Węzły chłonne to ważna linia obrony przed licznymi zagrożeniami – nie tylko infekcjami, ale i nowotworami. Widoczne powiększenie, zwane limfadenopatią, może mieć wiele przyczyn. Jakich dokładnie?
Węzeł chłonny to struktura anatomiczna układu odpornościowego, która działa jak „filtr”, przez który przechodzi chłonka (limfa) zawierająca m.in. komórki nowotworowe w przypadku zachorowania, a także część wirusów i bakterii atakujących organizm. W ten sposób układ odpornościowy może rozpoznawać obce białka i reagować na nie oraz w razie potrzeby wywoływać odpowiedź na zagrożenie – sprawia to, że węzeł zwiększa swój rozmiar.
Kryteria „normalnego” i „powiększonego” węzła chłonnego różnią się w zależności od lokalizacji i wieku pacjenta. Na przykład dzieci w wieku poniżej 10 lat charakteryzują się większą tendencją do zwiększania wymiarów węzłów, stąd takie do 2 cm można uznać za normalne w niektórych sytuacjach klinicznych.
Powiększone węzły chłonne u dzieci – przyczyny
Do najczęstszych przyczyn powiększenia węzłów chłonnych u dzieci zalicza się:
wrodzone choroby metaboliczne (choroba Niemanna-Picka, choroba Gauchera).
Objawy powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
Limfadenopatia występuje w dwóch postaciach: uogólnionej i zlokalizowanej.
Uogólniona obejmuje powiększenie w 2 lub większej liczbie niesąsiadujących ze sobą lokalizacji. Miejscowa występuje w sąsiadujących ze sobą skupiskach węzłów chłonnych. Jest to pierwsza cecha, którą należy określić, poszukując przyczyny powiększenia.
Kolejnymi są:
twardość,
przesuwalność,
brak lub obecność tkliwości (bólu przy ucisku),
obecność zaczerwienienia skóry wokół węzła,
objawy dodatkowe z innych lokalizacji narządowych.
Węzły chłonne, które są duże, bolesne i powiększone symetrycznie zazwyczaj towarzyszą typowym chorobom wieku dziecięcego (jak np. mononukleozie, anginie paciorkowcowej).
Jednostronne, duże, tkliwe węzły, zazwyczaj podżuchwowe lub szyjne, często są spowodowane zapaleniem wymagającym antybiotykoterapii.
węzły twarde, niebolesne, nieprzesuwalne (zwłaszcza, gdy towarzyszą im objawy ogólnoustrojowe).
Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
W celu zróżnicowania potencjalnej przyczyny limfadenopatii wykonuje się następujące badania laboratoryjne:
morfologia krwi obwodowej z rozmazem,
przeciwciała w klasie IgG i IgM w kierunku zakażenia wirusem EBV, CMV i toksoplazmozą, rzadziej (z uwagi na częstość choroby i dostępność oraz koszt testów) bartonellozą,
wskaźniki stanu zapalnego (OB i CRP),
przeciwciała ANA: serologiczny test przesiewowy w kierunku tocznia rumieniowatego układowego.
Badania obrazowe obejmują z kolei:
RTG klatki piersiowej (umożliwia przesiewową ocenę śródpiersia i wnęk płuc),
ultrasonografia węzłów chłonnych (umożliwia określenie wymiaru i struktury węzła, co pozwala na ukierunkowanie dalszego postępowania),
Postępowanie i leczenie limfadenopatii zależy od jej etiologii. W ten sposób:
w przypadku nowotworu (pierwotnego lub przerzutowego) leczy się chorobę podstawową,
w chorobach bakteryjnych prowadzone jest leczenie wspomagające, antybiotykoterapia i ewentualne eliminowanie ogniska zakażenia,
w chorobach wirusowych zazwyczaj wystarczy obserwacja i leczenie wspomagające, jeśli istnieją określone leki przeciwwirusowe i choroba przebiega ciężko, możliwe jest zastosowanie leczenia celowanego,
w chorobach autoimmunologicznych leczenie obejmuje terapię wycelowaną w chorobę podstawową.
Powiększone węzły chłonne u dzieci – podsumowanie
Powiększenie węzłów chłonnych jest zjawiskiem dość częstym u dzieci i z reguły nie wymaga szerokiej diagnostyki. W większości przypadków u podstaw limfadenopatii leżą częste w wieku dziecięcym infekcje, jednak przy obecności „czerwonych flag” wskazana jest pilna konsultacja z pediatrą.
Źródła
Ataş E, Kesik V, Fidancı MK, Kısmet E, Köseoğlu V. Evaluation of children with lympadenopathy. Turk Pediatri Ars. 2014 Mar 1;49(1):30-5. doi: 10.5152/tpa.2014.847. PMID: 26078629; PMCID: PMC4462268. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4462268
Chang SSY, Xiong M, How CH, Lee DM. An approach to cervical lymphadenopathy in children. Singapore Med J. 2020 Nov;61(11):569-577. doi: 10.11622/smedj.2020151. PMID: 33283242; PMCID: PMC8040913. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8040913
Freeman AM, Matto P. Lymphadenopathy. [Updated 2023 Feb 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513250/
Mohseni S, Shojaiefard A, Khorgami Z, Alinejad S, Ghorbani A, Ghafouri A. Peripheral lymphadenopathy: approach and diagnostic tools. Iran J Med Sci. 2014 Mar;39(2 Suppl):158-70. PMID: 24753638; PMCID: PMC3993046. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3993046
Miastenia to rzadka choroba autoimmunologiczna prowadząca do osłabienia mięśni. Kluczowym elementem diagnostyki jest oznaczanie autoprzeciwciał. W artykule omawiamy badania stosowane w diagnostyce miastenii, rodzaje autoprzeciwciał z nią związanych oraz inne metody potwierdzające rozpoznanie.
Na czym polega miastenia – diagnostyka układu odpornościowego
Myasthenia gravis (miastenia, miastenia rzekomoporaźna) to choroba o charakterze autoimmunologicznym, w której układ odpornościowy produkuje przeciwciała atakujące połączenia nerwowo-mięśniowe. Skutkiem są zaburzenia przewodnictwa nerwowego i osłabienie mięśni, co może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Pacjenci doświadczają trudności w wykonywaniu ruchów, mówieniu, czy połykaniu, a w bardziej zaawansowanych przypadkach także w oddychaniu.
Choroba może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej diagnozowana jest u młodych kobiet (20–30 lat) oraz mężczyzn po 50. roku życia. Jej przebieg jest indywidualny – u niektórych pacjentów pojawiają się okresy remisji i zaostrzeń, a objawy mogą się nasilać pod wpływem wysiłku lub stresu. Pacjenci zazwyczaj wymagają stałego leczenia farmakologicznego, które pozwala kontrolować objawy i poprawiać jakość życia.
Miastenia – badanie, czyli jakie są objawy miastenii
Objawy miastenii są różnorodne i nasilają się wraz z postępem choroby. Najczęstsze symptomy to:
osłabienie mięśni szkieletowych – charakterystyczne jest stopniowe nasilanie się objawów po wysiłku i poprawa po odpoczynku,
opadanie powiek (ptoza) i podwójne widzenie (diplopia) – zaburzenia mięśni gałkoruchowych często są pierwszym objawem miastenii,
zaburzenia mimiki – utrzymujący się zmęczony, przygnębiony wyraz twarzy, uśmiech poprzeczny – bez unoszenia kącików ust,
trudności w mowie (dysartria), problemy z gryzieniem i przełykaniem (dysfagia),
trudności w oddychaniu – wynikają z osłabienia mięśni międzyżebrowych i przepony.
Miastenia – diagnostyka, która pozwoli wykryć chorobę
Rozpoznanie miastenii opiera się na:
kompleksowej analizie objawów klinicznych,
ocenie siły mięśniowej pacjenta,
wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych.
Autoprzeciwciała stanowią najważniejszy marker serologiczny w diagnostyce miastenii i mają istotne znaczenie przy wyborze strategii leczenia.
Najważniejsze autoprzeciwciała związane z miastenią rzekomoporaźną to:
Przeciwciała przeciwko receptorowi acetylocholiny (AChRAb, ang. acetylcholine receptor antibodies)– występują u około 80% pacjentów z miastenią uogólnioną i są najbardziej specyficznym markerem tej choroby. Ich obecność i wysokie miano przy charakterystycznym obrazie klinicznym pozwalają na jednoznaczne rozpoznanie miastenii.
AChRAb blokują receptory acetylocholiny występujące na zakończeniach nerwowych w mięśniach. Prowadzi to do zakłóceń w przewodzeniu impulsów elektrycznych, skutkując osłabieniem mięśni.
Przeciwciała przeciwko kinazie tyrozynowej specyficznej dla mięśni (anty-MuSK, ang. anti-muscle-specific tyrosine kinase)– wykrywane u około 3% pacjentów, w większości u tych, którzy nie mają przeciwciał anty-AChR. Ich mechanizm działania jest inny niż w przypadku przeciwciał anty-AChR, często związane są z cięższym przebiegiem choroby.
Zgodnie z zaleceniami Brytyjskiego Towarzystwa Neurologów badaniem pierwszego wyboru jest oznaczenie przeciwciał AChRAb w surowicy pacjenta. W przypadku ujemnego wyniku tego badania należy wykonać test na obecność przeciwciał anty-MuSK.
