Niewystarczające spożycie kilokalorii jest najczęstszą przyczyną zwolnienia tempa wzrastania wśród dzieci. Przyczynę tę identyfikuje się na podstawie szczegółowego wywiadu dotyczącego żywienia dziecka oraz badania przedmiotowego. Aby spowodować wzrost masy jego ciała rekomenduje się w pierwszej kolejności zwiększenie kaloryczności posiłków. Poniżej znajdziesz wskazówki, jak dostarczyć dziecku więcej kilokalorii poprzez zwiększenie gęstości odżywczej posiłków. Przeanalizuj przykładowy jednodniowy jadłospis.

Spis treści:

1. Masa ciała dziecka – siatki centylowe i ich interpretacja
2. Przyczyny niskiej masy ciała dziecka
3. Niska masa ciała dziecka – skutki
4. Jak zwiększyć kaloryczność posiłków dla dziecka?
5. Przykładowy jadłospis dla dziecka z niską masą ciała
6. Podsumowanie

Masa ciała dziecka – siatki centylowe i ich interpretacja

Siatki centylowe znajdujące się w książeczce zdrowia dziecka pozwalają monitorować jego indywidualne tempo wzrastania. Wartości pomiędzy 3. a 97. centylem mieszczą się w zakresie tzw. szerokiej normy. Wartości mieszczące się między 3. a 10. centylem traktować należy jako pogranicze normy, wymagające obserwacji oraz kontrolnych badań klinicznych i biochemicznych.

Niedożywienie rozpoznaje się, gdy masa ciała dziecka mieści się poniżej 3. centyla, a zwolnienie tempa wzrastania – kiedy pomiary antropometryczne wypadają poniżej oczekiwanej krzywej wzrastania.

>> Przeczytaj też: Bilans zdrowia dziecka: czy jest istotny?

Przyczyny niskiej masy ciała dziecka

Najczęstszą przyczyną niskiej masy ciała i zwolnienia tempa wzrastania dziecka jest niewystarczające spożycie kalorii. W mniejszości przypadków jest ono objawem leżącej u podłoża jakiejś choroby. Wyróżnia się następujące przyczyny zwolnienia tempa wzrastania:

• niewystarczające spożycie kalorii,
• zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych,
• nadmierne zużycie energii.

>> Dowiedz się więcej: Wybiórczość pokarmowa – gdy dziecko odmawia jedzenia

Niewystarczające spożycie kilokalorii wynika z:

• spożywania posiłków o niskiej gęstości energetycznej,
• bólu w obrębie przewodu pokarmowego,
• nieprawidłowej koordynacji ruchowej (u dzieci z chorobami neurologicznymi, wadami wrodzonymi, przewlekłymi chorobami),
• refluksu żołądkowo-przełykowego,
• rozszczepu wargi lub podniebienia,
• zaburzeń odżywiania,
• zaniedbania opiekunów (najczęściej o niskim statusie społeczno-ekonomicznym).

Zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych mogą być spowodowane:

• alergią na białko mleka krowiego,

• chorobą trzewną,
• nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego),
• wrodzoną wadą metabolizmu,
• wrodzonym zaburzeniem układu pokarmowego (np. zwężeniem odźwiernika, przetoką przełykowo-tchawicza),
• zakażeniem (pasożytami lub Helicobacter pylori).

>> Sprawdź też: Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u małych dzieci

Zwiększone zapotrzebowanie energetyczne może wynikać z choroby nerek, choroby tarczycy u dzieci, mukowiscydozy, nadczynności tarczycy, nowotworów złośliwych, wrodzonych chorób płuc (np. dysplazji oskrzelowo-płucnej), wrodzonej wady serca.

>> Zobacz także: Zaburzenia metabolizmu węglowodanów w przewlekłej chorobie nerek

Niska masa ciała dziecka – skutki

Zbyt niska masa ciała i zwolnienie tempa wzrastania jest niekorzystne dla organizmu i wymaga wdrożenia odpowiedniego postępowania żywieniowego. Może to prowadzić do niedoborów pokarmowych i niedożywienia.

