Biegunka wirusowa jest częstym problemem zdrowotnym, który może dotknąć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Choć często bywa bagatelizowana, jej skutki, takie jak odwodnienie, mogą być groźne dla zdrowia. Warto zrozumieć, jak rozpoznać objawy, jakie badania są kluczowe oraz jak wygląda leczenie tej infekcji. Przeczytaj dalej, aby dowiedzieć się, jak bezpiecznie i skutecznie postępować przy biegunce wirusowej.
Z tego artykułu dowiesz się:
Czym jest biegunka wirusowa i jakie wirusy ją wywołują: Infekcja przewodu pokarmowego wywołana przez rotawirusy, norowirusy lub adenowirusy, prowadząca do wodnistych stolców i ryzyka odwodnienia.
Jakie są charakterystyczne objawy tej choroby: Wodniste stolce, nudności, wymioty, bóle brzucha, gorączka i osłabienie; u dzieci częściej wymioty, u dorosłych dominują stolce wodniste.
Jakie badania diagnostyczne są zalecane: Wywiad lekarski, badanie kału, testy immunoenzymatyczne lub PCR w celu wykrycia wirusów.
Na czym polega leczenie biegunki wirusowej i jak długo trwa: Nawodnienie i dieta lekkostrawna; objawy ustępują zwykle w do 7 dni u dorosłych i 1–3 dni u dzieci.
Czy biegunka wirusowa jest zaraźliwa: Tak, przenosi się drogą fekalno-oralną; szczególnie narażone są dzieci i osoby w skupiskach ludzkich.
Biegunka wirusowa (w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem A08) to infekcja przewodu pokarmowego wywołana przez wirusy, takie jak rotawirusy, norowirusy czy adenowirusy. Jest jedną z najczęstszych przyczyn ostrych biegunek, szczególnie u dzieci i osób starszych. Charakteryzuje się wodnistymi stolcami i może prowadzić do odwodnienia organizmu, które jest niebezpieczne zwłaszcza dla najmłodszych i seniorów.
Biegunka wirusowa objawia się przede wszystkim wodnistymi stolcami, które mogą występować nawet kilka razy dziennie. Towarzyszą jej nudności, wymioty, bóle brzucha, bóle głowy, bóle mięśni oraz ogólne osłabienie. W odróżnieniu od biegunki bakteryjnej, nie jest dla niej typowe pojawienie się w stolcu krwi, śluzu ani ropy.
U dzieci częściej występują wymioty, podczas gdy u dorosłych dominuje biegunka.
Czy biegunka wirusowa jest zaraźliwa?
Tak, biegunka wirusowa jest wysoce zaraźliwa. Wirusy odpowiedzialne za tę infekcję łatwo przenoszą się drogą fekalno-oralną, przez kontakt z osobą zakażoną, jej wydzielinami lub skażonymi przedmiotami. Szczególnie narażone są dzieci w przedszkolach i szkołach oraz osoby przebywające w skupiskach ludzkich.
Rozpoznanie biegunki wirusowej – jakie badania wykonać?
Diagnostyka biegunki wirusowej opiera się głównie na wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. W razie potrzeby potwierdzenia wirusowego pochodzenia choroby wykonuje się badania kału, takie jak:
Testy immunoenzymatyczne wykrywające antygeny rotawirusów i adenowirusów,
Testy PCR identyfikujące materiał genetyczny wirusów.
U dzieci powszechnie stosuje się szybkie testy wykrywające rotawirusy i adenowirusy, które można wykonać zarówno w laboratorium, jak i w warunkach domowych.
Na czym polega leczenie biegunki wirusowej?
Leczenie biegunki wirusowej jest głównie objawowe i polega na:
nawadnianiu organizmu – stosowanie doustnych płynów nawadniających w celu uzupełnienia utraconych elektrolitów i wody,
diecie lekkostrawnej – spożywanie łatwostrawnych posiłków, takich jak ryż, banany czy gotowane ziemniaki,
lekach przeciwbiegunkowych – stosowanych tylko po konsultacji z lekarzem, ponieważ nie zawsze są wskazane,
lekach przeciwwymiotnych – w przypadku nasilonych wymiotów, po konsultacji z lekarzem.
W większości przypadków objawy ustępują samoistnie w ciągu 3–7 dni.
Biegunka wirusowa: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Jak długo trwa biegunka wirusowa?
U dorosłych zwykle trwa od 5 do 7 dni, z definicji ostra biegunka powinna całkowicie ustąpić do 10 dni. U dzieci objawy ustępują zazwyczaj w ciągu 1–3 dni.
Po czym poznać, że biegunka jest wirusowa?
Charakteryzuje się wodnistymi stolcami, brakiem krwi, śluzu lub ropy, obecnością nudności, wymiotów, bólu brzucha oraz ogólnego osłabienia.
Co pomaga na biegunkę wirusową?
Podstawą leczenia jest odpowiednie nawodnienie organizmu, stosowanie lekkostrawnej diety oraz odpoczynek. W przypadku nasilonych objawów należy skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia
Stuempfig ND, Tobin EH, Seroy J. Viral Gastroenteritis. 2025
Kuchar E. Biegunka wirusowa. Medycyna Praktyczna. 2017. Dostęp 18.10.2025: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/157364,biegunka-wirusowa
Pieczenie, łzawienie i zaczerwienienie oczu po pracy przy komputerze to jedne z częstszych objawów zespołu suchego oka – dolegliwości, która dotyka coraz więcej osób. Schorzenie to wynika z zaburzeń w produkcji lub składzie łez, co prowadzi do podrażnienia powierzchni oka i pogorszenia komfortu widzenia. W artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest zespół suchego oka, jakie są jego przyczyny, objawy oraz dostępne metody leczenia.
Kluczowe informacje – w skrócie: >> Zespół suchego oka to przewlekła choroba filmu łzowego i powierzchni oka. >> Objawia się pieczeniem, uczuciem „piasku” pod powiekami, łzawieniem, zamazanym widzeniem. >> Najczęstsze czynniki ryzyka to: wiek, praca przy komputerze, leki, zaburzenia hormonalne i choroby autoimmunologiczne. >> Diagnostyka obejmuje test Schirmera, ocenę czasu przerwania filmu łzowego (TBUT) i barwienie fluoresceiną. >> Leczenie polega głównie na nawilżaniu oczu, higienie powiek i eliminacji czynników nasilających objawy.
Zespół suchego oka (ZSO, kod ICD-10: H04) to przewlekła choroba, która prowadzi do niedostatecznego nawilżenia powierzchni oka. W prawidłowych warunkach film łzowy chroni rogówkę i spojówkę, zapewniając komfort widzenia. Gdy łzy są produkowane w zbyt małej ilości lub mają zaburzony skład, powierzchnia oka staje się podatna na podrażnienia i mikrourazy.
Objawy mogą rozwijać się stopniowo i początkowo nie są łatwe do uchwycenia. Wraz z postępem choroby pojawiają się m.in. zaburzenia widzenia, zmęczenie oczu i trudności z koncentracją podczas pracy wzrokowej.
Zespół suchego oka może mieć wiele przyczyn – zarówno ogólnoustrojowych, jak i środowiskowych. Często współistnieje kilka czynników, które razem nasilają dolegliwości. Do najczęstszych należą:
zwiększone parowanie łez – wynikające z dysfunkcji gruczołów Meiboma (odpowiedzialnych za wydzielanie lipidowej warstwy filmu łzowego) lub zbyt rzadkiego mrugania,
działanie niektórych leków – m.in. przeciwhistaminowych, przeciwdepresyjnych, beta-blokerów, diuretyków czy antykoncepcji doustnej,
niekorzystne warunki zewnętrzne – klimatyzacja, dym tytoniowy, zanieczyszczone powietrze,
zabiegi okulistyczne – takie jak laserowa korekcja wzroku, mogą czasowo zaburzać film łzowy.
Warto wiedzieć: Zespół suchego oka częściej występuje u kobiet, osób w starszym wieku oraz pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi.
Diagnostyka zespołu suchego oka – jakie badania wykonać?
Rozpoznanie zespołu suchego oka opiera się na połączeniu dokładnego wywiadu lekarskiego z prostymi badaniami okulistycznymi. Ich celem jest ocena ilości i jakości łez oraz stanu powierzchni oka. Najczęściej wykonywane testy:
test Schirmera – badanie ilości łez, polegające na umieszczeniu paska bibuły pod dolną powieką; po 5 minutach ocenia się długość zwilżenia.
test przerwania filmu łzowego (TBUT) – ocena stabilności łez; mierzy czas od ostatniego mrugnięcia do pojawienia się suchych plam na rogówce.
barwienie fluoresceiną lub zielenią lizaminową – proste, bezbolesne badanie z użyciem specjalnych barwników, które pozwalają uwidocznić mikrourazy nabłonka rogówki.
ocena gruczołów Meiboma – specjalistyczne badanie, które pomaga rozpoznać postać parującą zespołu suchego oka.
Większość badań można wykonać podczas jednej wizyty u okulisty – są one szybkie, nieinwazyjne i bezpieczne.
Leczenie ma na celu przywrócenie równowagi filmu łzowego i łagodzenie objawów. Najważniejsze jest wyeliminowanie czynników nasilających chorobę oraz regularne nawilżanie powierzchni oka.
Podstawowe metody leczenia:
sztuczne łzy bez konserwantów – podstawowy sposób łagodzenia dolegliwości; w cięższych przypadkach zaleca się żele lub maści na noc.
Nie zawsze da się zapobiec wystąpieniu ZSO, ale można znacząco zmniejszyć jego ryzyko. Warto dbać o prawidłowe warunki pracy przy komputerze, higienę powiek i ochronę oczu przed czynnikami drażniącymi. U osób z predyspozycjami (np. po 50. roku życia, w trakcie terapii hormonalnej) wskazane są regularne kontrole okulistyczne.
Ospa wietrzna to schorzenie zakaźne wywoływane przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV), które może dotykać nie tylko dzieci, ale również osoby dorosłe, w tym kobiety ciężarne. Okres ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby i wystąpienia jej powikłań, również u płodu.
Z tego artykułu dowiesz się: >> Ospa wietrzna to choroba zakaźna, za którą odpowiada wirus ospy i półpaśca (VZV). >> Schorzenie to może wystąpić w każdym wieku, również u kobiet w ciąży i połogu. >> Zachorowanie na ospę wietrzną w czasie ciąży zwiększa ryzyko powikłań, zarówno w odniesieniu do płodu, jak i organizmu kobiety ciężarnej. >> W diagnostyce ospy wietrznej w ciąży najważniejszy jest obraz kliniczny, ale również badania diagnostyczne, mające na celu wykrycie wirusa VZV. >> Każda kobieta w ciąży powinna być leczona przeciwwirusowo, jak i objawowo pod okiem doświadczonego lekarza. Konieczne jest również monitorowanie dobrostanu płodu.
Zachorowanie na ospę wietrzną w ciąży: czy jest możliwe?
Ospa wietrzna oznaczona jest w klasyfikacji ICD-10 kodem B01. Na ospę wietrzną można zachorować w każdym wieku, nie tylko w okresie dziecięcym. Schorzenie to może wystąpić zarówno w czasie ciąży, jak i połogu. Dotyczy to zarówno ospy wietrznej, jak i półpaśca. Warto wiedzieć, że po przechorowaniu ospy wietrznej, wirus ospy i półpaśca pozostaje w postaci utajonej w obrębie zwojów korzeni grzbietowych i po latach może dojść do jego reaktywacji w postaci półpaśca.