Główną rolę w wytwarzaniu tych przeciwciał odgrywa grasica – narząd, który u zdrowych osób występuje jedynie w dzieciństwie, a z wiekiem stopniowo zanika. Jednak u 60% dorosłych pacjentów z miastenią nadal jest obecna, a u 15% z nich dochodzi do rozwoju nowotworu zwanego grasiczakiem.
U niektórych pacjentów z miastenią mogą występować także inne autoprzeciwciała, które dostarczają dodatkowych informacji diagnostycznych i prognostycznych, np. przeciwciała przeciwko tytynie, które są wykrywane głównie u pacjentów z obecnością AChRAb i silnie korelują z obecnością grasiczaka. Z miastenią mogą być związane również przeciwciała przeciw receptorowi rianodynowemu oraz przeciwko mięśniom szkieletowym.
Około 15% pacjentów choruje na miastenię seronegatywną, co oznacza, że nie wykrywa się u nich obecności autoprzeciwciał. Przypuszcza się, że za rozwój miastenii u tych pacjentów odpowiadają dotąd niezidentyfikowane autoprzeciwciała.
Miastenia – badania krwi, które warto wykonać
Oprócz badań na obecność autoprzeciwciał we krwi lekarz może zlecić wykonanie innych badań laboratoryjnych. Diagnostyka miastenii może obejmować wykonanie takich badań, jak:
a także innych, które lekarz prowadzący uzna za potrzebne po przeprowadzeniu wywiadu i zapoznaniu się z konkretnym przypadkiem.
Podsumowanie
Miastenia to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje połączenia nerwowo-mięśniowe, prowadząc do osłabienia mięśni i trudności w codziennym funkcjonowaniu. Symptomy choroby mogą nasilać się w ciągu dnia i w trakcie aktywności.
Diagnostyka miastenii obejmuje wykonanie badań laboratoryjnych, w tym oznaczenie obecności autoprzeciwciał, ocenę funkcji mięśni oraz badania obrazowe. Najważniejszym markerem serologicznym miastenii są autoprzeciwciała, głównie przeciwko receptorowi acetylocholiny (AChRAb) oraz anty-MUSK. Wczesne rozpoznanie choroby jest kluczowe dla wdrożenia skutecznego leczenia, które pozwala pacjentom kontrolować objawy i poprawiać jakość życia.
Dresser L. et al. Myasthenia gravis: Epidemiology, Pathophysiology and Clinical Manifestations. Journal of Clinical Medicine 2021; 10(11): 22–35, https://doi.org/10.3390/ jcm10112235. (dostęp 25.02.2025)
Sussman J. et al. Myasthenia gravis: Association of British Neurologists’ management guidelines. Practical Neurology 2015; 15(3): 199–206. (dostęp 25.02.2025)
Rodzicu! Czy słyszałeś o skokach rozwojowych u dzieci? Z pewnością niejeden raz spotkałeś się z tym terminem, na temat którego panuje kilka mitów i fałszywych przekonań. Zapoznaj się z faktami – sprawdź poniższy artykuł.
“Skok rozwojowy” to określenie kolokwialne, nieznajdujące zastosowania w terminologii medycznej. Właściwym odpowiednikiem powyższego terminu jest “kamień milowy”, który oznacza pewną kluczową umiejętność w zakresie motoryki dużej, motoryki małej i rozwoju psychicznego u dziecka.
Każdy kamień milowy ma pewne ramy czasowe, w których powinien się pojawić u malucha, stanowiąc czuły wskaźnik prawidłowego rozwoju psychoruchowego. Oprócz tempa osiągania poszczególnych umiejętności ocenie jest poddawany także wzorzec każdego z nich (prawidłowy lub nieprawidłowy).
Najbardziej dynamicznym okresem życia po urodzeniu jest pierwsze 12 miesięcy; w tym czasie, z noworodka wymagającego nieustannej opieki, dziecko wyrasta na człowieka potrafiącego wypowiadać pierwsze słowa, siedzieć samodzielnie (niekiedy także chodzić) i wchodzić w złożone interakcje z rodzicami i opiekunami.
Kiedy występują “skoki rozwojowe” u dzieci?
Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest prosta. Jak już wspomniano, dziecko zdobywa kolejne umiejętności w ciągu kilku pierwszych lat życia (zwłaszcza w 1. roku), następnie rozwój nie przebiega już tak gwałtownie. Można przyjąć, że “skoki rozwojowe” są obecne do początku okresu dojrzewania.
Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka
W tym krótkim czasie dziecko dokonuje ogromnych postępów.
W zakresie motoryki dużej:
w 3. – 4. miesiącu życia położone na brzuchu podpiera się łokciami,
w 4. – 5. miesiącu dziecko położone na brzuchu unosi klatkę piersiową,
w 6. – 7. miesiącu dziecko przekręca się wokół własnej osi z pleców na brzuch, położone na plecach chwyta swoje stopy i bawi się nimi,
w 7. – 9. miesiącu maluch siada samodzielnie, staje w pozycji czworaczej,
ok. 10. miesiąca staje z podporem, sprawnie raczkuje,
w 11. – 12. miesiącu dziecko chodzi z podporem (np. trzymając się ręki rodzica) lub samodzielnie.
W zakresie motoryki małej:
w 3. – 4. miesiącu życia wyciąga obie ręce do przedmiotów,
w 5. miesiącu pojawia się chwyt dłoniowy, w 6. dziecko potrafi utrzymać w każdej ręce przedmiot i uderzać nimi o siebie,
w 7. – 8. miesiącu obecny chwyt nożycowy (przeciwstawianie kciuka pozostałym palcom ręki),
w 9. – 10. miesiącu pojawia się chwyt pęsetkowy (przeciwstawianie kciuka palcowi wskazującemu),
w 11. – 13. miesiącu życia dziecko podaje i odbiera zabawki, wrzuca do pojemnika.
W zakresie rozwoju psychiczno-emocjonalnego (w tym mowy):
w 2. – 3. miesiącu życia dziecko osiąga zdolność do spontanicznej interakcji twarzą w twarz z rodzicem, wydaje wokalizacje w odpowiedzi na głos opiekuna,
między 3. a 5. miesiącem pojawia się głużenie – czyli głoski głównie tylnojęzykowe (np. gh),
w 6. – 7. miesiącu pojawia się faza odtwarzania dźwięków; dziecko powtarza ciągi dźwięków zbudowanych ze spółgłoski z samogłoską,
w 7. – 8. miesiącu dziecko reaguje na swoje imię,
od ok. 9. miesiąca życia monitoruje wzrok opiekuna i zaczyna dostrzegać, w którą stronę i na co spogląda,
w 10. – 12. miesiącu dziecko zna i rozumie znaczenie kilku rzeczowników, w tym imiona osób bliskich (rodziców, rodzeństwa); próbuje powtarzać proste wyrazy (mama, tata).
Pierwsze słowa, zdolność do utrzymania pionowej postawy ciała, znajomość imienia swojego oraz najbliższych – z takim zestawem umiejętności maluch wychodzi z okresu niemowlęcego.
W dalszych etapach życia człowiek zdobywa kolejne zdolności:
około 18. miesiąca życia dziecko chodzi samodzielnie po schodach trzymając się opiekuna lub poręczy, buduje prostą wieżę z klocków, samo pije z kubka, próbuje posługiwać się sztućcami, wypowiada coraz więcej prostych słów, próbuje wokalizować bardziej złożone wyrazy;
w 2. roku życia dziecko kopie piłkę, wchodzi po schodach krokiem dostawnym, używa łyżki, naśladuje rysowanie kreski pionowej, rozumie i wykonuje proste polecenia, buduje proste (ok. 2-4 wyrazy) zdania;
w 3. roku życia dziecko sprawnie biega, podskakuje obiema nogami, wchodzi po schodach krokiem naprzemiennym (schodzi dostawnym), buduje złożoną wieżę (z około 10 klocków), używa łyżki i widelca, rozbiera się, rozumie złożone polecenia, buduje coraz bardziej rozbudowane zdania;
w 4. roku życia dziecko chodzi po schodach bez konieczności przytrzymywania się, skacze na jednej nodze, ubiera się samo, potrafi przeciąć papier nożyczkami;
w 5. roku życia dziecko rytmicznie biega (jak osoba dorosła), zaczyna pisać, zapina guzik, zawiązuje sznurowadła,;
między 6. a 12. rokiem życia rozwija się rozumowanie naukowe i zrozumienie praw fizycznych; dziecko może zrozumieć wiele punktów widzenia i może zrozumieć jedną perspektywę sytuacji, doskonaleniu ulega zdolność do czytania, pisania i zapamiętywania złożonych informacji,
powyżej 12. roku życia rozwija się poznanie społeczne, kształtują się poglądy, pojawia się i doskonali myślenie abstrakcyjne i logiczne.
Znajomość powyższych etapów rozwoju pozwala na ocenę jego prawidłowego przebiegu. Dzieci, które nie osiągają, osiągają z opóźnieniem i/lub prezentują nieprawidłowy wzorzec powinny zostać poddane diagnostyce: początkowo ocenie przez lekarza (optymalnie specjalistę pediatrii i/lub neurologa dziecięcego), co pozwala znaleźć potencjalne źródło zaburzeń.
Dalsze kroki są ustalane indywidualnie.
Skoki rozwojowe dziecka – podsumowanie
“Skok rozwojowy” to potoczne określenie kamieni milowych – osiągnięć w zakresie rozwoju, które są wpisane w ludzką naturę. Każda kluczowa umiejętność pojawia się etapami w określonych ramach czasowych. W przypadku, gdy dany kamień milowy nie zostanie osiągnięty, wskazana jest ocena lekarska. Pamiętaj! Podejmowanie działań “na własną rękę” jest ryzykowne; w wielu przypadkach podłożem zaburzeń rozwojowych może być choroba, która wymaga specjalistycznej diagnostyki i leczenia.
