Grypa jest ostrą wirusową chorobą zakaźną układu oddechowego. Rozprzestrzenia się w bardzo krótkim czasie drogą kropelkową. Co roku głównie w sezonie jesienno-zimowym obserwujemy zwiększoną ilość zachorowań w każdej grupie wiekowej. Choroba ta charakteryzuje się dużą zakaźnością wśród ludzi i śmiertelnością w grupach o zwiększonym ryzyku powikłań.

Spis treści:

1. Jakie są najczęstsze powikłania po grypie?
   • Powikłania oddechowe
   • Powikłania neurologiczne
   • Powikłania sercowo-naczyniowe
   • Bóle nóg i mięśni po grypie – dlaczego się pojawiają?
2. Po jakim czasie mogą pojawić się powikłania po grypie?
3. Niedoleczona grypa – konsekwencje zdrowotne
4. Jak zapobiegać powikłaniom po grypie?
5. Powikłania po grypie – kiedy skonsultować się z lekarzem?
6. Podsumowanie

Jakie są najczęstsze powikłania po grypie?

Najczęściej grypa przebiega bez pozostawienia powikłań, a po około tygodniu od początku trwania objawów, następuje poprawa samopoczucia.

Najbardziej narażone na ewentualne powikłania lub cięższy przebieg choroby są:

• dzieci poniżej 5. roku życia;
• osoby dorosłe powyżej 65. roku życia;
• kobiety w ciąży;
• pacjenci chorzy przewlekle;
• osoby poddawane chemioterapii lub leczeniu immunosupresyjnemu, z obniżoną odpornością np. w przebiegu HIV/AIDS.

Do najczęstszych powikłań po przebytej grypie zaliczyć możemy m.in.:

• powikłania położnicze;
• posocznice;
• zaostrzenie chorób przewlekłych m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, cukrzycy czy choroby niedokrwiennej serca;
• powikłania psychiatryczne;
• zakażenia górnych dróg oddechowych;
• zakażenia dolnych dróg oddechowych;
• zapalenia powirusowe nerek;
• powikłania ze strony nerwów obwodowych i ośrodkowego układu nerwowego;
• powikłania ze strony serca i naczyń;
• przedłużający się kaszel;
• zespół przewlekłego zmęczenia i wiele innych.

Powikłania oddechowe

Do najczęstszych powikłań oddechowych po infekcji grypowej należą m.in.:

• przedłużający się kaszel;
• pierwotne zapalenie płuc wywołane przez wirusa grypy;
• bakteryjne zapalenie płuc wywołane bakteriami typowymi jak S. pneumoniae czy S. aureus;
• bakteryjne atypowe zapalenie płuc;
• zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego;
• ropnie płuc.

Powikłania neurologiczne

W przebiegu grypy może dojść także do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego i nerwów obwodowych. Do często opisywanych w literaturze następstw neurologicznych możemy zakwalifikować m.in.:

• wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• zespół Reye’a: głównie u dzieci poniżej 14. roku życia;
• zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego- pierwsze objawy pojawiają się od kilku dni do tygodnia od początku trwania infekcji;
• poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego;
• zespół Guillaina- Barrego;
• ostrą martwiczą encefalopatię;
• ogniskowe uszkodzenie OUN.

Objawy ze strony układu nerwowego częściej występują u dzieci niż u osób dorosłych.

>> Przeczytaj także: Grypa u dzieci

Powikłania sercowo-naczyniowe

Przebyta i często nieleczona odpowiednio grypa prowadzić może do szeregu objawów kardiologicznych. Jest jednym z istotniejszych czynników ryzyka prowadzących do:

• zaostrzenia niewydolności serca;
• zawału mięśnia sercowego;
• kardiomiopatii pozapalnej;
•  zapalenia mięśnia sercowego.

Bóle nóg i mięśni po grypie – dlaczego się pojawiają?

