Sklep
Strona główna Blog Strona 109

Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!

Materiał partnera
-
0
Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!

Spis treści:

  1. Co to jest badanie morfologii krwi obwodowej?
  2. Jak przygotować się do badania morfologii krwi?
  3. Parametry w morfologii
  4. Które parametry powinny zwrócić naszą szczególną uwagę?
  5. Nie lekceważ żadnych objawów…

Co to jest badanie morfologii krwi obwodowej?

Morfologia krwi obwodowej to proste badanie, które można wykonać najczęściej w każdym medycznym laboratorium diagnostycznym, oddając wcześniej materiał (tj. krew) w punkcie pobrań. Wykwalifikowany personel medyczny z zaledwie 5 ml krwi, czyli objętości odpowiadającej 1 małej łyżeczce (w przybliżeniu), wykonuje pełną analizę i dostarcza nam wiedzę w postaci kilkudziesięciu parametrów laboratoryjnych.

Krew jest płynną tkanką naszego ciała, która odzwierciedla stan zdrowia organizmu. W oparciu o wynik badania oraz wywiad z pacjentem (m.in. pod kątem objawów), lekarz może postawić pierwsze podejrzenie choroby, w tym choroby nowotworowej krwi i szpiku. Nawet jeśli nasze ciało nie manifestuje wyraźnych objawów na zewnątrz.

Morfologia banerek

Jak przygotować się do badania morfologii krwi?

Każdy z nas niejednokrotnie słyszał, że do laboratorium diagnostycznego należy przyjść „na czczo”. Przestrzeganie kilku zasad przed wykonaniem badania jest szczególnie ważne, ponieważ ich zlekceważenie może wpłynąć na uzyskanie zafałszowanych wyników badań. Niewiarygodny wynik nie może być wykorzystany przez lekarza, co więcej, może dać mylny obraz naszego zdrowia.

Przed badaniem należy pamiętać, aby:

  • w dniu poprzedzającym badanie zrezygnować z obfitej kolacji, zalecane jest spożycie ostatniego posiłku ok. 8- 12 h przed badaniem;
  • na badaniu być na czczo, co oznacza, że rano nie powinniśmy zjadać śniadania, ani wypijać słodzonej herbaty lub kawy z mlekiem;
  • rano można wypić niewielką ilość niegazowanej wody;
  • zgłosić się na badanie w godzinach porannych, między 7:00 a 9:00;
  • bezpośrednio przed badaniem powstrzymać się od palenia papierosów;
  • dzień przed badaniem warto zrezygnować z intensywnego wysiłku fizycznego;
  • na 2-3 dni przed badaniem należy zrezygnować ze spożywania alkoholu;
  • po przybyciu do punktu pobrań należy odpocząć w pozycji siedzącej ok. 15 min.

Parametry w morfologii

Trzy główne grupy komórek krwi, których opis znajduje się na wyniku morfologii to:  

  • RBC – krwinki czerwone (erytrocyty),
  • WBC – krwinki białe (leukocyty),
  • PLT – płytki krwi (trombocyty).

Uzyskujemy szczegółowe informacje na temat:

  • ogólnej liczby RBC, WBC, PLT – wyrażane w tys/μL lub mln/μL;
  • szczegółowego podziału WBC na 5 populacji: limfocyty (LYMPH), neutrofile (NEUT), eozynofile (EOS), bazofile (BASO) i monocyty (MONO)- tzw. podział 5-DIFF; wartości wyrażane w % i tys/μL
  • stężenia hemoglobiny (HGB), wartości hematokrytu (HCT) – jest to informacja jaki % krwi pełnej stanowią krwinki czerwone oraz wskaźnik zróżnicowania wielkości erytrocytów (RDW);
  • tzw. wskaźników erytrocytarnych, które opisują cechy RBC: średnia objętość krwinki czerwonej (MCV), średnia masa hemoglobiny w krwince (MCH) i średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC);
  • płytek krwi: wskaźnik zróżnicowania wielkości płytek (PDW), średnia objętość płytki (MPV), hematokryt płytkowy (PCT) oraz wskaźnik płytek dużych (P-LCR).
szpik kostny infografika

Które parametry powinny zwrócić naszą szczególną uwagę?

Otrzymując wyniki badań laboratoryjnych, często dostrzegamy litery L / – lub H / + przy wybranych parametrach.  Symbole te oznaczają, że konkretna wartość jest poniżej lub powyżej normy, czyli wartości referencyjnej dla naszej płci i wieku.  

Każdy wynik wymaga konsultacji z lekarzem. Jeśli jednak zdarzy się, że któryś z parametrów wykracza poza „normę”, warto mieć świadomość możliwych przyczyn i ich wpływu na wynik:

morfologia interpretacja wyniku tabela
[1]Teległów, Aneta. (2020). Diagnostyka hematologiczna – podstawowe badanie: morfologia krwi. [2] Wołowiec D. Interpretation of laboratory tests in general practice. Lekarz POZ. 2018;4(1):8-14. [3] Chełstowska, Monika; Warzocha, Krzysztof. Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości. Onkologia w praktyce klinicznej, 2006, 2.3: 105-116.

Pamiętaj! Najczęstszą niedokrwistością jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. Charakteryzuje się ona obniżonym stężeniem HGB, małą krwinką czerwoną (obniżone MCV) zawierającą zmniejszoną ilość hemoglobiny (obniżone MCH i MCHC). Zazwyczaj przyczyną tego typu niedokrwistości jest krwawienie (obfite miesiączki, krwawienie z przewodu pokarmowego). Nigdy nie lekceważ tego objawu. Wskazana jest konsultacja ginekologiczna, badania przewodu pokarmowego, takie jak gastroskopia i kolonoskopia.

Nie lekceważ żadnych objawów…

Eksperci zalecają wykonywanie badania morfologii krwi profilaktycznie raz do roku. Ale niezależnie od tego, warto wykonać to badanie częściej. Szczególnie, gdy naszą uwagę zwrócą pojawiające się objawy, które łatwo zlekceważyć, takie jak np. osłabienie, przemęczenie, nocne poty, utrata wagi lub zasinienia pojawiające się na skórze bez powodu.

Eksperci kampanii „Odpowiedź masz we krwi” edukują o potrzebie wykonywania regularnych badań morfologii krwi, o objawach chorób krwi i szpiku kostnego, ale także – szukają rozwiązań, które wspierają pacjentów i lekarzy w diagnostyce. Na stronie kampanii https://omwk.pl pacjenci mogą sprawdzić, za pomocą krótkiej ankiety, czy już nadszedł czas na wykonanie kolejnej morfologii krwi. Znajdują się tam również informacje, jakie są najczęstsze choroby hematoonkologiczne, jaki jest ich przebieg oraz na jakie objawy kliniczne powinniśmy zwracać szczególną uwagę.

Autor: Prof. dr hab. n. med. Joanna Góra-Tybor

Oddział Hematoonkologii WWCOiT im. M. Kopernika, Klinika Hematologii UM Łódź

Referencje:

[1] Teległów, Aneta. (2020). DIAGNOSTYKA HEMATOLOGICZNA – PODSTAWOWE BADANIE: MORFOLOGIA KRWI. https://www.researchgate.net/publication/344692763_DIAGNOSTYKA_HEMATOLOGICZNA_-_PODSTAWOWE_BADANIE_MORFOLOGIA_KRWI (dostęp 18.08.2022)

[2] Wołowiec D. Interpretation of laboratory tests in general practice. Lekarz POZ. 2018;4(1):8-14.

[3] CHEŁSTOWSKA, Monika; WARZOCHA, Krzysztof. Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości. Onkologia w praktyce klinicznej, 2006, 2.3: 105-116.

Materiał partnera

Kalendarz badań profilaktycznych

Agata Strukow
-
0
Kalendarz badań profilaktycznych

Badania profilaktyczne to diagnostyka opierająca się na systematycznym wykonywaniu badań kontrolnych, w celu jak najszybszego wykrycia chorób.

Każdy z nas powinien pamiętać o badaniach profilaktycznych przeznaczonych dla swojej grupy wiekowej. Dzięki nim można często wykryć niedającą jeszcze żadnych objawów chorobę, co daje możliwość skutecznego jej leczenia.

Badania należy wykonywać regularnie, nawet jeśli dopisuje nam dobre samopoczucie. Wiele chorób przebiega bowiem bezobjawowo, a zdiagnozowanie ich zbyt późno zmniejsza skuteczność leczenia.

Badania profilaktyczne dla kobiet i mężczyzn 20+

badania profilaktyczne dla osób 20+ dla kobiet i mężczyzn tabelka

Badania profilaktyczne dla kobiet i mężczyzn 30+

badania profilaktyczne dla osób 30+ dla kobiet i mężczyzn tabelka

Badania profilaktyczne dla kobiet i mężczyzn 40+

badania profilaktyczne dla osób 40+ dla kobiet i mężczyzn tabelka

Badania profilaktyczne dla kobiet i mężczyzn 50+

badania profilaktyczne dla osób 50+ dla kobiet i mężczyzn tabelka

Badania profilaktyczne dla kobiet i mężczyzn 60+

badania profilaktyczne dla osób 60+ dla kobiet i mężczyzn tabelka

Równowaga hormonalna u kobiet

Agata Strukow
-
0
Równowaga hormonalna u kobiet

Spis treści:

  1. Od czego zależy równowaga hormonalna i jakie mogą być przyczyny zaburzeń hormonalnych u kobiet?
  2. Cykl menstruacyjny – podstawowe parametry gospodarki hormonalnej kobiety
  3. Pozostałe hormony płciowe u kobiet wpływające na ich organizm
  4. Kiedy wykonywać badania hormonalne u kobiet? Czy warto robić takie badania profilaktycznie?
  5. Jakie objawy powinny skłonić kobietę do wykonania badań hormonalnych?
  6. W którym dniu cyklu należy wykonywać badania hormonalne? Dlaczego niektóre z nich należy robić w konkretnych dniach?
  7. Do jakiego lekarza należy się zgłosić w celu leczenia zaburzeń hormonalnych u kobiet?

Od czego zależy równowaga hormonalna i jakie mogą być przyczyny zaburzeń hormonalnych u kobiet?