Źródła
Neurologia wieku rozwojowego, Barbara Steinborn, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019
Misirliyan SS, Boehning AP, Shah M. Development Milestones. [Updated 2023 Mar 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557518
Dosman CF, Andrews D, Goulden KJ. Evidence-based milestone ages as a framework for developmental surveillance. Paediatr Child Health. 2012 Dec;17(10):561-8. doi: 10.1093/pch/17.10.561. PMID: 24294064; PMCID: PMC3549694. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3549694
Malik F, Marwaha R. Cognitive Development. [Updated 2023 Apr 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537095
O wstrząśnieniu mózgu słyszał niemal każdy. Wielu z nas zapewne doświadczyło go na „własnej skórze”. Ale co tak naprawdę wiemy o jednym z najczęstszych skutków urazu głowy? Czy znamy definicję? Potrafimy wymienić objawy? Jeśli powyższe pytania budzą w Tobie wątpliwości, z pewnością jest to artykuł dla Ciebie.
Wstrząs mózgu klasyfikuje się jako łagodne urazowe uszkodzenie mózgu, które obejmuje uraz głowy z utratą przytomności lub bez niej, co wywołuje przejściowe zaburzenie funkcji narządu.
Wstrząs mózgu – przyczyny
Aktualne dowody naukowe sugerują, że u podstaw patomechanizmu leży nagłe przyspieszanie i zwalnianie mózgu w obrębie czaszki, co może skutkować uszkodzeniem komórek nerwowych i zakłóceniem kaskady metabolicznej glukozy. Częstymi przyczynami wstrząśnienia mózgu są wypadki samochodowe, uderzenie przedmiotem, bójki i wypadki podczas uprawiania sportu (zwłaszcza kontaktowego).
Objawy wstrząśnienia mózgu
Objawy wstrząsu mózgu bywają różnorodne. Możliwe są dolegliwości:
Objawy ustępują zazwyczaj po około 7 dniach. Zdecydowana większość pacjentów wraca do zdrowia w ciągu pierwszych 3 miesięcy, choć nawet do ⅓ osób zgłasza, że objawy utrzymują się dłużej niż 6 miesięcy.
Wstrząs mózgu – rozpoznanie
Rozpoznanie wstrząśnienia mózgu pozostaje wyłącznie diagnozą kliniczną opartą na wywiadzie i wynikach badań dodatkowych (przede wszystkim wykluczających inne, poważniejsze uszkodzenia mózgu). Nie istnieje co najmniej jeden objaw patognomoniczny pozwalający na zdiagnozowanie.
W warunkach szpitalnych badaniem z wyboru jest tomografia komputerowa głowy bez kontrastu. Pozwala na szybką ocenę i wykluczenie stanów wymagających leczenia neurochirurgicznego. Należy jednak pamiętać, że prawidłowy wynik badania nie oznacza, że pacjent nie doznał wstrząśnienia mózgu.
Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 7 dni, należy rozważyć wykonanie rezonansu magnetycznego, który dostarczy więcej szczegółowych informacji. Badania krwi obecnie nie wnoszą kluczowych informacji, pozwalają jednak na wykluczenie chorób i stanów mogących zwiększać ryzyko powikłań neurologicznych.
Postępowanie w przypadku wstrząśnienia mózgu
Po zdiagnozowaniu wstrząśnienia mózgu zazwyczaj wskazana jest co najmniej uważna obserwacja chorego oraz poinstruowanie w zakresie sygnałów ostrzegawczych wymagających dalszej oceny.
Pacjenci z niepokojącymi oznakami lub podmiotami poważniejszego urazu głowy mogą wymagać dalszej obserwacji w szpitalu.
Objawami uznawanymi za „czerwone flagi” po urazie głowy (wskazujące na potencjalnie poważne, zagrażające życiu powikłania) są:
utrata przytomności na co najmniej 30 minut,
pourazowa niepamięć następcza trwająca 24 godziny lub dłużej,
wyciek jasnego płynu z uszu, nosa,
krwawienie z uszu,
obustronny krwiak w okolicy oczu (mimo braku bezpośredniego uderzenia w tą okolicę),
niedowłady (nawet niewielkiego stopnia),
zaburzenia świadomości,
silny, narastający ból głowy i/lub wymioty,
widoczna deformacja kości w miejscu urazu,
bardzo duży krwiak w okolicy uderzenia,
obecność krwiaka za małżowiną uszną (wskazuje na potencjalne złamanie środkowego dołu podstawy czaszki),
drgawki.
UWAGA nr 1
Jeśli jesteś świadkiem urazu głowy i masz wątpliwości co do stanu zdrowia poszkodowanego – dzwoń po pomoc. Pamiętaj, że w społeczeństwie żyje i funkcjonuje wiele osób przyjmujących np. leki przeciwkrzepliwe. U nich zdecydowanie łatwiej dochodzi do śmiertelnych następstw.
UWAGA nr 2
Pamiętaj o zasadach pierwszej pomocy przy urazie głowy:
zadbaj o swoje bezpieczeństwo; upewnij się, że udzielając pomocy, sam nie jesteś zagrożony,
sprawdź, czy poszkodowany jest przytomny,
jeśli nie jest przytomny – stabilizując głowę, ułóż chorego na plecach, przyłóż ucho do ust i obserwuj ruchy klatki piersiowej,
gdy możliwe i dostępne – w międzyczasie wezwij pomoc bądź poproś o wezwanie innego świadka zdarzenia,
jeśli w ciągu 10 sekund nie słyszysz oddechu – udrożnij drogi oddechowe, wysuwając żuchwę do góry, zacznij uciski klatki piersiowej i oddechy ratownicze w proporcji 30:2,
gdy nieprzytomny poszkodowany oddycha, ułóż go w pozycji bezpiecznej.
Na każdym etapie działań pamiętaj o stabilizacji głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa! Każda osoba z poważnym urazem głowy znajduje się w grupie ryzyka uszkodzenia kręgów szyjnych, których gwałtowne przemieszczanie może spowodować lub nasilić uraz rdzenia kręgowego.
Wstrząśnienie mózgu – skutki
Do możliwych następstw wstrząśnienia mózgu należą:
zespół pourazowy charakteryzujący się objawami utrzymującymi się od kilku tygodni do kilku miesięcy (zazwyczaj około 7),
zespół drugiego uderzenia, który polega na wtórnym do pierwotnego uszkodzeniu, co skutkuje zwykle szybkim i ciężkim obrzękiem mózgu,
trwałe zaburzenia nastroju i/lub funkcji poznawczych.
Wstrząs mózgu – podsumowanie
Wstrząśnienie mózgu jest dość częstym skutkiem urazu głowy i jej okolic. Do objawów zaliczają się bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi, nastroju i snu. Gdy po urazie wystąpi choć jeden objaw z listy „czerwonych flag”, należy natychmiast udać się po fachową pomoc. Pamiętaj – wstrząśnienie mózgu, mimo że w większości przypadków przebiega łagodnie, to może także zwiększać ryzyko bardzo groźnych powikłań.
Sharp DJ, Jenkins PO. Concussion is confusing us all. Pract Neurol. 2015 Jun;15(3):172-86. doi: 10.1136/practneurol-2015-001087. PMID: 25977270; PMCID: PMC4453625. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4453625
Patel H, Polam S, Joseph R. Concussions: A Review of Physiological Changes and Long-Term Sequelae. Cureus. 2024 Feb 17;16(2):e54375. doi: 10.7759/cureus.54375. PMID: 38505457; PMCID: PMC10948337. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10948337
Ferry B, DeCastro A. Concussion. [Updated 2023 Jan 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537017
Committee on Sports-Related Concussions in Youth; Board on Children, Youth, and Families; Institute of Medicine; National Research Council; Graham R, Rivara FP, Ford MA, et al., editors. Sports-Related Concussions in Youth: Improving the Science, Changing the Culture. Washington (DC): National Academies Press (US); 2014 Feb 4. 3, Concussion Recognition, Diagnosis, and Acute Management. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK185340
Choroby mitochondrialne stanowią dość sporą grupę schorzeń metabolicznych o podłożu genetycznym. Dotyczą głównie zaburzeń ze strony układu nerwowego i mięśniowego. U podłoża ich powstania leży nieprawidłowe funkcjonowanie mitochondriów, zależne od uszkodzenia mitochondrialnego lub jądrowego genomu.
Mitochondria stanowią ważne organella wchodzące w skład komórek organizmów żywych. W zależności od metabolicznej aktywności, komórki mogą posiadać jedno lub wiele tego typu struktur w swojej budowie. Mitochondria wyposażone są w podwójną błonę plazmatyczną. Błona zewnętrzna ma gładką strukturę, zaś wewnętrzna zawiera wpuklenia – grzebienie mitochondrialne.
We wnętrzu organelli znajduje się macierz mitochondrialna zawierająca liczne enzymy, mitochondrialne DNA (mtDNA) i białka mitochondrialne. Długość mitochondrium mieści się między 1 a 10 um.
