Wpisy - Strona 114 z 122 - Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

Postaw na zdrowe jelita!

Dysbioza, choroby przewodu pokarmowego

Agata Strukow

-

21 stycznia 2022

Od kilkunastu lat nasz przewód pokarmowy, a konkretniej jelita, cieszą się dużym zainteresowaniem środowiska naukowego i medycznego. Mikrobiom, mikrobiota, „jelita to drugi mózg” – te określenia na dobre zadomowiły się w naszym języku. Wiele osób zdaje sobie sprawę z faktu, iż dbając o swoje jelita, dbają w istocie o cały swój organizm. Dlaczego mikrobiota jest tak ważna? Jak zapewnić jej sprawne funkcjonowanie? Na te wszystkie pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Czym jest mikrobiota i jaką funkcję pełni mikrobiota jelitowa?

Mikrobiota człowieka to zespół mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy, górne drogi oddechowe, skórę, czy pochwę. Mikrobiota jelitowa to drobnoustroje zamieszkujące nasz przewód pokarmowy, od jamy ustnej po jelito grube. W ciągu ostatnich kilkunastu lat nasza wiedza o roli mikrobioty jelitowej bardzo się poszerzyła, chociaż nadal nie wielu rzeczy nie wiemy i czekamy na dalsze badania.

Faktem jest, że mikrobiota i jelita to podstawa zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka. Od dobrego funkcjonowania tego elementu zależy:

prawidłowe trawienie i wchłanianie ważnych składników odżywczych oraz perystaltyka jelit
sprawne funkcjonowanie układu immunologicznego – nasza odporność to w dużej mierze właśnie jelita
prawidłowe funkcjonowanie osi jelita-mózg, w tym produkcja neuroprzekaźników (np. serotoniny) oraz wpływ na układ neuroendokrynny

Od czego zależy sprawne funkcjonowanie jelit i mikrobioty jelitowej? Co to jest dysbioza?

Wszystkie ilościowe i jakościowe zaburzenia w obrębie mikroflory jelitowej określane są jako dysbioza, która zaburza sprawne funkcjonowanie jelit. Zaburzenia te mogą obejmować:

obniżenie ogólnej ilości bakterii
zwiększenie ilości bakterii chorobotwórczych
zmniejszenie ilości bakterii ochronnych i immunostymulujących

Jakie czynniki wpływają na mikrobiom jelitowy? Co może wywołać dysbiozę?

Współczesny tryb życia nie sprzyja dobrostanowi naszych jelit i niestety bardzo wiele czynników wpływa na zaburzenia funkcjonowania mikrobioty. Są to:

dieta – diety redukcyjne, dieta z dużą ilością produktów wysokoprzetworzonych, diety nieprawidłowo zbilansowane
tryb życia – przewlekły stres, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, alkohol
dolegliwości i choroby przewlekłe (zespół jelita nadwrażliwego, nieswoiste choroby zapalne jelit, choroby autoimmunologiczne – alergia, astma, cukrzyca, choroby tarczycy, RZS, otyłość, choroby układu nerwowego – depresja itp.)
leki – antybiotyki, leki przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen, dikolfenak), inhibitory pompy protonowej stosowane przy takich dolegliwościach jak: zgaga, refluks, choroba wrzodowa żołądka – omeprazol, pantoprazol; leki antydepresyjne, psychotropowe, psychotyczne.

Jak dbać o zdrowe jelita? Zbadaj się!

Podstawą dbałości o zdrowe jelita jest oczywiście zdrowy tryb życia, zdrowa dieta oraz zapobieganie chorobom. Niestety nie zawsze jest to możliwe i czasem, pomimo naszych wysiłków, zaczynamy cierpieć na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Jeśli podejrzewamy, iż przyczyną może być dysbioza, zazwyczaj sięgamy po probiotyki, które nie zawsze okazują się dobrym rozwiązaniem. Dlaczego? Ponieważ nie wszystkie dolegliwości występujące w okolicach brzucha wywołane są problemami z mikrobiotą. Bóle brzucha to jeden z najczęstszych objawów, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza. Najpierw zawsze należy wykluczyć poważniejsze przyczyny. Z tego powodu jednym z ważnych czynników dbałości o zdrowe jelita w przypadku występujących dolegliwości, ale również profilaktycznie, powinna być wizyta u lekarza i/lub badania diagnostyczne.

Współczesne laboratorium oferuje bogate portfolio badań, które pomagają w wykrywaniu przyczyn bólów brzucha i innych towarzyszących im objawów.

Od czego zacząć wizytę w laboratorium? Jakie mogą być kolejne kroki?

Pakiet ZDROWE JELITA

Gdy odczuwamy dolegliwości brzuszne, często martwimy się, czy nie są to objawy poważniejszych chorób jelit, np. nieswoistych chorób zapalnych lub nawet nowotworów. Pakiet ZDROWE JELITA zawiera trzy bardzo ważne badania laboratoryjne, które pomogą we wskazaniu, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka w tym kierunku, czy nasze dolegliwości rzeczywiście są związane z zaburzeniami funkcjonalnymi.

kalprotektyna – marker stanu zapalnego jelita, którego stężenie wzrasta w przypadku zmian zapalnych lub nowotworowych. U osób zdrowych wykrywa się ją jedynie w śladowych ilościach. Badania pokazują, że stężenie kalprotektyny dobrze koreluje z nasileniem stanu zapalnego w obrębie jelit. Z tego względu jest przydatna we wstępnej diagnostyce nieswoistych zapaleń jelit. Wynik badania w zakresie wartości referencyjnych pozwala na rezygnację z dalszej, inwazyjnej diagnostyki (np. kolonoskopii). Natomiast wysoki poziom kalprotektyny jest bezwzględnym wskazaniem do wizyty u lekarza specjalisty.
wykrywanie krwi utajonej w kale – badanie przesiewowe wykrywające krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które może być spowodowane polipami lub nowotworami jelita grubego. Należy pamiętać, iż wynik dodatni nie musi być związany z wystąpieniem nowotworu. Zawsze jednak trzeba skonsultować go z lekarzem w celu dalszej diagnostyki. Badanie powinno być wykonywane raz w roku, zwłaszcza przez osoby po 45 r.ż. Ważne: Materiał do badania powinien być pobrany z różnych miejsc. Testu nie wykonuje się podczas: menstruacji, leczenia stomatologicznego, krwawień z żylaków odbytu, krwawień z dziąseł. Rekomenduje się, aby badanie było wykonane trzykrotnie. Zatem po otrzymaniu wyniku badania w pakiecie, badanie krwi utajonej w kale powinno być wykonane jeszcze dwa razy.
kał badanie ogólne i ocena resztek pokarmowych – badanie przesiewowe pomagające w wykryciu zaburzeń występujących w przewodzie pokarmowym. Ocena resztek pokarmowych uzupełnia badanie ogólne kału i pozwala na ocenę sprawności procesów trawienia i wchłaniania w jelitach.

Pakiet ZDROWE JELITA w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ

Jeśli badania wykluczą istnienie chorób zapalnych jelit lub nowotworów, jedną z dalszych przyczyn pojawiających się dolegliwości może być dysbioza. W ALAB laboratoria dysponujemy kilkoma badaniami, które pomagają zdiagnozować dysbiozę.

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ składa się z dwóch badań, które wykonywane są z moczu:

Organix Gastro – pośredni test dysbiozy – badanie pozwala ocenić skład mikroflory jelitowej na podstawie oznaczenia zawartości 12 kwasów organicznych będących metabolitami bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Ocena ilości tych związków w badanym materiale jest źródłem istotnych informacji na temat nieprawidłowej flory bakteryjnej zasiedlającej jelita, w tym: drożdżaków, bakterii beztlenowych, bakterii zasiedlających jelito cienkie.

Badanie Organix Gastro wykonuje się bardzo czułą metodą spektometrii mas, która może pokazuje nieprawidłowości na wczesnym ich etapie. Dodatkowo badanie daje nam informację o zaburzeniach, które mogą mieć miejsce w jelicie cienkim, co jest utrudnione w przypadku badań wykonywanych z kału.

Glifosat – test ocenia poziom herbicydów w moczu, które mają negatywny wpływ na mikrobiotę jelitową człowieka. Glifosat wykazuje działanie antybiotyczne, szczególnie przeciwko bakteriom mlekowym, bifidobakteriom i Enterococcus faecalis. Co więcej, przy obserwowanej wrażliwości na glifosat dochodzi do zmniejszenia ilości ochronnych bakterii w jelicie człowieka. Konsekwencją jest pogorszenie odporności na bakterie chorobotwórcze, w szczególności Clostridia i Salmonella. Dlatego podwyższony poziom glifosatu w organizmie sprzyja powstaniu dysbiozy.

Badania w pakiecie wykonywane są z moczu, a materiał do badania należy przynieść do Punktu Pobrań w dwóch oddzielnych pojemnikach. Organix Gastro wymaga specjalnego zestawu do pobrania próbki, w przypadku badania glifosatu wystarczy zwykły pojemnik na mocz. Więcej informacji o przygotowaniu znajdziesz w szczegółach badań.

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

FLORAGEN

To nowatorska diagnostyka dysbiozy jelitowej, polegająca na badaniu genetycznego profilu bakteryjnego jelit. Badanie oznacza 48 markerów, jego wynikiem jest informacja o tym, czy pacjent cierpi na dysbiozę, czy nie. Pozwala również na ocenę funkcji mikrobioty jelitowej. Więcej informacji o badaniu znajdziesz na stronie badaniedysbiozy.pl

Badanie FLORAGEN w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Test nietolerancji glukozy (SIBO) – wodorowy test oddechowy

Inną przyczyną istnienia dolegliwości może być Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO), czyli zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Polega na pojawieniu się i rozroście w jelicie cienkim bakterii, które normalnie bytują w jelicie grubym. Zdarzają się również przypadki przerostu gatunków, które zazwyczaj występują w jelicie cienkim w bardzo niewielkiej ilości. Wykonanie testu w kierunku SIBO jest ważnym elementem i uzupełnieniem diagnostyki, zwłaszcza u pacjentów, u których nie wykryto dysbiozy badaniem z kału.

Diagnostyka SIBO polega na wykonaniu wodorowego testu oddechowego. Informacje o przygotowaniu znajdziesz w szczegółach badania.

Test nietolerancji glukozy (SIBO) – wodorowy test oddechowy w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Dowiedz się więcej na temat badania kalprotektyny:

Jak diagnozować zaburzenia mikrobioty? Organix Gastro – nowoczesne metody diagnostyki dysbiozy:

Jak diagnozować ból brzucha? Możliwości współczesnych badań laboratoryjnych:

Nietolerancja laktozy – moda czy rzeczywista dolegliwość? Jak można to zbadać?

Agata Strukow

-

31 grudnia 2021

0

Nietolerancja laktozy – moda czy rzeczywista dolegliwość? Jak można to zbadać?

Nie toleruję mleka, mleko mi szkodzi, mam nietolerancję laktozy – takie stwierdzenia słyszymy bardzo często. W sklepie spożywczym półki z mlekiem bez laktozy zajmują prawie tyle samo miejsca co mleko „zwykłe”. Czy nietolerancja laktozy rzeczywiście jest aż tak powszechną dolegliwością czy tylko ulegamy modzie? Postaramy się odpowiedzieć w artykule.

Czym jest nietolerancja laktozy?