Równowaga hormonalna kobiety zależy od prawidłowego funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Oś funkcjonuje na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, w którym GnRH (gonadoliberyna) produkowana przez podwzgórze jest sygnałem do uwolnienia LH (lutropiny) i FSH (folikulotropiny) przez przysadkę mózgową. Uwolnione do krwiobiegu hormony stymulują jajnik do produkcji estrogenu i progesteronu, w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. Wzrost stężenia hormonów płciowych u kobiet – estrogenu lub progesteronu jest informacją dla wyższych pięter osi, aby zmniejszyć produkcję GnRH, a następnie LH i FSH, co z kolei minimalizuje stężenia estradiolu czy progesteronu. Nieprawidłowości wydzielania na każdym szczeblu tej osi (w podwzgórzu, w przysadce czy w jajniku) mogą być przyczyną zaburzeń hormonalnych u kobiet.

oś podwzgórze-przysadka-jajnik infografika

Na funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajnik wpływa przewlekły stres. Pod wpływem stresu nadnercza zaczynają wydzielać kortyzol (zwany hormonem stresu). Ma on niekorzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową, ale również hamuje wydzielanie hormonów podwzgórza – GnRH. Pociąga to za sobą zmniejszenie wydzielania LH i FSH, a następnie problemy z wydzielaniem hormonów jajnikowych i prolaktyny.

Zaburzenia hormonalne u kobiet mogą być pierwotne lub wtórne. Pierwotne zaburzenia hormonalne u kobiet pojawiają się przed okresem dojrzewania i są uwarunkowane genetycznie. Zmiany zlokalizowane w chromosomach płciowych powodują, iż u dziewczynki nie rozwijają się w ogóle drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe, efektem czego jest brak dojrzewania płciowego.

Wtórne zaburzenia hormonalne u kobiet występują w późniejszych okresach życia kobiety. Mogą być spowodowane niewydolnością jajników lub guzami przysadki mózgowej, które produkują w nadmiarze np. prolaktynę. Możemy mieć wreszcie do czynienia z przedwczesną menopauzą, czyli stanem, w którym jajniki przestają produkować hormony płciowe.

Cykl menstruacyjny – podstawowe parametry gospodarki hormonalnej kobiety

Cykl menstruacyjny u kobiety składa się z dwóch faz, w każdej z nich dominuje inny hormon.

Estradiol 

Estradiol to żeński hormon płciowy produkowany w jajnikach. Prawidłowy poziom estradiolu warunkuje wystąpienie owulacji i zapłodnienie. Poziom estradiolu jest najniższy na początku I fazy cyklu, następnie stopniowo rośnie i osiąga najwyższe stężenia ok. 24 godziny przed owulacją. Estradiol dominuje w pierwszej fazie cyklu.

Poziom tego hormonu jest wyższy u kobiet w okresie reprodukcyjny, spada z początkiem menopauzy. Ponieważ estradiol jest dla kobiet hormonem ochronnym – odgrywa ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu oraz metabolizmu tkanki kostnej – spadkowi stężenia towarzyszy wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz osteoporozy u kobiet po 50 r.ż.

Progesteron

Żeński hormon płciowy ważny dla II fazy cyklu, który dominuje po owulacji. Jest podstawowym żeńskim hormonem, który należy zbadać, aby stwierdzić, czy kobieta ma cykle owulacyjne – w tym celu badanie progesteronu należy wykonać w 21-25. dniu cyklu.

Podstawową funkcją progesteronu jest wpływ na zmiany w błonie śluzowej macicy, aby przygotować ją do ewentualnego zagnieżdżenia się zapłodnionego zarodka. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, poziom tego hormonu gwałtownie spada, błona śluzowa macicy zaczyna się złuszczać i obserwujemy miesiączkę.

LH i FSH

LH i FSH to hormony wydzielane przez przysadkę mózgową, regulujące wydzielanie hormonów przez jajniki. Rolą FSH jest stymulacja wydzielania estradiolu w pierwszej fazie i progesteronu w drugiej fazie cyklu. Ponadto odpowiada on za wzrost i dojrzewanie komórek jajowych.

Prawidłowy poziom hormonu LH odpowiada za pękanie dojrzałego pęcherzyka Graafa i owulację, czyli uwolnienie komórki jajowej. Szczyt wydzielania tych hormonów notuje się w środku cyklu miesiączkowego.

cykl menstruacyjny infografika

Pozostałe hormony płciowe u kobiet wpływające na ich organizm 

Hormony androgenne – testosteron, androstendion, DHEA-S

Nie są to hormony kojarzone z hormonami żeńskimi, jednak ich wydzielanie w nadmiarze ma konsekwencje w postaci objawów takich jak nadmierny trądzik, łojotok, hirsutyzm. Badania hormonów androgennych należy wykonywać w I fazie cyklu, pomiędzy 3. a 5. dniem, licząc od pierwszego dnia miesiączki.

Prolaktyna

Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową. Fizjologicznie podwyższony poziom prolaktyny stwierdza się w ciąży oraz w czasie laktacji. Ciekawostką jest, iż nazwa prolaktyna pochodzi właśnie od jednej z funkcji tego hormonu, czyli stymulowania u ssaków laktacji. Niestety podwyższony poziom prolaktyny poza tymi okresami życia kobiety przyczynia się do problemów z zajściem w ciążę i nieregularnych miesiączek. Dlatego powinno to być jedno z podstawowych badań hormonalnych wykonywanych w diagnostyce przyczyn niepłodności oraz przyczyn zaburzeń miesiączkowania. Badanie poziomu prolaktyny można wykonać w dowolnym dniu cyklu, ale w godzinach porannych.

Dowiedz się więcej o prolaktynie – jej funkcjach i przyczynach hiperprolaktynemii

SHBG

SHBG należy do kategorii badań hormonalnych, jednak jest to w istocie produkowane w wątrobie białko, którego rolą jest transport hormonów androgennych. Badanie SHBG jest wykonywane w diagnostyce zespołu policystycznych jajników (PCOS), w diagnostyce przyczyn niepłodności i zaburzeń miesiączkowania. U kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników poziom tego białka jest niski, ponieważ większa jego pula połączona jest z krążącymi we krwi androgenami. Poziom białka SHBG powinno się badać w fazie folikularnej, w 3-5. dniu cyklu.

AMH – hormon anty-Müllerowski

AMH produkowany jest przez komórki ziarniste jajników, otaczające komórki jajowe. Liczba komórek jajowych u każdej kobiety jest ograniczona, tzw. średnia rezerwa jajnikowa, czyli pula komórek, które mogą wziąć udział w zapłodnieniu – wynosi ok. 400 tys. i zmniejsza się wraz z wiekiem. Z tego powodu badanie poziomu AMH jest dobrym wskaźnikiem tej rezerwy i pozwala na określenie czasu, który danej kobiecie pozostał na urodzenie dziecka. Poziom AMH jest wprost proporcjonalny do liczby pęcherzyków, im jest wyższy, tym wyższy poziom rezerwy jajnikowej.

AMH, jako kryterium pomocnicze, jest również cennym badaniem w diagnostyce zespołu policystycznych jajników (PCOS). Stężenie AMH u pacjentek z tym zespołem jest wysokie, ponieważ ich jajniki zawierają bardzo dużo komórek ziarnistych produkujących AMH. Połączenie tego kryterium z objawami takimi jak problemy z miesiączką, otyłość, insulinooporność jest ważną wskazówką dla lekarza, iż mamy do czynienia z PCOS. Pomiar stężenia AMH możemy wykonać w każdym dniu cyklu.

Dowiedz się więcej o AMH i jego znaczeniu dla kobiecego organizmu

Kiedy wykonywać badania hormonalne u kobiet? Czy warto robić takie badania profilaktycznie?

Pytanie, kiedy wykonać badania hormonalne powinno zawierać dwojakiego rodzaju odpowiedź: w jakich sytuacjach je wykonać oraz w którym dniu cyklu. Na to drugie pytanie odpowiemy w dalszej części artykułu.

Zacznijmy od tego, czy badania hormonalne należy robić w celach profilaktycznych? Warto, aby każda dorosła, zdrowa kobieta, włączyła badania hormonalne do swojej profilaktyki, co może zapobiec rozwojowi poważniejszych zaburzeń w układzie endokrynologicznym. Badania hormonalne powinny być obowiązkowe dla kobiet, które chcą zajść w ciążę – wczesne wykrycie ewentualnych problemów pozwoli na szybszą interwencję lekarską.

pakiet prawidłowa owulacja baner

Na pewno warto wykonać badania hormonalne w sytuacji, gdy pacjentka obserwuje u siebie objawy zaburzeń układu endokrynologicznego. Zrobienie tych badań przed wizytą u ginekologa lub endokrynologa przyspieszy diagnozę i ukierunkuje leczenie.

Jakie objawy powinny skłonić kobietę do wykonania badań hormonalnych?

  • zaburzenia cyklu miesiączkowego: nieregularne miesiączki, przedłużające się krwawienia miesięczne lub bardzo obfite krwawienia, znaczące dolegliwości bólowe, dodatkowe krwawienia lub plamienia z dróg rodnych
  • nasilenie objawów PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego)
  • zaburzenia nastroju, obniżone libido, pogorszenie samopoczucia 
Pakiet zaburzenia miesiączkowania baner

Inne objawy, które powinny skłaniać do diagnostyki hormonalnej to problemy z zajściem w ciążę u osób, które się o nią starają, zwłaszcza jeśli ukończyły 35 r.ż.

pakiet diagnostyka płodności baner

Trzecia grupa pacjentek, która mogą skorzystać z diagnostyki hormonalnej, to osoby z objawami zespołu policystycznych jajników i objawami podwyższonego poziomu męskich hormonów płciowych. Są to nadmierny trądzik i łojotok, nadmierne owłosienie, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.

pakiet hormony kobiece rozszerzony

W którym dniu cyklu należy wykonywać badania hormonalne? Dlaczego niektóre z nich należy robić w konkretnych dniach?

Optymalnym czasem do wykonania badań hormonów płciowych u kobiety jest faza przedowulacyjna, pomiędzy 3. a 5. dniem cyklu, licząc od pierwszego dnia miesiączki. Dzieje się tak, ponieważ stężenie niektórych hormonów zależy od fazy cyklu miesięcznego, co zostało omówione szerzej w początkowej części artykułu. Aby postawić prawidłową diagnozę i podjąć leczenie, należy wykonać badania hormonalne w tym wąskim okienku czasowym.

Wyjątkiem od tej reguły jest badanie stężenia progesteronu, jeśli wykonujemy je w celu stwierdzenia, czy cykle menstruacyjne danej pacjentki są cyklami owulacyjnymi. Takie badanie zrobić w II fazie cyklu – między 21-25. dniem.

Istnieją również badania, w przypadku których dzień cyklu nie ma znaczenia – należą do nich prolaktyna oraz AMH.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić w celu leczenia zaburzeń hormonalnych u kobiet?