Funkcje mitochondriów
Mitochondria stanowią energetyczne centra komórkowe. Łańcuch oddechowy odbywający się we wnętrzu tych organelli powstał w wyniku nakładania się na siebie dwóch systemów genetycznych:
genomu jądrowego odpowiadającego za kodowanie 70 białkowych podjednostek kompleksów łańcucha oddechowego, większości białek uczestniczących w procesie replikacji i ekspresji mtDNA;
genomu mitochondrialnego kodującego 13 białek łańcucha oddechowego, 22 mitochondrialnych tRNa, dwóch rodzajów RNA z aparatu translacyjnego mitochondrium.
Mitochondria odgrywają ważną rolę w kontroli równowagi metabolicznej organizmów żywych. Uczestniczą w gospodarce jonami wapnia oraz odgrywają kluczową rolę w procesie apoptozy. Ze względu na udział w opisanych procesach, sprawne działanie mitochondriów jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania komórki oraz utrzymania jej w stanie homeostazy.
Choroby mitochondrialne: jakie są przyczyny dolegliwości?
Choroby mitochondrialne związane są z zaburzeniem systemu fosforylacji oksydacyjnej, który odpowiada za wytwarzanie energii w postaci ATP. Mitochondrialny DNA odpowiada za kodowanie ponad 13 z 83 podjednostek kompleksów enzymatycznych łańcucha oddechowego i syntezy ATP. Pozostałe białka warunkujące prawidłową pracę mitochondriów, zależne są od genomu jądrowego.
Właściwe funkcjonowanie mitochondriów zależne jest od produktów ponad 1500 genów jądrowych.
Sam łańcuch oddechowy znajduje się pod podwójną kontrolą zarówno genomu jądrowego, jak i mitochondrialnego.
Choroby mitochondrialne: dziedziczenie
Choroby mitochondrialne spowodowane są mutacjami w mitochondrialnym DNA. Dziedziczenie odbywa się w linii matczynej. Schorzenia wywołane nieprawidłowym funkcjonowaniem łańcucha oddechowego (zależnego od mitochondrium i jądrowego genomu) dziedziczone są na zasadach mendlowskich i cytoplazmatycznie (ze strony matki).
Statystycznie schorzenia mitochondrialne zdarzają się z częstością 1: 5000 żywych urodzeń. Stanowią jedne z najczęstszych chorób nerwowo-mięśniowych.
Jakie są najczęstsze objawy chorób mitochondrialnych?
Choroby mitochondrialne w zależności od stopnia zajęcia poszczególnych narządów i układów dają szereg różnych objawów. Najczęściej zaburzenia na poziomie mitochondrialnym powodują objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, prowadząc do:
Przykłady chorób mitochondrialnych i ich diagnostyka
W chwili obecnej znanych jest ponad 200 mutacji punktowych mitochondrialnego DNA, delecje w genomie mtDNA, mutacji w genach jądrowych wywołujących zaburzenia szlaku oddechowego.
W ramach badań laboratoryjnych i obrazowych wykorzystywanych w diagnostyce chorób mitochondrialnych wykorzystuje się m.in. badanie:
obraz podobny do udaru w MRI ośrodkowego układu nerwowego.
analiza histopatologiczna bioptatu mięśnia.
Zastosowanie paneli genetycznych i sekwencjonowanie całoeksomowe – WES (whole exome sequencing) – można uznać w chwili obecnej za jedne z większych osiągnięć w diagnostyce chorób mitochondrialnych. Wyniki tych badań pozwalają na szybką diagnozę, pogłębienie dotychczasowej wiedzy na temat przyczyn chorób mitochondrialnych. Być może w niedalekiej przyszłości możliwe będzie wykorzystanie terapii celowanych przy rozpoznanych konkretnych defektach genetycznych w zakresie mitochondriów.
W przypadku mutacji stwierdzonej w mitochondrialnym DNA nie przeprowadza się rutynowo prenatalnych badań genetycznych.
MELAS – charakteryzująca się miopatią, encefalopatią, napadami podobnymi do udaru OUN, kwasicą mleczanową;
MERRF – do charakterystycznych objawów choroby zaliczamy obecność licznych tłuszczaków, padaczki pod postacią napadów mioklonicznych, a także charakterystyczny w badaniu mięśni poszarpany układ czerwonych włókien mięśniowych;
Zespół Leigha – choroba występująca pod postacią szybko postępującego osłabienia mięśni, objawów neurologicznych, zajęcia jąder podstawy w ośrodkowym układzie nerwowym.
Przykłady chorób jako wynik rearanżacji w obrębie mitochondrialnego DNA (mtDNA):
zespół Pearsona – anemia (niedokrwistość syderoblastyczna), nieprawidłowości w funkcjonowaniu szpiku kostnego (pancytopenia), cukrzyca, zaburzenia funkcjonowania wątroby, trzustki i jelit (atrofia kosmków jelitowych)
zespół Alpersa – hipotonia, niewydolność wątroby, drgawki.
W przypadku chorób o podłożu mitochondrialnym nie ma dobrego i skutecznego leczenia. Metody wykorzystywane w terapii mają na celu spowolnić postęp choroby, złagodzić jej objawy i poprawić komfort życia chorego. W niektórych schorzeniach wykorzystuje się koktajle witaminowe, fizjoterapię, leczenie objawowe z uwzględnieniem leków przeciwpadaczkowych. W przypadku niektórych schorzeń jak LHON, odnotowano pozytywne efekty lecznicze z pochodną koenzymu Q10 – idebenonem.
Proces terapeutyczny powinien obejmować opiekę wielospecjalistyczną z uwzględnieniem neurologa, genetyka, psychologa i fizjoterapeuty.
Szansą na ograniczenie ryzyka wystąpienia choroby mitochondrialnej może być tzw. mitochondrial replacement. O skuteczności tej metody będzie wiadomo więcej w ciągu kilku najbliższych lat.
Choroby mitochondrialne stanowią wciąż niemałą grupę schorzeń zajmujących wiele narządów i układów. Mimo postępu nauk biotechnologicznych, leczenie polega na łagodzeniu objawów, poprawie komfortu funkcjonowania pacjenta i okresowej rehabilitacji wzmacniającej układ mięśniowy.
Bibliografia
K. Tońska, J. Rusecka, E. Bartnik, „Choroby mitochondrialne, postęp w badaniu i leczeniu”, Postępy Biochemii 64 (4) 2018
dostęp online 13.02.2025 K. Tońska „Choroby mitochondrialne- genetyka w pigułce. Neurogenetyka i genetycznie uwarunkowane choroby narządów zmysłów”. https://ipin.edu.pl/wp-content/uploads/2016/11/choroby%20mitochondrialne%20wybor%202016.pdf
dostęp online 10.02.2025 https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/635/original/21-36.pdf?1477399666
dostęp online 09.02.2025 https://www.academia.edu/47571279/Choroby_mitochondrialne_post%C4%99p_w_badaniu_i_leczeniu
Biochemia Campbella, Wyd. Rebis, 2016
Stefano Di Donato „Wieloukładowe objawy chorób mitochondrialnych”, Neurologia po dyplomie 2010; 5 (6): 21-36
G. Piętka, W. Kukwa, E. Bartnik, A. Ścińska’ a. M. Czarnecka, „Mutacje mitochondrialnego DNA w rozwoju nowotworów głowy i szyi”; Otolaryngologia Polska, Volume 62, Issue 2, 2008, pages 158-164
Ptasia grypa należy do grupy ostrych chorób zakaźnych. Występuje ona powszechnie u ptaków, ale może także wystąpić u człowieka. Jakie są objawy ptasiej grypy, oraz czy jest ona groźna dla człowieka? Z artykułu dowiesz się najważniejszych informacji na temat ptasiej grypy u ludzi. Choroba ta jest dobrze znana ludzkości – pierwsze informacje o występowaniu tej choroby datowane są na ponad 400 lat przed naszą erą.
Ptasia grypa jest chorobą wirusową. Do zakażenia człowieka dochodzi najczęściej na drodze kontaktu z zakażonym ptactwem lub podczas kontaktu człowieka z skażonymi odchodami. Szczególnie niebezpieczny jest bliski kontakt, przez który rozumie się przebywanie w odległości mniejszej niż jeden metr od chorego ptactwa lub jego odchodów. Do zakażeń dochodzi częściej w regionach wiejskich, gdzie występuje hodowla ptactwa, chociaż do zarażenia może również dojść innych miejscach.
Warto także wspomnieć, że wirus może także ulec przeniesieniu (transmisji) poprzez przedmioty – na przykład maszyny rolnicze. Obecne wirus grypy powodujący ptasią grypę nie przenosi się z człowieka na człowieka, ale z uwagi na częste mutacje wirusów sytuacja ta może mieć miejsce w przyszłości.
Nie wykazano (jak na razie) możliwości zakażenia na drodze pokarmowej, a sam wirus grypy ptasiej ulega zniszczeniu w temperaturze – wystarczy 30 minut w temperaturze 60 stopni Celsjusza, aby wirus uległ degradacji. Brak jest także dowodów, że wirusem można zarazić się poprzez spożywanie jaj.
Zapewne zastawiasz się, czy ptasia grypa jest groźna dla człowieka. W dalszej części artykułu dowiesz się jakie objawy mogą towarzyszyć zakażeniu, dowiesz się także o potencjalnym ryzyku, które niesie ze sobą ta choroba. Chociaż ptasia grypa występuje u ludzi rzadko, to w niektórych przypadkach może doprowadzić do wystąpienia poważnych objawów, a nawet śmierci.