Wykorzystywanie rezerw energetycznych ustroju może skutkować:

• mniejszym potencjałem czynności poznawczych,
• pogorszeniem sprawności umysłowej,
• obniżeniem wydolności i sprawności fizycznej,
• zaburzeniami wodno-elektrolitowymi,
• zaburzeniami metabolizmu makroskładników,
• niedokrwistością,
• zmniejszeniem odporności.

Badania diagnostyczne przeprowadza się u dzieci z objawami niedożywienia lub związanymi z zaburzeniami dużego ryzyka, jak również w przypadku niepowodzenia leczenia pierwszego wyboru – interwencją behawioralną i zwiększeniem spożycia kalorii.

Jak zwiększyć kaloryczność posiłków dla dziecka?

W przypadku dzieci ze zbyt niską masą ciała należy przede wszystkim zwiększyć kaloryczność posiłków. Można to osiągnąć poprzez przygotowywanie:

• posiłków z większą ilością oleju rzepakowego, oliwy z oliwek lub masła,
• zup zabielanych żółtkiem lub śmietaną,
• ciast na naleśniki z dodatkowym żółtkiem,
• dań makaronowych z dodatkiem serów (parmezanem, tartym mozzarella lub żółtym),
• kanapek z żółtym serem, wędliną, jajkiem, awokado,
• pieczywa z masłem grubo posmarowanym lub moczonym w oleju lnianym,
• jajek lub dań jajecznych z dodatkiem majonezu,
• koktajlów owocowych z dodatkiem tłuszczu (oleju lnianego, zmielonego siemienia lnianego, orzechów, pestek, masła orzechowego lub pasty sezamowej) i białka (mleka 3,2% lub jogurtu pełnomlecznego),
• przekąsek skomponowanych z pestek dyni, słonecznika, suszonych owoców (np. morela, daktyl, rodzynki), orzechów (np. migdały, włoskie, laskowe, nerkowca, brazylijskie) i gorzkiej czekolady,
• mlecznych posiłków, tj. budyń lub kaszka manna z łyżeczką cukru lub miodu,
• sałatek owocowych z dodatkiem orzechów, jogurtu greckiego i miodu,
• musli lub granoli z suszonymi owocami i orzechami,
• płatków na śniadanie z mlekiem 3,2% z dodatkiem drobno zmielonych orzechów lub sezamu,
• wypieków tj. muffinki lub chlebki bananowe,
• wypieków tj. bułeczki, ciasteczka, pączki na bazie twarogu lub serka grani,
• pieczywa lub naleśników z dodatkiem dżemu,
• różnych rodzajów mięs, tj. kurczak, indyk, wołowina, cielęcina,
• tłustych ryb tj. łosoś, makrela, tuńczyk, śledź, karp, szprot (w przypadku niskiego spożycia ryb należy rozważyć suplementację DHA),
• kompotu lub soku do posiłku.

Zaleca się spożywanie 4-5 posiłków dziennie o mniej więcej stałych porach i regularnych odstępach czasowych. U dzieci z niską masa ciała można zwiększyć liczbę posiłków nawet do 6 w ciągu dnia.

>> Sprawdź też: Niedobory witamin i minerałów u dzieci – objawy, przyczyny, badania

W niektórych przypadkach po konsultacji z lekarzem można wprowadzić również żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Charakteryzuje się ona wysoką kalorycznością w małej objętości i w zależności od preparatu może zawierać większą ilość białka, dodatek kwasów tłuszczowych omega-3 lub być pozbawiona błonnika pokarmowego. Można ją dodawać do dań i deserów.

Dzieci mają mniejsze zapotrzebowanie na błonnik. Dla dzieci w wieku 1-3 lat wynosi ono 10 g (i rośnie wraz z wiekiem), a dla osób dorosłych 25 g na dzień. Zbyt duża jego ilość może powodować dyskomfort i dłuższe uczucie sytości, a to z kolei niechęć do zjedzenia kolejnego posiłku. Uwzględnij zatem w menu dziecka również produkty o wyższym stopniu oczyszczenia (pieczywo graham zamiast razowego, płatki owsiane błyskawiczne zamiast górskich, makaron jasny lub ryżowy zamiast pełnoziarnistego) oraz dań na bazie mąki pszennej (tj. kopytka, pierogi).

