli stwierdzono glukozurię, szczególnie przy towarzyszących objawach takich jak nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, utrata wagi, zmęczenie czy zawroty głowy należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, aby przeprowadzić dokładną diagnostykę.

Glukozuria w ciąży – norma czy powód do obaw?

Glukozuria w ciąży nie zawsze jest powodem do niepokoju, ale może być objawem problemów zdrowotnych. U niektórych kobiet w ciąży występuje tzw. „cukromocz fizjologiczny”, który jest efektem zwiększonego wydalania glukozy z moczem pod wpływem zmian hormonalnych.

Jednak w ciąży glukozuria może także świadczyć o rozwoju cukrzycy ciążowej – stanu, w którym organizm kobiety nie radzi sobie z utrzymaniem prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Cukrzyca ciążowa może być niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dla dziecka, dlatego kobiety w ciąży powinny regularnie kontrolować poziom glukozy we krwi oraz wykonać test obciążenia glukozą.

W przypadku glukozurii u kobiet w ciąży szczególnie ważne jest, aby nie bagatelizować tego objawu i skonsultować się z lekarzem, który zdecyduje o dalszym postępowaniu.

>> Zobacz też: Cukrzyca w ciąży

Jak diagnozować glukozurię? Badania i interpretacja wyników

Diagnostyka glukozurii zaczyna się zazwyczaj od badania moczu. Obecność glukozy w moczu może zostać wykryta za pomocą testów paskowych, które są dostępne w aptekach. Jednak wynik pozytywny wymaga potwierdzenia poprzez dalsze badania.

Do najbardziej powszechnych testów diagnozujących glukozurię należą:

  1. Badanie ogólne moczu – pozwala na wykrycie glukozy w moczu. Jeśli wynik jest pozytywny, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak oznaczenie poziomu glukozy we krwi.
  2. Test doustnego obciążenia glukozą – jest to test, w którym pacjent spożywa określoną ilość glukozy, a następnie mierzy się poziom glukozy we krwi po określonym czasie. Test ten jest szczególnie ważny w diagnostyce zaburzeń gospodarki węglowodanowej i cukrzycy ciążowej.
  3. Badania biochemiczne krwi – w celu oceny stężenia glukozy we krwi oraz funkcji nerek.
Badanie ogólne moczu banerek

Czy cukier w moczu można obniżyć? Leczenie i profilaktyka glukozurii

Leczenie glukozurii zależy od jej przyczyny. W przypadku cukrzycy, kluczowe jest kontrolowanie poziomu glukozy we krwi, co można osiągnąć za pomocą odpowiedniej diety, leków (doustnych lub insulin) oraz regularnej, umiarkowanej aktywności fizycznej.

>> Przeczytaj także: Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2.

W przypadku glukozurii wywołanej przez inne choroby, leczenie skupia się na ich kontrolowaniu i leczeniu (np. choroby nerek, zaburzenia hormonalne).

Profilaktyka glukozurii obejmuje utrzymywanie zdrowej diety, regularną aktywność fizyczną oraz monitorowanie poziomu glukozy we krwi, zwłaszcza u osób z predyspozycjami do cukrzycy.

Glukozuria, choć nie zawsze wskazuje na poważne schorzenia, może być sygnałem zaburzeń metabolicznych, zwłaszcza przy objawach sugerujących problemy z gospodarką węglowodanową. Wczesne rozpoznanie i diagnostyka są kluczowe dla wykrycia cukrzycy, niewydolności nerek czy innych chorób. Regularne badania i zdrowy styl życia pozostają najlepszą profilaktyką przeciw hiperglikemii i jej powikłaniom.

Bibliografia

  1. American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes – 2023. Diabetes Care, 46(Suppl 1), S1-S194.
  2. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. (2022). Standardy postępowania w cukrzycy 2022. Diabetologia Praktyczna, 23(4), 1-79. https://www.diabetologia-praktyczna.pl
  3. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). (2023). Cukrzyca: Jak rozpoznać i leczyć. https://www.nfz.gov.pl
  4. Kwiatkowski, S., & Gajos, G. (2021). Glukozuria w praktyce klinicznej: diagnostyka i leczenie. Medycyna Praktyczna.

Page 17 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...161718...122Strona 17 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.