Objawy ptasiej grypy u ludzi
Jeśli dojdzie do zakażenia człowieka, objawy które towarzyszą podczas zakażenia ptasią grypą mogą być dość zbliżone do tych, które towarzyszą „tradycyjnej grypie”. Zaliczamy do nich symptomy ze strony układu oddechowego takie jak kaszel, czy ból gardła. Przy zakażeniu wirusem ptasiej grypy pojawiają się także objawy ogólne do których zaliczamy osłabienie, gorączkę, bóle mięśni i stawów. W ciężkich przypadkach zakażeń może dojść do poważnych powikłań takich jak zapalenie płuc czy niewydolność oddechowa. Ptasia grypa może doprowadzić nawet do śmierci.
Jak diagnozuje się ptasią grypę?
Pamiętaj, że w przypadku kontaktu z chorym zwierzęciem powinieneś koniecznie skontaktować się z lekarzem w celu wykonania niezbędnych badań.
Podejrzenie zakażenia ptasią grypą wymaga podjęcia odpowiednich kroków – diagnostyka w tym kierunku wiąże się z wykonaniem między innymi testów laboratoryjnych.
Należą do nich testy opierające się na immunofluorescencji, badaniach serologicznych, czy metody polimerazowej reakcji łańcuchowej z zastosowaniem odwrotnej transkryptazy. Warto wspomnieć, że nie każde laboratorium dysponuje procedurami pozwalającymi na wykonanie odpowiednich testów w kierunku ptasiej grypy.
Jak zapobiegać zakażeniu ptasią grypą?
W zapobieganiu wystąpienia zakażenia wirusem grypy ptasiej warto stosować środki ostrożności szczególnie w rejonach, gdzie stwierdzono występowanie tej choroby wśród ptaków. Pamiętaj o unikaniu kontaktu z dzikimi ptakami (a także z martwym ptactwem!) oraz zachowaj szczególną ostrożność przy kontakcie z odchodami ptaków.
Stwierdzenie obecności martwych ptaków (ale także innych zwierząt!) powinno być zgłoszone odpowiednim służbom. Takie działanie zapobiega rozprzestrzenianiu się ptasiej grypy.
W kwestii prewencji zakażenia należy stosować podobne środki ostrożności jak w przypadku chronienia się przed zakażeniem innymi wirusami, czy bakteriami. Ważna jest higiena – szczególnie dokładne mycie rąk po kontakcie z dzikim ptactwem.
Obecnie w Europie dysponujemy jedną szczepionką dostępną dla ludzi. Jest ona dedykowana dla osób, które są najbardziej narażone na ewentualny kontakt z chorym ptactwem. Dotyczy to zatem pracowników zakładów drobiarskich, niektórych rolników czy też lekarzy weterynarii. Szczepionka ta jest przeznaczona dla osób dorosłych.
Warto także wspomnieć, że szczepienie przeciwko grypie występującej sezonowo również może mieć wpływ na zmniejszenie ryzyka zakażeniem wirusem grypy pochodzącej od ptaków zmniejszając prawdopodobieństwo występowania mutacji wirusów. Szczepieniem na grypę powinny zainteresować się szczególnie osoby, które są narażone na jej ciężki przebieg. O zalecenia dotyczące szczepienia na grypę warto zapytać lekarza rodzinnego, pediatrę, internistę oraz geriatrę.
Dwunastnica to niewielki, ale niezwykle istotny organ układu pokarmowego, który odgrywa zasadniczą rolę w procesie trawienia. Jest pierwszym odcinkiem jelita cienkiego, kolejnym za żołądkiem, gdzie trafia rozdrobniony pokarm, by rozpocząć kolejne etapy rozkładu i wchłaniania składników odżywczych. To tutaj mieszają się enzymy trawienne,, które wspólnie pomagają w rozkładzie tłuszczów, białek i węglowodanów. Choć jej praca pozostaje niezauważalna na co dzień, zaburzenia w jej funkcjonowaniu mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Jak działa dwunastnica, gdzie jest i na jakie choroby może być narażona? Podpowiadamy!
Gdzie jest dwunastnica: położenie odcinka przewodu pokarmowego
Dwunastnica to pierwszy odcinek jelita cienkiego, który stanowi zasadnicze ogniwo w procesie trawienia. Jej nazwa wywodzi się ze starożytnej anatomii – lekarz Herophilos określił jej długość na „dwanaście palców”, co dało początek określeniu „dwunastnica”. Narząd ten znajduje się bezpośrednio za żołądkiem, łącząc się z nim poprzez odźwiernik — prowadzi dalej do jelita czczego. To właśnie w tym miejscu pokarm przechodzi kolejne etapy trawienia, dzięki działaniu enzymów trzustkowych i żółci.
Po której stronie jest dwunastnica u człowieka? Jej położenie jest wyjątkowe – ma charakterystyczny kształt litery C i otacza głowę trzustki, umiejscawiając się na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego, po prawej stronie jamy brzusznej. Choć jest najkrótszą częścią jelita cienkiego, odgrywa fundamentalną rolę w przetwarzaniu i wchłanianiu składników odżywczych.
Dwunastnica, choć mierzy zaledwie 25-30 cm, odgrywa kluczową rolę w procesie trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Ta pierwsza część jelita cienkiego dzieli się na cztery odcinki:
opuszkę;
część zstępującą;
część poziomą;
część wstępującą.
To właśnie w części zstępującej znajduje się brodawka większa dwunastnicy – strategiczny punkt, przez który do światła jelita dostają się żółć oraz sok trzustkowy, niezbędne do rozkładu tłuszczów, białek i węglowodanów. Wnętrze dwunastnicy jest pokryte fałdami okrężnymi i kosmkami jelitowymi — znacząco zwiększają one powierzchnię wchłaniania, a jej bogate unaczynienie wspomaga transport składników odżywczych do krwiobiegu.
To właśnie w dwunastnicy pokarm opuszczający żołądek przechodzi dalszą obróbkę, zanim trafi do kolejnych odcinków jelita cienkiego. Dzięki wydzielanym przez trzustkę wodorowęglanom dochodzi tutaj do neutralizacji kwaśnej treści żołądkowej, dzięki czemu enzymy trzustkowe i żółć mogą skutecznie rozkładać białka, węglowodany i emulgować tłuszcze. Właśnie w tym miejscu spotykają się soki trawienne z trzustki, żółć z wątroby i enzymy jelitowe, tworząc potężny koktajl trawienny.
Dwunastnica dostarcza enzymy i zapewnia odpowiednie warunki do działania enzymów trzustkowych oraz jelitowych – jeśli pH spada zbyt nisko, wydziela ona hormon sekretynę stymulujący produkcję wodorowęglanów, chroniąc błonę śluzową przed nadmiernym zakwaszeniem. Co więcej, dwunastnica kontroluje tempo przesuwania treści pokarmowej, zapewniając organizmowi optymalne warunki do wchłaniania składników odżywczych. Dzięki temu procesy trawienne przebiegają sprawnie, a organizm może czerpać maksimum energii z pożywienia.
Chora dwunastnica może dawać szereg nieprzyjemnych objawów, które nie zawsze od razu skojarzone są z tym odcinkiem przewodu pokarmowego. Jeśli zastanawiasz się, gdzie boli dwunastnica, najczęściej jest to górna część brzucha, zwłaszcza okolica śródbrzusza. Warto pamiętać, że do charakterystycznych objawów chorej dwunastnicy należy ból:
piekący, gniotący lub skurczowy;
nasilający się na czczo oraz kilka godzin po posiłku, przy wrzodach – ustępujący po posiłkach;
pojawiający się nocą.
Wśród innych objawów mogą występować nudności, wymioty, wzdęcia, a w cięższych przypadkach nawet fusowate wymioty (przypominające fusy z kawy) czy ciemny stolec. Niepokojącym sygnałem mogą być również osłabienie, utrata masy ciała i niedokrwistość, które mogą wskazywać na poważniejsze schorzenia, np. nowotwór dwunastnicy.
Jeśli odczuwasz długotrwałe dolegliwości w nadbrzuszu, warto skonsultować się z lekarzem, aby postawić trafną diagnozę i zapobiec powikłaniom.
Najczęstsze choroby dwunastnicy
Najczęstsze choroby dwunastnicy obejmują przede wszystkim:
chorobę wrzodową, w której dochodzi do powstawania nadżerek i owrzodzeń błony śluzowej. Charakterystyczne objawy to ból w nadbrzuszu, który pojawia się na czczo lub kilka godzin po posiłku, a także nudności i wymioty;
zapalenie błony śluzowej dwunastnicy — może być wynikiem infekcji bakteryjnej (np. Helicobacter pylori), stosowania leków przeciwzapalnych czy niezdrowej diety;
uchyłki dwunastnicy – zwykle nie dają objawów;
nowotwory zarówno łagodne (gruczolaki), jak i złośliwe, takie jak gruczolakoraki czy chłoniaki.
Dwunastnica może być także zajęta w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz celiakii, które powodują przewlekłe stany zapalne i uszkodzenie błony śluzowej jelit.
Diagnozowanie chorób dwunastnicy wymaga precyzyjnych metod, ponieważ wiele schorzeń, takich jak choroba wrzodowa czy stany zapalne, może przez długi czas przebiegać bezobjawowo lub dawać niespecyficzne dolegliwości. Złotym standardem diagnostycznym jest gastroskopia, czyli badanie endoskopowe, które pozwala na bezpośrednią ocenę błony śluzowej dwunastnicy, wykrycie nadżerek, wrzodów czy zmian nowotworowych.