Leczeniem zaburzeń hormonalnych u kobiet zajmuje się lekarz endokrynolog lub ginekolog. Jeśli podstawowym problemem pacjentki jest niepłodność i celem leczenia będzie zajście w ciążę, należy zgłosić się do ginekologa, który – np. w przypadku bezowulacyjnych cykli – wdroży hormonalną stymulację, aby pobudzić jajniki do produkcji pęcherzyków i aby wywołać owulację.

Natomiast pacjentki z zespołem policystycznych jajników, problemami z cerą i nadmiernym owłosieniem częściej zgłaszają się do lekarza endokrynologa, zwłaszcza że jest to schorzenie, które łączy się z innymi zaburzeniami hormonalnymi u kobiet, np. insulinoopornością.

Helicobacter pylori – podstępna bakteria, której niestraszny kwas żołądkowy

Elwira Zawidzka
-
0
Helicobacter pylori – podstępna bakteria, której niestraszny kwas żołądkowy

Spis treści

  1. Helicobacter pylori – co to jest i czym się charakteryzuje?
  2. Zakażenie Helicobacter pylori – przyczyny
  3. Objawy infekcji Helicobacter pylori
  4. Diagnostyka w kierunku Helicobacter pylori
  5. Zakażenie Helicobacter pylori – leczenie
  6. Profilaktyka zakażenia Helicobacter pylori

Bakterie z gatunku Helicobacter pylori są powszechną przyczyną zakażeń przewodu pokarmowego. W Polsce problem ten dotyczy ok. 67% populacji osób dorosłych i 30% dzieci. Sama obecność drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym nie świadczy jednak o chorobie. Zakażenie przebiega zwykle bezobjawowo, a symptomy infekcji pojawiają się u ok. 5-10% dorosłej populacji.

Helicobacter pylori wiązany jest z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, ponieważ bakterie wykrywa się u ok. 70-80% osób z tymi schorzeniami. Infekcja może prowadzić do rozwoju raka żołądka – ryzyko w przypadku osób z wrzodem żołądka zakażonych Helicobacter pylori wzrasta dwukrotnie. Jest to związane z podtrzymywaniem przez drobnoustroje stanu zapalnego błony śluzowej, sprzyjającego transformacji nowotworowej.

Helicobacter pylori – co to jest i czym się charakteryzuje?

Helicobacter pylori to spiralna, Gram-ujemna bakteria, która bytuje przede wszystkim w ludzkim żołądku. Bakteriom nie przeszkadza kwaśne środowisko, które jest niekorzystne dla rozwoju innych drobnoustrojów. Przeżycie w bogatym w mocznik środowisku śluzu żołądka umożliwia produkowana przez H. pylori ureaza, która katalizuje rozkład mocznika do dwutlenku węgla i amoniaku, co powoduje zobojętnienie najbliższego otoczenia bakterii.

Dzięki spiralnemu kształtowi i umieszczonym biegunowo rzęskom drobnoustroje mają zdolność do aktywnego ruchu i penetrowania w głąb błony śluzowej. Wszystkie szczepy Helicobacter pylori produkują toksyny, które mogą być przyczyną przewlekłego stanu zapalnego prowadzącego do zaniku śluzówki żołądka. Konsekwencją tego mogą być zmiany nabłonka żołądkowego, a w dalszej kolejności rak żołądka.

Zakażenie Helicobacter pylori – przyczyny

Jedynym rezerwuarem Helicobacter pylori jest człowiek. Do zakażenia Helicobacter pylori dochodzi zazwyczaj w dzieciństwie, głównie drogą pokarmową poprzez używanie wspólnych naczyń, picia z tych samych butelek, pocałunków. Możliwa jest również droga fekalno-oralna.

Czynnikami sprzyjającymi zakażeniu Helicobacter pylori są:

  • brak higieny
  • złe warunki sanitarne
  • złe warunki socjalne i ekonomiczne
  • spożywanie zanieczyszczonych pokarmów
  • skażona woda
  • uwarunkowania genetyczne

Objawy infekcji Helicobacter pylori

Większość osób nie odczuwa żadnych dolegliwości związanych z zakażeniem Helicobacter pylori. U 5-10% mogą pojawić się:

  • ból brzucha
  • wzdęcia
  • zgaga
  • odbijanie
  • brak apetytu
  • mdłości
  • niestrawność
  • nudności
  • wymioty
  • chudnięcie

Łagodne początkowo symptomy choroby mogą szybko mijać, jednak bez leczenia odpowiednimi antybiotykami bakterie nie są eliminowane. Nawroty objawów infekcji z czasem stają się coraz bardziej dotkliwe. Wrzody dwunastnicy i wrzody żołądka mogą dawać silne bóle brzucha po jedzeniu, wzdęcia i uczucie pełności.

objawy Helicobacter pylori infografika

Diagnostyka w kierunku Helicobacter pylori

Wskazania do diagnostyki w kierunku Helicobacter pylori

(Management of Helicobacter pylori infection – the Maastricht V/Florence Consensus Report P. Malfertheiner, F. Megraud, C.A. O’Morain i wsp.)

Badania laboratoryjne w diagnozowaniu zakażenia Helicobacter pylori obejmują testy nieinwazyjne i inwazyjne.

Helicobacter pylori badania infografika

Metody nieinwazyjne zalecane są dla osób bez objawów alarmowych i bez wywiadu rodzinnego w kierunku nowotworów przewodu pokarmowego. Badania powinny być wykonywane w laboratorium, gdzie interpretowane są przez diagnostę laboratoryjnego.

Metody inwazyjne, wymagające endoskopowego pobrania wycinka, powinny być wykonywane u osób z alarmowymi objawami i u pacjentów z wywiadem rodzinnym w kierunku nowotworów przewodu pokarmowego.

Uwaga: nie należy przyjmować IPP przez 7–14 dni przed testami: oddechowym, antygenowym i ureazowym.

Testy antygenowe z kału w kierunku Helicobacter pylori

Testy wykonywane z kału służą do diagnozowania aktywnego zakażenia oraz do oceny skuteczności leczenia.

Test wykonywany jest z zastosowaniem specyficznych przeciwciał monoklonalnych metodą chemiluminescencji (CLIA). Wynik interpretowany jest na podstawie wartości indeksów wyliczonych przez analizator w oparciu o stężenia antygenów w badanej próbce kału i przedstawiany na sprawozdanie z badania Helicobacter pylori w kale jako ujemny, dodatni lub niejednoznaczny.

Helicobacter Pylori - antygen w kale

Test wykonywany jest metodą immunochromatograficzną (kasetkową), wykorzystującą powinowactwo specyficznych przeciwciał do antygenów H.pylori. Badana próbka przemieszcza się przez membranę umieszczoną w kasetce. O prawidłowym przeprowadzeniu testu Helicobacter pylori w kale świadczy kolorowa linia w rejonie kontrolnym membrany. Wynik dodatni prezentuje się w postaci barwnej linii w rejonie testowym opłaszczonym przeciwciałami. Brak barwnej linii w rejonie testowym wskazuje na nieobecność antygenów.

Zakażenie Helicobacter pylori – leczenie

Leczenie Helicobacter pylori ma na celu eradykację (eliminację) bakterii z organizmu i jest zalecane w każdym przypadku stwierdzenia zakażenia Helicobacter pylori.

Zalecany schemat leczenia Helicobacter pylori pierwszego wyboru to 14-dniowa terapia:

  • Poczwórna z bizmutem
    • lek z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP)
    • cytrynian bizmutu
    • dwa antybiotyki

LUB

  • Poczwórna bez bizmutu
    • lek z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP)
    • trzy antybiotyki

LUB

  • Potrójna
    • lek z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP)
    • dwa antybiotyki

Przy nieskuteczności leczenia Helicobacter pylori podaje się leki drugiego wyboru, a przy dwukrotnym niepowodzeniu terapii należy ocenić wrażliwość bakterii na antybiotyki i leczyć zgodnie z wynikiem antybiogramu.

Profilaktyka zakażenia Helicobacter pylori

Nie ma ustalonych zasad profilaktyki zakażenia, jednak zaleca się:

  • przestrzeganie zasad higieny
  • dietę bogatą w witaminy C i E, beta-karoten
  • karmienie piersią

Ołów – zagrożenia zdrowotne u dzieci

Agata Strukow
-
0
Ołów – zagrożenia zdrowotne u dzieci

Artykuł został zaktualizowany 24.01.2025 r.

Raport UNICEF „Miejsca i przestrzenie: wpływ środowiska na dobrostan dzieci” alarmuje, że w Polsce ołów zatruwa ponad 260 tysięcy dzieci. W zestawieniu 43 państw Unii Europejskiej i OCCD pokazującym kraje, w których dzieci narażone są na skażenie tym pierwiastkiem, Polska zajmuje dopiero 29 miejsce.

Jaki jest wpływ ołowiu na organizm dziecka? Czy ołów jest szkodliwy? Jakie badania pomagają w ustaleniu, czy u mojego dziecka poziom ołowiu jest przekroczony? Jak chronić dziecko przed szkodliwym wpływem ołowiu?

Spis treści

  1. Wpływ ołowiu na organizm dziecka
  2. W jaki sposób ołów dostaje się do organizmu dziecka?
  3. Badania laboratoryjne w diagnostyce zatrucia ołowiem. Co oznacza wynik?
  4. Ochrona dziecka przed szkodliwym wpływem ołowiu

Wpływ ołowiu na organizm dziecka

Szkodliwy wpływ ołowiu na organizm człowieka znany jest od dawna (od ponad 2 tys. lat). Wcześniejsze badania epidemiologiczne koncentrowały się na toksycznym działaniu ołowiu, związanym z narażeniem zawodowym na jego wysokie dawki u osób dorosłych. W ciągu ostatnich kilkunastu lat wzrosła świadomość tego, że nawet niskie dawki ołowiu wiążą się z działaniami niepożądanymi, szczególnie u dzieci.

Ołów jest toksyczny dla wszystkich tkanek i narządów – wiąże się to z zaburzeniami homeostazy, transportu jonów, wiązania białek i stresem oksydacyjnym, który wywołuje ołów na poziomie komórkowym. Ołów wykrywany jest praktycznie w całym ciele, najwięcej ołowiu znajdujemy w kościach, jednak odkłada się również w wątrobie, nerkach, mięśniach, skórze, tkance tłuszczowej, płucach, mózgu, naczyniach krwionośnych i tkance łącznej. Z tego powodu skutki zdrowotne związane z wpływem ołowiu na organizm człowieka, w tym przypadku dziecka są zróżnicowane. Oczywiście wpływ ołowiu na organizm dziecka zależy od dawki, którą maluch przyjmuje, jednak należy podkreślić, że dziś wiemy, że nie ma bezpiecznej dawki tego pierwiastka, fizjologicznie nie występuje on w ciele człowieka.