Czynniki, które zwiększają ryzyko cięższego przebiegu i wystąpienia powikłań w przebiegu ospy wietrznej to przede wszystkim:
wiek powyżej 20 lat,
immunosupresja – w tym przyjmowanie leków obniżających odpowiedź układu odpornościowego takich jak glikokortykosteroidy czy metotreksat,
zachorowanie na ospę w ciągu pięciu dni przed porodem lub do 48 godzin po porodzie – dotyczy do ryzyka wystąpienia zachorowania u noworodka,
ciąża – a szczególnie II i III trymestr.
Zgodnie z danymi statystycznymi ryzyko zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca u kobiet będących w wieku rozrodczym to około 5%.
Warto wiedzieć: W ogromnej większości przypadku przechorowanie ospy wietrznej pozostawia po sobie trwałą odporność. W bardzo rzadkich przypadkach (przy istotnym obniżeniu odporności, na przykład w przebiegu AIDS) możliwe jest ponowne zachorowanie na ospę wietrzną.
Ospa u kobiet w ciąży: objawy choroby
Objawy ospy wietrznej pojawiają się zazwyczaj po 10-21 dniach od zakażenia wirusem VZV. Okres zakaźności rozpoczyna się około dwie doby przed pojawieniem się objawów i trwa aż do momentu, w którym dojdzie do przyschnięcia zmian skórnych (pojawiają się strupki).
Około 48 godzin przed wystąpieniem osutki, pojawiają się objawy zwiastunowe, które przypominają przeziębienie. Obserwuje się wówczas:
Po około 1-2 dniach na skórze pojawia się charakterystyczna osutka skórna. Początkowo obserwuje się wystąpienie płaskich, rumieniowych plamek, które następnie przekształcają się grudki, pęcherzyki i ostatecznie w krostki. Krosty zasychają w postaci strupków, które odpadają po około 3-4 dniach. Zmiany skórne typowo nie pozostawiają po sobie blizn, jednak przez jakiś czas mogą utrzymywać się niewielkie przebarwienia pozapalne.
Powyżej opisano klasyczny przebieg ospy wietrznej, jednak należy mieć świadomość, że okres ciąży wiąże się ze szczególnym ryzykiem komplikacji, o czym więcej będzie można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.
Diagnostyka ospy u kobiet w ciąży: jakie badania wykonać?
Kluczową rolę odgrywa wnikliwie przeprowadzony wywiad chorobowy, a także badanie przedmiotowe, w tym ocena skóry i śluzówek. W diagnostyce ospy wietrznej w ciąży wykorzystuje się takie badania jak:
hodowla komórkowa lub wykrywanie DNA wirusa metodą PCR – w tym przypadku materiałem do badania jest płyn pochodzący z pęcherzyka,
wykrywanie antygenów wirusa w komórkach naskórka z wykorzystaniem immunofluorescencji bezpośredniej – materiałem są zeskrobiny z dna pęcherzyka,
oznaczenie swoistych przeciwciał IgG – jest to badanie wykonywane z próbki krwi żylnej, wykorzystywane do potwierdzenia przebytego zakażenia i oceny nabytej odporności.
U kobiety z podejrzeniem ospy wietrznej konieczne jest jak najszybsze oznaczenie przeciwciał IgG, a także specyficznych przeciwciał przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca. Wyniki tychże badań decydują bowiem o dalszych krokach diagnostyczno-leczniczych. Do postawienia diagnozy ospy wietrznej u kobiety ciężarnej wymagane jest również wykrycie wirusa VZV z wykorzystaniem metod opisanych powyżej (hodowla, PCR, immunofluorescencja bezpośrednia). Nie powinno to jednak opóźniać włączenia leczenia przeciwwirusowego.
Zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca w czasie ciąży wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia groźnych powikłań, zarówno w odniesieniu do płodu, jak i organizmu kobiety. Nie można zapominać o ryzyku wystąpienia wad wrodzonych. Ryzyko wystąpienia wad i powikłań zależy między innymi od okresu, w którym doszło do wystąpienia zakażenia VZV.
Ospa w ciąży: 1. trymestr
Zakażenie ospą wietrzną w pierwszym trymestrze ciąży wiąże się z najwyższym ryzykiem wystąpienia ospy wietrznej wrodzonej, a nawet ryzykiem obumarcia płodu. Wady typowe dla zakażenia tym wirusem to przede wszystkim:
deformacje kończyn,
małogłowie,
wodogłowie
nieprawidłowości okulistyczne (w tym zaćma, zapalenie siatkówki i zapalenie naczyniówki),
Wystąpienie zakażenia w późniejszych okresach, w tym po 20. tygodniu ciąży, niesie ze sobą ryzyko wystąpienia półpaśca w pierwszych latach życia dziecka. Wynika to z reaktywacji zakażenia VZV, do którego doszło jeszcze w trakcie życia płodowego.
Ospa w ciąży: 3. trymestr
Zarówno w III., jak i w II. trymestrze ciąży istnieje również wysokie ryzyko wystąpienia zapalenia płuc u kobiety ciężarnej. Jest to tak zwane ospowe zapalenie płuc. Za powikłanie to mogą odpowiadać również wtórnie bakterie, najczęściej S. aureus, S. pneumoniae, ale również H. influenzae.
Powikłania ospy w ciąży
W tym akapicie zostaną omówione powikłania ospy wietrznej w odniesieniu do kobiety ciężarnej. Najczęstsze komplikacje w przebiegu tego schorzenia to:
nadkażenie bakteryjne wykwitów skórnych (wiążące się z ryzykiem pozostawienia blizn),
zapalenie płuc (najczęściej rozwija się w 3-5 dobie zakażenia),
Ospa wietrzna u kobiety ciężarnej jest bezwzględnym wskazaniem do włączenia leczenia przeciwwirusowego, bez względu na zaawansowanie choroby. Wynika to z faktu, że leczenie to może zmniejszać ryzyko transmisji wirusa przez łożysko, a tym samym ryzyko wystąpienia wad u rozwijającego się płodu. Substancją, którą stosuje się w tym celu jest acyklowir. W ciężkich przypadkach może być konieczne podawanie dożylne tego leku. W leczeniu objawowym stosuje się natomiast leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol), a także substancje przeciwświądowe.
Warto podkreślić, że zgodnie z aktualnymi wytycznymi nie powinno się stosować papek i pudrów na zmiany skórne w przebiegu ospy wietrznej, ponieważ zwiększa to ryzyko wtórnego nadkażenia bakteryjnego, a co za tym idzie – bliznowacenia.
Bibliografia
G. Bręborowicz i inni, Położnictwo i Ginekologia. Repetytorium, 2010,
J. Cianciara i inni, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Lublin 2007, s. 515–516,3.
Ł. Wysoczański i inni, Ospa wietrzna i półpasiec u kobiet w ciąży i połogu, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2019, tom 4/1, s. 8–15.4.
J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.
Krostkowe zmiany skórne mogą być wywoływane nie tylko przez bakterie. W przestrzeni publicznej i social mediach coraz więcej mówi się o tak zwanym trądziku grzybiczym.
Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się:
Czy trądzik grzybiczy to przyjęte medycznie schorzenie?
Czym jest zapalenie mieszków włosowych wywołane przez grzyby?
Jak diagnozuje się grzybicze zapalenie mieszków włosowych?
Na czym polega leczenie grzybiczego zapalenia mieszków włosowych?
Ważne! Na wstępie należy wyraźnie zaznaczyć, że w świecie dermatologii zgodnie z nomenklaturą medyczną nie istnieje takie schorzenie, jak trądzik grzybiczy. Pod tym potocznym określeniem kryje się nic innego, niż zapalenie mieszków włosowych wywołane przez grzyby. Nie jest to jednak to samo, co trądzik pospolity. Sformułowanie to może wprowadzać pacjentów w błąd, ponieważ może sugerować, że trądzik pospolity spowodowany jest przez grzyby. Jednak dla uproszczenia i rozpowszechnienia tej wiedzy, artykuł ten będzie zawierał to potoczne określenie.
Odnosząc się do grzybiczego zapalenia mieszków włosowych – jest to infekcja dotykająca mieszek włosowy i jego okolicę, za którą odpowiadają grzyby. Warto wiedzieć, że zapalenie mieszków włosowych najczęściej wywołują bakterie (typowo gronkowiec złocisty), jednak w rzadkich przypadkach może być wywoływane również przez grzyby i wirusy.
Grzybicze zapalenie mieszków włosowych i trądzik pospolity mogą mieć wspólne objawy kliniczne i podobną lokalizację. Obszary, w których zmiany skórne pojawiają się najczęściej to twarz, klatka piersiowa, ale również plecy. Doświadczony dermatolog, w oparciu o badanie kliniczne i ewentualne wyniki badań diagnostycznych będzie jednak w stanie postawić trafną diagnozę.
Trądzik grzybiczy
Objawy trądziku grzybiczego
Warto wiedzieć, że trądzik pospolity i grzybicze zapalenie mieszków włosowych mają wiele wspólnych objawów. W obu przypadkach możemy obserwować na skórze takie wykwity chorobowe jak:
krosty – wykwity wyniosłe ponad poziom skóry, wypełnione treścią ropną,
grudki – wykwity rumieniowe, różniące się od otaczającej skóry spoistością.
Jednak w przypadku trądziku pospolitego obserwuje się obecność zaskórników (zarówno otwartych, jak i zamkniętych), które nie występują w przebiegu grzybiczego zapalenia mieszków włosowych. Jest to najważniejsza kliniczna różnica między tymi dwoma schorzeniami dermatologicznymi. Co więcej, grzybicze zapalenie mieszków włosowych częściej wiąże się z występowaniem świądu.
Przyczyny trądziku grzybiczego
Grzybicze zapalenie mieszków włosowych to schorzenie, za które odpowiada nadmierny wzrost drożdżaków z rodzaju Malassezia. Drobnoustroje te są obecne na skórze każdego z nas, jednak w pewnych warunkach dochodzi do ich nadmiernego namnażania się, co powoduje pojawienie się objawów dermatologicznych.
Czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju grzybiczego zapalenia mieszków włosowych:
skłonność do łojotoku,nadmierna aktywność gruczołów łojowych – która stymulowana jest między innymi przez hiperandrogenizm,
narażenie skóry na wilgotne i ciepłe środowisko,
noszenie obcisłej odzieży – szczególnie wykonanej ze sztucznych, nieprzewiewnych materiałów,
okluzyjne kosmetyki i błędy pielęgnacyjne.
Diagnostyka trądziku grzybiczego – jakie badania wykonać?
Podstawą rozpoznania grzybiczego zapalenia mieszków włosowych jest dokładnie przeprowadzone badanie skóry, z uwzględnieniem i rozróżnieniem obecnych na skórze wykwitów chorobowych. Choć trądzik pospolity nie wymaga wykonywania wymazów ze skóry, to w przypadku podejrzenia grzybiczego zapalenia mieszków, badanie mikrobiologiczne (zeskrobiny ze skóry) mogą potwierdzić rozpoznanie i przyspieszyć włączenie odpowiedniego leczenia.