Podczas gastroskopii lekarz może pobrać wycinki do badania histopatologicznego, co jest szczególnie istotne w ocenie charakteru zmian i wykryciu ewentualnych nowotworów. W przypadku podejrzenia zakażenia Helicobacter pylori, które często jest przyczyną choroby wrzodowej, stosuje się dodatkowe testy – oddechowy, badanie krwi lub kału, a także testy ureazowe z pobranych endoskopowo próbek błony śluzowej.
Zakończenie
Dwunastnica pełni kluczową funkcję w procesie trawienia, ale niestety może być dotknięta różnymi schorzeniami – od wrzodów i stanów zapalnych po rzadziej występujące nowotwory. Objawy, takie jak ból w nadbrzuszu, nudności czy zaburzenia trawienia, często są bagatelizowane przez pacjentów, co jest sporym błędem. Wczesna diagnoza to klucz do zdrowia, dlatego nie ignoruj sygnałów wysyłanych przez organizm – jeśli masz niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem i postaw na zdrowe jelita!
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
Lopez P.P., Gogna S., Khorasani-Zadeh A., Anatomy, Abdomen and Pelvis: Duodenum. [Updated 2023 Jul 17]
Wiercińska M., Dwunastnica – budowa, gdzie się znajduje, funkcje, choroby, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2024.
Windsor John A. i inni, Anatomy and development of the duodenum and small intestine, Duodenum and Small Bowel (online edn, Oxford Academic, 1 Oct. 2022).
Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.
Czym jest Piramida zdrowego żywienia, jakimi zasadami powinniśmy kierować się przy jej przestrzeganiu? Co wnoszą zalecenia piramidy żywieniowej i aktywności fizycznej do naszego zdrowego stylu życia i codziennej diety? Zachęcamy do zapoznania się z treścią artykułu.
Piramida Żywienia to graficzne przedstawienie zasad zdrowego odżywiania, opracowane przez specjalistów w celu ułatwienia komponowania codziennego jadłospisu. Ukazuje ona hierarchię produktów spożywczych i ich zalecaną ilość w diecie – od podstawy, która zawiera najważniejsze elementy zdrowego stylu życia, po szczyt, gdzie znajdują się produkty, które powinny być spożywane z umiarem.
Piramida nie tylko pomaga w doborze odpowiednich składników odżywczych, ale także promuje aktywność fizyczną jako nieodłączny element zdrowego trybu życia.
Zasady Piramidy Żywieniowej
Piramida Żywieniowa to nie tylko lista produktów – to kompleksowe podejście do zdrowia. W Polsce oficjalne zalecenia w tej dziedzinie opracowuje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Ostatnia aktualizacja piramidy miała miejsce w 2016 roku i uwzględnia nie tylko dobór odpowiednich składników pokarmowych, ale również aktywność fizyczną.
Podstawą piramidy jest ruch, który wspomaga metabolizm i ogólne zdrowie organizmu. Kolejne poziomy zawierają produkty roślinne – warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe – będące źródłem witamin, błonnika i energii.
Wyżej znajdują się produkty bogate w białko, jak nabiał, mięso, ryby i rośliny strączkowe, które powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach. Na samym szczycie piramidy znajdują się tłuszcze nasycone, cukier i sól, których spożycie warto ograniczać.
Piramida uwzględnia również różnice między grupami wiekowymi. Osoby starsze, dzieci i młodzież mają swoje wersje piramidy, dostosowane do ich specyficznych potrzeb żywieniowych i zdrowotnych. Dzięki temu Piramida Żywienia jest uniwersalnym narzędziem wspierającym zdrowe wybory każdego dnia.
Aktualna Piramida Żywieniowa – najważniejsze zasady
Najważniejsze zasady zdrowego żywienia związane z Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób dorosłych są następujące:
Spożywaj posiłki regularnie (4-5 posiłków co 3-4 godziny).
Warzywa i owoce spożywaj jak najczęściej i w jak największej ilości, co najmniej połowę, tego co jesz. Pamiętaj o właściwych proporcjach: 3/4 – warzywa i 1/4 – owoce.
Spożywaj produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.
Codziennie spożywaj co najmniej 2 duże szklanki mleka. Możesz je zastąpić jogurtem, kefirem i – częściowo – serem.
Ograniczaj spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego i przetworzonych produktów mięsnych do 0,5 kg/tyg.). Jedz ryby, nasiona roślin strączkowych i jaja.
Ograniczaj spożycie tłuszczów zwierzęcych. Zastępuj je olejami roślinnymi.
Unikaj spożycia cukru i słodyczy (zastępuj je owocami i orzechami).
Nie dosalaj potraw i kupuj produkty z niską zawartością soli. Używaj ziół – mają cenne składniki i poprawiają smak.
Pamiętaj o piciu wody, co najmniej 1,5 l dziennie.
Dla osób dorosłych w Piramidzie Żywienia możemy wyróżnić 5 grup produktów spożywczych, zaprezentowanych w formie porcji oraz przedstawioną na samym dole piramidy aktywność fizyczną.
Grupy produktów są przedstawione w piramidzie – od dołu, kolejno od tych najważniejszych w diecie zdrowego dorosłego człowieka do tych mniej zalecanych. Na samym dole piramidy, jest aktywność fizyczna a potem kolejno:
Piramida Żywieniowa dla dzieci – zasady zdrowego żywienia najmłodszych
Zasada 1.
Jedz regularnie 5 posiłków i pamiętaj o częstym piciu wody oraz myj zęby po jedzeniu.
Najlepiej spożywaj 5 posiłków w odstępach 3-4 godzinnych o stałych porach w ciągu dnia.
Śniadanie spożywaj w ciągu 1-2h po wstaniu z łóżka, kolację około 3h przed snem.
Zasada 2.
Jedz różnorodne warzywa i owoce jak najczęściej i w jak największej ilości.
Warzywa i owoce to kluczowe elementy zdrowej diety dzieci i młodzieży, dostarczające niezbędnych witamin, minerałów i błonnika. Ich regularne spożywanie wspiera odporność, prawidłowy rozwój oraz zmniejsza ryzyko chorób, takich jak otyłość czy cukrzyca typu 2. Najlepiej podawać je w surowej lub minimalnie przetworzonej formie, aby zachować ich pełną wartość odżywczą.
Soki owocowe bez dodatku cukru mogą być częścią diety, ale w ograniczonych ilościach. Dzieci w wieku 4–6 lat mogą pić do 170 ml soku dziennie, a starsze – do 230 ml. Jednak podstawą zdrowego żywienia powinny być całe owoce i warzywa, ponieważ zawierają więcej błonnika i mają lepszy wpływ na organizm niż soki.
Produkty zbożowe powinny być stałym elementem diety dzieci i młodzieży, ponieważ dostarczają energii, witamin z grupy B oraz składników mineralnych wspierających rozwój i koncentrację. Najlepiej wybierać pełnoziarniste pieczywo, kasze, brązowy ryż oraz naturalne płatki zbożowe, które dodatkowo są bogate w błonnik wspomagający trawienie.
Zasada 4.
Spożywaj mleko i przetwory mleczne.
Dzienna zalecana ilość spożywanego mleka wynosi 3-4 szklanki dziennie. Mleko i przetwory mleczne są ważne w żywieniu dzieci i młodzieży, gdyż są bogatym źródłem – wapnia, białka oraz witamin z grupy B, kwasu foliowego i witaminy A.
Zasada 5.
Jedz chude mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych oraz wybieraj tłuszcze roślinne zamiast zwierzęcych.
Ryby powinny być spożywane minimum dwa razy w tygodniu. Nie powinna to być ryba smażona lecz pieczona lub gotowana, ponieważ smażenie niweluje korzystne właściwości.
Oleje roślinne są najbogatszym źródłem jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które chronią przed chorobami układu sercowo-naczyniowego i niektórych nowotworów.
Zasada 6.
Nie spożywaj słodkich napojów oraz słodyczy. Zastępuj je owocami i orzechami.
W diecie należy ograniczyć, bądź całkowicie wyeliminować spożywanie słodkich napojów oraz słodyczy. Możne je zastąpić produktami takimi jak:
orzechy,
migdały,
nasiona słonecznika,
nasiona dyni.
One są źródłem tłuszczy roślinnych o korzystnych właściwościach dla zdrowia. Zawierają niezbędne składniki mineralne takie jak magnez, wapń, żelazo, cynk.
Zasada 7.
Nie dosalaj potraw, nie jedz słonych przekąsek i produktów typu fast food.
Nadmierne spożycie soli, ze względu na wysoką zawartość sodu, negatywnie wpływa na zdrowie, zwiększając ryzyko nadciśnienia, udarów, nowotworów oraz sprzyjając otyłości. Dlatego warto ograniczyć sól w diecie, unikając słonych przekąsek, fast foodów i wysoko przetworzonych produktów. Pomocne może być usunięcie solniczki ze stołu, zastąpienie soli aromatycznymi ziołami oraz wybieranie świeżych, naturalnych składników zamiast gotowych dań.
Co najmniej godzinę dziennie. Przy czym ograniczaj oglądanie telewizji, korzystanie z komputera i innych urządzeń elektronicznych do 2 godzin na dobę.
Codzienna aktywność fizyczna, to podstawa zdrowego stylu życia i prawidłowej postawy.
Młodzież powinna również pamiętać – co najmniej trzy razy w tygodniu – o ćwiczeniach zwiększających tkankę mięśniową i mineralizację kości, a zmniejszających tkankę tłuszczową.
Zasada 9.
Odpowiednia jakość snu.