Najwięcej obaw budzi wpływ ołowiu na układ nerwowy dziecka. Dzieje się tak, ponieważ tkanka nerwowa małego człowieka nadal się rozwija. Toksyczny wpływ ołowiu może spowodować ubytki funkcji neurologicznych rzutujące na zdrowie dorosłego człowieka.

Wpływ ołowiu na układ nerwowy dziecka:

  • zaburzenie funkcji poznawczych, zmiany nastroju i zachowania, zaburzenia koncentracji, zaburzenia pamięci, które mogą przyczyniać się do problemów z nauką oraz zachowań agresywnych i antyspołecznych. Poza tym zmiana funkcji neuromotorycznych, neuropatie obwodowe, w ciężkich przypadkach encefalopatie.

Efekty hematologiczne:

  • obniżenie poziomu hemoglobiny, niedokrwistość, zmniejszona aktywność enzymów w erytrocytach.

Efekty immunologiczne:

Wpływ na nerki:

  • upośledzona funkcja nerek (zmniejszony GFR), białkomocz.

Wpływ na układ oddechowy:

  • obserwuje się nadreaktywność oskrzeli, zwiększone ryzyko chorób układu oddechowego (np. astmy).

Wpływ na układ hormonalny:

  • badania u dzieci wykazują wpływ ołowiu na czynność tarczycy oraz możliwe opóźnione dojrzewanie płciowe u dziewcząt.

Wpływ na układ mięśniowo-szkieletowy:

  • badania wskazują na zmniejszenie masy kostnej, niekorzystny wpływ na zęby i przyzębie.

Układ pokarmowy:

  • bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia. Kolka jelitowa jest głównym objawem klinicznym ostrego zatrucia ołowiem.

Wpływ na masę ciała:

  • niektóre badania wskazują, iż ołów może przyczyniać się do mniejszej masy ciała u dzieci.

>>> Przeczytaj też: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

W jaki sposób ołów dostaje się do organizmu dziecka?

Najwięcej ołowiu dostaje się do organizmu człowieka drogą pokarmową oraz z powietrza. Niewielka część wchłania się przez skórę.

W Polsce rejonem największego zagrożenia ołowiem jest Śląsk, a województwem z najwyższą liczbą pracowników zatrudnionych w kontakcie z ołowiem jest Dolny Śląsk (np. KGHM), jednak na zatrucie ołowiem mogą być narażone dzieci w całej Polsce. Może być on bowiem obecny w ubraniach, kosmetykach, zabawkach, kredkach, przyborach kuchennych. Ołów zawarty jest także w pigmentach (farby).

Źródłem ołowiu jest także gleba oraz kurz, co jest o tyle ważne, że małe dzieci mają zwyczaj wkładania do buzi rąk, zabawek czy przedmiotów znalezionych na ziemi. W jednym z badań zaobserwowano sezonowe wahania stężenia ołowiu we krwi u dzieci, z trendem wzrostowym latem i wczesną jesienią (Gulson et al. 2008; Johnson and Bretsch 2002; Laidlaw i in. 2005). Ma to związek z faktem, iż w tym okresie dzieci częściej przebywają na dworze i narażone są na ekspozycję ołowiu z pyłów, kurzu, oraz z gleby.

Jeśli chodzi o pokarm, źródłem ołowiu w żywności może być woda pitna, lub np. żywność z puszek. Z powodu jego obecności w glebie (tereny wysoko uprzemysłowione lub ruchliwe drogi) pierwiastek ten kumuluje się w warzywach korzeniowych. Dlatego marchewka, pietruszka, selery czy buraki uprawiane na skażonych glebach mogą zagrażać dzieciom. Dużo ołowiu kumulują w sobie również grzyby, z tego powodu nie powinny się znaleźć w dziecięcej diecie. Ołów z powietrza z kolei może być obecny w warzywach liściastych, np. w sałacie. Źródłem ołowiu w diecie niemowlęcia może być również mleko matki.

ołów w żywności - infografika

Warto wiedzieć, iż u dzieci ołów z żywności wchłaniany jest w ok. 50%, natomiast u osób dorosłych w 10%. Również kumulacja ołowiu w organizmach maluchów jest większa niż u osób dorosłych. Dlatego nie należy podawać dzieciom pokarmów z nieznanych źródeł. W Unii Europejskiej limity najwyższych dopuszczalnych poziomów ołowiu w żywności są rygorystyczne, szczególnie niskie obowiązują w przypadku produktów przeznaczonych dla najmłodszych.

Badania laboratoryjne w diagnostyce zatrucia ołowiem. Co oznacza wynik?

Najczęstszym wskaźnikiem ekspozycji na ołów i miarą pochłoniętej dawki tego pierwiastka jest pomiar jego stężenia we krwi. W związku z faktem, że rośnie świadomość, jak dużym zagrożeniem jest kumulowanie się ołowiu w organizmie dziecka, w październiku 2021 roku w USA wartości referencyjne dla ołowiu u dzieci w wieku od 0 do 5 lat zostały obniżone do 3,5 μg/dl (z poprzedniej wartości 5 μg/dl). U dzieci do 6 roku życia pozostaje wartość do 5 μg/dl. Należy jeszcze raz podkreślić, że nie ma bezpiecznej dawki ołowiu, a badania wskazują, iż nawet niewielkie przekroczenia poziomu ołowiu <5 μg/dl mogą prowadzić do działania toksycznego w układzie nerwowym, krwiotwórczym czy immunologicznym.

badanie ołowiu we krwi baner

Krew do badania pobierana jest z żyły łokciowej (u niemowląt z pięty). Do badania nie trzeba się przygotowywać i nie wymaga ono bycia na czczo. Wynik odzwierciedla aktualne stężenie ołowiu we krwi – im wyższy wynik, tym więcej ołowiu.

Poziom ołowiu można zbadać również w moczu, jednak badanie z tego materiału jest rekomendowane głównie w sytuacji, gdy niemożliwe jest pobranie krwi.

U których dzieci należy wykonywać badania poziomu ołowiu we krwi? 

  • jako badanie przesiewowe u dzieci w 1., a potem w 2. roku życia (rekomendacje w USA),
  • u dzieci w wieku 3-6 lat, które nie były poprzednio badane, a są w grupie ryzyka zwiększonej ekspozycji na ołów,
  • u dzieci, u których rodzeństwa lub kolegów (przedszkole, szkoła, sąsiedztwo) stwierdzono podwyższony poziom ołowiu we krwi,
  • u dzieci rodziców narażonych na ekspozycję zawodową na ołów,
  • u dzieci z terenów uprzemysłowionych, gdzie występuje zwiększona ekspozycja na ołów (w Polsce np. Śląsk),
  • u dzieci, u których badanie poziomu ołowiu z opuszki palca wykazało podwyższony poziom ołowiu,
  • w celu monitorowania podwyższonego poziomu ołowiu we krwi, przynajmniej do czasu gdy poziom ołowiu utrzymuje się na poziomie wyższym niż 10 μg/dl (rekomendacje USA).

Biorąc pod uwagę fakt, że zgodnie z raportem UNICEF, w Polsce aż 260 tys. dzieci zagrożonych jest toksycznym wpływem ołowiu, w praktyce u każdego dziecka należałoby wykonać to badanie.

Ochrona dziecka przed szkodliwym wpływem ołowiu

Jak można chronić dziecko przed zatruciem ołowiem?

1. Przede wszystkim należy przestrzegać zasad higieny, które pomogą zmniejszyć zanieczyszczenie pyłem, w którym może być zawarty ołów:

  • regularnie myć dziecku ręce – zwłaszcza po powrocie z zabawy na świeżym powietrzu i w piaskownicy
  • myć zabawki – szczególnie używane do zabawy w piaskownicy
  • nie pozwalać na wkładanie do buzi różnych przedmiotów – zabawek, przedmiotów metalowych (klucze, biżuteria)

2. Wykonać badania na obecność ołowiu we krwi u dziecka co najmniej dwukrotnie (w pierwszym i drugim roku życia).

3. Dbać, aby produkty żywnościowe przeznaczone dla dzieci pochodziły z pewnych źródeł.

4. Zapewniać właściwą dietę – menu bogate w wapń i fosfor (np. nabiał) zmniejsza wchłaniania ołowiu w przewodzie pokarmowym. Wyższe poziomy ołowiu we krwi obserwuje się u dzieci z niedoborem żelaza.

5. Jeśli w tym samym domu mieszkają osoby zawodowo narażone na ekspozycję na ołów, należy dbać o to, aby minimalizować ryzyko ekspozycji dzieci i innych członków rodziny:

  • ubrania robocze, używane w miejscu pracy przechowywać osobno, z dala od ubrań używanych poza pracą i prać je osobno
  • po zakończeniu pracy z ołowiem, przed wyjściem do domu, umyć się pod prysznicem.

Mikrobiota jelitowa – narząd bakteryjny do zadań specjalnych

Julia Wranicz-Smagowska
-
0
Mikrobiota jelitowa – narząd bakteryjny do zadań specjalnych

Spis treści:

  1. Aktywność bakterii jelitowych
  2. Zaburzenia mikrobioty jelitowej – dysbioza jelitowa
  3. Zaburzenia mikrobioty jelitowej jako powikłanie po przebyciu COVID-19
  4. Nowoczesna diagnostyka dysbiozy jelitowej
  5. U kogo warto wykonać badanie flory bakteryjnej jelit FloraGEN?

Mikrobiota jelitowa (potocznie: mikroflora lub flora jelitowa) to ogół mikroorganizmów, głównie bakteryjnych, które najliczniej zasiedlają jelito grube.

Wokół mikrobioty jelitowej w ostatnich latach krąży wiele informacji oraz doniesień naukowych. Dzieje się tak, ponieważ mikrobiocie jelitowej jest przypisywana coraz większa rola w utrzymaniu zdrowia i równowagi całego organizmu. Naukowcy dowodzą, że wiele chorób ma swój początek „w jelitach”, a wielu chorobom przewlekłym towarzyszą powikłania właśnie w postaci zaburzeń mikrobioty jelitowej.

Aktywność bakterii jelitowych

Na temat liczby i aktywności bakterii jelitowych również pojawia się wiele interesujących informacji. Na przykład takie, iż liczba komórek bakteryjnych dziesięciokrotnie przewyższa liczbę komórek ludzkich oraz to, że komórki bakteryjne ważą aż 2kg.

Nowsze szacunki wskazują, że stosunek komórek bakteryjnych do ludzkich wynosi 1:1. Proporcja ta, choć mniejsza niż pierwotnie zakładana, i tak pokazuje skalę liczebności i działania bakterii w ludzkim organizmie.