Laktoza jest cukrem (a bardziej precyzyjnie dwucukrem) , który występuje w mleku i produktach mlecznych. Jest obecna zarówno w mleku kobiecym, jak i zwierzęcym. Aby spożyte mleko zostało dobrze strawione, laktoza musi zostać rozłożona w jelicie cienkim na glukozę i galaktozę (czyli z dwucukru muszą powstać dwa osobne węglowodany). Niezbędny elementem tego procesu jest enzym laktaza, zlokalizowany w nabłonku jelita cienkiego. Jeśli tego enzymu w naszych jelitach jest zbyt mało, laktoza nie jest trawiona i wywołuje szereg dolegliwości określanych jako nietolerancja laktozy.

Nietolerancja laktozy – jakie mogą być objawy i skąd się biorą?

Typowe objawy to dolegliwości brzuszne występujące po spożyciu mleka lub jego przetworów. Pacjenci cierpiący na tę dolegliwość skarżą się na bóle brzucha, wzdęcia, przelewania, nadmierną ilość gazów, biegunki.

Występowanie tych objawów związane jest z faktem, iż niestrawiona laktoza przedostaje się do jelita grubego, które nie jest przyzwyczajone do jej obecności i nie ma mechanizmów, aby sobie z nią poradzić. W prawidłowych warunkach laktoza rozkładana jest w jelicie cienkim zanim do dotrze jelita grubego. Bezbronne jelito grube nie może zrobić nic innego, jak uruchomić procesy, które pomogą „unieszkodliwić” laktozę, stąd nadmierna produkcja gazów czy biegunki.

Objawy zależą w dużej mierze od ilości zjedzonych pokarmów. Im więcej produktów z laktozą zostało spożytych, tym bardziej nasilone objawy.

Z nietolerancją laktozy często kojarzone są również objawy skórne, np. pokrzywki czy atopowe zapalenie skóry. Należy jednak pamiętać, że są to objawy alergii na białko mleka krowiego. Mechanizm powstawania tych symptomów jest inny niż w przypadku nietolerancji mleka, inna będzie też ich diagnostyka.

Nietolerancja laktozy – jak często występuje?

Epidemiologia tego schorzenia jest zależna od szerokości geograficznej. W Afryce i Azji cierpi na nią nawet 80-100% społeczeństwa. Dane z Europy mówią o częstotliwości 5-70%, z kolei w Polsce problem ten może dotykać 10-30% dorosłych osób. Należy podkreślić, iż prawie każdy z nas (jeśli nie ma genetycznie uwarunkowanej nietolerancji laktozy) rodzi się ze zdolnością do trawienia laktozy i wytwarza enzym laktazę. Z wiekiem ten mechanizm może się „zacinać”, jednak większość Europejczyków – jak pokazują statystyki – zachowuje tę zdolność i może pić mleko, podczas gdy ludność Azji czy Afryki zatraca ją prawie całkowicie.

Podsumowując, problem rzeczywiście jest stosunkowo częsty, ale obserwacja dnia codziennego czasem wskazuje, że wszyscy nasi znajomi są nim dotknięci i odstawiają mleko. Czy słusznie? W polskiej diecie mleko i jego przetwory są cennym źródłem wapnia. Odstawianie tych produktów bez potrzeby może skutkować jego niedoborami. Jak sprawdzić, czy rzeczywiście mamy nietolerancję laktozy?

Diagnostyka nietolerancji laktozy

Diagnostyka laboratoryjna chorób przewodu pokarmowego opiera się głównie na badaniach z kału oraz z krwi. W przypadku nietolerancji laktozy badanie kału nie jest podstawą rozpoznania, chociaż jego kwaśne pH (poniżej 6,0) wskazuje na nietolerancję węglowodanów. Jednak aby potwierdzić nietolerancję laktozy wykonujemy – dosyć nietypowo – test oddechowy.

Dlaczego? W jakim celu?

W poprzedniej części artykułu wspominaliśmy, że na skutek niedoboru enzymu laktazy niestrawiona laktoza dociera aż do jelita grubego, które stara się jakoś sobie z nią poradzić. Na pomoc „wzywane” są bakterie, a wynikiem ich pracy jest rozłożenie tego dwucukru na wodór i kwas mlekowy. Nadmiar wodoru, który jest gazem, organizm wydala przez płuca. W specjalnie skonstruowanym i wystandaryzowanym teście oddechowym jesteśmy w stanie zmierzyć ilość wydalanego wodoru.

Nietolerancja laktozy może być pierwotna, wtórna lub uwarunkowana genetycznie, czyli wrodzona. Objawia się wówczas już u niemowląt – szacuje się, iż w Polsce cierpi na nią ok. 1,5% noworodków. Wrodzoną nietolerancję laktozy potwierdza wykrycie polimorfizmu 13910C>T w genie LCT.

Nietolerancja laktozy – test oddechowy wodorowo-metanowy

Jak przebiega wodorowy test oddechowy – test nietolerancji laktozy?

Test nietolerancji laktozy polega na wypiciu roztworu laktozy i pobraniu od pacjenta dziesięciu próbek powietrza do specjalnego zestawu. Pierwsza próbka pobierana jest jeszcze przed wypiciem laktozy, a następne w określonych odstępach czasu. Cały test trwa trzy godziny. W tym czasie nie można spożywać posiłków, pić żadnych napojów, palić papierosów czy żuć gumy.

Jak się przygotować do badania?

Do badania należy przystąpić na czczo – po zjedzeniu kolacji dnia poprzedniego nie można spożywać żadnych posiłków. Należy również powstrzymać się od wysiłku fizycznego, palenia papierosów i żucia gumy.

Test nietolerancji laktozy, wodorowy test oddechowy w ALAB laboratoria – sprawdź szczegóły!

Diagnoza i co dalej? Leczenie nietolerancji laktozy

Leczenie nietolerancji laktozy polega na unikaniu pokarmów zawierających ten cukier, czyli mleka i przetworów mlecznych, lub na przyjmowaniu preparatów z laktazą. Przy wrodzonej nietolerancji laktozy wymagane jest całkowite zaprzestanie spożywania produktów mlecznych. Jeśli dolegliwość występuje w wieku dorosłym, dietę dostosowujemy do nasilenia objawów. Wielu pacjentów toleruje produkty z mniejszą zawartością laktozy, np. kefir czy sery. Należy pamiętać, iż laktozę zawiera nie tylko mleko krowie. Również mleko kozie czy owcze jest bogate w ten składnik pokarmowy. Leczenie można uzupełnić o przyjmowanie preparatów z enzymem laktazą.

Zagrożenia diety bezlaktozowej – na co uważać?

Pacjenci, którzy muszą pozostawać na diecie bezlaktozowej nie mogą spożywać mleka i jego produktów. W Polsce grupa tych pokarmów jest najpowszechniejszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia, którego właściwy poziom gwarantuje zdrowy kościec. Dlatego osoby, które muszą unikać tych pokarmów powinny być pod opieką specjalisty dietetyka, aby spożywać zdrowe zamienniki. Z tego również powodu nie powinno się na własną rękę i bez odpowiednich testów odstawiać produktów z laktozą, ponieważ może to grozić poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Badania w ciąży, testy prenatalne

Przemysław Kosiński

-

23 grudnia 2021

0

Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Diagnostyka prenatalna pozwala uzyskać odpowiedzi na wiele istotnych pytań dotyczących zdrowia rozwijającego się płodu. Kiedy i jakie dokładnie badania prenatalne powinna wykonać każda kobieta w ciąży? Zachęcamy do zapoznania się z poniższym artykułem.

Czym są badania prenatalne i kiedy powinniśmy je wykonać?

Badania prenatalne zwyczajowo rozumiane są jako badania ultrasonograficzne w ciąży, ale nie jest to właściwa interpretacja. Z definicji należy rozumieć „badania prenatalne” jako wszystkie badania wykonane w okresie prenatalnym u kobiety ciężarnej oraz u płodu.

Badania prenatalne wykonuje się, aby rozpoznać choroby lub powikłania ciąży, celem ich leczenia lub zapobiegania, a więc, aby poprawić rokowanie dla dziecka i mamy, a czasem nawet uratować ich życie. Już na początku ciąży (a czasem nawet przed ciążą) wykonuje się wiele badań, które mają ogromne znaczenie dla dalszego przebiegu i bezpieczeństwa kobiety ciężarnej i jej dziecka. Konkretne badania oraz właściwy moment na ich wykonanie są określone w rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. W tych samych rekomendacjach dokładnie określony jest także właściwy czas na wykonanie referencyjnych badań ultrasonograficznych:

11⁺⁰– 13⁺⁶– badanie ultrasonograficzne pierwszego trymestru
18⁺⁰– 22⁺⁰ – badanie ultrasonograficzne drugiego trymestru
28⁺⁰– 32⁺⁰– badanie ultrasonograficzne trzeciego trymestru

Należy pamiętać, że czasem niezbędne jest zaplanowanie dodatkowych badań, albo nieco częstsze kontrole. Ostateczną decyzję dotyczącą zakresu badań prenatalnych podejmuje lekarz prowadzący wraz z pacjentką, która powinna być poinformowana o aktualnych rekomendacjach oraz nowoczesnych możliwościach diagnostycznych.

W jakim celu wykonuje się badania prenatalne i jakie nieprawidłowości można wykryć z ich pomocą?

Każde badanie ma swój konkretny cel. Jeśli skupiamy się na badaniach ultrasonograficznych, to rzeczywiście każde z badań wykonuje się po to, aby uzyskać inny zestaw informacji.

Badanie USG I. trymestru

Badanie USG w I. trymestrze to badanie przesiewowe w kierunku najczęściej występujących wad genetycznych płodu (trisomii), ocena ryzyka bardzo poważnej choroby związanej z niewydolnym łożyskiem (preeklampsja), ocena ryzyka wystąpienia zaburzeń wzrastania płodu oraz wczesna ocena anatomii płodu.

USG I. trymestru odpowiada także na szereg podstawowych, ale niezmiernie ważnych pytań: czy ciąża jest pojedyncza i żywa? Czy wiek ciąży jest zgodny z ostatnią miesiączką? Jeśli ciąża jest bliźniacza – czy mamy do czynienia z ciążą jedno- czy dwukosmówkową? Nie można zatem w żadnym wymiarze przecenić znaczenia badania USG I. trymestru.

Należy podkreślić, że badanie nierozerwalnie składa się z dwóch elementów: badania USG z oceną markerów ultrasonograficznych oraz badania krwi (test podwójny – oceniający stężenie białka PAPP-A oraz wolnej podjednostki beta ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej). Ogromnym błędem jest rozdzielanie tych komponentów testu złożonego, co niestety ma bardzo często miejsce w Polsce.

Badanie USG II. trymestru

Drugie badanie USG, które wykonuje się zwykle po 20. tygodniu ciąży to bardzo ważne badanie, w którym bardzo szczegółowo ocenia się anatomię płodu. W czasie takiego badania można wykluczyć między innymi: wady serca, wady ośrodkowego układu nerwowego, rozszczep kręgosłupa, rozszczep górnej wargi, wady kończyn (np. rozszczep dłoni lub brak stopy), stopę końsko – szpotawą i wiele, wiele innych wad anatomicznych.