Dzieci od 6 do 12 lat powinny spać co najmniej 10 h dziennie (chroni przed otyłością). Warto kłaść się spać regularnie o tej samej porze. Przynajmniej na 2h przed snem nie korzystamy z urządzeń emitujących niebieskie światło z ekranu tu telefonów komórkowych, laptopów, tabletów czy TV.
Zasada 10.
Sprawdzaj regularnie wysokość i masę ciała.
Miejsce owoców i warzyw w Piramidzie Żywieniowej
Owoce i warzywa w Piramidzie Żywieniowej przedstawione są bezpośrednio nad aktywnością fizyczną.
Jest to grupa produktów spożywczych, które według zaleceń Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej powinny być spożywane w jak największej ilości. Co najmniej połowę tego co jemy. Spożywane w odpowiednich proporcjach:
¾ warzywa,
¼ owoce.
Warzywa i owoce, według najnowszych badań powinny być podstawą naszej diety. Dostarczają do naszego organizmu:
bezcennych witamin (organizm człowieka nie jest w stanie sam wyprodukować witamin),
składników mineralnych,
polifenoli – zmniejszając tym ryzyko zachorowania na choroby serca i nowotwory,
antocyjanów – które poprawiają ostrość widzenia.
A także wielu innych związków przyczyniających się do zmniejszenia ryzyka rozwoju niektórych nowotworów, rozwoju chorób układu krążenia, zmniejszają ryzyko zawału mięśnia sercowego oraz występowania choroby wieńcowej.
Gdzie w Piramidzie Żywieniowej znajdują się zboża i produkty zbożowe?
Nad grupą warzyw i owoców znajdują się zboża i produkty zbożowe.
Zalecenia brzmią następująco:
spożywaj produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste,
produkty zbożowe powinny być składnikiem większości posiłków.
Produkty pełnoziarniste odgrywają ochronną rolę w przypadku wielu chorób, w tym choroby niedokrwiennej serca, cukrzycy typu II, otyłości, niektórych chorób nowotworowych.
Mleko i produkty mleczne – jakie mają znaczenie w Piramidzie Żywieniowej?
W Piramidzie Żywieniowej mleko i jego przetwory znajdują się nad produktami zbożowymi, co podkreśla ich istotne znaczenie w codziennej diecie.
Mleko i jego przetwory odgrywają kluczową rolę w zdrowej diecie, ponieważ dostarczają organizmowi wapnia, który jest niezbędny do utrzymania mocnych kości i zębów.
Regularne spożywanie mleka pomaga chronić przed osteoporozą, wspiera prawidłowy rozwój organizmu oraz może korzystnie wpływać na serce i ciśnienie krwi.
Fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurty naturalne i kefiry, dodatkowo wspomagają florę bakteryjną jelit, poprawiając trawienie i odporność.
Spożycie produktów mlecznych a zdrowie:
występuje pozytywna zależność pomiędzy częstotliwością i wielkością spożycia mleka i produktów mlecznych a gęstością mineralną kości,
wpływa pozytywnie na normalizację ciśnienia krwi,
jest związane z mniejszym ryzykiem niektórych chorób m.in. nowotworu jelita grubego, chorób układu krążenia, cukrzycy typu II,
zapobiega biegunkom po kuracji antybiotykowej (fermentowane napoje mleczne).
Ryby, tłuszcze, orzechy – ich miejsce w Piramidzie Żywieniowej
Ryby w Piramidzie Żywieniowej znajdują się bezpośrednio nad produktami mlecznymi i pod tłuszczami.
Ryby, zwłaszcza tłuste gatunki morskie, są cennym źródłem kwasów omega-3, które wspierają pracę serca, mózgu oraz zmniejszają ryzyko chorób zapalnych i nowotworowych. Zaleca się spożywanie ryb co najmniej dwa razy w tygodniu, najlepiej w formie gotowanej, pieczonej lub duszonej, unikamy smażenia.
Ryby morskie są źródłem kwasów omega-3. Do właściwości prozdrowotnych ryb zaliczamy:
obniżenie ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca,
zmniejszenie częstotliwości występowania przewlekłych chorób o podłożu zapalnym, m.in. reumatoidalnego zapalenia stawów, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, łuszczycy oraz migrenowego bólu głowy,
udział w profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2, nadwagi i otyłości,
obniżenie ryzyka zachorowania na raka jelita grubego, raka prostaty, raka piersi oraz śluzówki macicy,
obniżenie ryzyka rozwoju choroby Alzhaimera, demencji a także poprawę funkcji poznawczych zarówno u osób zdrowych w średnim wieku, jak i wśród osób chorych,
Tłuszcze i orzechy znajdują się na samej górze piramidy.
Tłuszcze w diecie powinny pochodzić głównie z roślinnych źródeł, takich jak – oliwa z oliwek, olej rzepakowy czy lniany – ponieważ zawierają one korzystne dla zdrowia kwasy tłuszczowe.
Ograniczenie w diecie tłuszczów zwierzęcych, zwłaszcza nasyconych, pomaga zmniejszyć ryzyko powstawania chorób sercowo-naczyniowych.
Orzechy są doskonałym uzupełnieniem zdrowej diety – dostarczają białka, zdrowych tłuszczów, witamin i minerałów. Regularne spożywanie orzechów, migdałów czy pestek słonecznika może korzystnie wpłynąć na pracę mózgu, układ nerwowy oraz obniżyć poziom „złego” cholesterolu.
Jednak ze względu na wysoką kaloryczność powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach.
Piramida Żywieniowa – podsumowanie zasad zdrowego żywienia
Piramida Żywieniowa to praktyczny przewodnik po zdrowym stylu życia, łączący zasady prawidłowego odżywiania z aktywnością fizyczną. Wskazuje, jakie produkty powinny dominować w diecie, a które należy ograniczać, aby utrzymać organizm w dobrej kondycji.
Spożywanie warzyw, owoców, pełnoziarnistych zbóż i zdrowych źródeł białka, przy jednoczesnym zmniejszeniu ilości cukru, soli i tłuszczów nasyconych, pomaga zapobiegać wielu chorobom. Zdrowe nawyki warto kształtować od najmłodszych lat, by wspierać prawidłowy rozwój i dobre samopoczucie. Regularne badania oraz świadome wybory żywieniowe to klucz do długiego i zdrowego życia.
Grypa jest ostrą wirusową chorobą zakaźną układu oddechowego. Rozprzestrzenia się w bardzo krótkim czasie drogą kropelkową. Co roku głównie w sezonie jesienno-zimowym obserwujemy zwiększoną ilość zachorowań w każdej grupie wiekowej. Choroba ta charakteryzuje się dużą zakaźnością wśród ludzi i śmiertelnością w grupach o zwiększonym ryzyku powikłań.
zaostrzenie chorób przewlekłych m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, cukrzycy czy choroby niedokrwiennej serca;
powikłania psychiatryczne;
zakażenia górnych dróg oddechowych;
zakażenia dolnych dróg oddechowych;
zapalenia powirusowe nerek;
powikłania ze strony nerwów obwodowych i ośrodkowego układu nerwowego;
powikłania ze strony serca i naczyń;
przedłużający się kaszel;
zespół przewlekłego zmęczenia i wiele innych.
Powikłania oddechowe
Do najczęstszych powikłań oddechowych po infekcji grypowej należą m.in.:
przedłużający się kaszel;
pierwotne zapalenie płuc wywołane przez wirusa grypy;
bakteryjne zapalenie płuc wywołane bakteriami typowymi jak S. pneumoniae czy S. aureus;
bakteryjne atypowe zapalenie płuc;
zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego;
ropnie płuc.
Powikłania neurologiczne
W przebiegu grypy może dojść także do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego i nerwów obwodowych. Do często opisywanych w literaturze następstw neurologicznych możemy zakwalifikować m.in.:
Przebyta i często nieleczona odpowiednio grypa prowadzić może do szeregu objawów kardiologicznych. Jest jednym z istotniejszych czynników ryzyka prowadzących do:
Bóle nóg i mięśni po grypie – dlaczego się pojawiają?
Po kilku dniach trwania infekcji grypowej , zwłaszcza w przebiegu grypy B, obserwować możemy objawy pod postacią bólu i zapalenia mięśni. Stan ten dotyczy w głównej mierze dzieci i młodzieży, nieco rzadziej występuje u osób dorosłych. Wraz z narastaniem objawów we krwi zwiększa się stężenie kinazy kreatynowej. Dolegliwości dotyczą najczęściej mięśni goleni, czasami są to także objawy ze strony pozostałych partii mięśniowych. W leczeniu stosujemy odpowiednie nawodnienie, doraźnie podawane leki przeciwbólowe i przeciwzapalne a także odpoczynek .
Po jakim czasie mogą pojawić się powikłania po grypie?
Powikłania nieleczonej grypy mogą pojawić się od 4-5 dni od początku trwania choroby, nawet do kilku tygodni po zakończeniu infekcji.
Niedoleczona grypa – konsekwencje zdrowotne
Niewłaściwe leczenie lub bagatelizowanie objawów grypowych mogą doprowadzić do szeregu niepożądanych konsekwencji ze strony naszego zdrowia. Niepotrzebne włączanie antybiotyku w pierwszych dobach grypy poza brakiem skutecznego działania w tej chorobie rodzi ryzyko narastającej oporności bakterii na leki i możliwego wystąpienia działań niepożądanych. Wirus grypy stanowi duże zagrożenie zdrowotne zwłaszcza dla osób w wieku podeszłym z uwagi na częsty rozwój pogrypowego zapalenia płuc, odwodnienia w związku z gorączką lub objawami ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka) w przebiegu choroby i często zaostrzenia chorób przewlekłych z koniecznością hospitalizacji.