Wiemy, że w skład mikrobioty jelitowej wchodzi między 300 a 1500 gatunków bakterii jelitowych, z czego najczęściej wymienia się ok. 500 gatunków. Co istotne, tylko 40-50 gatunków bakterii jelitowych stanowi tzw. „rdzeń bakteryjny” i składa się na 99% wszystkich bakterii mikrobioty jelitowej. Mamy coraz większą wiedzę na temat bakterii jelitowych, ale jest ona ciągle aktualizowana – także w zakresie nazewnictwa poszczególnych szczepów/gatunków czy typów bakterii.

Rola bakterii w naszym organizmie jest bardzo rozbudowana – od prostej, tj. udziału w procesie fermentacji, trawieniu i wchłanianiu, poprawie perystaltyki jelit, po bardziej skomplikowaną – jak udział w syntezie witamin i hormonów, a nawet stymulację układu odpornościowego do zwalczania drobnoustrojów chorobotwórczych.

Bardzo ciekawą koncepcję dotycząca aktywności bakterii jelitowych opisuje się jako mechanizm „oś mózg-jelito-jelito-mózg”. Jest to system dwukierunkowej sygnalizacji o charakterze biochemicznym, która zachodzi pomiędzy układem pokarmowym i nerwowym. Kluczową rolę odgrywają w niej neurotransmitery wytwarzane przez bakterie mikrobioty jelitowej, modyfikujące działanie ośrodkowego układu nerwowego.

dysbioza jelitowa rysunek

Zaburzenia mikrobioty jelitowej – dysbioza jelitowa

Dysbioza jelitowa to zaburzenie polegające na odbiegającej od normy, przejściowej lub trwałej zmianie w profilu bakteryjnym jelit. Zmiany mogą mieć charakter jakościowy, czyli polegający na zmniejszeniu różnorodności gatunków, albo ilościowy – dotyczący zmian liczby komórek bakterii.

W związku z rozwijającą się dysbiozą dochodzi do nadmiernego rozrostu gatunków niepożądanych, zwykle  mikroorganizmów patogennych, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby gatunków pożądanych, które mają funkcje ochronne i pozytywnie oddziałują na pracę jelit.

Mikrobiota jelitowa kształtuje się już w życiu płodowym. Od narodzin wpływ na jakość mikrobioty jelitowej ma rodzaj porodu (naturalny/cesarskie cięcie), karmienie (mleko matki/mleko sztuczne), a na dalszych etapach rozwoju i w życiu dorosłym – dieta i styl życia. Największy wpływ na zaburzenia mikrobioty jelitowej ma stosowanie leków (antybiotyki, inhibitory pompy protonowej czy NLPZ – niesteroidowe leki przeciwzapalne), nieprawidłowa dieta, długotrwały stres, niehigieniczny tryb życia (np. zła jakość snu, używki), wiek oraz choroby towarzyszące.

W przewlekłej i nieleczonej dysbiozie dochodzi do wzrostu kolonizacji i zwiększenia przepuszczalności szkodliwych bakterii w jelitach. Utrata równowagi w populacji mikrobioty jelitowej w konsekwencji prowadzi do stanu zapalnego jelita, a także dysfunkcji układu odpornościowego oraz jest początkiem wielu chorób, nie tylko tych związanych z przewodem pokarmowym.

Zaburzenia mikrobioty jelitowej jako powikłanie po przebyciu COVID-19

Dysbioza jelitowa coraz częściej dotyka pacjentów, którzy przeszli COVID-19. Według statystyk nawet u 33% chorych wczesne objawy zakażenia to dolegliwości gastroenterologiczne, które wyprzedzają objawy z dróg oddechowych. Objawy jelitowe takie jak biegunka, wymioty, nudności, bóle brzucha oraz niedożywienie występują u 75% chorych z ciężkim przebiegiem COVID-19.

Jak wskazują badania, u pacjentów objawy w postaci różnic w profilu mikrobioty jelitowej występują nie tylko w trakcie trwania choroby, ale także jako long-COVID (odległe powikłania).

Nowoczesna diagnostyka dysbiozy jelitowej

Do tej pory na polskim rynku brakowało badania, które pozwoliłoby w sposób precyzyjny zbadać stan mikrobioty jelitowej, czyli określić pod względem ilościowym i jakościowym, jak wygląda profil bakteryjny jelit.

Tradycyjne badania flory bakteryjnej jelit z kału, takie jak posiew, są metodą wymagającą zarówno dla pacjenta, jak i laboratorium, ze względu na niską stabilność materiału.

floragen badanie mikrobioty genetycznej baner do artykułu

Do oferty ALAB zostało wprowadzone innowacyjne badanie genetyczne FloraGEN, które polega na sekwencjonowaniu bakteryjnego DNA. Unikatowość tego testu polega na zastosowaniu w badaniu algorytmu mapowania 48 kluczowych bakterii jelitowych. Test FloraGEN pozwala zidentyfikować dysbiozę jelitową i określić  jej poziom. Co ważne, w badaniu nie tylko można potwierdzić dysbiozę oraz jej skalę, ale także pokazany jest cały profil bakteryjny, który doprowadził do tego wyniku. Dzięki badaniu FloraGEN możemy monitorować proces terapeutyczny – wykonując badanie flory bakteryjnej jelit przed i po zastosowaniu diety, probiotyków czy leków.

Ważną informacją jest fakt, że wynik badania flory bakteryjnej jelit pacjenta jest od razu porównywany do wartości referencyjnych tj. wyników przebadanej zdrowej populacji bez zaburzeń jelitowych.

U kogo warto wykonać badanie flory bakteryjnej jelit FloraGEN?

Badanie flory bakteryjnej jelit FloraGEN skierowane jest do osób, które chciałaby sprawdzić swój aktualny profil mikrobioty jelitowej, podejrzewając u siebie stan dysbiozy lub chcąc go wykluczyć. Warto pamiętać, że 30% pacjentów z IBS (ang. Irritable Bowel Syndrome – zespół jelita nadwrażliwego) nie ma dysbiozy jelitowej.

Kto powinien wykonać badanie mikrobioty jelitowej FloraGEN - infografika

Badanie profilu bakteryjnego jelit FloraGEN jest dostępne w ALAB laboratoria (przejdź do badania). Wynik badania FloraGEN jest konsultowany przez lekarza specjalistę.

Zachęcamy do obejrzenia rozmowy na temat mikroflory jelitowej na kanale Agaty Młynarskiej, w której wzięli udział eksperci ALAB laboratoria.

Prolaktyna – dlaczego jest podwyższona? Objawy i przyczyny hiperprolaktynemii

Agnieszka Kobiela-Mednis
-
0
Prolaktyna – dlaczego jest podwyższona? Objawy i przyczyny hiperprolaktynemii

Spis treści

  1. Czym jest prolaktyna? Funkcje prolaktyny w organizmie
  2. Podwyższony poziom prolaktyny (hiperprolaktynemia)
  3. Przyczyny hiperprolaktynemii
  4. Objawy hiperprolaktynemii
  5. Wysoka prolaktyna a choroby autoimmunologiczne
  6. Obniżony poziom prolaktyny (hipoprolaktynemia)
  7. Nieprawidłowy poziom prolaktyny – co zrobić?

Czym jest prolaktyna? Funkcje prolaktyny w organizmie

Prolaktyna jest hormonem polipeptydowym syntetyzowanym i wydzielanym przez komórki laktotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. W mniejszym stopniu również przez neurony, komórki śródbłonka naczyń, gruczołu krokowego, skóry, a także komórki układu immunologicznego, głównie limfocyty T. Prolaktyna syntetyzowana poza przysadką mózgową, może pełnić swoje funkcje jako hormon w klasycznym szlaku endokrynologicznym, ale także działać jako czynnik wzrostu, neuroprzekaźnik, czy immunomodulator. Prolaktyna wydzielana jest w sposób pulsacyjny, osiąga najwyższe stężenie w nocy, mniejsze nad ranem, a najmniejsze po południu. Wydzielanie prolaktyny ulega tonicznemu hamowaniu przez dopaminę.

Wyodrębniono ponad 300 biologicznych funkcji prolaktyny, które można sklasyfikować w pięciu kategoriach czynnościowych:

  • reprodukcyjną,
  • endokrynologiczną i metaboliczną,
  • regulującą równowagę wodno-elektrolitową,
  • regulującą wzrost i rozwój mózgu,
  • immunomodulującą (regulującą odpowiedź układu odpornościowego na infekcje).  

Podwyższony poziom prolaktyny (hiperprolaktynemia)

Wysoka prolaktyna w surowicy krwi, czyli stan, w którym jej stężenie jest powyżej górnej wartości przedziału referencyjnego nazywany jest hiperprolaktynemią.

Diagnozowanie za wysokiej prolaktyny (hiperprolaktynemii) opiera się na dwukrotnym oznaczeniu podwyższonego stężenia prolaktyny w rutynowym teście diagnostycznym. Krew, ze względu na rytm dobowy, powinno się pobierać w godzinach porannych, na czczo, z maksymalnym ograniczeniem stresu związanego z zabiegiem. Hiperprolaktynemia jest jednym z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych, częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

Badanie prolaktyny baner

Przyczyny hiperprolaktynemii

Wyróżniono trzy podstawowe przyczyny pojawienia się hiperprolaktynemii: fizjologiczne, patologiczne (w przypadku rożnych chorób) oraz farmakologiczne (stosowanie leków).

Przyczyny fizjologiczne hiperprolaktynemii

  • ciąża
  • karmienie piersią
  • wysiłek fizyczny
  • spożycie obfitego posiłku
  • stres
  • sen

Przyczyny patologiczne hiperprolaktynemii

  • gruczolaki przysadki – prolaktynoma,
  • niedoczynność tarczycy,
  • zespół policystycznych jajników (PCOS),
  • niewydolność nerek i wątroby,
  • zespół pustego siodła,
  • zmiany w centralnym układzie nerwowym (oponiaki, glejaki, rozrodczaki, przerzuty do podwzgórza),
  • sarkoidoza,
  • zespół Cushinga,
  • akromegalia,
  • półpasiec,
  • urazy klatki piersiowej i procesy zapalne toczące się w jej obrębie,
  • choroby autoimmunologiczne.

 Czynniki farmakologiczne hiperprolaktynemii

  • neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne),
  • leki przeciwdepresyjne (trójpierścieniowe i inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny),
  • leki przeciwwymiotne,
  • leki poprawiające perystaltykę jelit,
  • leki przeciwhistaminowe,
  • leki hormonalne (doustne środki antykoncepcyjne, estrogeny, androgeny, progestageny),
  • niektóre narkotyki (np. marihuana),
  • opiaty,
  • pochodne alkaloidu sporyszu,
  • niektóre leki hipotensyjne (rezerpina, werapamil, labetalol).