Należy unikać zbyt dużej objętości posiłków. Dziecko ma pięć razy mniejszy żołądek niż osoba dorosła. Zmodyfikuj zatem sposób podania niektórych dań. Jedna mała szklanka koktajlu może stanowić bardziej odżywczą bombę kaloryczną dla dziecka niż owoce spożywane w całości z jogurtem i orzechami.

Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci rekomenduje żywienie dzieci zgodnie z zasadą, że to dziecko decyduje, czy zje i ile zje. Nadmierne namawianie dziecka do posiłku może przynieść efekt odwrotny. Zaleca się zadbanie o spokojną atmosferę podczas spożywania posiłku bez rozpraszaczy ekranowych.

Nie należy zapominać o witaminie D – odgrywa ona kluczową rolę w gospodarce wapniowo-fosforanowej dziecka, a tym samym w metabolizmie kości. Aktualnie zapotrzebowanie na witaminę D rozpatrywane jest w ścisłym związku z jej stężeniem we krwi – co może mieć szczególne znaczenie dla dzieci z niską masą ciała.

Przykładowy jadłospis dla dziecka z niską masą ciała

Poniżej przykładowy jednodniowy jadłospis jakościowy dla dzieci z niską masą ciała (bez chorób układu pokarmowego).

• I śniadanie: płatki owsiane z mlekiem 3,2%, daktyl, banan, borówki, migdały
• II śniadanie: kanapka z masłem, żółtym serem, wędliną drobiową i ogórkiem, sok owocowy
• Obiad: zupa jarzynowa zaklepana żółtkiem, pulpety w sosie śmietankowym z puree ziemniaczanym i marchewka z groszkiem, kompot
• Podwieczorek: muffinka, kakao na mleku 3,2% z masłem
• Kolacja: bułka z awokado i jajkiem, herbata z miodem

Podsumowanie

Dziecko znajdujące się na pograniczu normy w siatkach centylowych wymaga obserwacji i kontrolnych badań. Zbyt niska masa ciała i zahamowanie tempa wzrastania wymagają wdrożenia odpowiedniego postępowania żywieniowego. Rekomenduje się zwiększenie podaży kilokalorii i gęstości odżywczej posiłków oraz dostarczenie niezbędnych składników odżywczych. Wymaga to doboru odpowiednich produktów i modyfikacji sposobu przygotowania lub podania posiłku. W niektórych przypadkach wskazana może być żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Zwiększenie kaloryczności posiłków jest zazwyczaj wystarczające, aby spowodować przyrost masy ciała dziecka.

Piśmiennictwo

1. Tang M.N., Adolphe S., Rogers S.R. i wsp.: Failure to thrive or growth faltering: medical, developmental/ behavioral, nutritional, and social dimensions. Pediatr. Rev., 2021; 42 (11): 590–603.
2. Goodwin ET, Buel KL, Cantrell LD. Growth Faltering and Failure to Thrive in Children. Am Fam Physician. 2023 Jun;107(6):597-603. Erratum in: Am Fam Physician. 2024 Feb;109(2):105-106. PMID: 37327159.
3. Larson-Nath C., Biank V.F.: Clinical review of failure to thrive in pediatric patients. Pediatr. Ann., 2016; 45 (2): e46–e49 Homan G.J.: Failure to thrive: a practical guide. Am. Fam. Physician, 2016; 94 (4): 295–299.
4. Rychlik E., Stoś K., Woźniak A., Mojska H., Normy żywienia dla populacji Polski, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2024.
5. Jak pomóc dziecku zwiększyć masę ciała? | Resource Junior

Węzły chłonne to ważna linia obrony przed licznymi zagrożeniami – nie tylko infekcjami, ale i nowotworami. Widoczne powiększenie, zwane limfadenopatią, może mieć wiele przyczyn. Jakich dokładnie?