Trądzik grzybiczy a hormonalny – czym się różnią?
Oba wymienione w powyższym nagłówku pojęcia są sformułowaniami potocznymi, często używanymi przez pacjentów. Trądzik pospolity może być elementem obrazu klinicznego wielu zaburzeń hormonalnych, w tym zespołu policystycznych jajników (PCOS). W tym przypadku zmiany trądzikowe są wywołane między innymi przez hiperandrogenizm (podwyższenie stężenia androgenów), prowadzący do zwiększonej produkcji łoju i zaburzeń procesu keratynizacji, co sprzyja z kolei powstawaniu zaskórników. Natomiast grzybicze zapalenie mieszków włosowych (potocznie trądzik grzybiczy) nie ma związku z wahaniami hormonów i wynika z nadmiernego namnażania się grzybów.
W terapii grzybiczego zapalenia mieszków włosowych konieczne jest włączenie substancji o działaniu przeciwgrzybiczym. Mogą to być leki miejscowe (na przykład ketokonazol lub klotrimazol w kremie) lub leki ogólne (w postaci tabletek lub kapsułek). W mniej rozległych przypadkach wystarczy wyłącznie zastosowanie leczenia miejscowego.
FAQ. Trądzik grzybiczy – często zadawane pytania
Pojęcie trądziku grzybiczego ciągle budzi wśród pacjentów wiele wątpliwości, co wynika między innymi ze sprzecznych informacji, dostępnych w social mediach. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.
Czym trądzik grzybiczy różni się od zwykłego trądziku?
Trądzik grzybiczy to potoczne określenie na grzybicze zapalenie mieszków włosowych. Trądzik pospolity to zupełnie inne schorzenie dermatologiczne, u którego podstawy leżą m. in. zaburzenia keratynizacji ujść mieszków włosowych, a także namnażanie się bakterii Propionibacterium acne. Oprócz patogenezy, te dwie jednostki chorobowe różnią się również objawami klinicznymi. W przypadku trądziku pospolitego, podstawowym wykwitem są zaskórniki, których nie obserwujemy w przypadku grzybiczego zapalenia mieszków włosowych.
Jakie badania wykonać, aby potwierdzić trądzik grzybiczy?
Podstawą jest wnikliwe badanie przedmiotowe skóry przeprowadzone w gabinecie dermatologicznym. Lekarz może również zlecić wykonanie badania mykologicznego.
Jakie leki na trądzik grzybiczy są stosowane najczęściej?
Terapia grzybiczego zapalenia mieszków włosowych polega na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych, zarówno miejscowych (na przykład klotrimazol w kremie), jak i doustnych (flukonazol, itrakonazol). O sposobie terapii zadecyduje lekarz prowadzący pacjenta.
Czy domowe sposoby mogą pomóc w leczeniu trądziku grzybiczego?
Odpowiednie postępowanie pielęgnacyjne, które pacjent może zastosować w domowym zaciszu ma duże duże znaczenie w terapii, jak i profilaktyce grzybiczego zapalenia mieszków włosowych. Warto skupić się na higienie i myciu skóry z wykorzystaniem dermokosmetyków, które zawierają w swoim składzie substancje przeciwgrzybicze (między innymi oktopiroks).
Czego unikać przy trądziku grzybiczym?
Niezwykle ważne jest unikanie noszenia syntetycznych ubrań i bielizny. Najlepiej wybierać te wykonane z naturalnych materiałów.
Jakie pokarmy nasilają trądzik grzybiczy?
W przypadku grzybiczego zapalenia mieszków włosowych warto zadbać również o odpowiednią dietę. Pacjent borykający się z tym problemem powinien ograniczać produkty wysokoprzetworzone i o wysokim indeksie glikemicznym.
Czy trądzik grzybiczy można wycisnąć?
Nie należy manipulować przy wykwitach chorobowych w przebiegu trądziku, ponieważ może się to wiązać z ryzykiem pojawienia się bliznowacenia i trwałych przebarwień.
Jak odróżnić trądzik grzybiczy od zatkanych porów?
W przypadku grzybiczego zapalenia mieszków na skórze twarzy obserwować będziemy rumieniowe, niekiedy swędzące grudki. Nie ma natomiast zaskórników. Pory to z kolei rozszerzone ujścia mieszków włosowych, które prezentują się jako małe otwory na powierzchni skóry. Są to zmiany obecne również w fizjologicznych warunkach.
Jak odróżnić trądzik grzybiczy od trądziku bakteryjnego?
Oba sformułowania użyte w tym akapicie są wyłącznie określeniami potocznymi. Pod pojęciem trądziku bakteryjnego pacjenci rozumieją najczęściej klasyczny trądzik pospolity, u którego podłoża leży między innymi namnażanie się bakterii Propionibacterium acne. Trądzik pospolity ma charakterystyczny obraz kliniczny, w którego wpisuje się obecność zaskórników otwartych i zamkniętych, a czego nie obserwujemy w przebiegu grzybiczego zapalenia mieszków włosowych.
Czy trądzik grzybiczy jest zaraźliwy?
Grzybicze zapalenie mieszków włosowych jest infekcją grzybiczą, która wynika z nadmiernego namnażania się drożdżaków z rodzaju Malassezia. Infekcja ta nie charakteryzuje się dużą zakaźnością, jednak jest możliwe przeniesienie patogenów poprzez kontakt bezpośredni lub używanie tych samych przedmiotów.
Trądzik grzybiczy – podsumowanie
Trądzik grzybiczy to potoczne sformułowanie, pod którym dermatolodzy rozumieją grzybicze zapalenie mieszków włosowych.
Grzybicze zapalenie mieszków włosowych wynika z nadmiernego namnażania się drożdżaków.
Grzybicze zapalenie mieszków włosowych objawia się pojawieniem się rumieniowych grudek, którym nie towarzyszą zaskórniki, co jest najważniejszym objawem różnicującym tę jednostkę chorobową z trądzikiem pospolitym.
W diagnostyce ważną rolę odgrywa wywiad chorobowy, badanie przedmiotowe, a także badania mikrobiologiczne, w tym badanie mykologiczne.
Terapia grzybiczego zapalenia mieszków włosowych polega na zastosowaniu substancji o działaniu przeciwgrzybiczym.
Bibliografia
L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
A. Polańska, Zapalenie mieszków włosowych, Medycyna praktyczna. [dostęp online].
Jelitówka, znana również jako grypa żołądkowa, to jedna z najczęstszych infekcji przewodu pokarmowego. Choć zwykle przebiega łagodnie, potrafi skutecznie osłabić organizm i zakłócić codzienne funkcjonowanie. W tym artykule dowiesz się, jakie są jej objawy, przyczyny, sposoby leczenia i jakie badania należy wykonywać, aby nie tylko leczyć, ale i skutecznie zapobiegać nawrotom choroby.
Kluczowe informacje: >> Przyczyny jelitówki: najczęściej wirusy (rotawirusy, norowirusy), rzadziej bakterie. >> Objawy: biegunka, wymioty, bóle brzucha, gorączka, odwodnienie. >> Zaraźliwość: bardzo wysoka; zakażenie przenosi się drogą fekalno-oralną. >> Czas trwania: zazwyczaj 1–3 dni, czasem do tygodnia. >> Badania: morfologia, elektrolity, badanie kału, testy PCR – kluczowe dla oceny stanu chorego. >> Leczenie: rehydratacja, lekkostrawna dieta, probiotyki, czasem leki wspomagające. >> W ciąży: wymaga szczególnej czujności – odwodnienie może być niebezpieczne dla matki i dziecka. >> Profilaktyka: higiena rąk, unikanie wspólnych naczyń, szczepienia przeciw rotawirusom u dzieci.
Jelitówka (ICD-10 A09), czyli ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy, to stan zapalny przewodu pokarmowego, którego główną przyczyną są wirusy. Najczęściej odpowiedzialne są rotawirusy, norowirusy i adenowirusy. Rzadziej źródłem zakażenia są bakterie (np. Salmonella, Campylobacter) lub pasożyty.
Po przedostaniu się do błony śluzowej jelita wirusy zaburzają wchłanianie wody i elektrolitów, co prowadzi do biegunki i odwodnienia.
Zatrucie pokarmowe często mylone jest z jelitówką. W zatruciu za objawy odpowiadają toksyny bakteryjne lub same bakterie obecne w żywności. W jelitówce – najczęściej wirusy. Różnicę potwierdzają badania laboratoryjne: posiew kału lub testy molekularne PCR.
Czy grypa żołądkowa jest zaraźliwa?
Tak – choroba szerzy siędrogą fekalno-oralną, przez kontakt z zakażonymi przedmiotami, żywnością lub rękami. Nawet niewielka liczba cząsteczek wirusa może wywołać infekcję, dlatego niezwykle ważna jest higiena, szczególnie w okresach zwiększonej zachorowalności.
Grypa żołądkowa: jak długo chory zaraża?
Osoba chora zaraża już na 1-2 dni przed pojawieniem się objawów i może wydalać wirusa jeszcze przez kilka dni po ustąpieniu dolegliwości. W tym czasie należy unikać przygotowywania posiłków dla innych oraz dbać o dezynfekcję powierzchni.
U większości pacjentów objawy utrzymują się od 1 do 3 dni. W cięższych przypadkach mogą trwać do tygodnia, natomiast utrzymywanie się biegunki powyżej 14 dni lub wstępowanie dodatkowo cech odwodnienia wymaga konsultacji lekarskiej i poszerzonej diagnostyki.
odwodnienie, suchość w ustach, uczucie osłabienia.
U dzieci i osób starszych odwodnienie może rozwijać się szybciej – dlatego konieczne jest czujne obserwowanie ilości wydalanego moczu i pragnienia.
Jelitówka bez wymiotów i biegunki: czy to możliwe?
Tak, choć rzadziej. Czasem pojawia się jedynie ból brzucha, nudności lub gorączka. Objawy mogą być łagodne i przypominać niestrawność, jednak także wtedy warto skonsultować się z lekarzem.
Diagnostyka jelitówki: jakie badania wykonać?
Badania to podstawa postępowania diagnostycznego. W zależności od objawów warto wykonać:
Diagnostyka pozwala ocenić stopień odwodnienia i wskazać przyczynę zakażenia – co ma kluczowe znaczenie w przypadku ciężkiego przebiegu. W celu diagnostyki różnicowej przydatne może okazać się wykonanie badania USG jamy brzusznej.
Podstawą leczenia jest nawodnienie organizmu, w łagodnych przypadkach stosuje się doustne płyny nawadniające (ORS). W ciężkim odwodnieniu konieczne jest leczenie szpitalne z podaniem płynów dożylnych.
Dodatkowo czas trwania biegunki mogą skrócić:
probiotyki,
leki przeciwwymiotne (np. ondansetron) – tylko z zalecenia lekarza,
antybiotyki – wyłącznie przy potwierdzonych zakażeniach bakteryjnych.
W ciąży odwodnienie jest szczególnie groźne, może prowadzić do zaburzeń krążenia łożyskowego. Dlatego natychmiast rozpocznij nawadnianie, skontaktuj się z lekarzem i unikaj samodzielnego stosowania leków bez konsultacji.