Objawy hiperprolaktynemii

Za wysoka prolaktyna (hiperprolaktynemia) jest przyczyną wystąpienia swoistych objawów, które różnią się w zależności od płci.

Wysoka prolaktyna, hiperprolaktynemia - objawy u kobiet i mężczyzn - infografika

Hiperprolaktynemia – objawy u kobiet

U kobiet najczęściej mogą wystąpić zaburzenia miesiączkowania, mogą też występować cykle bezowulacyjne prowadzące do niepłodności oraz wtórny brak miesiączki. Stopień nasilenia objawów uzależniony jest od stężenia prolaktyny w surowicy. Dochodzi również do wzrostu stężenia androgenów pochodzenia nadnerczowego, odpowiedzialnych za nadmierne i nieprawidłowe owłosienie, a także zmiany  trądzikowe.  

Wśród innych zaburzeń najczęściej występują: mlekotok, mastopatia włóknisto-torbielowata, bóle piersi (mastalgia), wzrost masy ciała, skłonność do obrzęków, nadpobudliwość, depresja oraz stany lękowe. Ponadto u kobiet z zespołem policystycznych jajników i prawidłową masą ciała z towarzyszącym nieznacznie podwyższonym stężeniem prolaktyny istnieje większe ryzyko insulinooporności niż u kobiet z normoprolaktynemią. 

Hiperprolaktynemia – objawy u mężczyzn 

U kobiet rzadko dochodzi do zaburzeń seksualnych, natomiast u mężczyzn obniżone libido czy problemy z erekcją, impotencja są głównymi problemami związanymi z wysokimi poziomami prolaktyny. Ponadto u mężczyzn obserwuje się znaczne obniżenie liczby plemników w nasieniu, spadek ich ruchliwości , zmniejszoną objętość ejakulatu, hipotrofię jąder, tendencję do otyłości i depresji. Ginekomastia i mlekotok są dość rzadkimi objawami hiperprolaktynemii u mężczyzn ale również mogą się pojawić. Zarówno u kobiet i mężczyzn z hiperprolaktynemią mogą występować bóle głowy i zaburzenia widzenia (w przypadku makrogruczolaków w wielkości wykraczającej poza siodło tureckie).

Wysoka prolaktyna a choroby autoimmunologiczne

Prolaktyna odgrywa też istotną rolę w odpowiedzi immunologicznej zarówno wrodzonej, jak i nabytej. Nasila aktywność immunologiczną limfocytów, przez co może prowadzić do wzrostu zaawansowania chorób autoimmunizacyjnych np. twardziny układowej. Prolaktyna wpływa również na wzrost wytwarzania immunoglobulin, co w ogóle może powodować rozwój autoimmunizacji.

U osób z za wysoką prolaktyną (hiperprolaktynemią) zaobserwowano także liczne autoprzeciwciała, między innymi: przeciwtarczycowe (aTPO, aTG, TRAb),  przeciwciała przeciwjądrowe ANA, przeciwciała przeciwkardiolipinowe.

Prolaktyna bierze również udział w osłabianiu apoptozy przejściowych limfocytów B, co może być szczególnie istotne w przełamywaniu własnej tolerancji immunologicznej komórek B, prowadząc do autoimmunizacji. Wykazano, że prolaktyna poprzez swoiste receptory wykazuje działanie immunomodulujące w chorobach autoimmunizacyjnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa czy zespół Sjögrena.

Obniżony poziom prolaktyny (hipoprolaktynemia)

Obniżone wartości prolaktyny, czyli hipoprolaktynemia występuje wyjątkowo rzadko. Przyczyną może być przysadkowy udar mózgu, zniszczenie przysadki np. przez guz (guz podwzgórza).

Zbyt niski poziom prolaktyny (hipoprolaktynemia) może mieć wpływ na odporność organizmu i podatność  na niektóre zakażenia.

Nieprawidłowy poziom prolaktyny – co zrobić?

Nieprawidłowe wyniki badania poziomu prolaktyny należy zawsze skonsultować z lekarzem.

Podczas ustalania przyczyn hiperprolaktynemii należy wykluczyć ciążę (kobiety), wykonać badania oceniające funkcje tarczycy, nerek i wątroby , a w wywiadzie lekarskim uwzględnić stosowanie leków.

Leki, szczególnie te stosowane w psychiatrii, mogą istotnie zwiększać stężenie prolaktyny. Duże stężenia prolaktyny mogą być również wynikiem stosowania metoklopramidu. Doustne tabletki antykoncepcyjne zawierające etynyloestradiol w dawce 35 µg mogą zwiększać stężenie prolaktyny w 20-30% przypadków. Wpływ na podwyższone stężenia prolaktyny był też obserwowany w przypadku stosowania sterydów anabolicznych.

Nawadnianie u seniorów. Czy suplementacja elektrolitów jest u nich uzasadniona i bezpieczna?

Agata Strukow
-
0
Nawadnianie u seniorów. Czy suplementacja elektrolitów jest u nich uzasadniona i bezpieczna?

Odrębności nawadniania u seniorów

Zawartość wody w organizmie człowieka maleje wraz z wiekiem. W przypadku noworodka wynosi ona ok. 80%, u dziecka – 70%, zawartość wody w organizmie osoby dorosłej to 60%, a w ciele osoby starszej – ok. 50%. Mniej wody w organizmie mają kobiety.

Zawartość wody w ciele człowieka w zależności od wieku - infografika

Dlaczego tak się dzieje? Otóż jeśli spojrzymy na zawartość wody w tkankach człowieka, to największym zbiornikiem tego płynu w naszym organizmie są mięśnie. Ilość tkanki mięśniowej zmniejsza się z wiekiem, mniej wody jest w tkance łącznej czy tłuszczowej – stąd u osób starszych (i u kobiet) zawartość wody w ciele jest niższa.

zawartość wody w wybranych organach i częściach ciała człowieka - infografika

Dodatkowo u osób w podeszłym wieku notujemy odrębności fizjologiczne, które utrudniają prawidłowe nawodnienie oraz powodują, że te osoby są bardziej podatne na przewodnienie.

Co sprzyja odwodnieniu u seniorów?

  • zmniejszenie zawartości wody wewnątrzkomórkowej (10-15%),
  • zmniejszone uczucie pragnienia – jeśli człowiek odczuwa pragnienie, oznacza to, iż ma już ok. 1,5-2% deficyt wody. Osoby starsze pragnienie odczuwają słabiej, dlatego u nich łatwiej o deficyt płynów,
  • świadome ograniczanie wypijanych płynów – seniorzy mają trudności z utrzymaniem moczu, dlatego starają się mniej pić, np. wychodząc na spacery. Ograniczają również płyny na noc, aby nie wstawać do toalety – problemem może być wstanie z łóżka lub zakłócenie snu,
  • zmniejszone przesączanie kłębuszkowe w nerkach (spowodowane nasilającym się wraz z wiekiem włóknieniem) skutkujące zmniejszoną zdolnością do zagęszczania moczu i łatwiejszym odwadnianiem,
  • przyjmowanie leków wpływających na równowagę wodno-elektrolitową (leki moczopędne) i zmniejszona zdolność do adaptacji do takich zaburzeń,
  • choroby współistniejące – np. choroby układu krążenia powodujące obrzęki (niewydolność serca) lub choroby nerek,
  • zwiększone spożycie soli – badania wskazują, iż osoby starsze częściej spożywają potrawy gotowe lub przyrządzają posiłki z półproduktów, a niestety dania gotowe kupowane w sklepach zawierają więcej soli,
  • forsowanie spożycia płynów – mit konieczności wypicia 8 szklanek wody dziennie.

Suplementacja elektrolitów dla seniorów

Świadomość, iż osoby starsze mogą mieć problem z odpowiednim nawodnieniem jest już dosyć powszechna, niestety w parze ze świadomością problemu nie idzie rzetelna wiedza. Z tego powodu osoby starsze lub ich opiekunowie często wraz z wodą sięgają po uzupełnianie elektrolitów w postaci suplementów kupionych w aptece. Takie postępowanie może nie być bezpieczne dla seniorów, ponieważ nie tylko łatwiej się odwadniają, ale również łatwiej u nich o zakłócenie równowagi wodno-elektrolitowej. Przedawkowanie powszechnych w suplementach pierwiastków – sodu i potasu – może być dla nich niebezpieczne. Z drugiej strony nawet niewielka utrata sodu lub potasu również może dawać objawy, które utrudniają prawidłowe funkcjonowanie. Dlatego ważne jest, aby przed każdą suplementacją zrobić badania laboratoryjne i uzupełniać ewentualne niedobory w zależności od potrzeb.

pakiet elektrolity baner

Natomiast na co dzień należy dbać o to, aby poziom elektrolitów w organizmie osoby starszej był optymalny dzięki ich spożyciu ze źródeł naturalnych, np. wysoko zmineralizowanych wód oraz warzyw i owoców.

Na poziom sodu i potasu w organizmie ważny wpływ mają leki, które są często zażywane przez osoby starsze. Są to przede wszystkim leki moczopędne (stosowane w nadciśnieniu tętniczym, chorobach serca, obrzękach), które mogą wywoływać niedobór potasu. Z drugiej strony nowsze generacje tych leków działają tak, aby oszczędzać potas, a wówczas jego dodatkowa suplementacja może być niebezpieczna. Również inne leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, tzw. sartany, działają tak, aby nie wywoływać utraty potasu. Dodatkowo niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą być niekorzystne w połączeniu z dodatkowymi dawkami potasu. Dlatego seniorzy powinni co jakiś czas sprawdzać poziom elektrolitów w organizmie i, w zależności od potrzeb, mieć wdrożone odpowiednie postępowanie lecznicze lub dietetyczne.

W ALAB laboratoria znajdziesz też gotowe pakiety badań dla kobiet i mężczyzn 60+

paket kobiety 60+ baner
pakiet mężczyzny 60 plus baner

Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Agata Strukow
-
0
Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Artykuł został zaktualizowany 11.07.2024 r.

Spis treści:

  1. Ile wody powinniśmy wypijać, aby prawidłowo nawodnić organizm?
  2. 8 szklanek wody dziennie – czy rzeczywiście?
  3. Czym najlepiej nawodnić organizm? Czy czysta woda jest wystarczającym źródłem płynów?
  4. Czym jest odwodnienie? Objawy odwodnienia
  5. W jaki sposób sprawdzić, czy jesteśmy odwodnieni? Jak zapobiegać odwodnieniu?