Należy podkreślić, że rozpoznanie niektórych wad anatomicznych na tym etapie ciąży może w sposób bezpośredni wpłynąć na dalsze losy dziecka. Doskonałym przykładem jest wada serca – przełożenie wielkich pni tętniczych. Wada ma wysoką śmiertelność, jeśli jest nierozpoznana prenatalnie. Jeśli jednak lekarze mają świadomość, że noworodek ma tę konkretną wadę, to bezpośrednio po porodzie podaje się leki zapobiegające zamknięciu przewodu tętniczego, który pozwala na utrzymanie takiego noworodka przy życiu i umożliwia wykonanie operacji korekcyjnej. To właśnie dlatego szeroko rozumiana „diagnostyka prenatalna” ma tak ogromne znaczenie – jeśli wcześnie rozpoznamy problem, możemy wdrożyć odpowiednie działania poprawiające rokowania dla dziecka. Należy także pamiętać, że niektóre wady anatomiczne możemy leczyć chirurgicznie już w czasie ciąży.

Badanie USG III. trymestru

Badanie USG III. trymestru to przede wszystkim ocena wzrastania płodu, ilości płynu owodniowego, położenia płodu oraz niektórych elementów anatomii. Ocenia się także strukturę łożyska i jego lokalizację. Badanie ma ogromne znaczenie w kontekście wykluczenia zahamowania wzrastania płodu.

Nie da się zatem wyróżnić jednego badania, które jest najważniejsze. Wszystkie są bardzo ważne, bo odpowiadają na bardzo istotne pytania. Należy podkreślić także, że ważne jest, aby badania były wykonywane zgodnie ze standardami Towarzystw Naukowych zajmujących się tym tematem (PTGiP, ISUOG, FMF). W ciąży lepiej mieć trzy dobre referencyjne badania USG niż na przykład osiem badań (na każdej wizycie) polegających na krótkim przyłożeniu głowicy do brzucha matki i oglądaniu buzi płodu dla rozrywki.

Na czym polega wykorzystanie wolnego płodowego DNA w badaniach prenatalnych?

Badania z wolnym płodowym DNA to jedno z największych osiągnięć perinatologii ostatniej dekady. Już od 10. tygodnia ciąży w surowicy matki znajdują się fragmenty materiału genetycznego pochodzenia płodowego. Jeszcze jakiś czas temu było nie do pomyślenia, że te maleńkie fragmenty DNA będzie można znaleźć w surowicy matki, a do tego, że będzie można je analizować. Dzięki ogromnej pracy i zaangażowaniu naukowców i klinicystów stworzono testy, za pomocą których można na podstawie analizy właśnie tych maleńkich elementów DNA pochodzenia płodowego określić ryzyko wystąpienia wad genetycznych u płodu.

Testy z wolnym płodowym DNA mają ogromnie dużo zalet, ale najważniejsze są dwie. Po pierwsze, test jest całkowicie bezpieczny dla matki i dziecka (ryzyko poronienia związane z wykonaniem testu wynosi 0%). Po drugie, test posiada doskonałą skuteczność w wykrywaniu wysokiego ryzyka najczęściej występujących wad genetycznych (dla trisomii 21 chromosomu ta skuteczność wynosi ponad 99%).

Należy podkreślić, że testy z wolnym płodowym DNA nie są alternatywą dla testu złożonego – to nie jest test zamiast USG i badania krwi. Obydwa badania są komplementarne, ale jedno nie zastępuje drugiego.

Na co należy zwrócić uwagę przy wyborze testu prenatalnego cffDNA?

Nie wszystkie testy z wolnym płodowym DNA są takie same i nie wszystkie są tak samo dobre. Należy zatem przyjrzeć się ofercie testów na rynku.

Bardzo ważne jest, aby wynik badania był w języku polskim i aby raportował stężenie płodowego DNA. Istotne jest także, aby stężenie płodowego DNA było brane pod uwagę w kalkulacji ryzyka. Aby test był dobry – musi mieć dobrą walidację naukową, która ma odzwierciedlenie w publikacjach.

Wielu producentów nieuczciwie zachęca pacjentki do poddania się testom, które sprawdzają ryzyko ponad 30 chorób genetycznych. Prawda jest taka, że testy z wolnym płodowym DNA są doskonałe dla najczęściej występujących wad genetycznych w populacji (trisomia 21, 13, 18). Nie da się właściwie ocenić skuteczności testu dla wad genetycznych występujących w populacji z częstością 1:100 000 (np. Zespół Jacobsena, który w swoim panelu oferują niektóre testy). Nie zawsze zatem więcej oznacza lepiej!

W przypadku testów z wolnym płodowym DNA należy wybierać te, które pozwalają na ocenę ryzyka najczęściej występujących wad i robią to z ponad 99% skutecznością. Rekomendowałbym także testy, które nie wymagają wysyłania próbki krwi za granicę Polski – wówczas czas potrzebny na uzyskanie wyniku jest krótszy.

COVID-19 u dzieci – objawy, przebieg, diagnostyka

Agata Strukow

-

15 listopada 2021

0

COVID-19 u dzieci – objawy, przebieg, diagnostyka

Jakie objawy może powodować koronawirus SARS-CoV-2 u dzieci? Jak sprawdzić, czy dziecko choruje na COVID-19? Kiedy i który test wybrać? Jakie jest ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i PIMS? Te i inne ważne informacje znajdziesz w poniższym artykule.

Dzieci rzadko chorują na COVID-19 – liczba zakażeń wśród najmłodszych jest niska w porównaniu z osobami dorosłymi. Rzadziej również dochodzi u nich do ciężkiego przebiegu COVID-19. Jednak nie bagatelizujmy problemu, gdyż u dzieci – pomimo łagodnego przebiegu choroby – może wystąpić PIMS (wieloukładowy zespół zapalny), który bywa efektem zakażenia koronawirusem.

Koronawirus u dzieci – kto choruje najczęściej i jakie są objawy zakażenia?

Największą liczbę zachorowań na COVID-19 odnotowuje się w grupie w wieku 10-18 lat, potem 6-10 lat. Najmniej przypadków występuje wśród przedszkolaków i dzieci do lat 3.

Jakie objawy towarzyszą zakażeniu?

Koronawirus u dzieci najczęściej powoduje symptomy „zwykłej” infekcji dróg oddechowych, takie jak:

duszność
kaszel
zablokowany nos i katar
ból gardła

Warto wiedzieć, że u dzieci stosunkowo częściej pojawiają się też objawy ze strony przewodu pokarmowego:

biegunka
nudności lub wymioty
utrata apetytu

Poza tym mogą wystąpić wysypki skórne (czasem błędnie interpretowane jako objawy alergii) oraz zaburzenia węchu i smaku.

Jak widać, każda infekcja może „być podejrzana” o to, że jest wywołana wirusem SARS-CoV-2. Dlatego w przypadku infekcji skonsultujmy się z lekarzem lub skorzystajmy z możliwości zrobienia testu w laboratorium.

Jest to szczególnie istotne, jeśli mamy pod opieką dzieci, u których ryzyko cięższego przebiegu lub wystąpienia powikłań jest większe. Zaliczamy do nich m.in. dzieci z astmą, niewyrównaną cukrzycą, chorobami nowotworowymi, czy zaburzeniami odporności. Pamiętajmy również, że koronawirus stanowi większe zagrożenie dla dzieci z otyłością. Nawet jeśli dziś nie stwierdzamy innych chorób, otyłość jest czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu lub powikłań.

Jak sprawdzić, czy dziecko choruje na COVID-19?

Podstawą jest wykonanie wymazu (antygenowego lub PCR). Skierowanie na badanie, które ma być wykonane w ramach NFZ wystawia lekarz.

Dla wielu dzieci wymaz z nosa lub z nosogardła jest bardzo niekomfortowy, dziecko broni się przed pobraniem i przeżywa niepotrzebny stres. Idealnym rozwiązaniem jest wówczas badanie PCR, gdzie materiałem do pobrania jest ślina (sic!). Nieinwazyjne pobranie – pacjent napełnia śliną specjalną próbówkę – zapewnia komfort badania i nie rodzi dodatkowego lęku.
Najlepiej, jeśli badanie wykonamy rano na czczo, przed porannym szczotkowaniem zębów. Jeśli badanie wykonujemy w ciągu dnia, co najmniej 30 minut przed pobraniem należy powstrzymać się od jedzenia, picia jakichkolwiek płynów.

Kiedy warto zrobić taki test?

u dzieci z chorobami zagrażającymi ciężkim przebiegiem COVID-19 lub powikłaniami (pisaliśmy o tym wyżej)
w przypadku dzieci, które miały kontakt z osobami chorymi lub zakażonymi – pamiętajmy o możliwości bezobjawowego przebiegu COVID-19, zwłaszcza jeśli opiekunowie lub domownicy są obarczenie ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby
u dzieci z objawami infekcji dróg oddechowych lub nieżytu przewodu pokarmowego – – obecne zalecenia konsultanta krajowego ds. medycyny rodzinnej rekomendują aby test w kierunku COVID-19 był wykonywany przy każdej infekcji, ponieważ badaniem lekarskim nie jesteśmy w stanie określić czy dana infekcja jest spowodowana wirusem SARS-CoV2 czy innymi patogenami.

Więcej informacji o badaniu znajdziesz TUTAJ.

Kiedy rozważyć oznaczenie przeciwciał?

Czy u dziecka, u którego podejrzewamy czynną infekcję warto robić badanie przeciwciał? Odpowiedź brzmi: nie warto. Można wykonać to badanie, jeśli podejrzewamy, iż dziecko przeszło infekcję lub miało kontakt z wirusem (również bezobjawowy) w przeszłości. Po ok. dwóch miesiącach od wystąpienia objawów lub kontaktu z osobą zakażoną możemy oznaczyć przeciwciała w klasie IgG.

UWAGA! Nawet jeśli poziom przeciwciał jest wysoki, nie oznacza to, iż jesteśmy bezpieczni i możemy nie stosować się do obostrzeń. Na razie nie wiemy, jaki poziom przeciwciał i na jak długo zapewnia odporność, dlatego porównywanie wyników pomiędzy domownikami nie ma sensu. Również wniosek, że ktoś, kto ma wyższy poziom IgG, ma automatycznie „większą odporność” lub „większą ochronę” jest fałszywy.

Pomimo tych znaków zapytania warto rozważyć wykonanie badania, ponieważ obecność przeciwciał IgG to pewność przebytego kontaktu z wirusem i – podkreślając, że nie daje nam to zabezpieczenia przed powtórnym zachorowaniem – informacja, że występuje jednak pewien poziom odporności. Pojawienie się przeciwciał IgG u dzieci ma również znaczenie w diagnozie PIMS. Ich obecność wraz objawami klinicznymi potwierdza wystąpienie zespołu i przyspiesza diagnozę, kierując uwagę lekarzy w kierunku PIMS.

Jaki test badający poziom przeciwciał przeciwko wirusowi SARS CoV-2 w klasie IgG wybrać?

Ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 u dzieci oraz zespół PIMS

O ciężkim przebiegu COVID-19 u dzieci mówimy wtedy, gdy pojawia się zapotrzebowanie na tlen. Sytuacja ta najczęściej dotyczy dzieci z chorobami towarzyszącymi (patrz wyżej). Bardziej narażone są również noworodki i niemowlęta.

PIMS, czyli wieloukładowy zespół zapalny jest natomiast efektem zakażenia, który może wystąpić nawet u dzieci bez objawów. Pojawia się kilka tygodni po infekcji, dlatego czasem rodzice nie wiążą pojawiających się objawów z wirusem SARS-CoV-2.

Jakie są objawy PIMS?