W ciąży choroba wymaga szczególnej uwagi i często konsultacji lekarskiej.
Bibliografia
Guarino A., et al. European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition / European Society for Pediatric Infectious Diseases Evidence-Based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: Update 2014. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 2014
Barr W, Smith A. Acute diarrhea. Am Fam Physician. 2014.
Trądzik pospolity to bardzo często spotykane schorzenie dermatologiczne, które dotyka nie tylko osoby w wieku nastoletnim. Zmiany trądzikowe mogą być jednym z objawów zaburzeń hormonalnych, choć należy podkreślić, że nie każdy trądzik pospolity jest związany z zaburzeniami endokrynologicznymi.
Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się:
Czym tak właściwie jest trądzik hormonalny?
W jaki sposób czynniki hormonalne wpływają na pojawienie się zmian trądzikowych?
Na czym polega diagnostyka hormonalna w przebiegu trądziku pospolitego?
Trądzik hormonalny to potoczne określenie, którego nie znajdziemy w podręcznikach dermatologii. Pod tym pojęciem omawiany będzie trądzik pospolity (oznaczany w klasyfikacji ICD-10 kodem L70.0), który jest niekiedy elementem obrazu klinicznego zaburzeń endokrynologicznych. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że zaburzenia hormonalne będą występować u mniejszości pacjentów, borykających się ze zmianami trądzikowymi. Z tego powodu diagnostyka endokrynologiczna i ginekologiczna jest skierowana do pewnej grupy pacjentów, którzy oprócz zmian trądzikowych prezentują również inne symptomy kliniczne, typowe dla zaburzeń hormonalnych.
Zmiany trądzikowe, które wynikają z zaburzeń hormonalnych nie różnią się niczym od klasycznych wykwitów w przebiegu trądziku pospolitego. Zmiany trądzikowe obserwuje się najczęściej na twarzy, ale również w okolicy pleców, klatki piersiowej, a czasami na skórze kończyn.
Trądzik grzybiczy a hormonalny – różnice
Trądzik grzybiczy to również potoczne, nie do końca poprawne określenie, które jest ostatnio bardzo popularne w mediach społecznościowych. Pod pojęciem tym dermatolodzy rozumieją grzybicze zapalenie mieszków włosowych, którego istotą jest nadmierne namnażanie się grzybów z rodzaju Malassezia. Określenie tych zmian jako trądzik może wprowadzać pacjentów w błąd, ponieważ trądzik sam w sobie nie ma podłoża grzybiczego. Grzybicze zapalenie mieszków włosowych różni się od zmian trądzikowych nie tylko przyczynami, ale również obrazem dermatologicznym. W przypadku tej jednostki chorobowej nie obserwuje się obecności zaskórników, które są charakterystycznym symptomem trądzikowym.
Jakie zaburzenia hormonalne sprzyjają pojawieniu się zmian trądzikowych? Najważniejszym czynnikiem endokrynologicznym zaangażowanym w ten proces jest hiperandrogenizm, a więc nadmiar androgenów w organizmie. Nadmiar tych hormonów prowadzi między innymi do:
pobudzenia gruczołów łojowych do zwiększonej produkcji łoju,
zmiany składu lipidów produkowanych w obrębie skóry,
stworzenia lepszych warunków do namnażania się bakterii Cutibacterium acnes,
Wszystkie te czynniki sprzyjają zaburzeniom keratynizacji ujść mieszków włosowych, a tym samym komedogenezie, która jest czynnikiem wyjściowym do pojawienia się zmian trądzikowych. Inne zaburzenia hormonalne, które predysponują do rozwoju trądziku pospolitego to między innymi:
wzrost stężenia hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) – co prowadzi do wzrostu stężenia dehydroepiandrosteron (DHEA), który jest androgenem i ma duże powinowactwo do receptorów w obrębie komórek gruczołów łojowych,
niedobór estrogenów – estrogeny zmniejszają aktywność gruczołów łojowych, a także zwiększają syntezę białka wiążącego hormony płciowe (SHBG), co powoduje obniżenie ilości wolnych androgenów,
nadmiar kortyzolu (towarzyszącymi między innymi przewlekłemu stresowi, ale i schorzeniom endokrynologicznym) – powoduje zwiększenie produkcji łoju, ale również zaburza mechanizmy immunologiczne zachodzące w skórze.
Trądzik hormonalny – objawy
W przebiegu trądziku towarzyszącego zaburzeniom hormonalnym obserwuje się klasyczne objawy trądzikowe takie jak:
zaskórniki – niewielkie zmiany, które są konsekwencją nagromadzenia się keratyny i sebum w obrębie mieszka włosowego,
grudki – zmiany rumieniowe, wyniosłe ponad poziom skóry,
krosty – zmiany wyczuwalne palpacyjnie, wypełnione treścią ropną,
guzy, torbiele – po których mogą pozostawać blizny.
Najważniejszym krokiem jest wnikliwa ocena skóry przeprowadzona przez lekarza dermatologa. Trzeba w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że nie każdy trądzik pospolity wymaga wykonywania badań w kierunku zaburzeń hormonalnych. Objawy kliniczne, które powinny skłonić do poszerzonej diagnostyki endokrynologicznej to przede wszystkim:
nadmierne owłosienie (hirsutyzm),
zaburzenia miesiączkowania,
łysienie,
zaburzenia płodności,
nagłe pojawienie się rozstępów,
nadciśnienie tętnicze,
stany depresyjne, zaburzenia zachowania,
ciemnienie skóry w okolicy szyi i karku (acanthosis nigricans).
Badania laboratoryjne, które są wykonywane w celu wykluczenia zaburzeń hormonalnych, objawiających się zmianami trądzikowymi to między innymi:
W leczeniu zaburzeń hormonalnych, objawiających się zmianami trądzikowymi zastosowanie znajdują między innymi substancje antyandrogenne, metformina, ale również dwuskładnikowe preparaty antykoncepcyjne. Poza tym, leczenie trądziku prowadzone jest zgodnie z wytycznymi dermatologicznymi z zastosowaniem miejscowych, jak ogólnych leków przeciwtrądzikowych (antybiotyki, retinoidy, nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy).
Trądzik hormonalny: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Tak zwany trądzik hormonalny budzi wiele wątpliwości i pytań. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.
Po czym poznać trądzik hormonalny?
W przypadku podłoża hormonalnego bardzo często obserwuje się dodatkowe objawy chorobowe, w tym nadmierne owłosienie, zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością, czy też przerzedzenie włosów.
Czy trądzik hormonalny zniknie sam?
Zmiany trądzikowe w przebiegu zaburzeń hormonalnych wymagają włączenia celowanego leczenia endokrynologicznego, ale również odpowiednio dobranej terapii dermatologicznej.
Ile trwa trądzik hormonalny?
Wykwity chorobowe utrzymują się dopóki mamy do czynienia z zaburzeniami hormonalnymi. Trudno określić czas trwania symptomów, zmiany mogą utrzymywać się wiele miesięcy i lat.
W jakim wieku pojawia się trądzik hormonalny?
Objawy trądziku związane z zaburzeniami endokrynologicznymi mogą pojawić się w zarówno w wieku nastoletnim, jak i w wieku dojrzałym.
Co jeść przy trądziku hormonalnym?
Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w warzywa i owoce jest ważna w odniesieniu do każdego schorzenia dermatologicznego. Warto unikać produktów wysokoprzetworzonych, a także tych cechujących się wysokim indeksem glikemicznym.
Czy nabiał może wpływać na trądzik hormonalny?
Jak donosi literatura dermatologiczna, w pewnych przypadkach zauważono pogorszenie zmian skórnych związane ze spożywaniem nabiału. Wynika to prawdopodobnie z dodawania do pasz zwierząt preparatów hormonalnych, które mają stymulować wydajność w produkcji mleka.
Co pogarsza trądzik hormonalny?
Do pogorszenia stanu dermatologicznego może prowadzić nieodpowiednio dobrane leczenie, ale i pielęgnacja, która nie wspiera bariery naskórkowej i wysusza skórę pacjenta. Co więcej, zaostrzenia obserwuje się również w sytuacjach stresowych (wzrost kortyzolu) i przy pogłębianiu się zaburzeń endokrynologicznych.
Trądzik hormonalny to potoczne określenie, które odnosi się do objawów trądzikowych towarzyszących zaburzeniom endokrynologicznym.
Zmiany trądzikowe mogą towarzyszyć hiperandrogenizmowi, zespołowi Cushinga, ale również zaburzeniom pracy tarczycy i hiperprolaktynemii.
Diagnostyka endokrynologiczna dedykowana jest tym pacjentom z trądzikiem, którzy prezentują również objawy zaburzeń hormonalnych.
W leczeniu tego rodzaju trądziku zastosowanie znajdują zarówno preparaty hormonalne, jak i klasyczne leczenie przeciwtrądzikowe.
Bibliografia
J. Szepietowski, Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegl Dermatol 2012, 99, 649–673,
A. Milewicz, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Ginekologicznej w sprawie diagnostyki i leczenia zespołu policystycznych jajników, Endokrynologia Polska Tom/Volume 69; Numer/Number 4/2018,
R. V. Reynolds, Guidelines of care for the management of acne vulgaris, Acad Dermatol 2024;90:1006.e1-30.
Odchudzanie to temat, który nie traci na popularności, mimo powszechnego dostępu do informacji. Natłok porad i wskazówek często wprowadza zamieszanie i utrudnia wybór zdrowej, skutecznej drogi. W naszym tekście omówiliśmy, od czego zacząć proces redukcji, jak komponować posiłki oraz jak utrzymać uzyskane efekty.
Z tego artykułu dowiesz się:
jak bezpiecznie rozpocząć proces odchudzania,
jak komponować posiłki i planować dietę,
jakie znaczenie ma aktywność fizyczna i nawodnienie,
jakie badania warto wykonać przed redukcją,
jak utrzymać osiągniętą masę ciała bez efektu jojo.
Przed rozpoczęciem odchudzania należy skonsultować się z lekarzem, aby ocenić stan zdrowia i wykluczyć ewentualne przeciwwskazania. Pomoc dietetyka, fizjoterapeuty lub wykwalifikowanego trenera personalnego może ułatwić dobór odpowiednich zaleceń żywieniowych oraz treningowych.
Proces najlepiej rozpocząć od wykonania pomiarów: masy ciała, obwodów (klatka piersiowa, talia, pas, biodra, uda), określenie BMI, które posłużą do skomponowania zaleceń żywieniowych oraz dalszej oceny postępów. Na podstawie masy, wzrostu i poziomu aktywności można oszacować zapotrzebowanie energetyczne, a następnie przyjąć 70–80% tej wartości jako kaloryczność diety redukcyjnej (im większa masa ciała, tym bliżej 70%).
Podstawą skutecznej redukcji jest deficyt energetyczny oraz odpowiedni rozkład makroskładników, który wpływa na sytość i kontrolę apetytu. Posiłki powinny być smaczne i zbilansowane, co ogranicza chęć sięgania po wysokokaloryczne przekąski. Istotna jest również regularność jedzenia oraz odpowiednie nawodnienie — najlepiej wodą, kawą lub herbatą bez dodatku cukru.