Po kilku dniach trwania infekcji grypowej , zwłaszcza w przebiegu grypy B, obserwować możemy objawy pod postacią bólu i zapalenia mięśni. Stan ten dotyczy w głównej mierze dzieci i młodzieży, nieco rzadziej występuje u osób dorosłych. Wraz z narastaniem objawów we krwi zwiększa się stężenie kinazy kreatynowej. Dolegliwości dotyczą najczęściej mięśni goleni, czasami są to także objawy ze strony pozostałych partii mięśniowych. W leczeniu stosujemy odpowiednie nawodnienie, doraźnie podawane leki przeciwbólowe i przeciwzapalne a także odpoczynek .

Po jakim czasie mogą pojawić się powikłania po grypie?

Powikłania nieleczonej grypy mogą pojawić się od 4-5 dni od początku trwania choroby, nawet do kilku tygodni po zakończeniu infekcji.

Niedoleczona grypa – konsekwencje zdrowotne

Niewłaściwe leczenie lub bagatelizowanie objawów grypowych mogą doprowadzić do szeregu niepożądanych konsekwencji ze strony naszego zdrowia. Niepotrzebne włączanie antybiotyku w pierwszych dobach grypy poza brakiem skutecznego działania w tej chorobie rodzi ryzyko narastającej oporności bakterii na leki i możliwego wystąpienia działań niepożądanych. Wirus grypy stanowi duże zagrożenie zdrowotne zwłaszcza dla osób w wieku podeszłym z uwagi na częsty rozwój pogrypowego zapalenia płuc, odwodnienia w związku z gorączką lub objawami ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka) w przebiegu choroby i często zaostrzenia chorób przewlekłych z koniecznością hospitalizacji.

Jak zapobiegać powikłaniom po grypie?

Jedyną najskuteczniejszą metodą zapobiegania powikłaniom pogrypowych są szczepienia ochronne.

Sezonowo dobrane składem antygenowym preparaty szczepionkowe stanowią istotną ochronę przed grypą jak i przed cięższym jej przebiegiem  czy wystąpieniem powikłań mimo zachorowania u osoby zaszczepionej. Skuteczność dostępnych w Polsce preparatów oscyluje w okolicach 70-90%, zależy od sezonu i statusu zdrowotnego osoby poddanej szczepieniu.

Regularnie wykonywane szczepienia, zwłaszcza w grupach zwiększonego ryzyka powikłań grypy (osoby powyżej 65. roku życia) pomagają zarówno w złagodzeniu objawów chorobowych jak i zapobiec niepotrzebnej hospitalizacji i zgonom.

W ramach profilaktyki po kontakcie z aktywnym w środowisku wirusem AH1N1 stosuje się w Polsce oseltamiwir. W przypadku rozpoznania infekcji grypowej wskazane jest jak najszybsze włączenie leku, by zahamować nadmierną replikację wirusa.

Nie można zapominać o zasadach izolacji osób chorych do 7 dni, w przypadku osób o niskiej odporności lub dzieci, czas rozprzestrzeniania się wirusa może wydłużyć się nawet do 21 dni.

W ramach środków ochrony osobistej zaleca się:

• higienę rąk (mycie rąk wodą z mydłem przez 20 sekund, osuszanie jednorazowym ręcznikiem);
• korzystanie z maski na twarzy w sytuacji bliskiego kontaktu z osobą chorą;
• zasłanianie chusteczką jednorazową ust podczas kaszlu i kichania, wyrzucenie jej do kosza i dokladne umycie rąk;
• unikanie tłumów i zorganizowanych spotkań w dużych skupiskach;
• częste wietrzenie pomieszczeń.

>> Przeczytaj także: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

Powikłania po grypie – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Każda przedłużająca się gorączka powyżej 5 dni, nasilenie objawów pod postacią kaszlu, duszności, zmiany charakteru kaszlu, bólu głowy, uporczywe wymioty i biegunka, nie ustępujące po leczeniu objawowym i nawodnieniu, wymagają konsultacji lekarskiej. Badanie takie jest niezbędne z uwagi na konieczność wykluczenia ewentualnych powikłań pogrypowych. W sytuacjach nagłego pogorszenia stanu zdrowia, niejednokrotnie istnieje wskazanie do czasowej hospitalizacji.