Choroba może objawiać się w różny sposób, np. bardzo silnymi bólami brzucha, biegunką i wymiotami. Czasem pojawia się wysypka, zajmująca różne obszary skóry lub bardzo silne zapalenie spojówek. Niekiedy objawem mogą być bardzo czerwone i spierzchnięte usta i żywoczerwony, pokryty drobnymi krostkami język (podobny do truskawki). Dziecko może być bardzo znacznie osłabione, odczuwać silne bóle głowy, karku, gardła, mieć obrzęknięte dłonie i stopy. W przebiegu PIMS można również obserwować problemy z oddawaniem moczu, z powodu niewielkiej jego ilości.

Choroba może skończyć się powikłaniami kardiologicznymi i wstrząsem. Wczesne rozpoczęcie leczenia szybko poprawia stan zdrowia dziecka, dlatego warto mieć świadomość, czy nasze dziecko miało już kontakt z wirusem (czy ma przeciwciała IgG) i czy może być narażone na PIMS.

Jak ustrzec dziecko przed koronawirusem?

Zasady dla dzieci są takie same, jak w przypadku dorosłych. Higiena rąk – mycie ciepłą wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund – oraz noszenie maseczki. WHO zaleca je dla dzieci powyżej 5. r.ż., natomiast amerykańska prestiżowa Klinika Mayo uważa, iż można uczyć noszenia maseczki dzieci po 2. r.ż. Na koniec – nie „faszerujmy” dzieci suplementami, które mają podnosić odporność. Badania nie potwierdzają takiego działania tych preparatów, a ich spożywanie w nadmiarze może być niebezpieczne dla zdrowia.

Przewlekły stan zapalny endometrium w diagnostyce niepłodności

Niepłodność, niepowodzenia ciąży

Magdalena Popławska-Barlik

-

10 listopada 2021

0

Przewlekły stan zapalny endometrium w diagnostyce niepłodności

Czym jest i jak objawia się stan zapalny endometrium? Jak może wpływać na płodność kobiety? Dowiedz się, jakie badania wykonać, by w porę zdiagnozować problem.

Według szacunków na niepłodność w Polsce cierpi blisko 1,5 miliona par, z których ok. 15-20% to pary w wieku rozrodczym. Warto zauważyć, że jedynie 20% par zwraca się po pomoc medyczną w celu wykorzystania technik wspomaganego rozrodu (np. zapłodnienie metodą in vitro). Tymczasem w Europie Zachodniej takie metody są przeprowadzane aż w 50% przypadków.

Postęp nauk medycznych i dynamiczny rozwój metod wspomaganego rozrodu umożliwia obecnie coraz skuteczniejsze leczenie niepłodności i daje nadzieję na potomstwo wielu parom z tego typu problemami. Jedne z ostatnich badań pokazują, że ważnym czynnikiem utrudniającym implantację zarodka może być tzw. przewlekły stan zapalny endometrium.

Stan zapalny endometrium – przyczyny i objawy

Endometrium to inaczej błona śluzowa macicy, która wyściela jej wnętrze. W zależności od fazy cyklu miesiączkowego budowa śluzówki oraz jej funkcje ulegają zmianie. To właśnie prawidłowo funkcjonujące endometrium ma istotne znaczenie dla możliwości zajścia w ciążę oraz jej prawidłowego przebiegu. Jeżeli w obrębie endometrium występuje stan zapalny, to zagnieżdżenie zarodka często kończy się niepowodzeniem. Najczęstszą przyczyną wywołującą upośledzenie funkcjonowania endometrium są bakterie przeniesione z pochwy do macicy. Typowe objawy to ból podbrzusza, gorączka i krwawienia z dróg rodnych.

Jakie badania wykonać?

W celu przeprowadzenia diagnostyki w kierunku zapalenia endometrium lekarz ginekolog pobiera od pacjentki podczas biopsji wycinek endometrium. Następnie przekazuje materiał do badania histopatologicznego. W trakcie takiego badania oznacza się markery stanu zapalnego (CD138, CD3, CD20, CD79A, CD56, CD68).

Jeżeli okaże się, że przyczyną niepłodności pacjentki jest właśnie stan zapalny endometrium, to po podjęciu właściwej farmakoterapii szansa na powodzenie implantacji zarodka w dużym stopniu wzrasta. Stan zapalny endometrium może zaszkodzić planom prokreacyjnym. Właściwie funkcjonująca błona śluzowa macicy znacząco zwiększa szanse na poczęcie i osiągniecie upragnionego celu.

Wychodząc naprzeciw potrzebom par starającym się o potomstwo, Grupa ALAB stworzyła ofertę innowacyjnych badań dla klinik niepłodności oraz gabinetów ginekologicznych w zakresie diagnostyki endometrium. Możliwość wykonania takich badań może znacząco ułatwić drogę do sukcesu wielu parom starającym się o potomstwo.

W przypadku nieustalonych problemów związanych z zajściem w ciążę warto zapytać swojego lekarza ginekologa o możliwość przeprowadzenia badań w kierunku diagnostyki endometrium.

Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2

Cukrzyca i insulinooporność

Agata Strukow

-

28 października 2021

0

Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2

Cukrzyca to choroba cywilizacyjna, rozwijająca się podstępnie przez wiele lat. Poprzedzona jest stanem przedcukrzycowym, do którego z kolei może prowadzić nieleczona insulinooporność. Jakie badania pozwalają na wczesne wykrycie potencjalnych nieprawidłowości?

Jakie mogą być objawy insulinooporności?

Insulinooporność może przebiegać bezobjawowo, a jej symptomy – jeśli występują – mogą być bardzo niespecyficzne. Niepokój powinny wzbudzić:

uczucie senności po posiłku, nawet jeśli jest on niewielki
poczucie, że zjedlibyśmy „coś słodkiego”
przyrost masy ciała, trudności w schudnięciu – czasem pacjenci mówią, że „tyją nawet po zjedzeniu listka sałaty”
rozdrażnienie, problemy z pamięcią, obniżony nastrój
ciągłe zmęczenie
poczucie zimna
bóle głowy, bóle stawów
zmiany na skórze o typie acanthosis nigricans (rogowacenia ciemnego) – brązowe przebarwienia w okolicach kolan, łokci oraz szyi

Czym jest insulinooporność i jak powstaje?

Glukoza i insulina to w założeniu związek idealny. Glukoza to bardzo ważne źródło energii dla komórek. Jednak może być przez nie wykorzystana tylko wówczas, gdy wpuści ją tam insulina. W praktyce wygląda to tak, iż insulina jest kluczykiem otwierającym drzwi glukozie. Jeśli tego klucza nie ma, czyli jest za mało insuliny, glukoza pozostaje we krwi. Wydzielanie insuliny jest automatyczne, dostosowuje się do aktualnego poziomu glukozy po każdym posiłku, dlatego np. w nocy i między posiłkami jej stężenie jest niewielkie.

Rys. 1 – Insulina umożliwia glukozie wejście do komórek.

Jednak nawet w związku idealnym czasem się coś psuje. Dotychczas dobrze pracujące mechanizmy mogą się zacinać. Wyobraźmy sobie sytuację, gdy klucz przestaje działać i drzwi dla glukozy pozostają zamknięte. Skutkiem tego może być za wysoki poziom cukru we krwi, z czym organizm chce sobie poradzić. Zaczyna produkować i wydzielać więcej insuliny, w nadziei, iż pozwoli to komórkom na przyjęcie glukozy. Efektem tych działań zaradczych jest z kolei za wysoki poziom insuliny we krwi. Powstaje klasyczne błędne koło, gdzie zarówno glukozy, jak i insuliny jest za dużo. Wówczas organizm włącza następny mechanizm obronny – zmniejsza wrażliwość komórek na działanie insuliny i powstaje insulinooporność.

Problemem diagnostycznym na tym etapie jest fakt, iż stężenia glukozy i insuliny mogą być za wysokie tylko po posiłku, natomiast na czczo bywają prawidłowe. Dlatego dobrym narzędziem diagnostycznym w tej sytuacji jest badanie krzywej cukrowej i insulinowej.

Pakiet krzywa cukrowa i insulinowa w ALAB laboratoria – sprawdź szczegóły!

Krzywa cukrowa i insulinowa – wskazania. Po co ją robić?

Wskazaniem do wykonania krzywej cukrowej (OGTT) – testu tolerancji glukozy – jest tzw. nieprawidłowa glikemia na czczo. Mówimy o niej, gdy stężenie glukozy wynosi 100-125 mg/dl. Taka diagnostyka pomaga w zdefiniowaniu problemu oraz dalszego postępowania. W praktyce jednak warto wykonywać krzywą cukrową razem z krzywą insulinową wówczas, gdy podejrzewamy insulinooporność lub stan przedcukrzycowy. Praktyka wskazuje bowiem, że wiele stanów – np. hiperisnulinizm, czy hipoglikemia reaktywna – może być wykrytych tylko, jeśli wykonamy badania poziomu glukozy i insuliny po obciążeniu.

Poniżej podajemy praktyczne przykłady zapożyczone z webinarium „Insulinooporność okiem diabetologa”, które dla naszych odbiorców przeprowadziła dr n.med. Anna Jeznach-Steinhagen.

Przypadek 1

Badania glukozy i insuliny na czczo (pomiar 0`) wskazują wartości prawidłowe, również wyliczenie wskaźnika HOMA IR nie wskazuje na problemy z gospodarką węglowodanową. Badanie wykonane w 60 minucie po obciążeniu 75 g glukozy wskazuje na prawidłowe stężenie glukozy, jednak poziom insuliny jest zdecydowanie za wysoki. Z tego powodu w 120 minucie testu stężenie glukozy jest niskie, a insulina nadal pozostaje na wysokim poziomie. U tego pacjenta występuje hiperisnulinemia oraz hipoglikemia reaktywna.

Przypadek 2

Krzywa glukozowa wykazuje wartości prawidłowe, zarówno na czczo, jak i w 60 i 120 minucie obciążenia. Natomiast pomiar stężenia insuliny oraz wyliczony wskaźnik HOMA IR daje podstawy do wskazania, iż u tego pacjenta występuje insulinooporność oraz hiperinsulinemia.

Więcej przykładów do obejrzenia w webinarium, jednak już te dwa przypadki pokazują, iż warto poszerzać diagnostykę, zwłaszcza jeśli u chorego występują objawy zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

Krzywa cukrowa i insulinowa – jak się przygotować?

Badanie krzywej cukrowej i insulinowej jest dla wielu osób badaniem nieprzyjemnym, dlatego warto dobrze się do niego przygotować, aby nie trzeba go było powtarzać i aby wyniki mogły być podstawą do wyciągania prawidłowych wniosków. Przygotowanie pacjenta oraz jego zachowanie w trakcie testu jest tutaj kluczowe.