Jak zapobiegać powikłaniom po grypie?
Jedyną najskuteczniejszą metodą zapobiegania powikłaniom pogrypowych są szczepienia ochronne.
Sezonowo dobrane składem antygenowym preparaty szczepionkowe stanowią istotną ochronę przed grypą jak i przed cięższym jej przebiegiem czy wystąpieniem powikłań mimo zachorowania u osoby zaszczepionej. Skuteczność dostępnych w Polsce preparatów oscyluje w okolicach 70-90%, zależy od sezonu i statusu zdrowotnego osoby poddanej szczepieniu.
Regularnie wykonywane szczepienia, zwłaszcza w grupach zwiększonego ryzyka powikłań grypy (osoby powyżej 65. roku życia) pomagają zarówno w złagodzeniu objawów chorobowych jak i zapobiec niepotrzebnej hospitalizacji i zgonom.
W ramach profilaktyki po kontakcie z aktywnym w środowisku wirusem AH1N1 stosuje się w Polsce oseltamiwir. W przypadku rozpoznania infekcji grypowej wskazane jest jak najszybsze włączenie leku, by zahamować nadmierną replikację wirusa.
Nie można zapominać o zasadach izolacji osób chorych do 7 dni, w przypadku osób o niskiej odporności lub dzieci, czas rozprzestrzeniania się wirusa może wydłużyć się nawet do 21 dni.
W ramach środków ochrony osobistej zaleca się:
higienę rąk (mycie rąk wodą z mydłem przez 20 sekund, osuszanie jednorazowym ręcznikiem);
korzystanie z maski na twarzy w sytuacji bliskiego kontaktu z osobą chorą;
zasłanianie chusteczką jednorazową ust podczas kaszlu i kichania, wyrzucenie jej do kosza i dokladne umycie rąk;
unikanie tłumów i zorganizowanych spotkań w dużych skupiskach;
Powikłania po grypie – kiedy skonsultować się z lekarzem?
Każda przedłużająca się gorączka powyżej 5 dni, nasilenie objawów pod postacią kaszlu, duszności, zmiany charakteru kaszlu, bólu głowy, uporczywe wymioty i biegunka, nie ustępujące po leczeniu objawowym i nawodnieniu, wymagają konsultacji lekarskiej. Badanie takie jest niezbędne z uwagi na konieczność wykluczenia ewentualnych powikłań pogrypowych. W sytuacjach nagłego pogorszenia stanu zdrowia, niejednokrotnie istnieje wskazanie do czasowej hospitalizacji.
Podsumowanie
Grypa jako jedna z częstszych chorób układu oddechowego, towarzyszy nam od wielu lat. Zwiększenie zachorowań obserwuje się głównie w sezonie jesienno-zimowym. Nie u każdego choroba ta przyjmuje łagodny przebieg. Zdarza się, że pozostawia po sobie szereg powikłań ze strony różnych narządów i układów, obniża odporność i sprzyja narażeniu na kolejne infekcje. Jedynymi skutecznymi metodami ochrony zarówno przed grypą jak i jej następstwami wciąż pozostaje profilaktyka pod postacią sezonowych szczepień ochronnych a także zachowanie zasad higieny zwłaszcza w styczności z osobami chorymi, jak również w codziennym kontakcie w najbliższym otoczeniu.
Bibliografia
„Powikłania grypy”, dr. n. med. T. Przybyłowicz, Medycyna po dyplomie 2011 (20); 11 (188): 85-91
dostęp online 11.02.2025 https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48076,grypa-zapobieganie-co-oprocz-szczepien-chroni-przed-grypa
Interna Szczeklika 2021, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
Kolka nerkowa to nagły, intensywny ból w okolicy lędźwiowej, często promieniujący do podbrzusza lub pachwiny. Choć najczęściej spowodowana jest obecnością kamieni nerkowych, istnieją inne czynniki mogące doprowadzić do jej wystąpienia. Dolegliwość ta należy do najbardziej bolesnych stanów medycznych i często wymaga pilnej interwencji. W tym artykule dowiesz się, czym jest kolka nerkowa, jakie są jej przyczyny, objawy oraz dostępne metody diagnostyki i leczenia.
Czym jest kolka nerkowa: przyczyny nagłego bólu w boku
Kolka nerkowa to stan, w którym dochodzi do nagłego zablokowania odpływu moczu, co prowadzi do wzrostu ciśnienia w drogach moczowych i silnego bólu. Najczęstszą przyczyną są kamienie nerkowe – twarde złogi powstające z wytrąconych substancji chemicznych obecnych w moczu. Mechanizm bólu wynika z rozciągnięcia torebki włóknistej nerki i wzmożonej perystaltyki moczowodu, co prowadzi do silnych skurczów i niedokrwienia tkanki. Dodatkowo, organizm w odpowiedzi na ból uruchamia mechanizmy zapalne, co może nasilać objawy. W niektórych przypadkach kolka może być spowodowana również odmiedniczkowym zapaleniem nerek lub nowotworami górnych dróg moczowych, które mechanicznie blokują przepływ moczu.
Sama kolka nerkowa nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia, jednak w niektórych przypadkach może prowadzić do powikłań, takich jak zakażenie układu moczowego czy uszkodzenie nerki. Szczególną uwagę należy zwrócić na dodatkowe objawy, takie jak gorączka, dreszcze czy krwiomocz, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Jeśli odpływ moczu pozostaje zablokowany przez dłuższy czas, może dojść do niewydolności nerki lub zakażenia krwi (urosepsy), co wymaga natychmiastowej interwencji.
Kolka nerkowa – ile trwa?
Czas trwania dolegliwości zależy od przyczyny oraz wielkości złogu. W niektórych przypadkach ból ustępuje po kilkudziesięciu minutach, w innych może utrzymywać się przez kilka dni, zwłaszcza jeśli kamień nie może zostać naturalnie wydalony. Charakterystyczne dla kolki nerkowej są okresy zaostrzeń i krótkotrwałych ustępowań bólu, co odróżnia ją od innych przyczyn bólu brzucha.
Kolka nerkowa: objawy
Najbardziej charakterystycznym objawem jest silny, falowy ból w okolicy lędźwiowej, który może promieniować w kierunku pachwiny i podbrzusza. Towarzyszyć mu mogą:
nudności i wymioty,
krwiomocz,
bolesne parcie na mocz,
zimne poty i osłabienie,
wzmożona potrzeba oddawania moczu przy jednoczesnych trudnościach z jego oddaniem.
Kolka nerkowa: gdzie boli podczas ataku?
Ból najczęściej pojawia się jednostronnie, w zależności od tego, która nerka jest dotknięta problemem. Może on przemieszczać się w dół jamy brzusznej, a nawet promieniować do narządów płciowych. Lokalizacja bólu może pomóc lekarzowi w określeniu miejsca zalegania kamienia.
Co robić przy kolce nerkowej i jakie badania wykonać?
W przypadku wystąpienia objawów warto zastosować leki przeciwbólowe i rozkurczowe oraz zadbać o odpowiednie nawodnienie. Jeśli ból nie ustępuje, konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych i obrazowych w celu ustalenia przyczyny dolegliwości.
Zalecane badania:
morfologia krwi – pomaga ocenić stan zapalny i funkcjonowanie organizmu,
badania obrazowe, takie jak USG czy tomografia komputerowa, pomagają potwierdzić obecność złogów,
posiew moczu – wskazany w przypadku podejrzenia infekcji.
Kiedy zgłosić się do lekarza z kolką nerkową?
Konsultacja lekarska jest konieczna, gdy:
ból utrzymuje się dłużej niż kilka godzin lub nasila się mimo zastosowania leków,
pojawia się gorączka lub dreszcze,
występują trudności w oddawaniu moczu,
dochodzi do silnego odwodnienia w wyniku wymiotów,
objawy powracają regularnie, co może wskazywać na przewlekły problem.
Kolka nerkowa: leczenie źródła przypadłości
Leczenie kolki nerkowej zależy od jej przyczyny i stopnia nasilenia objawów. W przypadku drobnych złogów możliwe jest samoistne ich wydalenie przy wsparciu farmakoterapii. Gdy kamień jest większy, konieczne mogą być zabiegi, takie jak:
regularne badania obrazowe w przypadku nawracającej kamicy.
Podsumowanie
Kolka nerkowa to bolesna dolegliwość, która wymaga szybkiej reakcji. Odpowiednia diagnostyka pozwala na szybkie podjęcie leczenia i uniknięcie powikłań, takich jak zakażenia układu moczowego czy trwałe uszkodzenie nerek. Regularne badania oraz zdrowe nawyki żywieniowe mogą znacząco zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia, a także poprawić ogólną kondycję układu moczowego. Warto również pamiętać o konsultacji z lekarzem w przypadku nawracających epizodów bólu, co pozwoli na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie potencjalnych schorzeń.
Bibliografia
Drabczyk R. „Kolka nerkowa – przyczyny, objawy i leczenie.” mp.pl
Sułowicz W., Stompór T., Drabczyk R. Kamica nerkowa – Podręcznik Interna – Medycyna Praktyczna.
Curhan G.C., Aronson M.D., Preminger G.M. „Kidney stones in adults: Diagnosis and acute management of suspected nephrolithiasis.” UpToDate.com