Podsumowanie

Grypa jako jedna z częstszych chorób układu oddechowego, towarzyszy nam od wielu lat. Zwiększenie zachorowań obserwuje się głównie w sezonie jesienno-zimowym. Nie u każdego choroba ta przyjmuje łagodny przebieg. Zdarza się, że pozostawia po sobie szereg powikłań ze strony różnych narządów i układów, obniża odporność i sprzyja narażeniu na kolejne infekcje. Jedynymi skutecznymi metodami ochrony zarówno przed grypą jak i jej następstwami wciąż pozostaje profilaktyka pod postacią sezonowych szczepień ochronnych a także zachowanie zasad higieny zwłaszcza w styczności z osobami chorymi, jak również w codziennym kontakcie w najbliższym otoczeniu.

Bibliografia

1. „Powikłania grypy”, dr. n. med. T. Przybyłowicz, Medycyna po dyplomie 2011 (20); 11 (188): 85-91
2. dostęp online 11.02.2025 https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48076,grypa-zapobieganie-co-oprocz-szczepien-chroni-przed-grypa
3. Interna Szczeklika 2021, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021

Filarioza jest chorobą pasożytniczą ludzi i zwierząt wywoływaną przez różne gatunki nicieni z grupy Filariaidae. W Polsce nie dochodzi do zarażeń ludzi filariami, ale warto wiedzieć, że choroba jest bardzo dużym problemem w krajach tropikalnych, do których chętnie udajemy się na urlop. Jak dochodzi do zarażenia? Jakie objawy powinny nas zaniepokoić? Na czym opiera się rozpoznanie filariozy?  Dowiedz się, jak zapobiec chorobie i jak podjąć odpowiednie kroki w kierunku jej rozpoznania i wyleczenia.

Spis treści:

1. Filarioza – co to jest?
2. Jak dochodzi do zarażenia filariozą?
3. Filarioza limfatyczna – objawy
   • Objawy ostrej filariozy limfatycznej
   • Objawy przewlekłej filariozy limfatycznej
4. Filarioza skórna – objawy
5. Diagnostyka filariozy
   • Badania laboratoryjne w kierunku filariozy
6. Filarioza – leczenie i profilaktyka
7. Filarioza – podsumowanie

Filarioza – co to jest?

Pod pojęciem filarioza kryje się grupa chorób pasożytniczych wywoływanych przez różne gatunki nicieni. Spośród kilkuset gatunków filarii tylko 8 odpowiada za choroby u człowieka. Zasiedlają one tkankę podskórną, układ chłonny i jamy ciała człowieka. Cykl rozwojowy pasożytów obejmuje formy dojrzałe (filarie) i larwy (mikrofilarie). Pasożyty te są przenoszone przez krwiopijne owady.

>> Sprawdź: Japońskie zapalenie mózgu

Rodzaje filarioz u ludzi oraz gatunki za nie odpowiedzialne przedstawiono w tabeli poniżej. U około 70% zarażonych przebieg choroby jest bezobjawowy lub objawy pojawiają się w wieku dorosłym. Objawy filarioz są zależne od gatunku pasożyta i jego lokalizacji w organizmie człowieka. Największym problemem zdrowotnym dla ludzi są filariozy limfatyczne i skórne.

>> Przeczytaj też: Infekcje pasożytnicze u dorosłych

Jak dochodzi do zarażenia filariozą?

Zarażenia filariozą mają miejsce w krajach tropikalnych i subtropikalnych. Występowaniu filariozy sprzyja ciepłe i wilgotne środowisko, odpowiednie dla bytowania owadów przenoszących pasożyty. Skala zarażeń na tych obszarach jest tak duża (dotyczy milionów osób), że stanowi to poważny problem zdrowotny, ekonomiczny i społeczny. Przyczyną przypadków wykrywanych poza strefą tropikalną jest zawleczenie choroby z terenów jej endemicznego występowania.

>> To może Cię zainteresować: Leiszmanioza: diagnoza i leczenie różnych form choroby

Do zarażenia człowieka filariozą dochodzi na skutek ukłucia przez zarażonego, żywiącego się krwią owada. Wektorami przenoszącymi pasożyty są najczęściej komary, meszki, bąki, rzadziej inne owady.

>> Sprawdź: Ugryzienie meszki – jak wygląda i co zrobić?