Kilka dni przed wykonaniem testu stosujemy standardową dla nas dietę, zawierającą wszystkie składniki pokarmowe, również węglowodany.
Badanie wykonujemy na czczo – co najmniej 8-12 godzin od ostatniego posiłku. Z drugiej strony błędem jest nadmierne wydłużanie okresu na czczo ( powyżej 16 godzin), ponieważ wówczas nasza gospodarka węglowodanowa również ulega zaburzeniu.
Dzień przed wykonaniem testu należy unikać wysiłku fizycznego, a jeśli jest on bardzo duży (np. przebiegnięcie maratonu) przerwa powinna być jeszcze dłuższa.
Unikamy wykonywania OGTT w czasie infekcji wirusowych lub bakteryjnych oraz gdy przyjmujemy antybiotyki.
Jeśli pacjent przyjmuje metforminę, należy skonsultować z lekarzem jej odstawienie przed badaniem (co najmniej 2 dni, optymalnie – 10-14 dni).
Nie wykonujemy badania po nieprzespanej nocy, po nocnej pracy czy podróży.
Badanie wykonujemy w godzinach porannych, ponieważ tolerancja glukozy zmniejsza się w godzinach popołudniowych i wieczornych.
Przed podaniem glukozy sprawdzamy glikemię na czczo – można to zrobić glukometrem w dniu badania, lub badaniem z krwi żylnej, które zostało wykonane nie wcześniej niż 30 dni przed badaniem. Test musi być wykonany, ponieważ dla osób z podwyższonym poziomem glukozy podanie dodatkowej dawki może być niebezpieczne.
W czasie wykonywania testu należy unikać wysiłku fizycznego, spacerów, zakupów czy załatwiania spraw urzędowych. Każdy wysiłek fizyczny oraz dodatkowy stres może zafałszować wyniki badania. Nie wolno również spożywać posiłków, palić papierosów, pić kawy, herbaty, soków oraz nadmiernych ilości wody. W czasie badania można wypić kilka łyków wody.

Insulinooporność – jakie inne badania warto rozważyć?

Insulinooporność to przedpole cukrzycy, dlatego u takiego pacjenta warto wykonać również inne badania laboratoryjne, zwłaszcza jeśli BMI>25 i/lub obwód talii u kobiety jest większy niż 80 cm, u mężczyzny 94 cm.

Badaniem, które powinno być wykonane w takim przypadku jest lipidogram (stosunek TG/HDL>3 jest niekorzystnym prognostycznie czynnikiem insulinooporności). Obserwuje się również podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy oraz homocysteiny. Warto również sprawdzić funkcje wątroby, ponieważ w trakcie rozwoju insulinooporności dochodzi do rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Rekomendowana jest też kontrola poziomu witaminy D oraz witaminy B12.

Badania laboratoryjne w diagnostyce nowotworu prostaty

Choroby nowotworowe

Marcin Kalęba

-

26 października 2021

0

Badania laboratoryjne w diagnostyce nowotworu prostaty

Rak prostaty to drugi co do częstości nowotwór złośliwy u mężczyzn, ustępujący pod względem częstości jedynie nowotworowi płuca. Diagnozuje się go co roku u ponad 16 tysięcy mężczyzn w Polsce. Wskaźnik umieralności sięga nawet 50%, co stanowi piątą przyczynę zgonów.

Choroby nowotworowe od wielu lat są największym wyzwaniem współczesnej medycyny. Powodzenie leczenia zależy od wielu czynników, jednakże jednym z najważniejszych jest stadium, w jakim został zdiagnozowany nowotwór. Im wcześniej uda się wykryć chorobę, tym większe są szanse na całkowite wyleczenie. Badania profilaktyczne pozwalają na wczesną diagnostykę nowotworów i wdrożenie optymalnego leczenia.

Rak prostaty – objawy

Rak prostaty na wczesnym etapie nie powoduje żadnych objawów lub też objawy te są często mylone z łagodnym rozrostem prostaty. Symptomy, na które należy zwrócić uwagę to częstomocz, pojawienie się krwi w moczu, utrudnione oddawanie moczu. Niepokojące powinny być również częste oddawanie moczu w czasie nocy (nokturia), uczucie niepełnego wypróżnienia czy też bóle w podbrzuszu.

Każdy z takich objawów powinien zwrócić naszą uwagę i skłonić do wizyty u lekarza.

Czynnikami ryzyka zachorowania na raka prostaty są wiek, wywiad rodziny, otyłość, a także obciążenie genetyczne.

Rak prostaty – jak przebiega diagnostyka nowotworu?

Diagnostyka nowotworów prostaty opiera się na badaniu fizykalnym oraz na oznaczeniu swoistego antygenu sterczowego (PSA). Lekarz w czasie badania fizykalnego ocenia wielkość prostaty oraz ewentualne zgrubienia, niesymetryczności czy też występujące guzki. W czasie wizyty pacjent powinien też otrzymać skierowanie na oznaczenie poziomu PSA całkowitego we krwi. Wartość stężenia PSA należy interpretować w połączeniu z wiekiem pacjenta, gdyż wartość ta rośnie w miarę starzenia się organizmu. Przyczyną jest naturalne zwiększenie objętości prostaty.

PSA to glikoproteina powstająca w komórkach nabłonkowych prostaty, która jest uwalniana do krwiobiegu w wyniku jego uszkodzenia. Wzrost stężenia PSA obserwujemy w przebiegu łagodnego rozrostu prostaty, nowotworów prostaty, ale i też np. po biopsji gruczołu.

W przypadku podwyższonego wyniku PSA całkowitego badanie powinno być uzupełnione o oznaczenie frakcji PSA niezwiązanej z białkami i określanej jako wolne PSA.

W przypadku raka prostaty stosunek pomiędzy wolnym PSA a PSA całkowitym jest niższy niż w przypadku łagodnego rozrostu.

Wynik poniżej 0,25 (fPSA/tPSA) może być podstawą do skierowania pacjenta na biopsje gruczołu krokowego. Materiał pobrany w czasie biopsji analizuje się pod kątem obecności komórek nowotworowych podczas badania histopatologicznego. Od jego wyniku zależy dalsze postępowanie terapeutyczne.

Dlaczego tak ważne jest profilaktyczne wykonywanie oznaczenia PSA wolnego po 40. roku życia?

Europejskie Towarzystwo Urologiczne zaleca, aby badanie stężenia PSA wykonać po raz pierwszy w wieku 40-45 lat.

U mężczyzn z początkowym stężeniem PSA <1 ng/ml kolejne oznaczenie można wykonać po 8 latach.
Dla wartości wyższej niż 1 ng/ml u panów w wieku 45-59 lat oraz wyższej niż 2 po 60 r.ż., kolejne oznaczenia powinno się wykonywać z częstotliwością co 2-4 lata.
Oznaczanie stężenia PSA u pacjentów po 75. roku życia nie jest zalecane, gdyż wiąże się z bardzo dużym ryzykiem wykrycia choroby nieistotnej klinicznie i wszelkimi tego konsekwencjami.

Każdy wyniki badania PSA należy skonsultować z urologiem.

Badania dostępne w ofercie ALAB laboratoria

Czy badania genetyczne również mogą być przydatne do oceny ryzyka zachorowania na raka prostaty?

Rak prostaty może być związany z obciążeniem genetycznym. U około 5 – 10% pacjentów rak prostaty jest dziedziczny, natomiast u młodych pacjentów (poniżej 55 r.ż.) aż 40% nowotworów prostaty jest związanych z obciążeniem genetycznym. Mutacje w genach BRCA1/2, CHECK2, czy NSB1 nawet kilkukrotnie zwiększają ryzyko wystąpienie nowotworu prostaty u pacjentów w młodszym wieku.

Rak prostaty – kiedy powinniśmy się zgłosić na badanie genetyczne?

Istotnym czynnikiem genetycznym jest występowanie raka prostaty u członków rodziny. Powinniśmy też zachować czujność w przypadku wystąpienia nowotworów piersi czy jajnika w rodzinie pacjenta, gdyż mutacje w genie BRCA1 powodują zwiększenie ryzyka na zachorowanie nowotworu piersi u kobiet.

W przypadku podejrzenia o obciążenie genetyczne, pacjent powinien skorzystać z konsultacji lekarza genetyka, który prawidłowo oceni stopień ryzyka i skieruje na odpowiednie badanie.

Szczegóły badań genetycznych w diagnostyce ryzyka wystąpienia raka prostaty znajdziesz w ALAB laboratoria:

Samobadanie piersi – ważne narzędzie diagnostyczne w rękach każdej kobiety

Choroby nowotworowe

Agata Strukow

-

8 października 2021

0

Samobadanie piersi – ważne narzędzie diagnostyczne w rękach każdej kobiety

Dlaczego warto wykonywać samobadanie piersi? Jak często i w jaki sposób należy to robić? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym tekście.

Nowotwór piersi jest najczęstszym nowotworem występującym u kobiet w Polsce, dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze jego wykrywanie. Pandemia spowodowała, iż rzadziej chodzimy do lekarza i rzadziej poddajemy się badaniom obrazowym. W tej sytuacji jeszcze istotniejsze staje się samobadanie piersi, które powinna umieć wykonać każda kobieta. Z artykułu dowiesz się po co to robić, jak często, w którym dniu cyklu i w jaki sposób.

Samobadanie piersi to narzędzie diagnostyczne, którym dysponuje każda kobieta.

Przyzwyczailiśmy się, że do wykrywania choroby lub nieprawidłowości w naszym ciele niezbędne są skomplikowane urządzenia i wykwalifikowany personel. Oczywiście jest to prawda, ale akurat w przypadku guzków piersi pierwszym krokiem, który prowadzi do dalszej diagnozy może i powinno być regularne samobadanie piersi.

Dlaczego samobadanie piersi jest ważne?

Badając się regularnie, jesteśmy w stanie wykryć zmiany o średnicy około 1 centymetra. Są co najmniej dwa powody, dla których jest to ważne. Po pierwsze, znakomita większość guzków, które wykrywamy sobie same jest łagodna. Aż 75% z nich to zmiany, które w porę usunięte nie przerodzą się w guzki złośliwe. Po drugie, jeśli zmiana liczy nie więcej niż 2 cm i nie ma przerzutów do węzłów chłonnych, to istnieje duża szansa na wyleczenie. Jeśli jeszcze dodamy informację, że aby osiągnąć wielkość 2 cm, guzek musi rosnąć kilka lat (nawet 8 lat), to mamy dodatkowy argument przemawiający za koniecznością regularnych badań.

Jak często przeprowadzać samobadanie?

Nawyk badania piersi warto sobie wyrobić we wczesnej młodości. Począwszy od około 20 r.ż. powinno się to robić co miesiąc. Badanie palpacyjne prowadzone przez lekarza może być przeprowadzane co rok, mammografia również co rok, ale samobadanie musi być comiesięcznym nawykiem. Zajmuje to dosłownie kilka minut (mniej niż makijaż), a statystyki mówią, że ok. 80% zmian w piersiach kobiety wykrywają sobie same. Dlatego warto i trzeba to robić, tym bardziej, że badanie przeprowadzamy w domowym zaciszu, więc nie trzeba się nigdzie umawiać ani zapisywać.

Kiedy i w którym dniu cyklu miesięcznego badać piersi?

Cykliczne zmiany hormonalne, które zachodzą w ciele kobiety mają wpływ na tkankę gruczołów piersiowych. Wiele kobiet, zwłaszcza w drugiej połowie cyklu, może wyczuwać zgrubienia i obrzmienia, które mogą być mylnie interpretowane jako guzki. Dlatego ważne jest, aby przeprowadzać samobadanie piersi za każdym razem w tym samym dniu cyklu i takim jego momencie, kiedy piersi są najmniej obrzmiałe. Najlepszy moment to około siedem dni po miesiączce.

Panie w okresie menopauzy, które już nie miesiączkują, powinny je robić w tym samym dniu każdego miesiąca, np. pierwszego. Wyznaczenie sobie jednego dnia na badanie piersi pomaga w jego regularnym wykonywaniu.

Jak prawidłowo wykonać samobadanie piersi?