Spis treści:

1. Czym są węzły chłonne?
2. Powiększone węzły chłonne u dzieci – przyczyny
3. Objawy powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
4. Powiększone węzły chłonne u dziecka – kiedy należy iść do lekarza?
5. Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
6. Powiększone węzły chłonne u dzieci – leczenie
7. Powiększone węzły chłonne u dzieci – podsumowanie

Czym są węzły chłonne?

Węzeł chłonny to struktura anatomiczna układu odpornościowego, która działa jak „filtr”, przez który przechodzi chłonka (limfa) zawierająca m.in. komórki nowotworowe w przypadku zachorowania, a także część wirusów i bakterii atakujących organizm. W ten sposób układ odpornościowy może rozpoznawać obce białka i reagować na nie oraz w razie potrzeby wywoływać odpowiedź na zagrożenie – sprawia to, że węzeł zwiększa swój rozmiar.

>> Sprawdź: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka

Kryteria „normalnego” i „powiększonego” węzła chłonnego różnią się w zależności od lokalizacji i wieku pacjenta. Na przykład dzieci w wieku poniżej 10 lat charakteryzują się większą tendencją do zwiększania wymiarów węzłów, stąd takie do ​​2 cm można uznać za normalne w niektórych sytuacjach klinicznych.

Powiększone węzły chłonne u dzieci – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn powiększenia węzłów chłonnych u dzieci zalicza się:

• zakażenia wirusowe (mononukleoza wywołana przez EBV lub CMV, różyczka, HSV, ospa wietrzna, adenowirus),
• zakażenia bakteryjne (Staphylococcus, Streptococcus, Salmonella, Yersinia, Bartonella, a także Mycobacterium wywołujące gruźlicę – obecnie rzadkość),
• zakażenia grzybicze (kokcydioidomikoza, histoplazmoza i Candida; głównie u dzieci z nabytymi lub wrodzonymi defektami odporności),
• zakażenia pasożytnicze (toksoplazmoza, choroba Chagasa),
• nowotwory (zarówno pierwotne, jak i przerzuty; ostra białaczka limfoblastyczna, chłoniak Hodgkina, chłoniak nieziarniczy, ostra białaczka szpikowa, mięsaki),
• choroby autoimmunologiczne (sarkoidoza, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, choroba posurowicza, toczeń rumieniowaty układowy),
• narażenie na niektóre toksyny i leki,
• wrodzone choroby metaboliczne (choroba Niemanna-Picka, choroba Gauchera).

Objawy powiększonych węzłów chłonnych u dzieci

Limfadenopatia występuje w dwóch postaciach: uogólnionej i zlokalizowanej.

Uogólniona obejmuje powiększenie w 2 lub większej liczbie niesąsiadujących ze sobą lokalizacji. Miejscowa występuje w sąsiadujących ze sobą skupiskach węzłów chłonnych. Jest to pierwsza cecha, którą należy określić, poszukując przyczyny powiększenia.

Kolejnymi są:

• twardość,
• przesuwalność,
• brak lub obecność tkliwości (bólu przy ucisku),
• obecność zaczerwienienia skóry wokół węzła,
• objawy dodatkowe z innych lokalizacji narządowych.

Węzły chłonne, które są duże, bolesne i powiększone symetrycznie zazwyczaj towarzyszą typowym chorobom wieku dziecięcego (jak np. mononukleozie, anginie paciorkowcowej).

Jednostronne, duże, tkliwe węzły, zazwyczaj podżuchwowe lub szyjne, często są spowodowane zapaleniem wymagającym antybiotykoterapii.

>> Przeczytaj też: Antybiotyki – czy nadal są skuteczne?

Powiększone węzły chłonne u dziecka – kiedy należy iść do lekarza?

„Czerwone flagi”, które stanowią sygnał alarmowy i są wskazaniem do konsultacji z pediatrą, to:

• powiększenie węzłów chłonnych w okolicy nad- i podobojczykowej,
• tkliwe, bardzo duże węzły,
• limfadenopatia z towarzyszącą gorączką, osłabieniem, nocnymi potami, dreszczami, dusznością i utratą masy ciała,
• jednostronne powiększenie węzłów w okolicy kąta żuchwy bez uchwytnej przyczyny,
• powiększenie węzła w okolicy ukąszenia przez owada, zadrapania przez kota lub psa,
• węzły twarde, niebolesne, nieprzesuwalne (zwłaszcza, gdy towarzyszą im objawy ogólnoustrojowe).

Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych u dzieci

W celu zróżnicowania potencjalnej przyczyny limfadenopatii wykonuje się następujące badania laboratoryjne:

• morfologia krwi obwodowej z rozmazem,

• przeciwciała w klasie IgG i IgM w kierunku zakażenia wirusem EBV, CMV i toksoplazmozą, rzadziej (z uwagi na częstość choroby i dostępność oraz koszt testów) bartonellozą,
• wskaźniki stanu zapalnego (OB i CRP),

• przeciwciała ANA: serologiczny test przesiewowy w kierunku tocznia rumieniowatego układowego.

Badania obrazowe obejmują z kolei:

• RTG klatki piersiowej (umożliwia przesiewową ocenę śródpiersia i wnęk płuc),
• ultrasonografia węzłów chłonnych (umożliwia określenie wymiaru i struktury węzła, co pozwala na ukierunkowanie dalszego postępowania),
• tomografia komputerowa klatki piersiowej i/lub jamy brzusznej.

Powiększone węzły chłonne u dzieci – leczenie

Postępowanie i leczenie limfadenopatii zależy od jej etiologii. W ten sposób:

• w przypadku nowotworu (pierwotnego lub przerzutowego) leczy się chorobę podstawową,
• w chorobach bakteryjnych prowadzone jest leczenie wspomagające, antybiotykoterapia i ewentualne eliminowanie ogniska zakażenia,
• w chorobach wirusowych zazwyczaj wystarczy obserwacja i leczenie wspomagające, jeśli istnieją określone leki przeciwwirusowe i choroba przebiega ciężko, możliwe jest zastosowanie leczenia celowanego,
• w chorobach autoimmunologicznych leczenie obejmuje terapię wycelowaną w chorobę podstawową.

Powiększone węzły chłonne u dzieci – podsumowanie

Powiększenie węzłów chłonnych jest zjawiskiem dość częstym u dzieci i z reguły nie wymaga szerokiej diagnostyki. W większości przypadków u podstaw limfadenopatii leżą częste w wieku dziecięcym infekcje, jednak przy obecności „czerwonych flag” wskazana jest pilna konsultacja z pediatrą.

Źródła

1. Ataş E, Kesik V, Fidancı MK, Kısmet E, Köseoğlu V. Evaluation of children with lympadenopathy. Turk Pediatri Ars. 2014 Mar 1;49(1):30-5. doi: 10.5152/tpa.2014.847. PMID: 26078629; PMCID: PMC4462268.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4462268
2. Chang SSY, Xiong M, How CH, Lee DM. An approach to cervical lymphadenopathy in children. Singapore Med J. 2020 Nov;61(11):569-577. doi: 10.11622/smedj.2020151. PMID: 33283242; PMCID: PMC8040913.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8040913
3. Freeman AM, Matto P. Lymphadenopathy. [Updated 2023 Feb 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513250/
4. Mohseni S, Shojaiefard A, Khorgami Z, Alinejad S, Ghorbani A, Ghafouri A. Peripheral lymphadenopathy: approach and diagnostic tools. Iran J Med Sci. 2014 Mar;39(2 Suppl):158-70. PMID: 24753638; PMCID: PMC3993046.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3993046

Rodzicu! Czy słyszałeś o skokach rozwojowych u dzieci? Z pewnością niejeden raz spotkałeś się z tym terminem, na temat którego panuje kilka mitów i fałszywych przekonań. Zapoznaj się z faktami – sprawdź poniższy artykuł.

Spis treści:

1. Czym są skoki rozwojowe u dzieci?
2. Kiedy występują „skoki rozwojowe” u dzieci?
3. Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka
4. Kolejne skoki rozwojowe u dzieci
5. W czym pomagają kamienie milowe?
6. Skoki rozwojowe dziecka – podsumowanie

Czym są skoki rozwojowe u dzieci?