Liczenie kalorii
Liczenie kalorii nie jest konieczne, ale może być pomocne na początku odchudzania, zwłaszcza gdy trudno ocenić wielkość porcji. Po ustaleniu zapotrzebowania energetycznego warto podzielić je na liczbę posiłków i określić orientacyjne porcje w gramach lub miarach domowych. Pomocne są aplikacje i kalkulatory kalorii. Po 2–3 tygodniach zwykle można zrezygnować z notowania i wrócić do niego jedynie w razie potrzeby, np. gdy masa ciała przestaje spadać.
Rola makroskładników
Białka, tłuszcze i węglowodany wpływają na tempo przemiany materii, uczucie sytości i skuteczność redukcji. Białko najlepiej ogranicza głód, chroni masę mięśniową i zwiększa termiczny efekt pożywienia. Węglowodany i tłuszcze działają umiarkowanie – produkty bogate w błonnik zwiększają sytość, a tłuszcze, choć niezbędne, są najbardziej kaloryczne, dlatego łatwo przekroczyć ich zalecaną ilość.
Orientacyjne proporcje energii z makroskładników:
białko: 15-25%,
tłuszcze: 20-35%,
węglowodany: 40-65%.
Kluczowy pozostaje deficyt energetyczny – różne wzorce (niskotłuszczowe, niskowęglowodanowe, wysokobiałkowe) mogą przynieść podobny efekt, jeśli kaloryczność jest utrzymana. Zalecane są diety o ugruntowanej skuteczności, jak śródziemnomorska, DASH czy roślinna. Należy unikać diet eliminacyjnych, głodówek i jednoskładnikowych, które prowadzą do niedoborów i utraty masy mięśniowej.
Odpowiednie nawodnienie wspiera kontrolę apetytu i masy ciała. Picie wody przed posiłkiem może zmniejszać uczucie głodu i ilość spożywanych kalorii, a regularne nawadnianie pomaga odróżniać pragnienie od głodu. Badania wskazują, że osoby dobrze nawodnione częściej dokonują zdrowszych wyborów żywieniowych i rzadziej sięgają po wysokokaloryczne przekąski.
Skuteczna redukcja opiera się na produktach o wysokiej gęstości odżywczej, niskiej kaloryczności i wysokiej sytości. Liczy się nie tylko kaloryczność, ale też dobór i sposób przygotowania posiłków.
Warto bazować na:
warzywach i owocach – niskokaloryczne, bogate w błonnik, zwiększają sytość i objętość posiłków,
chudych źródłach białka (drób, ryby, jaja, chudy nabiał, strączki) – podnoszą sytość i wspierają zachowanie masy mięśniowej,
produktach pełnoziarnistych (kasze, brązowy ryż, pełnoziarniste pieczywo i makaron) – błonnik spowalnia trawienie i ogranicza napady głodu,
wodzie – regularne picie sprzyja kontroli łaknienia.
Planowanie i regularność posiłków sprzyjają utrzymaniu deficytu. Między nimi warto sięgać po napoje bezkaloryczne i unikać przypadkowych przekąsek.
Potrawy najlepiej przygotowywać przez gotowanie w małej ilości wody, na parze, w szybkowarze, poprzez duszenie z minimalnym dodatkiem tłuszczu, pieczenie w folii lub pergaminie oraz grillowanie elektryczne.
Regularny ruch zwiększa wydatek energetyczny i wspiera deficyt, a jednocześnie pomaga zachować masę mięśniową. Poprawia także metabolizm glukozy, wytrzymałość i siłę. Najlepsze efekty przynosi połączenie treningu wytrzymałościowego, takiego jak jazda na rowerze czy szybkie maszerowanie, z treningiem oporowym. Taki zestaw skutecznie wspomaga redukcję tkanki tłuszczowej i utrzymanie efektów odchudzania.
Badania, jakie warto wykonać przed rozpoczęciem odchudzania
Przed rozpoczęciem odchudzania należy udać się do lekarza, który zleci odpowiednie badania i oceni stan zdrowia. Najczęściej wykonywane są:
Uzyskane wyniki zawsze należy skonsultować z lekarzem. Dopiero po analizie wyników można bezpiecznie wprowadzać zmiany żywieniowe. Jeśli w procesie uczestniczy dietetyk, powinien otrzymać od pacjenta wszystkie zalecenia lekarskie, ponieważ mogą one wpływać na plan żywieniowy.
Jak utrzymać wagę i nie wrócić do starych nawyków?
Utrzymanie masy ciała wymaga trwałej zmiany sposobu myślenia o diecie. Okres odchudzania warto traktować jako czas nauki nowych nawyków – tego, jak i ile jeść, które produkty wybierać, a które ograniczać. Po zakończeniu redukcji porcje należy dostosować do nowego zapotrzebowania, ale sam sposób odżywiania powinien pozostać zbliżony do wcześniejszego.
Dieta powinna być smaczna, urozmaicona i możliwa do utrzymania na co dzień. Zbyt restrykcyjne lub eliminacyjne plany zwiększają ryzyko efektu jojo, ponieważ po zakończeniu odchudzania pojawia się chęć nadrabiania zakazanych smaków.
Skuteczne odchudzanie to połączenie rozsądnie wprowadzonego deficytu kalorycznego, odpowiedniego doboru produktów, regularnego ruchu i troski o zdrowie. Proces warto rozpocząć od konsultacji lekarskiej i podstawowych badań, a następnie stopniowo budować zdrowe nawyki żywieniowe i aktywność, które można utrzymać na co dzień. Tylko trwałe zmiany stylu życia pozwalają osiągnąć i utrzymać prawidłową masę ciała bez efektu jojo.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
Ciborowska H, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2024, Medycyna praktyczna, ws_ptlo_otylosc_2024_final.pdf
Gajewska D, Recommendations on dietary treatment of obesity in adults: 2024 position of the polish Society of Dietetics, Journal of Health Inequalities 2024, 10 (1), s. 22–47
Pojawienie się charakterystycznych żółtych wymiotów świadczy o obecności żółci w treści żołądkowej, co jest wynikiem cofania się jej z dwunastnicy. Choć niekiedy zjawisko to ma charakter przejściowy, np. po zatruciu pokarmowym, nadmiernym spożyciu alkoholu czy długotrwałych wymiotach przy pustym żołądku, może również wskazywać na zaburzenia wymagające szczegółowej diagnostyki, takie jak refluks żółciowy, zapalenie żołądka czy choroby trzustki.
Z tego artykułu dowiesz się, m.in.:
czym jest żółć;
dlaczego żółć pojawia się w wymiocinach;
jakie są najczęstsze przyczyny żółci w wymiotach;
jakie badania należy wykonać w przypadku wymiotowania żółcią.
Czym jest żółć i dlaczego pojawia się w wymiocinach?
Żółć (łac. bilis) to gęsta, wydzielina produkowana przez wątrobę i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Choć większość osób kojarzy ją z kolorem żółtym, w rzeczywistości ma barwę oliwkowo-zieloną, wynikającą z obecności barwników żółciowych, takich jak bilirubina i biliwerdyna. Jej głównym zadaniem jest wspomaganie procesu trawienia tłuszczów — dokładniej mówiąc, ich emulgacja, czyli rozbijanie dużych cząsteczek tłuszczu na mniejsze krople, które mogą zostać łatwiej strawione przez enzymy trzustkowe. W prawidłowych warunkach żółć:
jest produkowana w wątrobie;
gromadzi się w pęcherzyku żółciowym;
następnie trafia do dwunastnicy — pierwszego odcinka jelita cienkiego;
a po spełnieniu swojej funkcji jest częściowo ponownie wchłaniana i transportowana z powrotem do wątroby w tzw. krążeniu wątrobowo-jelitowym.
Zdarza się jednak, że ten fizjologiczny proces zostaje zaburzony. Gdy treść dwunastnicy cofa się w kierunku żołądka, może dojść do tzw. refluksu żółciowego, czyli zarzucania żółci do wyższych odcinków przewodu pokarmowego. Jest to zazwyczaj objaw, który świadczy o tym, że do żołądka cofnęła się żółć. W takiej sytuacji żółć, zamiast wspomagać trawienie, podrażnia błonę śluzową żołądka i przełyku, co może prowadzić do uczucia pieczenia, bólu, a nawet wymiotów o charakterystycznym żółtawym zabarwieniu.
Wymioty żółcią są nieprzyjemnym i niepokojącym objawem, który często wskazuje, że żołądek został już całkowicie opróżniony, a mimo to odruch wymiotny wciąż się utrzymuje. W efekcie treść dwunastnicy zawierająca żółć cofa się do żołądka, a następnie zostaje gwałtownie wydalona na zewnątrz.
To zjawisko może mieć różne przyczyny. W każdym przypadku warto pamiętać, że wymiotowanie żółcią i ból brzucha to sygnały, których nie należy bagatelizować, ponieważ mogą świadczyć zarówno o łagodnych, jak i poważniejszych zaburzeniach układu pokarmowego.
Najczęstszą przyczyną wymiotów żółcią są infekcje wirusowe lub bakteryjne, potocznie nazywane grypą żołądkową. W przebiegu takich schorzeń intensywne i powtarzające się wymioty prowadzą do całkowitego opróżnienia żołądka. Kiedy ten jest pusty, a odruch wymiotny nie ustępuje, organizm zaczyna wydalać żółć. Objaw ten często współwystępuje z bólem brzucha, gorączką, osłabieniem i biegunką, co może prowadzić do odwodnienia.
Wymiotowanie żółcią po alkoholu
Spożycie nadmiernej ilości alkoholu to kolejny częsty powód, dla którego może dojść do wymiotów żółcią. Alkohol etylowy zaburza pracę mięśni przewodu pokarmowego, powodując rozluźnienie odźwiernika, czyli pierścienia mięśniowego oddzielającego żołądek od dwunastnicy. W efekcie żółć cofa się do żołądka i podrażnia jego błonę śluzową. Ponadto alkohol:
zwiększa wydzielanie soku żołądkowego;
spowalnia perystaltykę jelit;
może prowadzić do odwodnienia i utraty elektrolitów.
Pamiętaj: wymiotowanie żółcią i ból brzucha po alkoholu to objawy nie tylko kaca, ale również poważnego podrażnienia przewodu pokarmowego.
Poranne wymioty żółcią
Wymiotowanie żółcią rano jest dolegliwością, która może mieć różne podłoże. Gdy żołądek przez dłuższy czas pozostaje pusty, np. po nocnym poście, a odźwiernik nie funkcjonuje prawidłowo, żółć z dwunastnicy może cofnąć się do żołądka. Skutkuje to uczuciem goryczy w ustach, nudnościami i bólem w nadbrzuszu zaraz po przebudzeniu. Taki stan może wynikać z:
refluksu żółciowego po usunięciu pęcherzyka żółciowego,
zaburzeń motoryki żołądka (gastroparezy),
spożywania obfitych kolacji tuż przed snem.
Wymiotowanie żółcią a stres
W sytuacjach silnego napięcia emocjonalnego dochodzi do pobudzenia układu autonomicznego, który steruje m.in. skurczami mięśni żołądka i jelit. To właśnie dlatego u osób narażonych na chroniczny stres, nerwicę czy stany lękowe mogą występować nudności, skurcze brzucha, a nawet wymiotowanie żółcią.