Woda – połączenie tlenu i wodoru – to związek chemiczny, bez którego nie ma życia na Ziemi. Jest głównym składnikiem wszystkich żywych organizmów i kluczowym elementem środowiska, w którym żyjemy. Dbałość o odpowiednie nawodnienie organizmu jest ważnym elementem zdrowego stylu życia, woda stanowi ok. 50% do 70% naszej masy ciała. Jednak – podobnie jak wokół oczyszczania organizmu i detoksykacji – wokół tego zagadnienia w przestrzeni medialnej narosło sporo mitów. Nasz artykuł pomoże ustalić, co jest faktem, a co mitem, jeśli chodzi o nawadnianie organizmu i wskazać, gdzie czyhają pułapki.

Ile wody powinniśmy wypijać, aby prawidłowo nawodnić organizm?

Pytanie, ile wody powinniśmy wypijać, pojawia się wszędzie tam, gdzie jest mowa o zdrowiu, a szczególnie często powraca w czasie upałów. Jednak na to proste pytanie nie ma jednej odpowiedzi, ponieważ zależy to od wielu czynników, np. wieku, płci, masy ciała, aktywności fizycznej, ciąży, itp.

Druga rzecz, którą należy uściślić, to fakt, iż mówiąc „woda” mamy na myśli bilans płynów, które w istocie przyjmuje nasz organizm nie tylko z napojami, ale również z pokarmem stałym, oraz tych płynów, które wytwarzamy na drodze różnych procesów metabolicznych (z metabolizmu węglowodanów). Możemy zatem określić bilans płynów w organizmie przeciętnego, dorosłego człowieka oraz absolutne minimum, które jest niezbędne do życia.

bilans płynów - normy dla człowieka, tabela

Z powyższego zestawienia wynika, iż ok. 55% wody pochodzi z napojów, natomiast ok. 35% czerpiemy ze stałych pokarmów, w tym owoców i warzyw (a te ostatnie praktycznie w 100% składają się z wody). Dodatkowo w bilansie wody (bilansie płynów) należy uwzględniać wszystkie przyjmowane napoje, ponieważ – wbrew wielu obiegowym opiniom – kawa czy herbata również są źródłem wody. Działają diuretycznie (moczopędnie), jednak pomimo tego po ich spożyciu bilans płynów jest dodatni.

Podsumowując – aby zapewnić odpowiednie nawodnienie przeciętny człowiek potrzebuje ok. 11-15 szklanek płynów (mężczyźni więcej, kobiety mniej). Jeśli jesteśmy aktywni fizycznie lub jest bardzo gorąco, to ilość wody, którą musimy przyjąć, powinna być większa. Jak to się ma do zalecenia wypijania 8 szklanek wody dziennie, o którym prawdopodobnie każdy z nas słyszał?

picie wody przed i w trakcie posiłku wspomaga odchudzanie - ciekawostka, infografika

8 szklanek wody dziennie – czy rzeczywiście?

Wiemy już, że zapotrzebowanie na płyny jest sprawą indywidualną. Intuicja podpowiada nam, że inną ilość płynów musi wypić ważąca 55 kg drobna, pracująca w biurze kobieta i ważący 100 kg, pracujący fizycznie mężczyzna. Dlatego uniwersalne zalecenie picia 8 szklanek wody powinno być traktowane raczej jak reguła odzwierciedlająca konieczność pamiętania o odpowiednim nawodnieniu organizmu i piciu wody, zanim poczujemy pragnienie, niż sztywna zasada do wdrożenia w życie.

Jeśli nie mamy nawyku regularnego uzupełniania płynów i sięgamy po nie dopiero, gdy chce nam się pić, możemy być lekko odwodnieni. Uczucie pragnienia pojawia się dopiero wówczas, gdy brakuje nam 1,5-2% płynów. Jednak jeśli zjadamy dużo warzyw i owoców oraz popijamy posiłki, to nie ma powodu, aby trzymać się wypijania 8 dodatkowych szklanek wody dziennie. Można również spotkać opinie, iż to zalecenie jest po prostu chwytem marketingowym producentów wody butelkowanej i pojawiło się dopiero wówczas, gdy zaczęto ją sprzedawać w sklepach. Wielu z nas wystarczy mniejsza ilość dodatkowych płynów dziennie, natomiast są sytuacje, gdy musimy ich dostarczyć nawet więcej do odpowiedniego nawodnienia organizmu.

fakty i mity o piciu wody infografika

Czym najlepiej nawodnić organizm? Czy czysta woda jest wystarczającym źródłem płynów?

Często słyszymy, że picie samej wody nie wystarcza dla odpowiedniego nawodnienia organizmu, ponieważ „przecieknie” ona przez nasze ciało. Inna obiegowa opinia głosi, iż kiedy się pocimy, powinniśmy pić lekko osoloną wodę, aby uzupełnić utracone z potem elektrolity. Reklamy firm farmaceutycznych namawiają nas natomiast do kupienia w aptece gotowych suplementów, które mają odpowiednio zadbać o równowagę elektrolitową organizmu. Do wyboru są elektrolity specjalnie dla seniorów, dla dzieci, dla osób aktywnych, itp.

Należy podkreślić, że zwykła woda w zupełności wystarcza do nawodnienia organizmu, ponieważ źródłem elektrolitów jest codzienna dieta (warzywa, owoce, pokarmy stałe). Jeśli nie mamy niedoborów elektrolitów, nie suplementujmy ich bez potrzeby – może to spowodować zbyt wysokie stężenia sodu lub potasu w organizmie, a to z kolei może być niebezpieczne.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Najważniejsze elektrolity występujące w organizmie człowieka to sód, potas, wapń, magnez oraz chlorki. Suplementy diety często zawierają wysokie dawki elektrolitów i łatwo można je przedawkować. Szczególnie niebezpieczne jest zbyt wysokie stężenie potasu – hiperkaliemia. Spowodowana jest najczęściej przyjmowaniem leków zwiększających jego stężenie we krwi, dlatego takie suplementy powinny być przyjmowane tylko po badaniach laboratoryjnych – pakiet elektrolity, zwłaszcza, jeśli pacjent przyjmuje leki z powodu niewydolności serca, nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy. Równie niebezpieczne może być połączenie potasu oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Drugim pierwiastkiem powszechnym w suplementach elektrolitów jest sód, ten sam, który występuje w soli. Jest niekorzystny dla osób z nadciśnieniem tętniczym i chorobami serca, jego spożycie powinno być ograniczane. Mitem jest również twierdzenie, że jeśli obficie się pocimy, powinniśmy do wody dodawać trochę soli, ponieważ sód jest pierwiastkiem, który z potem tracimy. Ta wydzielina organizmu rzeczywiście jest słona, jednak utrata sodu z potem jest w rzeczywistości niewielka. Dla osób, które obficie się pocą, lepszym uzupełnieniem wody będą płyny bez elektrolitów.

fakty i mity o piciu wody infografika

Czym jest odwodnienie? Objawy odwodnienia

Nie ma jednolitej definicji odwodnienia, najczęściej odwodnienie definiuje się jako proces nadmiernej utraty wody przez organizm.

Poza sytuacjami, gdy stan pacjenta jest ciężki i wymaga pilnej interwencji w szpitalu, objawy odwodnienia są subtelne, zależą od stanu zdrowia i chorób towarzyszących. Będą inne u osób cierpiących na schorzenia nerek lub przewodu pokarmowego, a inne u zdrowych.

Objawy kliniczne odwodnienia:

  • obniżenie ciśnienia tętniczego
  • przyspieszona akcja serca
  • skąpomocz, ciemnożółta barwa moczu
  • suchość błon śluzowych
  • zmniejszenie elastyczności skóry
  • senność, bóle głowy.

W jaki sposób sprawdzić, czy jesteśmy odwodnieni? Jak zapobiegać odwodnieniu?

Jeśli nie odczuwasz pragnienia, a Twój mocz ma barwę słomkową (jasnożółtą), to prawdopodobnie spożywasz wystarczającą ilość płynów. Aby zapobiec odwodnieniu, warto jednak wyrobić sobie nawyk picia, zanim poczujemy pragnienie. Jeśli jesteśmy aktywni fizycznie, pamiętajmy, aby pić w trakcie i po treningu. Jeśli na dworze jest gorąco i obficie się pocimy, konieczne jest dostarczenie dodatkowej ilości płynów. Jeśli cierpimy na zatrucie pokarmowe, mamy wymioty lub biegunkę, również należy zadbać o ich odpowiednią podaż. Podobnie, gdy mamy infekcję. O odpowiednie nawodnienie organizmu powinny zadbać również kobiety w ciąży oraz karmiące i osoby starsze.

Czynniki ryzyka odwodnienia:

  • otyłość
  • wiek – zwłaszcza osoby po 85 r.ż
  • infekcja
  • wymioty, biegunka
  • choroby przewlekłe (np. choroby nerek, demencja)
  • obfite pocenie się.
picie wody poprawia nastrój - ciekawostka, infografika

Podsumowanie

Prawidłowe nawodnienie organizmu jest bardzo ważne o każdej porze roku, ale szczególnego znaczenia nabiera latem, w okresie dużych upałów. Pamiętajmy, iż w procesie nawadniania organizmu liczą się wszystkie dostarczone płyny, zarówno te z napojów, jak i produktów stałych (warzyw i owoców). Aby zapobiec odwodnieniu nie musimy zażywać kupowanych w aptece suplementów, do prawidłowego nawodnienia wystarczy zwykła woda.

>>> Przeczytaj też: Udar słoneczny – objawy, rozpoznanie i pierwsza pomoc

Piśmiennictwo

  1. Zaburzenia wodno-elektrolitowe – Stany odwodnienia. Interna – mały podręcznik. Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl)
  2. Lacey J, Corbett J, Forni L, Hooper L, Hughes F, Minto G, Moss C, Price S, Whyte G, Woodcock T, Mythen M, Montgomery H. A multidisciplinary consensus on dehydration: definitions, diagnostic methods and clinical implications. Ann Med. 2019 May-Jun;51(3-4):232-251. doi: 10.1080/07853890.2019.1628352. Epub 2019 Jun 17. PMID: 31204514; PMCID: PMC7877883.

Testy na narkotyki – rodzaje, zastosowanie, wiarygodność

Łukasz Paprotny
-
0
Testy na narkotyki – rodzaje, zastosowanie, wiarygodność

Spis treści:

  1. Czym są i do czego służą testy na narkotyki?
  2. Szybkie testy narkotykowe
  3. Jakie zagrożenia wynikają ze stosowania szybkich testów narkotykowych?
  4. Testy narkotykowe – metody referencyjne
  5. Testy na narkotyki dostępne w ALAB laboratoria

Czym są i do czego służą testy na narkotyki?