Do ustroju człowieka, wraz ze śliną owadów, dostają się formy larwalne filarii, które czynnie migrują do krwi i naczyń limfatycznych. Dojrzewanie larw trwa kilka miesięcy. Dorosłe pasożyty mogą przeżyć w organizmie człowieka do 5 -7 lat (czasami nawet do 15 lat), produkując tysiące nowych mikrofilarii.

Larwy zassane wraz z krwią przez kolejne owady przechodzą w przewodzie pokarmowym insektów przez następne stadia rozwojowe i cykl życiowy filarii może zacząć się od nowa. Możliwe jest ponowne zarażenie osoby chorej lub wyleczonej.

>> Przeczytaj także: Wirus zika – występowanie, objawy zakażenia, badania i profilaktyka

Filarioza limfatyczna – objawy

Do filarioz limfatycznych należą wuchererioza (>90% przypadków) i brugioza. Filarioza limfatyczna upośledza układ limfatyczny i może prowadzić do rozrostu różnych partii ciała (kończyn, moszny, warg sromowych, piersi). Powoduje nie tylko problemy zdrowotne, ale również prowadzi często do społecznej stygmatyzacji. Jest drugą po trądzie najczęstszą przyczyną niepełnosprawności.

Oszacowano, że liczba osób narażonych na zarażenia filariami na świecie wynosiła w 2023 r. 657 milionów, u ok. 40 milionów ludzi występowały objawy choroby (25 milionów mężczyzn z wodniakiem jądra i ponad 15 milionów osób z obrzękiem limfatycznym).

Do zarażenia pasożytami dochodzi zazwyczaj w dzieciństwie, początkowo bez widocznych objawów uszkodzenia układu limfatycznego.  Okres wylęgania filarioz limfatycznych wynosi od kilku tygodni do 8-16 mies. Mikrofilarie krążą w krwi chorego (pojawiają się okresowo w porze nocnej), a osobniki dojrzałe bytują w węzłach i naczyniach chłonnych.

>> Zobacz też: Kiedy podejrzewać infekcję pasożytniczą u dziecka?

Wykrycie mikrofilarii w krwi jest zazwyczaj możliwe po upływie ok. roku od ukąszenia przez zarażonego owada. Bolesne, widoczne i głęboko oszpecające objawy choroby pojawiają się w późniejszym okresie życia.

Objawy kliniczne filariozy zależne są od fazy choroby, która może mieć przebieg ostry lub przewlekły.

Objawy ostrej filariozy limfatycznej

• zapalenie węzłów i naczyń chłonnych,
• zapalenie jąder i najądrza,
• gorączka,
• obrzęk kończyn dolnych,
• obrzęk narządów płciowych zewnętrznych,
• zapaleniem skóry ze świądem,
• zespół tropikalnej płucnej eozynofilii – kaszel nocny (związany z alergizacją i nocną aktywnością mikrofilarii), duszność, utrata masy ciała, ogólne osłabienie.

>> Przeczytaj: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka

Objawy przewlekłej filariozy limfatycznej

• zapalenie naczyń chłonnych kończyn dolnych i górnych,
• zapalenie naczyń chłonnych moszny, powrózka nasiennego, sutków u kobiet,
• wodniak jądra z powiększeniem moszny,
• słoniowacizna kończyn (występuje w rejonach endemicznych, rzadko w chorobie zawleczonej),
• oddawanie moczu o mlecznym zabarwieniu.

>> Sprawdź: Kolor moczu – co oznacza i kiedy zwiastuje problemy ze zdrowiem? Jakie badania wykonać?

Filarioza skórna – objawy

Do filarioz skórnych należą onchocerkoza i loaoza.

W przebiegu onchocerkozy pojawiają się:

• objawy oczne – zmniejszenie ostrości wzroku, ślepota („ślepota rzeczna”) na skutek wnikania mikrofilarii do rogówki, spojówki i przedniej komory oka,
• zapalenie skóry – świąd, zgrubienie i łuszczenie się skóry, grudki, zmiana zabarwienia skóry, zwisające fałdy skórne w okolicach pachwin („wiszące pachwiny”),
• guzki skórne.