Wymioty żółcią w ciąży
U przyszłych mam nudności i odruch wymiotny są zjawiskiem powszechnym, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, gdy w organizmie zachodzą intensywne zmiany hormonalne. Wzrost poziomu gonadotropiny kosmówkowej (hCG) i progesteronu wpływa na pracę przewodu pokarmowego, spowalnia perystaltykę jelit i powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku, co sprzyja cofaniu się treści żołądkowej. Z tego powodu poranne mdłości mogą przerodzić się w wymioty żółcią, szczególnie gdy żołądek jest pusty.
Pamiętaj: w czasie ciąży każda nieprawidłowość powinna być monitorowana przez lekarza prowadzącego. Szczególnie niepokojące są sytuacje, gdy oprócz wymiotów pojawia się zawroty głowy, spadek masy ciała, uczucie osłabienia lub gorączka.
Wymioty żółcią u dziecka
Wymioty żółcią u dziecka oznaczają, że żółć z dwunastnicy cofnęła się do żołądka, co może być skutkiem zarówno niegroźnej infekcji wirusowej, jak i poważniejszego schorzenia, np. niedrożności jelit. U maluchów układ pokarmowy jest wyjątkowo wrażliwy, dlatego nawet krótkotrwałe zaburzenia jego pracy mogą szybko doprowadzić do odwodnienia. Przyczyną mogą być m.in.:
infekcje żołądkowo-jelitowe (tzw. jelitówki) wywołane przez wirusy lub bakterie;
refluks żółciowy (jelitowo-żołądkowy) i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego;
wrodzone lub nabyte wady anatomiczne, np. wgłobienie jelit czy niedrożność dwunastnicy;
Pierwszym krokiem jest dokładny wywiad medyczny oraz badanie fizykalne, podczas których specjalista ocenia charakter wymiotów, częstotliwość ich występowania, towarzyszące objawy (np. ból brzucha, gorączkę, odwodnienie) oraz historię wcześniejszych chorób pacjenta. To właśnie te informacje pozwalają określić, czy problem ma podłoże czynnościowe, infekcyjne, czy może wynika z poważniejszych zaburzeń, takich jak refluks jelitowo-żołądkowy, zapalenie trzustki, niedrożność jelit lub choroby wątroby.
W celu ustalenia przyczyny żółtych wymiotów lekarz może zlecić:
USG jamy brzusznej – podstawowe, nieinwazyjne badanie obrazowe, które pozwala ocenić stan wątroby, pęcherzyka żółciowego, trzustki oraz dróg żółciowych;
gastroskopię (wziernikowanie żołądka) – umożliwia dokładną ocenę błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, a także wykrycie obecności żółci w żołądku lub zmian zapalnych;
badania krwi, w tym oznaczenie poziomu enzymów wątrobowych i trzustkowych (ALAT, ASPAT, amylaza, lipaza), które pomagają rozpoznać zapalenie wątroby lub trzustki;
RTG jamy brzusznej – stosowane w przypadku podejrzenia niedrożności przewodu pokarmowego; lekarz może wykonać RTG jamy brzusznej (projekcje stojąca i leżąca);
badanie radioizotopowe lub pomiar objętości żółci w żołądku – wykorzystywane przy podejrzeniu refluksu żółciowego;
w niektórych przypadkach również tomografię komputerową (TK) jamy brzusznej, gdy konieczna jest dokładniejsza ocena narządów wewnętrznych.
Wymiotowanie żółcią – kiedy udać się do lekarza?
Do lekarza należy zgłosić się, gdy:
wymiotowanie żółcią utrzymuje się lub nawraca;
wymiotom towarzyszy ból brzucha, zwłaszcza o dużym nasileniu lub utrzymujący się dłużej niż kilka godzin;
pojawia się gorączka, dreszcze lub ogólne osłabienie;
występują objawy odwodnienia – suchość w ustach, zawroty głowy, spadek ciśnienia, ciemny mocz;
widoczna jest krew w wymiocinach lub wymiociny mają ciemny, brunatny kolor przypominający fusy z kawy;
pojawia się brak stolca i gazów (może to oznaczać niedrożność jelit);
wymioty występują u dziecka, kobiety w ciąży lub osoby starszej – w tych grupach ryzyko odwodnienia i powikłań jest szczególnie wysokie.
Podsumowanie informacji: Wymiotowanie żółcią – co może oznaczać?
Podsumowując, wymiotowanie żółcią:
jest objawem, który może wynikać zarówno z niegroźnych przyczyn, takich jak zatrucie pokarmowe czy pusty żołądek, jak i z poważnych chorób układu pokarmowego;
często towarzyszy mu ból brzucha, gorzki smak w ustach, uczucie pieczenia lub osłabienie;
może pojawić się po spożyciu alkoholu, w przebiegu refluksu żółciowego, infekcji jelitowej, a także w wyniku zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego;
u kobiet w ciąży, dzieci i osób starszych wymaga szczególnej uwagi i konsultacji lekarskiej;
w przypadku nawracających, silnych wymiotów, obecności krwi, gorączki lub odwodnienia należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza;
szybka diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć groźnych powikłań i przywrócić prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego.
Wymioty żółcią: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Jakie są przyczyny wymiotowania żółcią?
Najczęściej pojawia się, gdy żołądek jest pusty, a odruch wymiotny nadal się utrzymuje. Może towarzyszyć zatruciu pokarmowemu, infekcjom wirusowym lub bakteryjnym, refluksowi żółciowemu, zapaleniu żołądka czy chorobom wątroby i trzustki. Czasem występuje też po usunięciu pęcherzyka żółciowego lub w wyniku niedrożności jelit.
Czy wymiotowanie żółcią jest niebezpieczne?
Jednorazowy epizod zwykle nie stanowi zagrożenia, ale nawracające lub silne wymioty żółcią mogą prowadzić do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych, a nawet wskazywać na poważniejsze schorzenia, takie jak zapalenie trzustki czy niedrożność jelit. W takich sytuacjach konieczna jest konsultacja lekarska.
Co oznaczają żółte wymioty po alkoholu?
Żółte wymioty po alkoholu to często objaw podrażnienia żołądka i cofania się żółci z dwunastnicy. Alkohol rozluźnia odźwiernik, zaburza perystaltykę jelit i przyspiesza opróżnianie pęcherzyka żółciowego, co może prowadzić do cofnięcia żółci do żołądka i wystąpienia gorzkich, żółtawych wymiotów.
Czy wymioty żółcią mogą być spowodowane stresem?
Tak, silny stres lub napięcie emocjonalne mogą wpływać na układ pokarmowy, wywołując zaburzenia perystaltyki żołądka i jelit. W efekcie dochodzi do nudności, skurczów brzucha, a w skrajnych przypadkach – do wymiotowania żółcią, zwłaszcza przy pustym żołądku.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
Przybylska-Feluś M., Co to jest żółć żołądkowa?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2014.
Zaremba-Wilk A., Wymiotowanie żółcią (żółte wymioty) – co oznaczają i jak leczyć?, wylecz.to, 2024.
C.K. Dilly, M.E. McCabe, New Causes for the Old Problems of Bile Reflux Gastritis, Clinical Gastroenterology and Hepatology, 2018.
Clark K, Thomas K, Herd F, Nanthakumaran S, Driver CP. Bile vomiting in paediatrics: what do we really know? Scott Med J. 2011 May;56(2):69-71.
W sytuacjach nagłego zagrożenia życia każda sekunda ma znaczenie. Niezależnie od tego, czy jesteśmy świadkami wypadku, zasłabnięcia czy nagłego zatrzymania krążenia – nasza reakcja może zadecydować o czyimś zdrowiu, a nawet życiu. Poznaj podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy, by w razie potrzeby działać pewnie i skutecznie, zanim na miejsce przybędzie pomoc medyczna.
Z tego artykułu dowiesz się, m.in.:
jak przeprowadzić pierwszą pomoc krok po kroku;
czym jest i jak przeprowadzić Resuscytację Krążeniowo-Oddechową (RKO);
Pierwsza pomoc krok po kroku – uniwersalny schemat postępowania
Zadbaj o własne bezpieczeństwo
Pierwszy etap udzielania pierwszej pomocy zawsze zaczyna się od oceny otoczenia. Zanim podejdziesz do poszkodowanego, upewnij się, że miejsce zdarzenia nie stanowi dla Ciebie zagrożenia. Rozejrzyj się wokół – sprawdź, czy nie ma ognia, dymu, odsłoniętych przewodów elektrycznych, wycieków paliwa, toksycznych oparów lub innych niebezpiecznych czynników. Jeśli sytuacja ma miejsce na drodze, zabezpiecz teren, włącz światła awaryjne i ustaw trójkąt ostrzegawczy. Pamiętaj, że Twoje bezpieczeństwo jest priorytetem – tylko wtedy będziesz w stanie skutecznie pomóc innym.
Oceń stan poszkodowanego
Kiedy teren jest bezpieczny, zbliż się do poszkodowanego i oceń jego przytomność. Delikatnie potrząśnij za ramiona i wydaj krótkie, zrozumiałe polecenie, np. „Proszę otworzyć oczy” lub „Czy mnie Pan słyszy?”. Jeśli osoba reaguje – jest przytomna. Zapytaj, co się stało, czy coś ją boli, czy przyjmuje leki, ma alergie lub choroby przewlekłe. Takie informacje mogą być bardzo cenne dla zespołu ratownictwa medycznego. Jeżeli jednak poszkodowany nie reaguje, przejdź do kolejnego kroku.
Sprawdź oddech i udrożnij drogi oddechowe
U nieprzytomnej osoby język może zablokować drogi oddechowe, dlatego należy je udrożnić. Połóż jedną dłoń na czole poszkodowanego, drugą na żuchwie i delikatnie odchyl głowę do tyłu. Następnie pochyl się nad twarzą, by usłyszeć, poczuć i zobaczyć oddech – czy czujesz wydychane powietrze na policzku, czy widzisz unoszenie się klatki piersiowej, czy słyszysz dźwięk wdechu. Obserwuj nie dłużej niż 10 sekund. Jeśli nie zauważysz oznak oddechu lub masz wątpliwości, przyjmij, że osoba nie oddycha.
Wezwij pomoc
Jeżeli poszkodowany nie oddycha lub jego stan budzi niepokój, natychmiast zadzwoń pod numer alarmowy 112 lub 999. Poproś jednocześnie kogoś z otoczenia o jak najszybsze przyniesienie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED), jeśli jest dostępny. Jeśli w pobliżu są inne osoby, wskaż konkretną – np. „Pan w niebieskiej kurtce, proszę zadzwonić po karetkę!” – dzięki temu unikniesz chaosu. Podczas rozmowy z dyspozytorem zachowaj spokój, dokładnie opisz sytuację, stan poszkodowanego oraz miejsce zdarzenia. W razie potrzeby postępuj zgodnie z instrukcjami operatora.
Udziel bezpośredniej pomocy
Dalsze działania zależą od stanu osoby poszkodowanej:
Jeśli jest nieprzytomna, ale oddycha prawidłowo – ułóż ją w pozycji bezpiecznej, czyli na boku z głową lekko odchyloną do tyłu. Pozwoli to utrzymać drożność dróg oddechowych i zapobiegnie zadławieniu w razie wymiotów. Regularnie (co 1 minutę) sprawdzaj, czy oddech nadal jest obecny.