Testy narkotykowe są rozwiązaniami umożliwiającymi wykazanie obecności lub oznaczenie substancji badanej w organizmie człowieka. Aby szybko zidentyfikować narkotyk, który jest przyczyną odurzenia bądź zatrucia, wykonuje się tzw. skrining, który obejmuje leki i substancje psychoaktywne.

Czym jest skrining leków?

Jest to metoda polegająca na szybkim wykrywaniu i identyfikacji leków oraz substancji psychoaktywnych, w tym także narkotyków. Istotą screeningu zwykle nie jest ilościowe oznaczenie substancji, a wykazanie jej obecności w materiale biologicznym (surowicy, moczu, włosach, płynach z jamy ustnej itd.), na najwyższym poziomie czułości i selektywności.

skrining substancji psychoaktywnych 60 związków baner

W toksykologii analiza skriningowa materiału biologicznego często bywa pierwszym krokiem do postawienia prawidłowej diagnozy i wyleczenia osoby zatrutej substancją psychoaktywną.  Znalazła zastosowanie w przypadku osób nieprzytomnych, u których występuje podejrzenie zatrucia np. alkoholem metylowym, glikolem etylenowym, lekami i substancjami psychoaktywnymi. Badania skriningowe substancji psychoaktywnych są najczęściej wykonywanym rodzajem analiz u pracowników, wykonujących zawody związane z obsługą maszyn tj.: maszyniści, marynarze, piloci, kierowcy, w ośrodkach resocjalizacji, socjoterapii czy w ośrodkach leczenia uzależnień.

Szybkie testy narkotykowe

Szybkie testy narkotykowe znalazły powszechne zastosowanie w laboratoriach analitycznych, jak i poza nimi, w celu diagnostyki osób zatrutych substancjami psychoaktywnymi, w tym narkotykami, jak również do kontroli abstynencji osób uzależnionych, sportowców, uczniów oraz pracowników wielu firm, w tym przewozowych.

Pomimo pozornie dużej ilości zalet takich testów na narkotyki, do których bez wątpienia należą: niskie koszty oznaczenia, krótki czas oczekiwania na wynik, brak konieczności zakupu kosztownej aparatury, prostota wykonania oraz łatwość oceny wzrokowej, nie gwarantują one jednak stuprocentowej wiarygodności wyników, co jest skutkiem znacznie ograniczonej czułości oraz selektywności takich testów narkotykowych, w odniesieniu do metod referencyjnych (GC-MS, LC-MS/MS, HPLC) oraz możliwości wystąpienia szeregu reakcji krzyżowych, bardzo często będących przyczyną uzyskania „fałszywie dodatnich” lub „fałszywie ujemnych” wyników badania.

Jakie zagrożenia wynikają ze stosowania szybkich testów narkotykowych?

Przez szereg lat oznaczenia substancji psychoaktywnych, w tym narkotyków były domeną specjalistycznych laboratoriów toksykologicznych, dysponujących metodami umożliwiającymi wiarygodną identyfikację badanych związków w materiale biologicznym.

W obecnej chwili badania narkotyków wykonywane są w wielu laboratoriach o profilu ogólnym, a niewątpliwą zachętą dla tych placówek jest szeroka oferta dostępnych na rynku szybkich testów narkotykowych. W Polsce wykonywanie testów diagnostycznych z uwzględnieniem wysoce referencyjnych metod należy do rzadkości, a główny problem stanowią ograniczenia aparaturowe, związane z ich bardzo wysokim kosztem zakupu oraz eksploatacji, co sprawia, że w laboratoriach medycznych najczęściej analizy na obecność substancji psychoaktywnych, w tym narkotyków wykonywane są niereferencyjnymi metodami, a uzyskane wyniki często są wynikami zafałszowanymi.

skrining w kierunku opiatów i opioidów baner

Prosty sposób wykonania szybkich testów narkotykowych nie przekłada się na prostą interpretację uzyskanych dzięki nim rezultatów, co wynika z mocno ograniczonej swoistości metod immunologicznych, na których oparte są te testy. Może to prowadzić do generowania wyników zafałszowanych (zarówno dodatnich, jak i ujemnych), co rzutuje nie tylko na postępowanie lecznicze wobec pacjenta, ale też (zwłaszcza w przypadku wyników „fałszywie dodatnich”) może mieć dla niego konsekwencje prawne, medyczne lub społeczne. „Fałszywie dodatni” wynik prowadzi do sytuacji, w której pacjent traktowany jest jak osoba po przyjęciu narkotyku, co w konsekwencji może prowadzić do nieprawidłowej diagnozy oraz zastosowania nieprawidłowego leczenia, a obciążające pacjenta informacje pozostają w dokumentacji lekarskiej i nie tylko, dlatego też przy wyborze metody analitycznej, nie koszt, ale wiarygodność metody powinna być najważniejszym kryterium.

Bardzo istotne są informacje związane z czułością danej metody, reakcjami krzyżowymi towarzyszącymi oznaczeniom danych substancji tymi metodami oraz fakt, iż uzyskany tymi metodami wynik zawsze odnosi się do całej grupy oznaczanych związków, a nie jednej substancji. Na przykład stosując testy do oznaczania morfiny, wykrywane zostają grupowo opiaty, a szeroko stosowana (np. w lekach przeciwkaszlowych) kodeina, zawsze będzie skutkowała wynikiem pozytywnym, pomimo braku morfiny w płynach ustrojowych. Testami na obecność amfetaminy oznaczamy różne pochodne amfetaminy, które nierzadko znajdują się w produktach leczniczych, możliwych do nabycia w aptekach, nawet bez recepty. Wykazano, że przyczyną „fałszywie dodatnich” wyników szybkich testów narkotykowych mogą być niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Oksaprozyna należąca do grupy NLPZ interferuje podczas oznaczania benzodiazepin, a kwas niflumowy, będący również przedstawicielem tej popularnej w Polsce grupy leków, interferuje przy oznaczaniu THC, natomiast w przypadku testów wykrywających trójcykliczne antydepresanty (TCA), wynik pozytywny może być efektem obecności w badanym materiale karbamazepiny i niektórych fenotiazyn. Obecność w materiale badanym mebeweryny (leku rozkurczającego) praktycznie zawsze skutkuje pozytywnym wynikiem testu immunochromatograficznego w kierunku metylenodioksymetamfetaminy (MDMA, ecstasy).

skrining nieukierunkowany baner

W Polsce bardzo często dochodzi do nadużywania leków lub suplementów diety o działaniu pobudzającym, zawierających m.in. kofeinę i guaranę. Tego typu preparaty są bardzo popularne i dostępne w różnych formach (napoje, tabletki, drażetki), ich skład może zawierać np. pochodne efedryny i fenyloetyloaminy, które przy oznaczeniach amfetaminy, mogą być przyczyną uzyskania wyniku „fałszywie dodatniego”. W takim przypadku pacjent może zostać niesłusznie zdiagnozowany jako osoba po przyjęciu narkotyku. Pojawiające się na rynku nowe leki, narkotyki i suplementy diety,              z powodzeniem mogą być potencjalnym źródłem wyników zafałszowanych. Ogromna liczba producentów, dystrybutorów i punktów sprzedaży sprawia, że dokładny ilościowy i jakościowy skład sprzedawanych preparatów nie zawsze jest znany, co zdecydowanie utrudnia analizę toksykologiczną i często bywa przyczyną braku dostępności testów opartych o szybkie metody.

Należy zwrócić również uwagę na różnice w reaktywności poszczególnych pochodnych, należących do oznaczanej grupy związków. Na przykład testy dedykowane do oznaczania pochodnych amfetaminy są stosunkowo czułe w odniesieniu do amfetaminy i metamfetaminy, natomiast ich czułość jest zbyt niska w stosunku do MDMA (ekstazy), czy innych nowych pochodnych amfetaminy. Podobne zjawisko obserwuje się w przypadku pochodnych benzodiazepin, w którym to testy do oznaczeń związków z tej grupy wykazują wystarczającą reaktywność dla diazepamu, oksazepamu i nordiazepamu, natomiast praktycznie nie są reaktywne w odniesieniu do szeroko stosowanego alprazolamu (Xanax), lorazepamu (Lorafen), jak również flunitrazepamu – używanego jako substancja ułatwiająca dokonanie przestępstwa („pigułka gwałtu”). Te różnice mogą być przyczyną uzyskania wyniku „fałszywie ujemnego”, gdy badana osoba jest pod wpływem substancji, a zbyt niska reaktywność testu na narkotyki nie pozwala na jej wykrycie. Ponadto należy mieć na uwadze fakt, iż na rynku farmaceutycznym wciąż pojawiają się nowe substancje (suplementy diety, remedia medycyny naturalnej, preparaty stymulujące itd.), będące potencjalnym i nierozpoznanym źródłem interferencji.

skrining substancji psychoaktywnych 108 zwiazkow baner

Testy narkotykowe – metody referencyjne

Podstawowe wyposażenie Pracowni toksykologii ALAB laboratoria stanowi wysokospecjalistyczna aparatura naukowo – badawcza, wykorzystująca techniki chromatograficzne (UHPLC, HPLC, GC), również sprzężone z tandemową spektrometrią mas (LC-MS/MS, GC-MS/MS). Dzięki tym wysoce referencyjnym technikom analiza materiału badanego pod kątem obecności narkotyków odbywa się na najwyższym poziomie czułości i selektywności, spełnia wymogi najnowszych światowych standardów, a uzyskane w ten sposób wyniki mieszczą się w najwyższych zakresach wiarygodności. 

Testy na narkotyki dostępne w ALAB laboratoria

W ALAB laboratoria oferujemy możliwość identyfikacji oraz oznaczenia licznych substancji psychoaktywnych, w tym narkotyków.

testy na narkotyki tabela
okresy wykrywalności wybranych substancji psychoaktywnych w organizmie

Pracownia toksykologii ulega ciągłemu rozwojowi oraz poszerzaniu swojej działalności, poprzez zwiększanie zakresu oferowanych oznaczeń, a parametry wchodzące w skład poszczególnych paneli badań, oznaczane są w ramach jednego cyklu analitycznego, co czyni naszą pracownię bardziej konkurencyjną, nie tylko w zakresie stosowanych metod, ale również kosztów wykonywanych przez nas analiz.

Posiadamy także możliwość uruchomienia nowych metod, mających na celu wykonywanie analiz na specjalne życzenie zleceniodawcy.

Page 109 of 122
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122
1...108109110...122Strona 109 z 122

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.