W przebiegu loaozy występują:

• „obrzęk kalabarski” – przejściowy, zlokalizowany obrzęk podskórny, przede wszystkim twarzy i kończyn górnych, utrzymujący się okresowo od kilku godzin do kilku dni,
• zapalenie stawów,
• zwapnienia w gruczołach piersiowych,
• objawy neurologiczne – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, obwodowa neuropatia,
• włóknienie w obrębie mięśnia sercowego,
• objawy oczne – łzawienie, światłowstręt, uczucie ciała obcego.

Diagnostyka filariozy

Niezwykle istotne dla zdiagnozowania filariozy jest wstępne ustalenie jej prawdopodobieństwa. Wywiad przeprowadzany z pacjentem powinien obejmować pytania o przebywanie na obszarze endemicznego występowania filarii oraz możliwość narażenia na ukłucia owadów przenoszących pasożyty.

Kryterium rozpoznania filariozy jest stwierdzenie obecności pasożytów (mikrofilarii lub filarii) w materiale biologicznym pobranym od pacjenta. Materiałem do badania są próbki krwi, moczu, materiał z komory przedniej oka lub zmianach skórnych. Przydatne w diagnozie są również badania pomocnicze, takie jak badanie krwi w kierunku eozynofilii czy badania obrazowe.

Badania laboratoryjne w kierunku filariozy

• Badania mikroskopowe – wykrywanie obecności mikrofilarii we krwi pacjenta metodą „grubej kropli”. Jest to najczęściej stosowana metoda laboratoryjna w diagnozowaniu filariozy. Niezwykle ważny jest dobór odpowiedniego czasu pobrania próbki, dostosowany do cyklu aktywności pasożyta (np. 22:00-02:00 przy podejrzeniu wuchereriozy i brugiozy, 10:00-14:00 przy podejrzeniu loaozy).
• Testy antygenowe – wykrywanie w krwi antygenów pasożytów metodą immunochromatografii lub metodą immunoenzymatyczną.
• Testy serologiczne – wykrywanie w krwi przeciwciał klasy IgG wytwarzanych na skutek inwazji pasożytniczej. Testy nie różnicują aktywnego i przebytego zarażenia, może dochodzić do reakcji krzyżowych z antygenami innych pasożytów.
• Badania histologiczne – wykrywanie pasożytów we fragmentach tkanek.
• Bezpośrednia obserwacja – stwierdzenie obecności dorosłych postaci filarii np. pod spojówką oka lub na skórze.
• Testy molekularne – wykrywanie materiału genetycznego filarii metodą PCR.

Filarioza – leczenie i profilaktyka

Wyleczenie filariozy jest możliwe w przypadku szybkiego zdiagnozowania choroby i włączenia odpowiedniego leczenia przeciwpasożytniczego. Na dobór terapii ma wpływ gatunek wykrytej filarii oraz objawy chorobowe. O wyborze leku przeciwko pasożytowi decyduje lekarz, czasami konieczna jest również interwencja chirurgiczna i fizjoterapia.

Po zakończeniu terapii pacjent pozostaje pod ścisłą obserwacją ze względu na możliwość nawrotu choroby. Leczenie nie poprawia niestety jakości życia i sprawności pacjentów z filariozą przewlekłą.

Unikaniu zachorowania na filariozę w rejonach tropikalnych i subtropikalnych służy postępowanie ograniczające możliwość ukąszenia przez owady. Profilaktyce sprzyja:

• odpowiedni ubiór – odzież z długimi rękawami i nogawkami,
• moskitiery,
• stosowanie repelentów,
• unikanie przebywania na dworze po zmroku (okres największej aktywności owadów).