KROK 1

Pierwszym etapem badania powinno być oglądanie piersi przed lustrem w pozycji stojącej. Obserwacja powinna się odbywać w trzech pozycjach:

z rękami swobodnie opuszczonymi wzdłuż ciała
z rękami zgiętymi w łokciach i ułożonymi za głową
z rękami opartymi dość mocno na biodrach (tak, aby uniosła się górna część klatki piersiowej i napięły mięśnie)

Na co zwracać uwagę? Powodem do niepokoju może być zmiana kształtu czy symetrii piersi, zmiany w brodawce lub wyciek wydzieliny z brodawki, a także zaczerwienienie skóry piersi.

rys. 1 – samobadanie piersi, krok 1 – obserwacja przed lustrem z rękami ułożonymi w trzech pozycjach

KROK 2

Drugi etap to badanie palpacyjne piersi. Można je wykonać pod prysznicem, ponieważ łatwiej przesuwać palcami po wilgotnej skórze. Ważne jest, aby obydwie piersi badać według tego samego schematu i objąć badaniem cały obszar piersi.

Aby zrobić to dokładnie, najlepiej jest zgiętą w łokciu rękę położyć z tyłu głowy, a drugą ręką – lekko uciskając trzema środkowymi palcami – ruchem okrężnym zbadać całą pierś. Pozwoli to na sprawdzenie, czy w piersi obecne są stwardnienia lub guzki. Na koniec lekko uciskając brodawkę należy sprawdzić, czy nie ma w niej wydzieliny.

Te same ruchy trzeba powtórzyć badając drugą pierś.

rys. 2 – samobadanie piersi, krok 2 – badanie palpacyjne piersi

KROK 3

Ostatnim etapem samobadania jest powtórzenie czynności, które były wykonywane w drugim kroku na leżąco. Aby to łatwiej zrobić, można włożyć pod bark poduszkę. Badanie kończymy sprawdzeniem węzłów chłonnych pod pachami.

Powtarzanie tego schematu badania co miesiąc zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia zmian w piersi we wczesnym stadium choroby. Poświęćmy te kilka minut dla swojego zdrowia raz w miesiącu. Więcej czasu niektórym paniom zajmuje codzienny makijaż.

Jakie są czynniki ryzyka nowotworu piersi?

Na początku należy zaznaczyć, że niestety ryzyko powstania nowotworu piersi występuje u każdej kobiety. Jednak u niektórych jest ono zdecydowanie większe. Kto w szczególności jest zagrożony? Jakie są czynniki ryzyka rozwoju takiego nowotworu?

Wiek – przytłaczająca większość nowotworów wykrywana jest u kobiet po menopauzie, po 50 r.ż.
Czynniki genetyczne – zwiększone ryzyko zachorowania występuje u kobiet, które mają mutacje w genach BRCA1/BRCA2 oraz CHEK2. Jeśli w rodzinie, u krewnych pierwszego stopnia (matka, siostra) występuje rak piersi lub jajnika, jest to wskazaniem do badania genetycznego.

Sprawdź szczegóły badań genetycznych dostępnych w ALAB laboratoria:

Badanie 8 mutacji w genie BRCA1 najczęstszych w populacji polskiej oraz mutacji rzadkich

Badanie najczęstszej mutacji (6174delT) w genie BRCA2 oraz około 150 mutacji rzadkich

Badanie mutacji w genie CHEK2 – 4 mutacje

Zwiększone stężenie hormonów estrogenowych – u każdej kobiety związane jest z cyklem miesięcznym. Dlatego wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki, długi czas miesiączkowania (menopauza po 55 r.ż), późna pierwsza ciąża lub jej brak może predysponować do rozwoju tego nowotworu. Również nadmiar tkanki tłuszczowej – otyłość – sprzyja nadmiarowi estrogenów w organizmie, dlatego otyłość jest poważnym czynnikiem ryzyka tej choroby.
Dieta – spożywanie tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego, alkohol, a także żywność przetworzona są czynnikami sprzyjającymi powstawaniu raka piersi.
Tryb życia – palenie papierosów oraz brak aktywności fizycznej.

Czy na nowotwór piersi chorują tylko kobiety?

Nowotwór piersi to choroba kobiet, jednak należy podkreślić, iż w Polsce co roku wykrywa się również kilka przypadków tej choroby u mężczyzn. Sprzyja temu niezdrowy tryb życia, niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej. Czasem przyczyną są czynniki genetyczne. Z tego względu panowie również powinni zwracać uwagę na wszystkie nieprawidłowości gruczołów piersiowych.

Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)- objawy, przyczyny, badania i leczenie

Cukrzyca i insulinooporność

Agata Strukow

-

5 października 2021

0

Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)- objawy, przyczyny, badania i leczenie

Artykuł został zaktualizowany 10.04.2025 r.

Cukrzyca typu 2 jest epidemią XXI wieku. Warto zdawać sobie sprawę, że na początkowym etapie choroby nie daje żadnych objawów, a jedynym sposobem jej wykrycia są badania laboratoryjne.

Spis treści

Co to jest cukrzyca typu 2?
Cukrzyca typu 2 – przyczyny. Czy cukrzyca typu 2 jest dziedziczna?
Objawy cukrzycy typu 2
- Cukrzyca typu 2 – objawy skórne
Cukrzyca typu 2 a poziom cukru. Cukrzyca typu 2 – jakie badania należy wykonać?
Insulinooporność a cukrzyca typu 2
Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 – leczenie
Badanie poziomu glukozy – czy Polacy się badają?

Co to jest cukrzyca typu 2?

Cukrzyca to choroba przewlekła, charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Większe stężenie glukozy spowodowane jest zaburzonym poziomem insuliny. Może być jej za mało (gdy komórki trzustki nie są w stanie jej produkować) i mamy wówczas do czynienia z cukrzycą typu 1 – cukrzycą insulinozależną lub spada wrażliwość tkanek na insulinę (powstaje zjawisko insulinooporności) i powstaje cukrzyca typu 2 – cukrzyca insulinoniezależna.

Cukrzyca typu 2 stanowi 90-95% wszystkich przypadków cukrzycy. W klasyfikacji ICD-10 cukrzyca insulinoniezależna ma kod E11.

Cukrzyca typu 2 – przyczyny. Czy cukrzyca typu 2 jest dziedziczna?

Cukrzyca typu 2 nazywana jest epidemią XXI wieku, jest jedną z chorób cywilizacyjnych. W Polsce aż 8 mln osób cierpi na zaburzenia gospodarki węglowodanowej, z czego 3 mln choruje na cukrzycę, a 5 mln ma stan przedcukrzycowy.

Przyczyną tak wielkiego problemu jest fakt, iż najważniejszymi przyczynami cukrzycy typu 2 są czynniki związane z niezdrowym stylem życia:

nadwaga lub otyłość (BMI ≥ 25 kg/m ² lub obwód talii >80 cm (kobiety) i >94 cm (mężczyźni),
niezdrowe nawyki żywieniowe,
brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu na cukrzycę typu 2 to:

nadciśnienie tętnicze – ciśnienie tętnicze krwi ≥140/90 mm Hg,
zaburzenia lipidowe – HDL-cholesterol < 40 mg/dl lub/i trójglicerydy > 150 mg/dl,
przebyta cukrzyca ciążowa i/lub urodzenie dziecka z masą ciała > 4kg,
stan przedcukrzycowy w poprzednim pomiarze – poziom glukozy ≥ 100 mg/dl.

Czynnikiem ryzyka zachorowania na cukrzycę jest również cukrzyca w wywiadzie rodzinnym. Nie jest to jednoznaczne z faktem, iż cukrzyca typu 2 jest dziedziczna, czyli, że jeśli choruje jedno z rodziców, my również zachorujemy. Jednak dane statystyczne wskazują, iż jeśli jeden rodzić lub obydwoje rodzice mają cukrzycę insulinoniezależną, prawdopodobieństwo zachorowania dzieci wzrasta. Dlatego w rodzinach gdzie występuje cukrzyca, należy szczególnie zwracać uwagę na styl życia, aby do minimum zredukować czynniki środowiskowe.

Objawy cukrzycy typu 2

Narastanie poziomu glukozy w cukrzycy i towarzysząca jej insulinooporność trwa przez lata, dlatego choroba długo bywa nierozpoznana. Można śmiało postawić tezę, iż objawem cukrzycy typu 2 jest… brak symptomów. Pomimo tego podwyższone stężenie glukozy od samego początku oddziałuje niekorzystnie na naczynia krwionośne i zwiększa ryzyko późniejszych powikłań.

Objawem, z którym wiele osób kojarzy cukrzycę, jest wzmożone pragnienie. W cukrzycy typu 2 jest to rzadko zgłaszany symptom, obserwowane mogą być natomiast:

zmęczenie i osłabienie,
zaburzenia koncentracji,
problemy z pamięcią,
zaburzenia widzenia,
skurcze mięśni, ból i drętwienie kończyn.

Cukrzyca typu 2 – objawy skórne

Cukrzyca typu 2 często daje objawy skórne. W szczególności:

przedłużone gojenie się ran,
nawracające infekcje bakteryjne skóry, np. trądzik,
infekcje grzybicze skóry i błon śluzowych, objawiające się np. świądem okolicy narządów płciowych (sromu lub zapalenie żołędzi i napletka),
owrzodzenia stóp.

Ze względu na wieloletni bezobjawowy przebieg choroby pierwsze oznaki choroby mogą być już objawami jej powikłań w postaci:

choroby niedokrwiennej serca, w tym zawału serca,
udaru mózgu,
przewlekłej choroby nerek,
miażdżycy tętnic,
zespołu stopy cukrzycowej.

Cukrzyca typu 2 a poziom cukru. Cukrzyca typu 2 – jakie badania należy wykonać?

Diagnostyka cukrzycy typu 2 jest bardzo prosta, w celu rozpoznania cukrzycy insulinoniezalażnej wystarczy poddać się badaniu stężenia glukozy na czczo lub hemoglobiny glikowanej.

Cukrzyca – wynik glukozy na czczo dwukrotnie przekracza 125 mg/dl (≥ 126 mg/dl) lub jednorazowe oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) ≥ 6,5%
Nieprawidłowa glikemia – to przedział 100-125 mg/dl i jest wskazaniem do doustnego testu tolerancji glukozy
Hipoglikemia – wynik poniżej 70 mg/dl oznacza hipoglikemię, czyli za niski poziom cukru we krwi.

>>> Dowiedz się więcej o hemoglobinie glikowanej

pakiet ryzyko cukrzycy (2 badania) banerek

Ryc 1. Interpretacja stężenia glukozy w surowicy. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Pomiar stężenia glukozy w surowicy jednym z najważniejszych badań, które powinniśmy cyklicznie wykonywać. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne informuje, iż – jeśli jesteśmy zdrowi – po ukończeniu 45 r.ż powinniśmy robić to badanie przynajmniej raz na trzy lata. Natomiast jeśli jesteśmy osobą z grupy ryzyka, badanie wykonujemy raz w roku i nie czekamy do 45. urodzin.

Insulinooporność a cukrzyca typu 2

Insulina kluczem dla glukozy – jak to działa?

Czynnikiem niezbędnym w regulacji poziomu glukozy we krwi jest insulina. Śmiało można powiedzieć, że insulina jest kluczem otwierającym drogę glukozy do komórek. Jeśli brakuje klucza, czyli jest za mało insuliny – glukoza pozostaje we krwi. Wydzielanie insuliny jest automatyczne i dostosowuje się do aktualnego poziomu glukozy po każdym posiłku. W nocy, oraz między posiłkami stężenie insuliny jest niewielkie.