Jeśli nie oddycha – rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).
Kontroluj sytuację do przyjazdu służb
Nie opuszczaj poszkodowanego do momentu przybycia pomocy. Monitoruj jego stan, reaguj na każdą zmianę, staraj się utrzymać drożność dróg oddechowych i ciepło ciała. Pamiętaj, że Twoja szybka, opanowana reakcja i przestrzeganie podstawowych zasad pierwszej pomocy mogą uratować życie. Nawet najprostsze czynności – od wezwania pomocy po kontrolę oddechu – są kluczowe w łańcuchu przeżycia.
Resuscytacja Krążeniowo-Oddechowa (RKO) – gdy poszkodowany nie oddycha
Resuscytację Krążeniowo-Oddechową rozpocznij, gdy poszkodowany nie oddycha. Co dokładnie powinieneś zrobić w takiej sytuacji? Uklęknij obok klatki piersiowej poszkodowanego, ułóż nadgarstki jednej dłoni na środku mostka, spleć palce i wykonuj 30 uciśnięć na głębokość 5–6 cm, z częstotliwością ok. 100–120 uciśnięć na minutę. Następnie wykonaj 2 wdechy ratownicze (jeśli jesteś przeszkolony/a i dysponujesz maską lub barierą ochronną). Gdy wdechy są niemożliwe lub budzą opór, kontynuuj wyłącznie uciśnięcia w tempie 100–120/min. Jeśli w pobliżu znajduje się automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED), podłącz go jak najszybciej i postępuj zgodnie z poleceniami urządzenia. Kontynuuj do czasu przyjazdu ratowników lub powrotu oznak życia.
Nagłe wypadki mogą zdarzyć się w każdej chwili i w każdym miejscu – w domu, w pracy, na ulicy czy w czasie wolnym. W takich momentach liczy się przede wszystkim opanowanie i znajomość podstawowych zasad pierwszej pomocy, które mogą zadecydować o życiu drugiego człowieka.
Pierwsza pomoc przy zadławieniu
Zadławienie to stan bezpośredniego zagrożenia życia, w którym ciało obce blokuje drogi oddechowe, uniemożliwiając prawidłowe oddychanie. W pierwszej kolejności zachęć poszkodowanego do kaszlu – jeśli jest on skuteczny, pozwól mu kontynuować, nie klep po plecach i nie wykonuj ucisków. Jeśli kaszel nie przynosi efektu, pochyl poszkodowanego do przodu i wykonaj pięć energicznych uderzeń nasadą dłoni między łopatkami.
Gdy ciało obce nadal nie zostanie usunięte, przejdź do 5 ucisków nadbrzusza (tzw. manewr Heimlicha) – stań za osobą, obejmij ją ramionami na wysokości nadbrzusza (między pępkiem a mostkiem) i wykonaj pięć silnych, szybkich uciśnięć w górę i do siebie. U kobiet w zaawansowanej ciąży lub u osób otyłych zamiast ucisków nadbrzusza wykonuj 5 ucisków klatki piersiowej. Powtarzaj sekwencję 5 uderzeń między łopatki / 5 ucisków naprzemiennie, aż drogi oddechowe zostaną udrożnione lub poszkodowany straci przytomność. Jeśli dojdzie do utraty świadomości, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową i wezwij pogotowie ratunkowe.
Omdlenie to krótkotrwała utrata przytomności spowodowana nagłym niedokrwieniem mózgu. Najczęściej wynika z odwodnienia, stresu, upału, niskiego poziomu cukru lub problemów krążeniowych. Jeśli jesteś świadkiem omdlenia, zachowaj spokój i:
ułóż osobę w pozycji leżącej na plecach;
unieś jej nogi na wysokość około 30 centymetrów, aby poprawić dopływ krwi do mózgu;
następnie zapewnij dostęp świeżego powietrza – rozluźnij ciasne elementy odzieży, poluzuj pasek, krawat czy kołnierzyk;
sprawdź, czy poszkodowany oddycha i reaguje na bodźce. Jeśli oddech jest prawidłowy, pozostań przy nim do momentu odzyskania świadomości;
gdy osoba dojdzie do siebie, nie pozwalaj jej natychmiast wstawać – niech pozostanie w pozycji leżącej przez kilka minut, aby uniknąć ponownego zasłabnięcia;
jeśli jednak nie odzyskuje przytomności w ciągu minuty lub towarzyszą jej inne objawy (ból w klatce piersiowej, duszność, drgawki), natychmiast wezwij pogotowie.
Krwotok z nosa – pierwsza pomoc
Krwotok z nosa to częsty, zazwyczaj niegroźny objaw, który może wystąpić na skutek urazu, wysokiego ciśnienia, przesuszenia śluzówki lub nagłej zmiany temperatury. Aby zatamować krwawienie z nosa:
posadź poszkodowanego z głową lekko pochyloną do przodu – nigdy do tyłu, by nie dopuścić do spływania krwi do gardła;
następnie uciskaj skrzydełka nosa przez około 10 minut, oddychając ustami;
jeśli to możliwe, zastosuj zimny okład na nasadę nosa lub kark– niska temperatura zwęża naczynia krwionośne i pomaga zahamować krwawienie;
nie wolno zatykać nosa watą ani chusteczką, ponieważ może to utrudnić odpływ krwi.
Pamiętaj, że jeśli krwawienie nie ustępuje po 15 minutach, nasila się lub towarzyszy mu zawroty głowy, bladość czy utrata przytomności – konieczna jest interwencja lekarska.
Pozycja bezpieczna – kiedy i jak ją wykonać?
Pozycja bezpieczna, zwana również pozycją boczną bezpieczną, to jedno z podstawowych działań ratujących życie w ramach pierwszej pomocy. Stosuje się ją w sytuacjach, gdy osoba poszkodowana jest nieprzytomna, ale oddycha samodzielnie i ma zachowane tętno. Jej celem jest:
utrzymanie drożności dróg oddechowych;
zapobieganie zachłyśnięciu się osoby nieprzytomnej;
zabezpieczenie przed niedotlenieniem.
Dzięki odpowiedniemu ułożeniu ciała – na boku, z głową lekko odchyloną do tyłu i ustami skierowanymi ku dołowi – język nie opada na tylną ścianę gardła, a wydzieliny (ślina, krew czy wymiociny) mogą swobodnie wypływać na zewnątrz.
Jak prawidłowo ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej?
Upewnij się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne, a poszkodowany oddycha prawidłowo.
Ułóż poszkodowanego na plecach, wyprostuj nogi.
Bliższą względem siebie rękę zegnij w łokciu pod kątem prostym tak, by dłoń była skierowana grzbietem w górę.
Drugą rękę połóż na policzku poszkodowanego, przytrzymując jego głowę.
Zegnij dalszą nogę w kolanie i delikatnie przetocz poszkodowanego w swoją stronę, aż ułoży się na boku.
Odchyl głowę do tyłu i skieruj usta ku dołowi, by utrzymać drożność dróg oddechowych.
Ułóż zgiętą nogę pod kątem, by ciało było stabilne i nie przewróciło się na plecy.
Regularnie kontroluj oddech – co najmniej raz na minutę, do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego.
Podsumowanie informacji o pierwszej pomocy
pierwsza pomoc to natychmiastowe działania podejmowane w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia;
każda sekunda ma znaczenie – szybka i spokojna reakcja może uratować życie;
zanim podejdziesz do poszkodowanego, upewnij się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne;
sprawdź przytomność i oddech – jeśli ich brak, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) i wezwij pomoc;
osobę nieprzytomną, ale oddychającą, ułóż w pozycji bocznej bezpiecznej;
jeśli jest dostępny defibrylator AED, użyj go zgodnie z poleceniami głosowymi urządzenia;
warto regularnie odświeżać umiejętności z zakresu udzielania pierwszej pomocy – to inwestycja w bezpieczeństwo swoje i innych.
Pierwsza pomoc przedmedyczna: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Co to są złote 4 minuty?
To czas, w którym należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) po zatrzymaniu oddechu lub krążenia. Po upływie około 4 minut bez tlenu dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu.
Pierwsza pomoc ile uciśnięć i ile wdechów?
Standardowy schemat RKO u dorosłych to 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 wdechy ratownicze, wykonywane naprzemiennie, z częstotliwością ok. 100–120 uciśnięć na minutę.
Co jest najważniejsze w pierwszej pomocy?
Najważniejsze jest zachowanie spokoju, zapewnienie bezpieczeństwa (swojego i poszkodowanego) oraz natychmiastowe wezwanie pomocy – numer alarmowy 112 lub 999.
Jaka jest kolejność udzielania pierwszej pomocy?
Kolejność udzielania pierwszej pomocy to: ocena bezpieczeństwa miejsca, następnie sprawdzenie przytomności i wezwanie pomocy. Kolejno oceniamy oddech, a w zależności od jego obecności rozpoczynamy RKO lub układamy poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.
Jak ułożyć osobę w pozycji bezpiecznej?
Ułóż poszkodowanego na boku, z głową odchyloną do tyłu i ustami skierowanymi ku dołowi. Noga górna powinna być zgięta w biodrze i kolanie, by ciało pozostało stabilne.
Kiedy robimy 5 wdechów ratowniczych?
Pięć wdechów ratowniczych wykonuje się na początku resuscytacji u dzieci i niemowląt lub po utonięciu i zadławieniu, aby przywrócić dopływ tlenu przed rozpoczęciem uciśnięć klatki piersiowej.
Prostata pełni istotną funkcję w organizmie mężczyzny, a jej kondycja w dużej mierze zależy od codziennych wyborów – również żywieniowych. Sprawdź, co jeść, czego unikać i jak kompleksowo zadbać o zdrowie prostaty.
Z tego artykułu dowiesz się:
jaki wpływ ma dieta na zdrowie prostaty i objawy jej przerostu,
które produkty wspierają funkcjonowanie gruczołu krokowego,
czego unikać lub spożywać z umiarem przy problemach z prostatą,
jak styl życia wpływa na profilaktykę chorób prostaty.
Rola diety w profilaktyce i łagodzeniu objawów przerostu prostaty
Sposób odżywiania odgrywa istotną rolę w utrzymaniu prawidłowej funkcji gruczołu krokowego i może wpływać na przebieg łagodnego przerostu prostaty (BPH – benign prostatic hyperplasia, w klasyfikacji ICD-10 oznaczonego kodem N40).
BPH objawia się m.in. częstomoczem, osłabionym strumieniem moczu, uczuciem niepełnego opróżnienia pęcherza czy naglącym parciem. Dobrze zbilansowana dieta może wspierać funkcję prostaty, łagodzić objawy i uzupełniać leczenie farmakologiczne.
W codziennej diecie warto uwzględnić produkty o udokumentowanym działaniu ochronnym dla prostaty:
Pestki dyni: źródło cynku i fitosteroli. Cynk reguluje proliferację komórek nabłonka stercza i chroni przed jego rozrostem. Fitosterole mogą hamować aktywność 5α-reduktazy, ograniczając przekształcanie testosteronu do DHT – androgenu napędzającego rozrost prostaty. W badaniach klinicznych spożycie ok. 5 g mielonych nasion dwa razy dziennie przez 12 miesięcy zmniejszało objawy BPH.