>> To może Cię zaciekawić: Bąblowica – drogi zakażenia, objawy, diagnostyka

Filarioza – podsumowanie

• Filariozy są grupą chorób wywoływanych przez różne gatunki pasożytów (filarii).
• Do zarażenia filariami dochodzi na obszarach krajów tropikalnych i subtropikalnych na skutek ukłucia przez zainfekowane owady (głównie komary, meszki, bąki).
• Zarażenie filariami może przebiegać bezobjawowo lub z uciążliwymi objawami, które mogą prowadzić do ciężkiej niepełnosprawności.
• Przypadki filarioz wykrywane w Polsce są rzadkie i są efektem przywleczenia choroby z kraju endemicznego występowania pasożytów.
• Filarioza jest uleczalna, a skuteczność terapii zależy od szybkiego rozpoznania choroby i podania odpowiednio dobranych leków przeciwpasożytniczych.
• Zapobieganiu filariozie sprzyja stosowanie zabezpieczeń przed owadami (repelenty, odpowiednia odzież, moskitiery).

Piśmiennictwo

1. dr n. med. M. Rogalska „Filariozy” https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zarazenia-pasozytnicze/165271,filariozy  (dostęp 06.02.2025 r.)
2. Podręcznik Interna – Medycyna Praktyczna „Filariozy” https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.XI.G.5.2. (dostęp 08.02.2025 r.)
3. WHO „Lymphatic filariasis” https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/lymphatic-filariasis (dostęp 07.02.2025 r.)

W ostatnich miesiącach 2024 roku odnotowano w Chinach istotny wzrost zakażeń wirusem hMPV wywołującym objawy grypopodobne. Przypadki infekcji spowodowanej tym wirusem pojawiły się również w styczniu 2025 r. w Europie. Czy mamy podstawy, aby obawiać się kolejnej pandemii? Czym jest wirus hMPV, jak się rozprzestrzenia, kto jest najbardziej narażony na zakażenie? Artykuł przybliża wiedzę na temat wirusa, o którym ostatnio głośno.

Spis treści:

1. Czym jest wirus hMPV?
2. Kiedy dochodzi do zakażenia wirusem hMPV?
3. Kto jest najbardziej narażony na infekcję hMPV?
4. Jak dochodzi do zakażenia wirusem hMPV?
5. Objawy zakażena wirusem hMPV
6. Wykrywanie zakażenia hMPV
7. Leczenie zakażeń hMPV
8. Profilaktyka zakażeń hMPV
9. Czy grozi nam pandemia wywołana przez hMPV?
10. hMPV – podsumowanie

Czym jest wirus hMPV?

Wirus hMPV (ang. Human Metapneumovirus) został wyizolowany po raz pierwszy w 2001 roku w Holandii z wydzieliny dróg oddechowych małych dzieci (< 5 r.ż.), u których wystąpiły objawy infekcji.

Próbki do badania pochodziły z kolekcji zbieranej przez 20 lat, co wskazuje na to, że wirus krążył w populacji ludzkiej dużo wcześniej i dopiero zastosowanie technik molekularnych umożliwiło jego wykrycie. Od tego czasu, dzięki wprowadzeniu testów genetycznych, obecność wirusa wykazano na całym świecie. Pierwszy przypadek zakażenia ludzkim metapneumowirusem w Polsce odnotowano w roku 2004.

hMPV jest wirusem otoczkowym, jego materiał genetyczny stanowi pojedyncza, ujemnie spolaryzowana nić RNA (ang. ribonucleic acid) kodująca białka strukturalne i funkcjonalne.

Na podstawie budowy genomu zaklasyfikowano wirusa do rodziny Pneumoviridae, którą reprezentuje również wirus RSV (ang. Respiratory Syncytial Virus). Ludzki metapneumowirus posiada także wiele cech wspólnych z należącymi do Paramyxoviridae wirusami paragrypy.

Kiedy dochodzi do zakażenia wirusem hMPV?

Zakażenia wirusem hMPV charakteryzuje sezonowość. W strefie klimatu umiarkowanego około 70-80% zakażeń odnotowuje się zimą i wczesną wiosną (od grudnia do marca), w pozostałych miesiącach zakażenia wykrywane są znacznie rzadziej.

Szczyt zachorowań częściowo pokrywa się z okresem nasilonych infekcji wywoływanych przez wirusy RSV, grypy i inne wirusy zakażające drogi oddechowe. Współistnienie w czasie wzmożonych infekcji oddechowych różnych wirusów utrudnia diagnozowanie choroby i może być przyczyną występowania zakażeń mieszanych (koinfekcji).