“Skok rozwojowy” to określenie kolokwialne, nieznajdujące zastosowania w terminologii medycznej. Właściwym odpowiednikiem powyższego terminu jest “kamień milowy”, który oznacza pewną kluczową umiejętność w zakresie motoryki dużej, motoryki małej i rozwoju psychicznego u dziecka.

>> Przeczytaj też: Bilans zdrowia dziecka – czy jest istotny?

Każdy kamień milowy ma pewne ramy czasowe, w których powinien się pojawić u malucha, stanowiąc czuły wskaźnik prawidłowego rozwoju psychoruchowego. Oprócz tempa osiągania poszczególnych umiejętności ocenie jest poddawany także wzorzec każdego z nich (prawidłowy lub nieprawidłowy).

Najbardziej dynamicznym okresem życia po urodzeniu jest pierwsze 12 miesięcy; w tym czasie, z noworodka wymagającego nieustannej opieki, dziecko wyrasta na człowieka potrafiącego wypowiadać pierwsze słowa, siedzieć samodzielnie (niekiedy także chodzić) i wchodzić w złożone interakcje z rodzicami i opiekunami.

Kiedy występują “skoki rozwojowe” u dzieci?

Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest prosta. Jak już wspomniano, dziecko zdobywa kolejne umiejętności w ciągu kilku pierwszych lat życia (zwłaszcza w 1. roku), następnie rozwój nie przebiega już tak gwałtownie. Można przyjąć, że “skoki rozwojowe” są obecne do początku okresu dojrzewania.

Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka

W tym krótkim czasie dziecko dokonuje ogromnych postępów.

W zakresie motoryki dużej:

• w 3. – 4. miesiącu życia położone na brzuchu podpiera się łokciami,
• w 4. – 5. miesiącu dziecko położone na brzuchu unosi klatkę piersiową,
• w 6. – 7. miesiącu dziecko przekręca się wokół własnej osi z pleców na brzuch, położone na plecach chwyta swoje stopy i bawi się nimi,
• w 7. – 9. miesiącu maluch siada samodzielnie, staje w pozycji czworaczej,
• ok. 10. miesiąca staje z podporem, sprawnie raczkuje,
• w 11. – 12. miesiącu dziecko chodzi z podporem (np. trzymając się ręki rodzica) lub samodzielnie.

W zakresie motoryki małej:

• w 3. – 4. miesiącu życia wyciąga obie ręce do przedmiotów,
• w 4. – 5. miesiącu chwyta przedmioty chwytem łokciowym (zbliża obydwie ręce),
• w 5. miesiącu pojawia się chwyt dłoniowy, w 6. dziecko potrafi utrzymać w każdej ręce przedmiot i uderzać nimi o siebie,
• w 7. – 8. miesiącu obecny chwyt nożycowy (przeciwstawianie kciuka pozostałym palcom ręki),
• w 9. – 10. miesiącu pojawia się chwyt pęsetkowy (przeciwstawianie kciuka palcowi wskazującemu),
• w 11. – 13. miesiącu życia dziecko podaje i odbiera zabawki, wrzuca do pojemnika.

W zakresie rozwoju psychiczno-emocjonalnego (w tym mowy):

• w 2. – 3. miesiącu życia dziecko osiąga zdolność do spontanicznej interakcji twarzą w twarz z rodzicem, wydaje wokalizacje w odpowiedzi na głos opiekuna,
• między 3. a 5. miesiącem pojawia się głużenie – czyli głoski głównie tylnojęzykowe (np. gh),
• w 6. – 7. miesiącu pojawia się faza odtwarzania dźwięków; dziecko powtarza ciągi dźwięków zbudowanych ze spółgłoski z samogłoską,
• w 7. – 8. miesiącu dziecko reaguje na swoje imię,
• od ok. 9. miesiąca życia monitoruje wzrok opiekuna i zaczyna dostrzegać, w którą stronę i na co spogląda,
• w 10. – 12. miesiącu dziecko zna i rozumie znaczenie kilku rzeczowników, w tym imiona osób bliskich (rodziców, rodzeństwa); próbuje powtarzać proste wyrazy (mama, tata).