Inne produkty bogate w cynk: mikroelement kluczowy dla funkcjonowania prostaty, gdzie naturalnie występuje w wysokim stężeniu. Obniżony poziom cynku obserwuje się w tkankach gruczołu zmienionego nowotworowo. Zaleca się jego odpowiednią podaż dietetyczną (ok. 11 mg/dobę). Najlepiej łączyć różne źródła cynku, pamiętając, że z produktów zwierzęcych wchłania się on znacznie lepiej.
Pomidory i przetwory pomidorowe: dostarczają likopenu, przeciwutleniacza, który gromadzi się w tkance prostaty. Spożycie 9-21 mg dziennie (ok. ½ szklanki przecieru, 2–3 łyżki koncentratu lub 2–4 pomidorów) może sprzyjać zmniejszeniu ryzyka raka prostaty i wspierać ochronę komórek gruczołu krokowego. Obróbka cieplna zwiększa przyswajalność likopenu, dlatego przetwory są skuteczniejsze niż pomidory surowe.
Czosnek: zawiera allicynę i inne związki siarkoorganiczne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i antyoksydacyjnym. Może wspierać prawidłowe ukrwienie i łagodzić stan zapalny. Choć w badaniach doświadczalnych hamuje proliferację komórek gruczołu krokowego, dotychczasowe przeglądy nie potwierdzają jednoznacznie wpływu na zmniejszenie ryzyka raka prostaty.
Owoce jagodowe: źródło flawonoidów i witaminy C o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. Włączenie 1–2 porcji jagód dziennie może wspierać ogólną kondycję organizmu i stanowić korzystny dodatek do diety sprzyjającej zdrowiu prostaty.
Tłuste ryby morskie: źródło kwasów omega-3, które cechują się szeregiem korzyści, m.in. poprawiają elastyczność naczyń i wspierają równowagę hormonalną.
Warzywa kapustne (np. brokuły, brukselka): zawierają indole i sulforafan, które wspomagają detoksykację estrogenów i mogą ograniczać niekorzystne zmiany w obrębie komórek stercza.
Woda i nawodnienie: odpowiednia podaż płynów sprzyja wypłukiwaniu substancji drażniących z dróg moczowych i wspiera komfort mikcji.
Dieta nie zastępuje leczenia, ale może znacząco wspomagać funkcjonowanie gruczołu krokowego i uzupełniać działania farmakologiczne i profilaktyczne.
Dieta a prostata – produkty zalecane z umiarem
Niektóre produkty mogą być elementem zdrowej diety, ale wymagają ostrożności. Warto spożywać je z umiarem:
Jajka: dostarczają białka i witamin, ale są też źródłem choliny, której nadmiar może być niekorzystny u osób z ryzykiem raka prostaty. Zaleca się ich umiarkowane spożycie, np. maksymalnie ~2 jajka tygodniowo (głównie białko).
Gorzka czekolada: (≥70% kakao): dostarcza flawonoli, cynku i magnezu, które wspierają funkcjonowanie układu krążenia. Jednak ze względu na kaloryczność i obecność tłuszczów nasyconych warto ograniczyć porcję do ok. 20–25 g dziennie.
Banany: są zdrowym źródłem potasu, witamin i błonnika. Szczególnie dojrzałe zawierają sporo łatwo przyswajalnych cukrów. Jednak osób z nadwagą, insulinoopornością lub zespołem metabolicznym (czynnikami sprzyjającymi przerostowi prostaty), ich nadmiar może pogarszać profil metaboliczny i pośrednio wpływać na funkcję gruczołu krokowego. Spożywane z umiarem mogą być elementem zdrowej diety
Kawa: umiarkowane spożycie (1-3 filiżanki dziennie) może mieć działanie ochronne dzięki zawartości kofeiny i polifenoli, które wpływają przeciwzapalnie i wspierają metabolizm glukozy. Nadmiar może jednak działać drażniąco na pęcherz, nasilając objawy takie jak częstomocz, nykturia czy parcia naglące – szczególnie u osób z BPH.
Owoce cytrusowe: dostarczają ważnych witamin (szczególnie C) i naringeniny, która działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Choć nie zwiększają ryzyka chorób prostaty, u niektórych mogą nasilać dolegliwości ze strony pęcherza i działać drażniąco – warto obserwować reakcję organizmu.
Włączenie tych produktów do diety w rozsądnych ilościach nie szkodzi zdrowiu prostaty, a umiar pozwala czerpać ich korzyści bez ryzyka nasilenia dolegliwości.
Jakich produktów unikać przy problemach z prostatą
Niektóre produkty mogą zaostrzać objawy ze strony dolnych dróg moczowych lub nasilać przewlekły stan zapalny w obrębie prostaty. Choć nie wszystkie są bezwzględnie przeciwwskazane, warto ograniczyć ich spożycie w codziennej diecie:
Alkohol i piwo: w nadmiarze działają drażniąco i moczopędnie, nasilając częstomocz i parcia. Piwo zawiera fitoestrogeny z chmielu, które w większych ilościach mogą działać niekorzystnie na prostatę.
Pełnotłusty nabiał: intensywne spożycie pełnego mleka może wiązać się z gorszym przebiegiem raka prostaty; lepiej wybierać mleko odtłuszczone lub roślinne.
Żywność przetworzona: fast foody, słodycze i słodzone napoje sprzyjają stanom zapalnym i pogarszają funkcję prostaty, szczególnie w diecie bogatej w cukier, sól i tłuszcze trans.
Inne: nadmiar soli, ostrych przypraw i tłuszczów zwierzęcych może drażnić pęcherz i zwiększać stan zapalny. Lepszym wyborem są chude białko i zdrowe tłuszcze roślinne.
Zmniejszenie ilości tych produktów w diecie może poprawić komfort mikcji i wspierać ogólną profilaktykę chorób prostaty.
regularnie się ruszać: aktywność fizyczna poprawia krążenie i działa przeciwzapalnie,
zadbać o sen: niedobór sprzyja stanom zapalnym i zaburza gospodarkę hormonalną,
ograniczyć alkohol, tytoń, inne używki: sprzyjają stresowi oksydacyjnemu, zaburzają równowagę hormonalną i zwiększają ryzyko przewlekłych stanów zapalnych,
unikać przewlekłego stresu: długotrwałe napięcie psychiczne zaburza gospodarkę hormonalną (m.in. poziom testosteronu i kortyzolu), sprzyja stanom zapalnym i może nasilać objawy związane z BPH oraz dyskomfort ze strony układu moczowego.
Te świadome wybory przekładają się nie tylko na lepsze zdrowie prostaty, ale i ogólny komfort życia.
Dieta a prostata: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące wpływu diety na prostatę.
Jakie owoce są dobre na prostatę?
Najkorzystniejsze są owoce bogate w antyoksydanty: pomidory (likopen), owoce jagodowe i cytrusy.
Czego nie wolno jeść przy problemach z prostatą?
Warto unikać tłustych mięs, przetworzonej żywności, nadmiaru soli, cukru i tłuszczów nasyconych. Nasilają stany zapalne i mogą pogarszać objawy BPH.
Czego nie wolno pić przy chorej prostacie?
Należy ograniczyć alkohol, piwo i nadmiar napojów z kofeiną, ponieważ działają moczopędnie i drażniąco, nasilając częstomocz i parcia.
Dieta a prostata: podsumowanie informacji
Dieta wpływa na funkcjonowanie prostaty i może wspomagać leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (BPH).
Wspierająco działają m.in. pomidory, czosnek, jagody, pestki dyni, ryby morskie i produkty bogate w cynk.
Styl życia (ruch, sen, masa ciała, unikanie stresu) ma istotne znaczenie dla zdrowia prostaty i układu moczowego.
Bibliografia
Vahlensieck W, Theurer C, Pfitzer E, Patz B, Banik N, Engelmann U. Effects of pumpkin seed in men with lower urinary tract symptoms due to benign prostatic hyperplasia in the one-year, randomized, placebo-controlled GRANU study. Urol Int. 2015;94(3):286-95. doi: 10.1159/000362903. Epub 2014 Sep 5. PMID: 25196580.
Zhou XF, Ding ZS, Liu NB. Allium vegetables and risk of prostate cancer: evidence from 132,192 subjects. Asian Pac J Cancer Prev. (2013) 14:4131–4. doi: 10.7314/APJCP.2013.14.7.4131
Jin Y, Lv D-s, Zhou L-p, Xiao L, Tong G-q, Karim A, Xue S, Tian H, Wang C-c, Feng K, Song D-m and Guan Y-l (2025) Dietary antioxidants and flavonoids are inversely associated with prostate cancer risk and mortality: evidence from NHANES and machine learning. Front. Nutr. 12:1611848. doi: 10.3389/fnut.2025.1611848
Xia J, Chen J, Xue JX, Yang J, Wang ZJ. An Up-to-date Meta-analysis of Coffee Consumption and Risk of Prostate Cancer. Urol J. 2017 Aug 29;14(5):4079-4088. PMID: 28853102.
Vahlensieck, W., Heim, S., Patz, B. et al. Beneficial effects of pumpkin seed soft extract on lower urinary tract symptoms and quality of life in men with benign prostatic hyperplasia: a meta-analysis of two randomized, placebo-controlled trials over 12 months. Clin Phytosci 8, 13 (2022). https://doi.org/10.1186/s40816-022-00345-0
Chen X, Zhao Y, Tao Z, Wang K. Coffee consumption and risk of prostate cancer: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open. 2021 Jan 11;11(2):e038902. doi: 10.1136/bmjopen-2020-038902. PMID: 33431520; PMCID: PMC7805365.
Zhao, LG., Li, ZY., Feng, GS. et al. Coffee drinking and cancer risk: an umbrella review of meta-analyses of observational studies. BMC Cancer 20, 101 (2020). https://doi.org/10.1186/s12885-020-6561-9
Richman EL, Kenfield SA, Stampfer MJ, Giovannucci EL, Chan JM. Egg, red meat, and poultry intake and risk of lethal prostate cancer in the prostate-specific antigen-era: incidence and survival. Cancer Prev Res (Phila). 2011 Dec;4(12):2110-21. doi: 10.1158/1940-6207.CAPR-11-0354. Epub 2011 Sep 19. PMID: 21930800; PMCID: PMC3232297.
Peisch SF, Van Blarigan EL, Chan JM, Stampfer MJ, Kenfield SA. Prostate cancer progression and mortality: a review of diet and lifestyle factors. World J Urol. 2017 Jun;35(6):867-874. doi: 10.1007/s00345-016-1914-3. Epub 2016 Aug 12. PMID: 27518576; PMCID: PMC5472048.
Lai CS, Li S, Miyauchi Y, Suzawa M, Ho CT, Pan MH. Potent anti-cancer effects of citrus peel flavonoids in human prostate xenograft tumors. Food Funct. 2013 Jun;4(6):944-9. doi: 10.1039/c3fo60037h. Epub 2013 May 14. PMID: 23673480.
Richman EL, Carroll PR, Chan JM. Vegetable and fruit intake after diagnosis and risk of prostate cancer progression. Int J Cancer. 2012 Jul 1;131(1):201-10. doi: 10.1002/ijc.26348. Epub 2011 Aug 30. PMID: 21823116; PMCID: PMC3310254.