Ryc 2. Schemat działania insuliny – glukoza w komórce.

Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2

Czym w ogóle jest insulinooporność, jak się rozwija i jak można ją zbadać? Otóż insulinooporność to spadek wrażliwości tkanek na insulinę. Jak napisaliśmy wyżej, aby glukoza mogła znaleźć się w komórce niezbędny jest klucz, który ją dla glukozy otwiera, czyli insulina. Niestety w pewnym momencie mechanizm zaczyna się zacinać, klucz przestaje działać. Skutkiem tego może być za wysoki poziom cukru we krwi, z czym organizm próbuje sobie poradzić produkując więcej insuliny, aby dać szansę komórkom na przyjęcie glukozy. Efektem tego działania jest z kolei za wysoki poziom insuliny we krwi. Powstaje mechanizm błędnego koła, który może trwać kilka lat. Problemem diagnostycznym na tym etapie jest fakt, iż stężenia glukozy i insuliny na czczo mogą być prawidłowe. Organizm nie radzi sobie dopiero w sytuacji obciążenia pokarmem, dlatego w takich sytuacjach należy rozważyć badanie krzywej cukrowej lub krzywej cukrowej i insulinowej.

Pakiet krzywa cukrowa (3 pomiary glukozy) banerek

Czy na tym etapie występują u pacjenta jakieś objawy? Jeśli przyglądamy się swojemu organizmowi uważnie, to możemy zaobserwować takie symptomy, jak:

senność poposiłkowa, szczególnie po posiłku węglowodanowym
wzmożony apetyt na słodycze
zwiększenie masy ciała i trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów. Czynnikiem ryzyka jest otyłość brzuszna, czyli obwód talii >80 cm u kobiet i >94 cm u mężczyzn
obniżenie nastroju, problemy z koncentracją i pamięcią, rozdrażnienie
uczucie ciągłego zmęczenia
bóle głowy
bóle stawów
uczucie zimna
zmiany na skórze o typie acanthosis nigricans (rogowacenia ciemnego) – brązowe przebarwienia w okolicach kolan, łokci oraz szyi.

pakiet wskaźnik insulinooporności banerek

Cukrzyca typu 2 – leczenie

Leczenie cukrzycy typu 2 obejmuje poprawę stylu życia, wdrożenie odpowiedniego żywienia oraz leczenie farmakologiczne.

Czy cukrzyca typu 2 jest uleczalna?

Celem leczenia cukrzycy typu 2 jest utrzymywanie poziomu glukozy i hemoglobiny glikowanej na poziomie prawidłowym, aby ochronić chorego przed powstaniem powikłań lub ich dalszym rozwojem.

U osób z wcześniej wykrytym stanem przeducukrzycowym odpowiednie postępowanie może zapobiec lub opóźnić wystąpienie choroby.

Dieta w cukrzycy typu 2

W leczeniu każdej postaci cukrzycy prawidłowe żywienie ma znaczenie kluczowe. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego pacjent z cukrzycą powinien przestrzegać następujących zasad:

kontrolować wielkość spożywanych porcji,
kontrolować ilość spożywanych węglowodanów,
ograniczać spożycie węglowodanów łatwo przyswajalnych, cukru dodanego, cukrów prostych.

Modele żywieniowe zalecane dla osób z cukrzycą to:

Wymienione modele żywieniowe charakteryzuje udział warzyw nieskrobiowych, ograniczenie cukru dodanego i żywności przetworzonej.

Wybór produktów żywnościowych u osób z cukrzycą ułatwia znajomość wartości indeksu glikemicznego (IG) oraz ładunku glikemicznego (ŁG). Wzrost stężenia glukozy po posiłkach jest sprawą indywidualną i może być różny po spożyciu tego samego produktu lub produktów. Warto pamiętać, iż na glikemię poposiłkową może mieć wpływ kolejność spożywania określonych składników, np. korzystne jest spożywanie warzyw, mięsa i ryb (białka) przed produktami skrobiowymi.

Pacjenci z cukrzycą nie powinni spożywać alkoholu.

>>> Przeczytaj też: Dieta cukrzycowa – jak obniżyć poziom cukru we krwi?

Witaminy i suplementy w leczeniu cukrzycy

Suplementacja żadnymi preparatami u osób bez niedoborów nie jest rekomendowana ani celowa, nie poprawia kontroli glikemii ani innych parametrów zdrowotnych.

Wyjątkiem jest suplementacja witaminy D, która musi być prowadzona pod kontrolą jej poziomu we krwi. Po określeniu poziomu niedoboru należy dobrać odpowiednią dawkę suplementacyjną, następne oznaczenia witaminy D są wskazane w celu monitorowania efektywności terapii.

U pacjentów leczonych długotrwale metforminą może być wskazana suplementacja witaminą B12. Metformina może wywoływać niedobory cyjanokobalaminy.

>>> Przeczytaj też: Metformina a niedobór witaminy B12

Leki na cukrzycę typu 2 nowej generacji

W leczeniu farmakologicznym cukrzycy typu 2 jako leki pierwszego rzutu rekomendowane są metformina oraz leki nowej generacji:

inhibitory SGLT2 (flozyny),
agoniści receptora GLP-1.

Dobór leków w leczeniu cukrzycy zależy od stanu pacjenta i chorób współistniejących, uwzględnia efekt sercowo-naczyniowy i nefroprotekcyjny (ochronne działanie na nerki) rekomendowanych preparatów.

Pozostałe elementy leczenia cukrzycy: wysiłek fizyczny, prawidłowy sen, palenie tytoniu

W leczeniu cukrzycy duże znaczenie mają również inne elementy stylu życia:

wysiłek fizyczny – odpowiedni do wieku oraz stanu zdrowia pacjenta, zwiększa wrażliwość na insulinę, poprawia kontrolę glikemii oraz profil lipidowy,
higiena snu – ważny element stylu życia u pacjentów z cukrzycą t.2, należy dbać zarówno o jego jakość jak i odpowiednią długość snu, w przeciwnym wypadku można zaobserwować pogorszenie wyrównania parametrów metabolicznych,
zaprzestanie palenia tytoniu.

Czy wiesz, że jakość snu może poprawić medytacja? Przeczytaj: Medytacja – jak działa na stres? Czym jest medytacja, jak zacząć medytować?

Badanie poziomu glukozy – czy Polacy się badają?

Badanie poziomu glukozy w laboratorium jest dostępne dla każdego Polaka. Może je zlecić lekarz rodzinny, ale nawet jeśli mielibyśmy za nie zapłacić, to jest to wydatek rzędu kilkunastu złotych. Zatem czy się badamy?

Narodowy Test Zdrowia Polaków pokazuje, że niestety nie. W roku 2024 tylko 67% Polaków wykonało badanie poziomu glukozy. Im młodsza populacja, tym jest gorzej. Wśród osób pomiędzy 18. a 24. rokiem życia badanie wykonało tylko 51%.

Co czternasty dorosły Polak nigdy w swoim życiu nie zbadał poziomu glukozy.

Apelujemy: nie bądź statystycznym Polakiem i badaj poziom glukozy! Oznaczanie stężenia glukozy to jedyny sposób aby wykryć cukrzycę na wczesnym etapie choroby, gdy można zapobiec jej powikłaniom.

Piśmiennictwo

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes 2023 | Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4)
https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/238,klasyfikacja-zaburzen-gospodarki-weglowodanowej
https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/268,wywiad-u-chorego-na-cukrzyce
Narodowy Test Zdrowia Polaków 2024 https://ocdn.eu/medonet/medonet/Raport_Narodowy_Test_Zdrowia_Polakow_2023.pdf
https://www.termedia.pl/diabetologia/Prawie-8-mln-Polakow-ma-cukrzyce-lub-stan-przedcukrzycowy,58914.html

Alergia pokarmowa – z czym to się je?

Martyna Szalińska

-

27 września 2021

0

Czy alergia pokarmowa to częsty problem? Co warto o niej wiedzieć i czym jest wielka ósemka alergenów? Jak wygląda diagnostyka alergii pokarmowej? Zapraszamy do lektury!

Alergia pokarmowa bywa nieprzewidywalna. Niektóre produkty powodują objawy dopiero po spożyciu ich w większej ilości, inne dają o sobie znać już po jednym kęsie. Są produkty, które uczulają wyłącznie na surowo, natomiast po ugotowaniu nie stanowią problemu. Niekiedy pokarm może wywołać reakcję przy jednej okazji, a przy innej jest zupełnie nieszkodliwy. Niepożądane reakcje na pokarm nazywamy nadwrażliwością, jeżeli jednak został potwierdzony mechanizm immunologiczny związany z produkcją przeciwciał IgE to właściwym określeniem będzie alergia pokarmowa.

Do rozwoju alergii dochodzi, gdy nasz układ odpornościowy staje się nadopiekuńczy i coś stosunkowo nieszkodliwego zostaje uznane za zagrożenie. „Atak obronny” organizmu może przyczynić się do bardzo wielu uporczywych objawów – od zatkanego nosa, po zagrażające życiu, ciężkie reakcje ogólnoustrojowe.

Skala alergii pokarmowej i wielka ósemka alergenów

Na całym świecie problem alergii na pokarmy staje się coraz poważniejszy, dotyczy to szczególnie krajów rozwiniętych. Narastający problem uzależniony jest od zmian klimatycznych, zanieczyszczeń gleby i powietrza, upatruje się go w paleniu papierosów, nadużywaniu antybiotyków. Bardzo duże znaczenie mają także dieta i styl życia.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu alergii pokarmowych IgE-zależnych, może cierpieć już ponad 20 proc. populacji świata. Większość z nich (60 %) to kobiety, a częstotliwość ich występowania wśród dzieci do 5 roku życia zwiększyła się dwukrotnie w ostatniej dekadzie. W Polsce nie mamy dokładnych danych epidemiologicznych o skali alergii pokarmowej.

Alergia pokarmowa może ujawniać się szeregiem rozmaitych objawów; biegunki, wymioty, pokrzywka, duszności, obrzęk języka, czy groźny wstrząs anafilaktyczny. Objawy alergii pokarmowej występują najczęściej u niemowląt i dzieci, ale mogą pojawić się w każdym wieku. Najczęstsze alergie pokarmowe u dorosłych to alergia na skorupiaki i mięczaki, a także orzechy, orzeszki ziemne i ryby.

Istnieje ponad 170 pokarmów, które według doniesień wywołują reakcję alergiczną, ale osiem określonych rodzajów żywności odpowiada za ponad 90% z nich. Wielka ósemka to mleko, jajka, orzeszki ziemne, orzechy, pszenica, soja, ryby i skorupiaki. Amerykańska instytucja rządowa FDA – Agencja Żywności i Leków rozszerzyły dotychczasową listę o dziewiąty alergen, którym jest sezam. Amerykańskie prawo od 1 stycznia 2023 wymaga od producentów żywności deklarowania obecności sezamu jako głównego alergenu pokarmowego na etykiecie każdej żywności. Ponadto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w liście najpopularniejszych alergenów wymienia również selera, gorczycę i ich produkty pochodne.