>> To może Ci się przydać: Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku

Kolejne skoki rozwojowe u dzieci

Pierwsze słowa, zdolność do utrzymania pionowej postawy ciała, znajomość imienia swojego oraz najbliższych – z takim zestawem umiejętności maluch wychodzi z okresu niemowlęcego.

>> Sprawdź też: Rozwój dziecka z zespołem Downa

W dalszych etapach życia człowiek zdobywa kolejne zdolności:

• około 18. miesiąca życia dziecko chodzi samodzielnie po schodach trzymając się opiekuna lub poręczy, buduje prostą wieżę z klocków, samo pije z kubka, próbuje posługiwać się sztućcami, wypowiada coraz więcej prostych słów, próbuje wokalizować bardziej złożone wyrazy;
• w 2. roku życia dziecko kopie piłkę, wchodzi po schodach krokiem dostawnym, używa łyżki, naśladuje rysowanie kreski pionowej, rozumie i wykonuje proste polecenia, buduje proste (ok. 2-4 wyrazy) zdania;
• w 3. roku życia dziecko sprawnie biega, podskakuje obiema nogami, wchodzi po schodach krokiem naprzemiennym (schodzi dostawnym), buduje złożoną wieżę (z około 10 klocków), używa łyżki i widelca, rozbiera się, rozumie złożone polecenia, buduje coraz bardziej rozbudowane zdania;
• w 4. roku życia dziecko chodzi po schodach bez konieczności przytrzymywania się, skacze na jednej nodze, ubiera się samo, potrafi przeciąć papier nożyczkami;
• w 5. roku życia dziecko rytmicznie biega (jak osoba dorosła), zaczyna pisać, zapina guzik, zawiązuje sznurowadła,;
• między 6. a 12. rokiem życia rozwija się rozumowanie naukowe i zrozumienie praw fizycznych; dziecko może zrozumieć wiele punktów widzenia i może zrozumieć jedną perspektywę sytuacji, doskonaleniu ulega zdolność do czytania, pisania i zapamiętywania złożonych informacji,
• powyżej 12. roku życia rozwija się poznanie społeczne, kształtują się poglądy, pojawia się i doskonali myślenie abstrakcyjne i logiczne.

>> Dowiedz się więcej: Jak wyglądają bóle wzrostowe u dziecka?

W czym pomagają kamienie milowe?

Znajomość powyższych etapów rozwoju pozwala na ocenę jego prawidłowego przebiegu. Dzieci, które nie osiągają, osiągają z opóźnieniem i/lub prezentują nieprawidłowy wzorzec powinny zostać poddane diagnostyce: początkowo ocenie przez lekarza (optymalnie specjalistę pediatrii i/lub neurologa dziecięcego), co pozwala znaleźć potencjalne źródło zaburzeń.

Dalsze kroki są ustalane indywidualnie.

Skoki rozwojowe dziecka – podsumowanie

“Skok rozwojowy” to potoczne określenie kamieni milowych – osiągnięć w zakresie rozwoju, które są wpisane w ludzką naturę. Każda kluczowa umiejętność pojawia się etapami w określonych ramach czasowych. W przypadku, gdy dany kamień milowy nie zostanie osiągnięty, wskazana jest ocena lekarska. Pamiętaj! Podejmowanie działań “na własną rękę” jest ryzykowne; w wielu przypadkach podłożem zaburzeń rozwojowych może być choroba, która wymaga specjalistycznej diagnostyki i leczenia.

Źródła

1. Neurologia wieku rozwojowego, Barbara Steinborn, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019
2. Misirliyan SS, Boehning AP, Shah M. Development Milestones. [Updated 2023 Mar 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557518
3. Dosman CF, Andrews D, Goulden KJ. Evidence-based milestone ages as a framework for developmental surveillance. Paediatr Child Health. 2012 Dec;17(10):561-8. doi: 10.1093/pch/17.10.561. PMID: 24294064; PMCID: PMC3549694.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3549694
4. Malik F, Marwaha R. Cognitive Development. [Updated 2023 Apr 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537095