>> Przeczytaj też: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

Kto jest najbardziej narażony na infekcję hMPV?

Zakażenia wirusem hMPV mogą występować u ludzi niezależnie od wieku i płci. Najbardziej podatne na infekcje są dzieci poniżej 5 r.ż. (szczególnie wcześniaki, noworodki, niemowlęta).

Jednak wirus może być również problemem dla osób starszych oraz pacjentów z obniżoną odpornością i chorobami współistniejącymi ze względu na cięższy przebieg choroby.

Wyniki badań serologicznych w kierunku swoistych przeciwciał przeprowadzane w celach epidemiologicznych pokazują, że zakażeniu hMPV ulegają prawie wszystkie dzieci poniżej piątego roku życia.

Powtarzające się w ciągu życia infekcje dowodzą, że odporność po chorobie jest przejściowa. Hospitalizacja z powodu zakażenia hMPV dotyczy ok. 5-10% dzieci z ostrym zakażeniem dróg oddechowych i jest najczęstsza u niemowląt w wieku 6-12 miesięcy. Zakażenie u dorosłych ma zazwyczaj łagodny przebieg.

>> To może Cię zainteresować: Infekcje – reakcja organizmu na zakażenie

Jak dochodzi do zakażenia wirusem hMPV?

Źródłem ludzkich metapneumowirusów są osoby zakażone. Do rozprzestrzenia się wirusów dochodzi:

• drogą kropelkową (główna droga szerzenia) podczas mówienia, kasłania, kichania,
• poprzez bliski kontakt z osobą zakażoną (np. ściskanie dłoni, całowanie, przytulanie),
• drogą pośrednią poprzez dotykanie skażonych powierzchni (przenoszenie wirusów na dłoniach w okolice nosa, oczu, ust).

Zakażeniom sprzyja przebywanie w dużych skupiskach ludzkich (przedszkola, szkoły, transport publiczny, domy opieki) oraz brak dbałości o dezynfekcję powierzchni w otoczeniu chorego i przestrzeni publicznej.

Objawy zakażenia wirusem hMPV

Zakażenie wirusem hMPV przypomina inne infekcje dróg oddechowych wywoływane przez wirusy. U osób dorosłych bez chorób współistniejących przebieg choroby może być bezobjawowy lub skąpoobjawowy.

Objawy kliniczne wynikają zazwyczaj z zakażenia górnych dróg oddechowych, dużo rzadziej dochodzi do zajęcia dolnych dróg oddechowych. Czas inkubacji choroby wynosi średnio od 3 do 6 dni.

Objawy zakażenia górnych dróg oddechowych wirusem hMPV:

• gorączka (37,5°C do 39°C),
• katar,
• kaszel,
• zapalenie gardła,
• zapalenie ucha środkowego,
• rzadko zapalenie spojówek.

U większości osób choroba ma łagodny przebieg i kończy się bez komplikacji po upływie 7-10 dni.

U osób z grupy ryzyka może dojść do rozwinięcia zakażenia na dolne drogi oddechowe, co może powodować:

• zapalenie oskrzelików,
• zapalenie oskrzeli,
• zapalenie płuc,
• świszczenie oddechowe.

Wykazano, że zakażenia metapneumowirusem powoduje zaostrzenie astmy i POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc).

Przeczytaj:

>> Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

>> Zapalenie spojówek u dzieci. Objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Wykrywanie zakażenia hMPV

Potwierdzenie zakażenia ludzkim metapneumowirusem na podstawie objawów klinicznych nie jest możliwe. Wykrycie infekcji wymaga wykonania badań laboratoryjnych. Materiałem do badania jest wydzielina z dróg oddechowych (wymaz z nosa, gardła, nosogardzieli, plwocina, aspirat).

W diagnozowaniu zakażeń hMPV stosowane są dwa rodzaje testów:

• badania molekularne – umożliwiają wykrycie genomu wirusa, metoda RT PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkryptazą) jest bardzo czuła i swoista, dostępne są testy wykrywające wyłącznie wirusa hMPV oraz testy panelowe wykrywające różne drobnoustroje odpowiedzialne za zakażenia układu oddechowego
• testy antygenowe – są to szybkie testy wykrywające białka wirusa w czasie kilkunastu minut, dostępne są combo testy, obejmujące wykrywanie w jednym badaniu różnych wirusów oddechowych.