Fakty dotyczące alergii, które warto znać

1. Alergia pokarmowa to nie to samo, co nietolerancja pokarmowa

Jeżeli chodzi a alergię pokarmową i nietolerancję pokarmową, należy pamiętać że nie można używać tych pojęć zamiennie. W alergii pokarmowej układ odpornościowy traktuje białka obecne w pożywieniu jako zagrożenie. Silne objawy mogą wystąpić nawet po śladowej ilości pokarmu, a nawet wystarczy samo wdychanie oparów zawierających dany alergen. Mogą to być reakcje zagrażające życiu. Natomiast nietolerancja pokarmowa wiąże się z niedoborem lub brakiem enzymów. Najczęściej mówimy o nietolerancji laktozy, fruktozy czy histaminy, nie ma tutaj udziału nasz układ immunologiczny. Zazwyczaj objawy występują po zjedzeniu znacznej ilości problematycznej żywności, w przeciwieństwie do alergii nie są to reakcje zagrażające życiu.

2. Groźne kofaktory reakcji alergicznej

Przebieg reakcji alergicznej zależy od wielu czynników. Na uwagę zasługują dodatkowe czynniki wzmacniające przebieg reakcji alergicznych tzw. kofaktory. U niektórych osób z alergią pokarmową objawy pojawiają się tylko w ich obecności. Do najważniejszych kofaktorów wśród dzieci zaliczamy wysiłek fizyczny i infekcje. U dorosłych – wysiłek fizyczny, leki, alkohol i stres.

Dla przykładu – w surowych owocach i warzywach największa ilość alergenów znajduje się w skórce. Niektórzy pacjenci tolerują owoce i warzywa po obraniu (w skórce znajduje się wysokie stężenie białek LTP), jednak reakcje alergiczne u tych chorych mogą nadal wystąpić, w szczególności właśnie w obecności kofaktora reakcji alergicznej – wysiłek fizyczny, menstruacja, spożycie alkoholu, przyjmowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych, podczas infekcji.

Literatura podaje, że udział kofaktorów w ciężkich reakcjach ogólnoustrojowych jest istotna, czynniki te były niezbędne do wywołania reakcji u 58,1% pacjentów. Wiemy również, że reakcje anafilaktyczne powiązane z kofaktorami mają cięższy przebieg.

3. Leczenie alergii pokarmowej wyłącznie przez unikanie alergenów

W alergii pokarmowej nie mamy do dyspozycji szczepionek odczulających, jak to ma miejsce w alergii wziewnej. Podstawowa zasada leczenia alergii pokarmowej to: edukacja, eliminacja, epinefryna. Identyfikacja pokarmów uczulających, szeroka edukacja, unikanie uczulających produktów, a w ciężkich przypadkach wspomaganie leczeniem farmakologicznym, w tym ratująca życie adrenalina w strzykawce u osób z zagrożeniem wstrząsu anafilaktycznego.

4. Dziecko może wyrosnąć z alergii pokarmowej, jest to możliwe

Z alergii można wyrosnąć, ale to zależy od jej rodzaju i ciężkości. Badania wykazały, że od 60% do 80% dzieci z alergią na mleko lub jajka wyrośnie z alergii na te pokarmy przed ukończeniem 16 roku życia. Obecne możliwości diagnostyczne pozwalają nam kontrolować ten proces. I tak okresowe mierzenie poziomu przeciwciał dla owomukoidu – jaja, czy kazeiny – głównego białka mleka i ich spadek będzie świadczył o nabywaniu tolerancji – „wyrastaniu z alergii”.

W przypadku pozostałych alergenów odsetek pacjentów, którzy wyrosną z alergii nie jest tak optymistyczny. Dla orzeszków ziemnych będzie to tylko 20% dzieci, dla orzechów (14%), a w alergii na ryby i skorupiaki (4-5%).

Jak podaje WHO, badania epidemiologiczne pokazują, że wśród niemowląt uczulonych na pokarmy około 80% dzieci osiągnie tolerancję do piątych urodzin, ale u 35% z nich może dojść do nadwrażliwości na inne pokarmy.

5. Zespół pyłkowo – pokarmowy nie jest alergią pokarmową

Niektórzy pacjenci odczuwają swędzenie w jamie ustnej i gardle, czasami z łagodnym obrzękiem, bezpośrednio po zjedzeniu świeżych owoców lub warzyw. Jest to tzw. zespół pyłkowo – pokarmowy, wywołany przez alergeny reagujące krzyżowo, obecne zarówno w pyłku, jak i surowych owocach, czy warzywach. Nie jest to alergia pokarmowa, chociaż objawy występują po pożywieniu, co może być mylące. Prawdziwą przyczyną jest alergia na pyłki.

O reakcji krzyżowej mówimy wtedy, gdy alergeny wykazują znaczne podobieństwo w budowie między sobą. Na przykład osoby uczulone na pyłek brzozy mogą reagować objawami po spożyciu jabłka (alergeny brzozy i jabłka mają w składzie białko o zbliżonej budowie). Prawdziwą przyczyną uczulenia jest pyłek brzozy, natomiast uczulenie na jabłko to wynik krzyżowej. Ustalenie charakteru alergii, daje nam również informacje, że to samo jabłko z dużym prawdopodobieństwem poza okresem pylenia brzozy będzie dobrze tolerowane, jak również to, że obróbka termiczna zniweluje właściwości alergizujące, a czasami wystarczy samo obranie jabłka ze skórki, aby było dobrze tolerowane.

Najczęstsze pokarmowe alergie krzyżowe

6. „Kleszczowa” alergia na czerwone mięso

Rozwinięcie się reakcji alergicznej na czerwone mięso – wołowina, wieprzowina, baranina, cielęcina, żelatyna (zespół alfa-gal) może być powodowane ukąszeniem występującego w Australii, Meksyku i USA kleszcza Amblyomma americanum z charakterystyczną białą plamką na grzbiecie (Lone Star). Obszar występowania tego rodzaju kleszcza stale się zwiększa i wkrótce może sięgnąć Kanady.

Do objawów należą obrzęk warg, gardła, trudności w oddychaniu i spadek ciśnienia krwi, w niektórych przypadkach poważnie zagrażające życiu. Od spożycia mięsa do pierwszych objawów upływa od 3 do 6 godzin, dlatego trudno powiązać skutek i przyczynę – zwykle alergie dają objawy do około 2 godzin. W Stanach Zjednoczonych notowane przypadki odkleszczowej alergii są coraz częstsze. Mamy tu kolejny przykład reakcji krzyżowej, tym razem na substancję obecną zarówno w ślinie kleszcza, jak i czerwonym mięsie (alergen o budowie wielocukru). Alergia jest tak silna, że wiele osób nie może już wrócić do jedzenia mięsa. Jest to pierwsza znana alergia pokarmowa związana z węglowodanem, a nie białkiem.

Szczegółowe informacje znajdziesz w artykule na temat alfa-gal syndrom.

Nowa ścieżka w diagnostyce alergii – alergologia molekularna

Aby skutecznie zapobiegać reakcji alergicznej najważniejsza jest prawidłowa identyfikacja pokarmu wywołującego alergię. W momencie kiedy zgłaszamy się do alergologa, ocena profilu uczulenia z krwi np. w badaniach panelowych zazwyczaj wykazuje silną odpowiedź na wiele alergenów, bardzo często wziewnych, jak i pokarmowych. Zarówno klasyczne testy serologiczne, jak i szeroko wykorzystywane w gabinetach lekarskich testy skórne oparte są na ekstraktach alergenów. Ten ekstrakt to tzw. wodny wyciąg, który jest mieszaniną wielu białek danego alergenu. Dla właśnie tej mieszaniny oznaczamy poziom przeciwciał IgE.

Oba rodzaje testów są kluczowym elementem na początkowym etapie diagnostyki alergii. Wskazują nam źródła uporczywych objawów. Jednak pamiętajmy, że szczególnie u pacjentów wielouczuleniowych nie zawsze robią to wiarygodnie. Dopiero precyzyjna diagnostyka z wykorzystaniem molekularnych cząstek alergenów, dla których mierzymy poziom przeciwciał pozwala ujawnić reaktywność krzyżową i wskazać prawdziwy czynnik alergizujący. Ponadto wykorzystanie diagnostyki molekularnej pozwala przewidzieć ciężkość reakcji. To wszystko sprawia, że diagnoza w połączeniu z objawami klinicznymi będzie pewna a zastosowane leczenie, czy zalecenia dietetyczne skuteczne.

test alex diagnostyka molekularna alergii z konsultacją wyniku baner

Alergologia molekularna to zarówno pojedyncze oznaczenia molekuł, jak i duże ich panele – platformy molekularne. System ten usprawnia procedurę postępowania z pacjentem w gabinecie alergologa, dostarczając kompleksowy i szczegółowy profil uczuleniowy, a wszystko za pomocą jednorazowego pobrania krwi. Testy molekularne mają swój szczególny udział w alergii pokarmowej, tutaj poznanie cząstek uczulających jest niezwykle ważne nie tylko dla zdrowia, ale i życia pacjenta.

Profil uczuleniowy

Poniższa tabela zawiera wybrane białka uczulające, które wiążą się z ciężkim przebiegiem alergii. Jeżeli jesteśmy uczuleni na poniższe alergeny, istnieje wysokie prawdopodobieństwo ciężkich reakcji ogólnoustrojowych. Ustalenie tak dokładnego profilu uczuleniowego możliwe jest dopiero dzięki zastosowaniu diagnostyki molekularnej.

MLEKO	Kazeina – Bos d 8
JAJKO	Owomukoid – Gal d 1
ORZESZKI ZIEMNE	Białka zapasowe – Ara h 1, Ara h 2, Ara h 3, Ara h 6, Oleozyna – Ara h 15
SOJA	Białka zapasowe – Gly m 5, Gly m 6, Gly m 8
ORZECH NERKOWCA	Białka zapasowe – Ana o 2 , Ana o 3
PSZENICA ZWYCZAJNA	Inhibitor alfa-amylazy I trypsyny – Tri aA_TI, Omega 5-gliadyna – Tri a 19
KREWETKA	Tropomiozyna – Pen m 1, Inne- Pen m 2, Pen m 3, Pen m 4
DORSZ	Parwalbumina – Gad c 1/ Gad m 1

Diagnostyka oparta na molekułach alergenowych to krok milowy w alergologii

Wśród dużych paneli molekularnych na szczególną uwagę zasługuje test ALEX. ALEX to największy panel molekularny, aż 295 alergenów w jednym teście, badanie wykonamy bez skierowania i przerywania stosowanego leczenia. Test jest odpowiedni dla każdego, od 6 mż. Test ALEX to kompletna diagnostyka dla alergenów wziewnych – pyłki roślin (trawy, chwasty, drzewa), sierści zwierząt, mikroorganizmów i zarodników pleśni. Dla alergenów pokarmowych, w tym orzechów i roślin strączkowych, ryb, owoców morza, czy protein zwierzęcych. Test zapewnia diagnostykę alergii również dla jadu owadów i lateksu.

Poniżej grupy i liczba alergenów w teście ALEX:

Test ALEX – wykonaj test:

aby ustalić przyczynę reakcji alergicznej
aby zidentyfikować reakcje krzyżowe
jeśli podejrzewasz alergię pokarmową
aby znaleźć przyczynę reakcji anafilaktycznych
w celu określenia ryzyka ciężkich reakcji na alergeny
aby przewidzieć skuteczność swoistej immunoterapii
aby dopasować odpowiednie zalecenia dietetyczne
u dzieci z objawami alergii
jeżeli jesteś w ciąży

Wybierz odpowiedni wariant testu dla siebie:

ALEX Panel 295 Diagnostyka molekularna alergii z konsultacją wyniku

ALEX Panel 295 Diagnostyka molekularna alergii (bez konsultacji)