W Polsce diagnostyka laboratoryjna w kierunku hMPV nie jest prowadzona rutynowo, a zakażenia nie podlegają nadzorowi epidemiologicznemu i zgłaszaniu do stacji sanitarno-epidemiologicznej. Testy potwierdzające zakażenie dostępne są w wybranych placówkach.

Leczenie zakażeń hMPV

W chwili obecnej nie ma żadnego celowanego leczenia infekcji wywołanej przez ludzkiego metapneumowirusa. Stosowana jest terapia objawowa obejmująca:

• nawadnianie,
• odpoczynek,
• leki przeciwgorączkowe,
• leki przeciwbólowe.

U pacjentów poddanych hospitalizacji stosowana jest tlenoterapia, dożylne podawanie płynów i leczenie przeciwzapalne.

>> Zobacz: Co jeść by wzmocnić odporność? Zasady zdrowego żywienia

Profilaktyka zakażeń hMPV

Nie istnieje swoista profilaktyka zakażeń hMPV – brak jest szczepionki przeciwko wirusowi.

Zapobieganiu infekcjom sprzyja:

• unikanie przebywania w dużych skupiskach ludzi w sezonie wzmożonych zachorowań (stosowanie maseczek w przypadku konieczności przebywania w takim środowisku),
• izolacja chorych (unikanie kontaktu z osobą zakażoną),
• unikanie dotykania oczu, nosa i ust nieumytymi rękami,
• mycie i dezynfekcja rąk,
• unikanie kontaktu z potencjalnie skażonymi powierzchniami,
• dezynfekcja powierzchni w otoczeniu chorego lub przestrzeni publicznej (klamki, zabawki, poręcze itp.).

>> Przeczytaj: Higiena rąk – jak skutecznie myć ręce?

Czy grozi nam pandemia wywołana przez hMPV?

Ludzki metapneumowirus postrzegany jest jako drobnoustrój nie posiadający potencjału pandemicznego. Zwiększona liczba przypadków zakażeń hMPV wynika z sezonowego wzrostu zachorowań oraz łatwiejszego dostępu do ich wykrywania – do niedawna diagnostyka laboratoryjna ograniczona była do laboratoriów referencyjnych.

hMPV – podsumowanie

• Wirus hMPV krąży w populacji ludzkiej od wielu lat.
• Jest przyczyną sezonowych zakażeń układu oddechowego.
• Szczyt zachorowań przypada na miesiące zimowe i wczesną wiosnę.
• Najbardziej podatne na infekcje hMPV są dzieci do lat 5, osoby starsze i osoby z obniżoną odpornością.
• U większość osób zakażenie przebiega łagodnie, bez komplikacji.
• Potwierdzenie infekcji wymaga wykonania badania laboratoryjnego.
• Nie ma swoistej profilaktyki i celowanego leczenia zakażeń wirusem hMPV.
• Wirus hMPV ma mały potencjał pandemiczny.

Piśmiennictwo

1. Panasik A., Pancer K. Zakażenia metapneumowirusem człowieka (hMPV) u małych dzieci. PRZEGL EPIDEMIOL 2009; 63: 371 – 376. 
2. „Increase in respiratory infections in China” European Centre for Disease Prevention and Control https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/increase-respiratory-infections-china (dostęp 28.01.2025 r.).
3. Jesse Papenburg  i inni „Comparison of Risk Factors for Human Metapneumovirus and Respiratory Syncytial Virus Disease Severity in Young Children” J Infect Dis. 2012 May 2;206(2):178–189.
4. CDC „About Human Metapneumovirus”  https://www.cdc.gov/human-metapneumovirus/about/index.html (dostęp 28.01.2025 r.).
5. Lenneke E.M.Haas i inni „Human metapneumovirus in adults”https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23299785/ (dostęp 29.01.2025 r.).
6. Swagatika Panda i inni „Human metapneumovirus: review of an important respiratory patogen”https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24841931/ (dostęp 28.01.2025 r.).